Akademija strukovnih studija Beograd

Visoka zdravstvena škola

Mr Sanja Stanisavljević

ZDRAVSTVENA NEGA U INTERNOJ MEDICINI

Beograd, 2020.

Zdravstvena nega u reumatologiji

Reumatske bolesti

Obuhvataju sva nehirurška oboljenja sistema za

kretanje (kosti, zglobovi).

Tu spadaju i ona oboljenja koja nisu strogo vezana za

koštano-zglobni sistem, već dominantno zahvataju

unutrašnje organe (pluća, bubrezi, srce - SBVT).

Uzrok većine RB je nepoznat - poremećaj imunskog

odgovora.

Reumatske bolesti su heterogene - po nastanku, toku,

prognozi i kliničkom ispoljavanju.

Bolna stanja reumatoloških bolesti u osnovi mogu prouzrokovati:

1. degeneracija tkiva (degenerativni reumatizam –artroze, spondiloze, lumbalni sindromi...);

2. upalni proces (zapaljenski reumatizam – RA, ostali artritisi, SBVT...);

3. poremećaj metabolizma (Giht...):

Više od 2/3 reumatskih bolesti čini degenerativni reumatizam.

Ostalo su zapaljenske i metaboličke bolesti kostiju i zglobova.

De ge ne r a t . Re um ( 6 2 ,7 5 % ) Za pa lj e nsk i r e um , OP( za j e dno) ...( 3 7 ,2 5 % )

Etiologija reumatskih bolesti

Godine života (Juvenilni artritis- pre16 god., SBVT-30-50 god., Osteoartroza-60...)

Pol (češće ženski pol)

Genetska predispozicija za oboljevanje

Druga oboljenja (Psorijaza, Hipertireoidizam, HBI, Diabetes tip 1...)

Način života, profesija (pušenje, alkohol, gojaznost,težak fizički rad, vibracije...)

Infektivni agensi (virusi, bakterije, paraziti, gljivice...)

Podela reumatskih bolesti

III Vanzglobne reumatične bolesti

II Degenerative reumatične bolesti

I Zapaljenske reumatične bolesti

VI Retke reumatične bolesti

V Infekcijske reumatične bolesti

IV Metaboličke reumatične bolesti

1. Idiopatski artritisi (Reumatska groznica, Rematoidni artritis, Juvenilni artritisi, SBVT),

2. Infektivni artritisi,3. Metaboličke artropatije.

1. Degenerativne bolesti perifernih zglobova

2. Degenerativne bolesti kičmenog stuba

Entezitis, burzitis, tendinitis, tenosinovitis,

fibromialgije...

Reumatske bolesti – primeri kategorizacije

III

Vanzglobni

reumatizam

II Degenerative

bolesti

I

Zapaljenske

bolesti

Simptomatologija

Bol (atralgije, mijalgije; pojačava se pri kretanju-artroza

ili u mirovanju-artritis; u jednom ili više zglobova...);

Otok zglobova- sa inflamacijom i palpatornom

osetljivošću;

Poremećena funkcija zgloba- kao posledica bola,

edema, ukočenosti, promena u mišićima, ligamentima,

tetivama, koži...;

Jutarnja ukočenost – trajanje do pola sata - znak

artroze, duže od pola sata – znak artritisa;

Krepitacije – pucketanje pri pokretima zglobova.

Uzrok: oštećenje zglobne hrskavice usled zapaljenskih i

degenerativnih oboljenja zglobova;

Mišićna slabost – kod miozitisa;

Promene na koži, vidljivim sluznicama i noktima –

Psorijaza (psorijazni artritis), “leptir” eritem na licu

(lupus), lividni edem (dermatomiozitis), potkožni čvorići

(RA), tofusi (giht), makulopapulozna ospa (SBVT)...;

Asimetrija i deformacija delova tela – izmenjen stav,

hod i pokretljivost bolesnika.

