Krajobraz wysokogórski Krajobraz wysokogórski TatrTatr

Spis treściSpis treści1.1. Wstęp. Wstęp. 2.2. Granit.Granit.3.3. Tatrzańskie szczyty.Tatrzańskie szczyty.4.4. Grzbiet górskiGrzbiet górski..5.5. Grań.Grań.6.6. Cyrk lodowcowy.Cyrk lodowcowy.7.7. Jeziora cyrkowe.Jeziora cyrkowe.8.8. Doliny.Doliny.9.9. Jaskinie.Jaskinie.10.10. Żleb.Żleb.11.11. Stożki piargowe.Stożki piargowe.12.12. Wodospady.Wodospady.13.13. Przełęcze.Przełęcze.

Położenie TatrPołożenie Tatr

Mapa topograficzna TatrMapa topograficzna Tatr

Tatry na przedwojennej mapie topograficznej Wojskowego Tatry na przedwojennej mapie topograficznej Wojskowego Instytutu Geograficznego. Skala 1:100.000.Instytutu Geograficznego. Skala 1:100.000.

TatryTatry– najwyższe pasmo w łańcuchu Karpat – najwyższe pasmo w łańcuchu Karpat (Karpaty Zachodnie).(Karpaty Zachodnie).

1.1. Powierzchnia Tatr wynosi 785 km², z tego 175 Powierzchnia Tatr wynosi 785 km², z tego 175 km² (ok. 25%) leży w granicach Polski, ok. 610 km² (ok. 25%) leży w granicach Polski, ok. 610 km² (75%) na terytorium Słowacji. Długość Tatr km² (75%) na terytorium Słowacji. Długość Tatr wynosi w linii prostej 53 km, a ściśle wzdłuż wynosi w linii prostej 53 km, a ściśle wzdłuż grani 80 km.grani 80 km.

2.2. Tatry są objęte ochroną przez ustanowienie na Tatry są objęte ochroną przez ustanowienie na ich obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego.ich obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego.

3.3. Tatry dzielimy na:Tatry dzielimy na: Tatry Zachodnie – Grześ, Kasprowy Wierch, Tatry Zachodnie – Grześ, Kasprowy Wierch,

Czerwone Wierchy, Ornak.Czerwone Wierchy, Ornak. Tatry Wschodnie: Tatry Wschodnie:

– Tatry Wysokie – Gerlach (2655 m n.p.m.), Rysy (2499 Tatry Wysokie – Gerlach (2655 m n.p.m.), Rysy (2499 m n.p.m.; po stronie słowackiej 2503 m n.p.m.), m n.p.m.; po stronie słowackiej 2503 m n.p.m.), Świnica, Kościelec, Mnich, Granaty, Kozi Wierch Świnica, Kościelec, Mnich, Granaty, Kozi Wierch

– Tatry Bielskie – Hawrań, Płaczliwa Skała, Murań Tatry Bielskie – Hawrań, Płaczliwa Skała, Murań (Słowacja).(Słowacja).

Tatry zbudowane są z granitu.Tatry zbudowane są z granitu.

Granit to często spotykana, Granit to często spotykana, lita, kwaśna skała magmowa.lita, kwaśna skała magmowa.

W Polsce granity występują na W Polsce granity występują na

powierzchni ziemi na Dolnym powierzchni ziemi na Dolnym Śląsku oraz w Tatrach. Śląsku oraz w Tatrach.

Granit przybiera różne barwy, Granit przybiera różne barwy, takie jak szara, białoróżowa, takie jak szara, białoróżowa, zielona, czerwona i inne. Ze zielona, czerwona i inne. Ze względu na łatwość względu na łatwość otrzymania dużych bloków, otrzymania dużych bloków, cięcia i polerowania oraz cięcia i polerowania oraz bogatą i piękną kolorystykę bogatą i piękną kolorystykę używany jest w budownictwie używany jest w budownictwie jako kamień budowlany i jako kamień budowlany i dekoracyjny.dekoracyjny.

GRANITGRANIT

GerlachGerlach - 2655 m n.p.m.- 2655 m n.p.m.

Najwyższy szczyt Tatr, położony na Słowacji. Najwyższy szczyt Tatr, położony na Słowacji.

RysyRysy - 2499 m.n.p.m. - 2499 m.n.p.m.