Deformiteti kičmenog stuba

Ortoza od

ugljenikovih vlakana

Skolioza

Lokalizacija artritisaPromene na

intervertebralnom disku

Normalni disk

Degeneracija diska

Prolaps diska

Diskus hernia

Istanjeni disk

Degeneracija diska sa

osteofitnim formacijama

Dijagnostika reumatoloških bolesti

Anamneza;

Fizikalni pregled;

Laboratorijske analize krvi: SE, KSL, L/F, fibrinogen,

CK, LDH, C-reaktivni protein, imunoglobilini (IgA, IgG, IgM),

serološki pokazatelji bolesti (RF, ANA, LE-ćelije, anti DNK At,

anti RNK At, anti SM At, serumski komplementi- C3, C4,

CH50);

Radiološka ispitivanja;

Scintigrafija kostiju;

Scintigrafija kostiju

Artroskopija;

Kapilaroskopija;

Punktiranje zgloba i analiza sinovijske tečnosti

(makroskopski, mikroskopski, citološki, biohemijski,

bakteriološki);

Skener (CT); Magnetna rezonanca (MR); EMNG;

Biopsija i histološki pregled sinovije,

okolozglobnog tkiva, kože, mišića i kostiju;

Artroskopija kolena

Kapilaroskopija

Punkcija zgloba kolena

Elektromioneurografija (EMNG)

Merenje koštane mineralne gustine (BMD) –

DXA metodom (niskoenergetsko X zračenje; 5 min.;

Lumbalni deo kičme ili kuk).

T skor – odstupanje od srednje gustine kostiju mladih,

zdravih osoba, starosti 20-40 god.

Z skor - odstupanje od srednje gustine kostiju zdravih

osoba istih godina.

Ultrazvučna denzitometrija – skrining metod, na

petnoj kosti.

Osteodenzitometrija (DXA metoda)

Ultrazvučna denzitometrija

Hronična, zapaljenska bolest koja dovodi do

invalidnosti i skraćuje životni vek obolelih.

Najučestalije oboljenje u grupi zapaljenskog

reumatizma.

U Srbiji ima oko 36.500 bolesnika sa RA.

Procenjuje se da se svake godine broj povećava za

1.800 novootkrivenih.

Inflamacija x vreme = Erozije Deformacije

Invalidnost

REUMATOIDNI ARTRITIS (RA)

RA je hronični, simetrični poliartritis koji vremenom

dovodi do deformiteta, disfunkcije i destrukcije zahvaćenih

zglobova .

Glavno mesto dešavanja je sinovija zgloba, ali može imati i multisistemski karakter.

Prevalenca je 0,5% viša posle 4 decenije.

Kod žena bolest ima do 3 puta višu stopu javljanja.

Prosečno vreme za

postavljanje

dijagnoze RA

U najvećem broju

zemalja Evropske Unije

RA - 5 - 9 meseci.

U Srbiji -oko 18 meseci.

ETIOLOGIJA i PATOGENEZA: nepoznata (genetika, virusi i bakterije,vlažna i hladna klima, poremećaji imunskog odgovora).

KLINIČKA SLIKA: jutarnja ukočenost, bolovi, otok simetričnih zglobova šake, ali nikada kičme.

TERAPIJA:

Medikamentozna- nesteroidni antireumatici (NSAIL) , soli zlata, sulfasalazin, D penicilamin, ciklosporin, Imuran, biološka terapija...

Fizikalna terapija u cilju smanjenja tegoba, poboljšanje funkcije zgloba i sprečavanje deformiteta.

Hirurško lečenje – ARTROPLASTIKA.

ACR/EULAR klasifikacioni kriterijumi za RA 2010.

Zbir 6 od 10 poena je potreban da bi se bolest klasifikovala kao RA

1) Zahvaćenost zglobova 1 zglob srednje veličine 0

2-10 zglobova srednje veličine 1

1-3 mala zgloba 2

4-10 malih zglobova 3

>10 malih zglobova 5

2) Trajanje sinovitisa <6 nedelja 0

≥6 nedelja 1

3) Reaktanti akutne faze Normalne vrednosti i CRP i ESR 0

Patološke vrednosti CRP ili ESR 1

Aletaha D. et al. Ann Rheum Dis 2010 69: 1580-1588

4) Serologija RF ili CCP negativna 0

RF i/ili CCP pozitivni u niskom titru: do

najviše 3 puta preko gornje granice

normalnih vrednosti

2

RF i/ili CCP pozitivni u viskom titru: više

od 3 puta iznad gornje granice normalnih

vrednosti

3

Stadijumi razvoja RA

Rani Srednji Kasni

Reumatoidni artritis- Heberdenovi čvorići

SISTEMSKE BOLESTI VEZIVNOG TKIVA (SBVT)

U ovu grupu bolesti spadaju :

1. Sistemski eritemski lupus (SLE)

2. Poliarteritis nodosa

3. Polimiozitis, dermatomiozitis,

4. Sklerodermia, sistemska skleroza.

SLE je autoimuna bolest sistemskog karaktera sa

prisustvom autoantitela.