Rysy - najwyższy szczyt Tatr polskich Rysy - najwyższy szczyt Tatr polskich i równocześnie najwyższy szczyt Polski.i równocześnie najwyższy szczyt Polski.

ŚwinicaŚwinica - 2301 m n.p.m.- 2301 m n.p.m.

Kominiarski Wierch Kominiarski Wierch --1829 m n.p.m.1829 m n.p.m.

Masyw górski dawniej nazywany Masyw górski dawniej nazywany Kominami Tylkowymi.Kominami Tylkowymi.

Mięguszowiecki Mięguszowiecki SzczytSzczyt

2438 m n.p.m. 2438 m n.p.m.

Jest to drugi, co do Jest to drugi, co do wysokości szczyt w wysokości szczyt w Polsce. Polsce.

KościelecKościelec - - 2155 m n.p.m.2155 m n.p.m.

Szczyt w Tatrach Wysokich.Szczyt w Tatrach Wysokich.

Mnich Mnich 2068 m n.p.m.2068 m n.p.m.

Północno-wschodnia Północno-wschodnia ściana Mnicha.ściana Mnicha.

Samotna turniaSamotna turnia

TurniaTurnia - rodzaj - rodzaj skalistego, ostrego skalistego, ostrego szczytu lub skałki o szczytu lub skałki o stromych lub nawet stromych lub nawet pionowych ścianach.pionowych ścianach.

Kasprowy Wierch -Kasprowy Wierch - 1987 m n.p.m. 1987 m n.p.m.

Obserwatorium meteorologiczne. Obserwatorium meteorologiczne.

Masyw górski w Tatrach Zachodnich Masyw górski w Tatrach Zachodnich o długości 2,7 km. Złożony jest z o długości 2,7 km. Złożony jest z

trzech części: trzech części: – Wielkiego Giewontu (1894 m n.p.m.) Wielkiego Giewontu (1894 m n.p.m.) – Małego Giewontu (1728 m n.p.m.) Małego Giewontu (1728 m n.p.m.) – Długiego Giewontu (1867 m n.p.m.).Długiego Giewontu (1867 m n.p.m.).

Widok od strony północnej. Widok od strony północnej.

Na Wielkim Giewoncie znajduje się Na Wielkim Giewoncie znajduje się 15-metrowy żelazny krzyż, obiekt 15-metrowy żelazny krzyż, obiekt

pielgrzymek religijnych, ale również pielgrzymek religijnych, ale również niezwykle niebezpieczne miejsce. niezwykle niebezpieczne miejsce.

W czasie burzy. 15 sierpnia 1937, podczas W czasie burzy. 15 sierpnia 1937, podczas procesji w Święto Wniebowzięcia NMP procesji w Święto Wniebowzięcia NMP zginęły tam, porażone piorunem zginęły tam, porażone piorunem

4 osoby, 13 zostało ciężko rannych. 4 osoby, 13 zostało ciężko rannych. Oficjalnie na Giewoncie w ciągu ostatnich Oficjalnie na Giewoncie w ciągu ostatnich 95 lat zginęło 76 osób. 95 lat zginęło 76 osób.

GrześGrześ - 1653 m n.p.m.- 1653 m n.p.m.

Szczyt w Tatrach Zachodnich.Szczyt w Tatrach Zachodnich.

Czerwone WierchyCzerwone Wierchy

Zespół Zespół czterech czterech szczytów szczytów znajdujących znajdujących się w ciągu się w ciągu głównego głównego grzbietu Tatr. grzbietu Tatr. Biegnie po Biegnie po nich granica nich granica słowacko-słowacko-polska. polska.

OrnakOrnak – grzbiet górski – grzbiet górski o wysokości 1854 m n.p.m.o wysokości 1854 m n.p.m.

Grzbiet górskiGrzbiet górski - obszar położony wzdłuż linii - obszar położony wzdłuż linii grzbietowej łączący znaczące szczyty danego grzbietowej łączący znaczące szczyty danego

pasma górskiego.pasma górskiego.

GrańGrań - stromy i ostry grzbiet górski. Ostra krawędź - stromy i ostry grzbiet górski. Ostra krawędź utworzona przez stykające się zbocza.utworzona przez stykające się zbocza.