Prevalenca 1:2000

Najčešće se javlja u 3 i 4 deceniji

Do 8 puta češća kod žena

Uzroci:

• egzogeni (infekcije, UV zraci)

• endogeni činioci (genetika i hormonski status),

narušen imunski sistem.

Klinička slika SLE

• opšti znaci bolesti (febrilnost, malaksalost),

• artralgije ili artritisi (mali zglobovi),

• mialgije,

• kožne promene (eritem obraza u vidu leptira),

• lezije diskoidnog lupusa sa zahvatanjem dubljih slojeva i atrofijom,

• alopecija,

• vaskulitisi,

• M.Raynaud,

• serozitisi (perikarditis, pleuritis),

• endokarditis, pneumonija, miokarditis,

• krvarenja digestivnog trakta,

• glomerulonefritis...

Lupusne promene na koži lica (“leptir”)

Diskoidne kožne promene kod lupusa

Komplikacije SLE

POLIMIOZITIS

Hronično zapaljenje poprečno prugastih mišića,

autoimune prirode pokrenute delovanjem

mikroorganizama sa povremenim zahvatanjem

kože (dermatomiozitis).

Kod žena je 3 puta češći polimiozitis, a kod dece do

20 puta je češći dermatomiozitis.

U 10% je udružen sa malignim bolestima i drugim

sistemskim bolestima.

Klinička slika

početak postepen,

sa slabošću mišića ramenog i karličnog pojasa,

teško ustajanje, gutanje,

retko bolovi

u teškim slučajevima miokarditis i otežano disanje.

Dermatomiozitis

SISTEMSKA SKLEROZA

Sistemsko oboljenje sitnih krvnih sudova kože i unutrašnjih organa sa pojačanim stvaranjem

veziva i fibrozom unutrašnjih organa.

Bolest je češća kod žena 4 puta

Najčešće se javlja u 4 i 5 deceniji

Uzroci: • nepoznati, • izloženost hemikalijama (vinil hlorid, benzen) i

lekovima (antibiotici), • pojačana aktivnost humoralnog imuniteta sa

pojavom antitela.

Klinička slika

• Raynauld fenomen, • ukočenost, • otoci i bolovi zglobova šaka, • zadebljala glatka i sjajna koža na šakama, licu, vratu i

ostalim delovima. • fibroza unutrašnjih organa, pluća, bubrega, srca,

digestivnog trakta sa pratećim simptomima .

Skleroderma

Faze u ispoljavanju Rejnodove bolesti

Vazokonstrikcija

krvnih sudova u

koži prstiju šake

1. bela

2. plava

3. crvena

Rejnodov fenomen

METABOLIČKI ARTRITIS –GIHT

Metabolička bolesti nastaje kao primarno oboljenje kod hiperurikemije, u sklopu mijeloproliferativnih

bolesti ili bubrežne insuficijencije.

Češći je kod muškaraca i sklon je recidivima.

Hiperurikemija dovodi do akutnog artritisa, deponovanjem kristala u zglobnoj šupljini .

Artritis je prvo monoartikularan (palac noge), reĎe zahvata više zglobova u trajanju do 2 nedelje.

Tofusi, kristali mogu se taložiti u tetivama, ušnoj školjci i bubrezima.

Otok zgloba usled gihta Tofusi kod gihta

DEGENERATIVNE REUMATSKE BOLESTI

ARTROZE

Nastaju delovanjem različitih faktora (mehanički uticaji, genetika, metabolički poremećaji, ishrana ) koji doprinose oštećenju hrskavice sa hipertrofijom subhondralne kosti i rubova zgloba. Dolazi do suženja zglobnog prostora.

Klinička slika: bolovi i ukočenost zgloba posle mirovanja, ograničena pokretljivost, krepitacije, izliv bez povišene temperature.

Artroza

Najčešće autoimune bolesti

(prikazane po učestalosti)

Opservacija bolesnika i kontrola vitalnih funkcija;

Obezbediti fizikalnu rehabilitaciju ili fizičku aktivnost van

faze upalnih procesa;

Održavanje pravilnog položaja i prevencija kontraktura

zglobova (gips, šine, udlage);

Obezbediti mirovanje bolesnika u fazi upalnih procesa;

Dijetetski režim: ograničenje unosa masti životinjskog

porekla; Održavanje optimalne telesne težine;

Kod teško pokretnih bolesnika prevencija dekubitusa.

Sestrinske intervencije u nezi bolesnika

Hvala na pažnji