Cyrk lodowcowyCyrk lodowcowy

Cyrk lodowcowy - półkoliste lub owalne zagłębienie otoczone z trzech stronCyrk lodowcowy - półkoliste lub owalne zagłębienie otoczone z trzech stronstromymi stokami (ścianami), a z czwartej ryglem skalnym /stromymi stokami (ścianami), a z czwartej ryglem skalnym /wał z litej skaływał z litej skały/./.Cyrk lodowcowy po rezygnacji lodowca ma najczęściej kształt misy i częstoCyrk lodowcowy po rezygnacji lodowca ma najczęściej kształt misy i częstozostaje zajęty przez zostaje zajęty przez jezioro cyrkowe.jezioro cyrkowe.

Jezioro cyrkoweJezioro cyrkowe Jezioro cyrkoweJezioro cyrkowe - rodzaj jeziora polodowcowego, powstałego w - rodzaj jeziora polodowcowego, powstałego w

obrębie kotła lodowcowego po ustąpieniu lodowca. Powstają z obrębie kotła lodowcowego po ustąpieniu lodowca. Powstają z wytopionych brył martwego lodu. Mają małą powierzchnię, owalny wytopionych brył martwego lodu. Mają małą powierzchnię, owalny kształt i strome brzegi.kształt i strome brzegi.

Stawy tatrzańskie, z jednym wyjątkiem (Kras Cichy Stawek), są Stawy tatrzańskie, z jednym wyjątkiem (Kras Cichy Stawek), są pochodzenia polodowcowego.pochodzenia polodowcowego.

Jeziora polskich Tatr zwane są tradycyjnie stawami.Jeziora polskich Tatr zwane są tradycyjnie stawami.

W Tatrach występuje blisko 200 różnej wielkości stawów, począwszy W Tatrach występuje blisko 200 różnej wielkości stawów, począwszy od największego, od największego, Morskiego OkaMorskiego Oka (34,54 ha), poprzez (34,54 ha), poprzez porównywalnie duży porównywalnie duży Wielki Staw PolskiWielki Staw Polski, ,

do zupełnie maleńkich, jak do zupełnie maleńkich, jak Zadni Mnichowy StawekZadni Mnichowy Stawek (0,04 ha). (0,04 ha).

Morskie OkoMorskie Oko

Morskie Oko jest położone w Dolinie Rybiego Potoku Morskie Oko jest położone w Dolinie Rybiego Potoku na wysokości 1395 m n.p.m. na wysokości 1395 m n.p.m.

Widok z Czarnego Stawu.Widok z Czarnego Stawu.

Wielki Staw i Mały StawWielki Staw i Mały Staw

Na pierwszym planie - Wielki Staw, za nim (po lewej) na zboczu Wyżnej Kopy – strażnicówka TPN Na pierwszym planie - Wielki Staw, za nim (po lewej) na zboczu Wyżnej Kopy – strażnicówka TPN nad Małym Stawem, dalej Przedni Staw i schronisko turystyczne, Niżna Kopa. nad Małym Stawem, dalej Przedni Staw i schronisko turystyczne, Niżna Kopa. Powierzchnia jeziora wynosi 34,1 ha głębokość 79,3 m.Powierzchnia jeziora wynosi 34,1 ha głębokość 79,3 m. Jest to najgłębsze i najdłuższe (998 m) jezioro w Tatrach.Jest to najgłębsze i najdłuższe (998 m) jezioro w Tatrach.

Czarny StawCzarny Staw

To tatrzańskie jezioro położone jest w kotle polodowcowym To tatrzańskie jezioro położone jest w kotle polodowcowym na wysokości 1581 m n.p.m.na wysokości 1581 m n.p.m.

Czarny StawCzarny Staw

Widok ze szlaku na Rysy. Widok ze szlaku na Rysy.

Dolina Pięciu Stawów PolskichDolina Pięciu Stawów Polskich

Zwany także Zwany także Żabim Stawkiem.Żabim Stawkiem. Nad nim szczyty zamykające Nad nim szczyty zamykająceDolinę Gąsienicową: Świnica, Pośrednia Turnia, Skrajna Turnia. Dolinę Gąsienicową: Świnica, Pośrednia Turnia, Skrajna Turnia.

W stawkach tych występują traszki: górska i karpacka oraz żaba trawna.W stawkach tych występują traszki: górska i karpacka oraz żaba trawna.

DolinaDolina

Dolina – wklęsła formaDolina – wklęsła formaterenu o wydłużonymterenu o wydłużonymkształcie otoczona kształcie otoczona ze wszystkich stronze wszystkich stronwzniesieniami wzniesieniami i wyraźniei wyraźniewykształconym dnie,wykształconym dnie,najczęściej powstała najczęściej powstała w wyniku działalnościw wyniku działalnościrzek lub lodowcówrzek lub lodowców..

Dolina lodowcowaDolina lodowcowa

Dolina Dolina KościeliskaKościeliska

Czarna Dolina GąsienicowaCzarna Dolina Gąsienicowa

Dolina JaworzynkaDolina Jaworzynka

Zniszczone erozją zbocza Skupniowego Upłazu Zniszczone erozją zbocza Skupniowego Upłazu znacznie już pokryły się roślinnością.znacznie już pokryły się roślinnością.

Pusta DolinkaPusta Dolinka

Mała, boczna dolinka zawieszona nad Doliną Pięciu Stawów Mała, boczna dolinka zawieszona nad Doliną Pięciu Stawów w Tatrach Wysokich. Utworzona została przez kocioł polodowcowy.w Tatrach Wysokich. Utworzona została przez kocioł polodowcowy.

JaskiniaJaskinia Jaskinia to naturalna pusta przestrzeń Jaskinia to naturalna pusta przestrzeń w skale o rozmiarach umożliwiających w skale o rozmiarach umożliwiających

jej penetrację przez człowieka. jej penetrację przez człowieka.

Jaskinia Wielka ŚnieżnaJaskinia Wielka Śnieżna

Najgłębsza jaskinia w Polsce, głębokość 824 m Najgłębsza jaskinia w Polsce, głębokość 824 m i najdłuższa jaskinia w Polsce długość 22 km.i najdłuższa jaskinia w Polsce długość 22 km.

Zbójnickie OknaZbójnickie Okna

Dwie jaskinie w wapiennych ścianach.Dwie jaskinie w wapiennych ścianach.

Jaskinia Jaskinia MroźnaMroźna

Jaskinia MroźnaJaskinia Mroźna – leży we wschodnim zboczu Doliny – leży we wschodnim zboczu DolinyKościeliskiej Całkowita długość jaskini ok. 480 m.Kościeliskiej Całkowita długość jaskini ok. 480 m.Swoją nazwę zawdzięcza panującej wewnątrz stałej, niskiejSwoją nazwę zawdzięcza panującej wewnątrz stałej, niskiejtemperaturze (6 stopni w skali Celsjusza). temperaturze (6 stopni w skali Celsjusza).

Smocza JamaSmocza Jama

Jaskinia w Tatrach Zachodnich, właściwie krótki, Jaskinia w Tatrach Zachodnich, właściwie krótki, stromy korytarz jaskiniowy przebijający skałę na wylot. stromy korytarz jaskiniowy przebijający skałę na wylot.

Żleb, rynna korazyjnaŻleb, rynna korazyjna

Żleb wklęsła forma ukształtowania terenu Żleb wklęsła forma ukształtowania terenu górskiego. górskiego.

Powstaje na skutek działalności żłobiącej Powstaje na skutek działalności żłobiącej zsuwającego się materiału skalnego, zsuwającego się materiału skalnego,

wody opadowej i roztopowej, lawin wody opadowej i roztopowej, lawin kamienistych, a także lawin śnieżnych. kamienistych, a także lawin śnieżnych.

Żlebami często Żlebami często spływają z gór spływają z gór potoki, spadają potoki, spadają kamienie, kamienie, schodzą lawiny. schodzą lawiny.

W żlebach W żlebach

zwykle też zwykle też najdłużej najdłużej zalega śnieg. zalega śnieg.

Ślady po ski-alpinistach.Ślady po ski-alpinistach.

Rynna w Dolinie Pięciu Stawów Spiskich. Rynna w Dolinie Pięciu Stawów Spiskich.

Stożki piargoweStożki piargowe

PiargiPiargi, ogólna nazwa kamienistych , ogólna nazwa kamienistych usypisk, powstałych w efekcie usypisk, powstałych w efekcie gromadzenia się materiału gromadzenia się materiału odpadłego ze ścian skalnych. Piargi odpadłego ze ścian skalnych. Piargi stożki, hałdy i pokrywy usypiskowe. stożki, hałdy i pokrywy usypiskowe. Składają się ze żwiru, kamieni lub Składają się ze żwiru, kamieni lub wielkich bloków, pochodzące z wielkich bloków, pochodzące z obrywów skalnych.obrywów skalnych.

Stożki piargoweStożki piargowe

Stożki piargoweStożki piargowe: rozpościerają się u wylotu żlebów i są o różnych: rozpościerają się u wylotu żlebów i są o różnychrozmiarach, w zależności od wielkości obszaru dostarczającego rozmiarach, w zależności od wielkości obszaru dostarczającego

okruchy. Ich wysokość w Tatrach wynosi od 50 do 260 m.okruchy. Ich wysokość w Tatrach wynosi od 50 do 260 m.

Stożki piargowe powstałe z gruzu odpadłego Stożki piargowe powstałe z gruzu odpadłego od skał.od skał.

WodospadWodospad – – swobodny, pionowy spadek wody rzecznej,swobodny, pionowy spadek wody rzecznej,spowodowany różnicą poziomów dna koryta rzeki lub potoku. spowodowany różnicą poziomów dna koryta rzeki lub potoku. Szereg wodospadów nazywa się kaskadą.Szereg wodospadów nazywa się kaskadą.

Wodospady na ŚwiecieWodospady na Świecie

Wodospad NiagaraWodospad Niagara

Wodospad WiktoriiWodospad Wiktorii Wodospad Glymur Wodospad Glymur

Wielka SiklawaWielka Siklawa

SiklawaSiklawa – wodospad w Tatrach Wysokich spada dwoma lub trzema strugami – wodospad w Tatrach Wysokich spada dwoma lub trzema strugami (w zależności od wysokości poziomu wody w Wielkim Stawie). Wysokość progu ok. 64 - 70 m.(w zależności od wysokości poziomu wody w Wielkim Stawie). Wysokość progu ok. 64 - 70 m.

Jest to największy (chociaż nie najwyższy) wodospad w Tatrach.Jest to największy (chociaż nie najwyższy) wodospad w Tatrach.

Wodogrzmoty Wodogrzmoty MickiewiczaMickiewicza

Wodospady utworzone Wodospady utworzone z trzech większych z trzech większych

i kilku mniejszych i kilku mniejszych kaskad (od 3 do 10 m).kaskad (od 3 do 10 m).

Wodospady te nazwane Wodospady te nazwane zostały Wodogrzmotami zostały Wodogrzmotami z racji olbrzymiego z racji olbrzymiego huku jaki powoduje huku jaki powoduje spadająca nimi woda, spadająca nimi woda, zwłaszcza po dużych zwłaszcza po dużych opadach. opadach.

PrzełęczPrzełęczForma ukształtowania terenu, Forma ukształtowania terenu,

wybitne, poprzeczne obniżenie w przebiegu grzbietu górskiego wybitne, poprzeczne obniżenie w przebiegu grzbietu górskiego lub grani między sąsiednimi szczytami.lub grani między sąsiednimi szczytami.

Kozia Kozia PrzełęczPrzełęcz..

Na skośnej Na skośnej półcepółce w ścianie turyści. w ścianie turyści.

Świnicka Przełęcz Świnicka Przełęcz -- 2051 m n.p.m.2051 m n.p.m.

Erozja spowodowana ruchem turystycznym.Erozja spowodowana ruchem turystycznym. . .

Erozja na szczycie Rysów. Erozja na szczycie Rysów.

Wykorzystano strony:Wykorzystano strony: http://www.mount.cad.plhttp://www.mount.cad.pl źródło: Wielka Encyklopedia Geografii Świata tom 6, wydawnictwo Kurpisz źródło: Wielka Encyklopedia Geografii Świata tom 6, wydawnictwo Kurpisz http://www.fogra.com.plhttp://www.fogra.com.pl www.sktj.pl www.sktj.pl http://astrojawil.plhttp://astrojawil.pl http://pl.wikipedia.org/wiki/Tatryhttp://pl.wikipedia.org/wiki/Tatry

Prezentację przygotowałaPrezentację przygotowała Małgorzata KlimaszewskaMałgorzata Klimaszewska