Post on 14-Jun-2015
Strategische wegwijzer naar duurzaamheid
Leefmilieu Brussel (BIM) 18 Februari 2010
Doelstelling
Het begeleiden bij: • het opstellen en uitwerken van een
duurzaamheidsstrategie die coherent is met de algemene strategie van de onderneming
DuurzaamheidsstrategieDeel I
Belangrijkste trends
Klimaats-verandering
ITrevolutie
Demografie monetairecrisis
Dalingvan
BiodiversiteitEnergiecrisis
Uitputtingvan
grondstoffenConvergentie
Evolutie van
'waarden'
Het situeren van bedrijven op lange termijn
“Deel uit maken
van 'duurzame'
groep die de
duurzame
oplossingen
toepast?”
of “erbuiten
staan?”
Duurzaamheidsleercurve
Voor 1970Onvoorbereid
Geen
Reactie van het bedrijf
INDUSTRIELEDOEL-
STELLINGEN
Bron: Industrial’s sustainability learning curve, Brian Nattrass & Mary Altomare (1999)
4de stromingDUURZAAMHEID
2000Integratie
Expliciete inbreng van duurzaamheid in
bedrijfsstrategie
Ontwerp voor duurzaamheid,evolutionair leerproces
1ste stroming REACTIVITEIT
1970Reactief
Officiële limieten &
standaarden
Preventie van verontreiniging / Afvalvermindering
Controle van de verontreiniging / Reglementen
3de stromingECO-
EFFICIËNTIE
1990Proactief
Zoektocht naar opbrengsten
Geïntegreerde managementsystemen
Environmental Cost Accounting
MVO
Product Stewardship/DFE/LCA
2de stroming MEER DAN
CONFORMITEIT
1980Anticiperend
Kost en impact vermindering
Medewerking belanghebbende partijenTQEM / Milieumanagementsysteem
Formulering en uitwerking van een duurzaamheidsstrategie
Voorbereid ertegenaan:
• Belang van een expliciete « business case »• Als de nood het hoogst is..• Een zaak van leadership; • Waarmee van start gaan?• Voortbouwen op wat reeds bestaat • Informeren, verdelen en betrekken • Beheer op korte en lange termijn• Zich niet blindstaren op details
Bestaansredenen Waarden
Backcasting
Duurzaamheids-trechter
Beschikbare voorraad natuurlijke hulpbronnen
Vraag van de onderneming naar natuurlijke bronnenDuurzaamheids-trechter
A2 – duurzaamheidsmodel opmaken en delen
B – Een visie uitwerken van de onderneming in een 100% duurzame status
C – Strategische planning (de meest rendabele weg vinden)
D –Uitwerking- elke actie is visiegericht- prioritair quick-wins zoeken- een werkomgeving scheppen waar samenwerking en
leergierigheid centraal staan (bron van initiatief en innovatie)
A1 – Status
Adapted from TNS by Greenloop (2009)
De grote krijtlijnen van de methodologie
De verschillende etappes (1 à 9)
= A1 / Status
= A2 / Een duurzaamheidsmodel opstellen en delen
= B / Visie onderneming in 100% duurzame status
= C / Strategische planning
= D / Implementatie van de acties
Stap 8Een
duurzaamheidszorgsysteem uitwerken & KPI’s
Stap 6De acties plannen
Stap 2Analyse van de
ecologische en sociale impacts
Stap 1De inhoud van
de opdracht bepalen
Stap 3De " business case
voor duurzaamheid " ontwerpen en
verdelen
Stap 4Een
duurzaamheidsmodel
kiezen
Stap 5Oefening uitdenken van
de 100% duurzame onderneming
Stap 7Het management bijsturen
Stap 9 Sensibilisering en continue vorming
Duurzaam-heidsplan en rapport van
de onderneming
Maand 1 Maand 2 Maand 3
Stap 1: De inhoud van de opdracht bepalen Incubatiefase Eco-efficiëntiefase Einde eco-efficiëntiefase
We krijgen geringe steun van de directie die van de initiatieven op de hoogte is, maar zich afzijdig houdt.
We krijgen steun van de directie.
De meeste duurzaam-heidsinitiatieven zitten in de organisatorische processen vervat (vorming nieuwe personeelsleden, duurzame criteria in de contracten met leveranciers,…)
Het management begrijpt duurzaamheid niet echt en heeft nauwelijks een idee waar het voor de organisatie om draait.
De geleverde duurzaam-heidsinspanningen worden erkend en geformaliseerd en zijn vooral op eco-efficiëntie gericht.
In onze cultuur is duurzame ontwikkeling een evidentie ; je ziet en hoort het constant.
We hebben één of twee kleine projecten op het touw gezet. Voor de meeste personeelsleden is de inspanning onzichtbaar.
We zijn voornemens de hele organisatie erbij te betrekken.
Duurzame ontwikkeling maakt deel uit van het imago van de organisatie.
Een tijdelijke structuur (Green Teams, Steering Committee,…) is uitgebouwd.
Zonder de steun van de directie Met de steun van de directie
Einde eco-efficiëntiefase Begin duur-zaamheidsfase
Een risicoloos project vinden met snel economisch potentieel (quick-wins). Impactevaluatiegegevens verzamelen.
De meest kansrijke acties bepalen (eco-efficiëntie).
Eco-efficiënte acties en quick-wins systematiseren.
De hele methodologie volgen en er alle resultaten, instrumenten, … uit het verleden in opnemen.
Gebruik maken van informele netwerken om een pilootproject te voeren.
Pilootprojecten lanceren.
De resultaten meedelen. Werknemers opleiden en inzetten.
De resultaten in € uitdrukken. Samen met het management de kwestie aansnijden op basis van de resultaten van het project. de kansrijke acties wijzen
De eerste resultaten direct meedelen. opleiden en inzetten.
De stappen 2, 3, 4, 6, 7, 8, 9 dieper uitwerken in het licht van de resultaten van stap 4.
De stappen 2, 3 dieper uitwerken.
Een 'Steering Committee oprichten.
De stappen 2, 3, 6, 8, 9 dieper uitwerken.
Stap 1: De inhoud van de opdracht bepalen
Stap 2: Analyse van de socio-ecologische impact
• Doelstelling:
– Analyse en evaluatie van de positieve en negatieve ecologisch en maatschappelijke impact om de duurzaamheidsprioriteiten op te sporen;
– en lijst opmaken van referenties (« base line » = vergelijkingsbasis voor vooruitgang) en indicatoren om de vorderingen te meten;
– Duidelijke ideeën « aan het licht brengen » die concrete acties inhouden.
Vereenvoudigd voorbeeld van een bedieningsproces in een grootkeuken: stoffen- en energiestroom
Stap 2: Analyse van de socio-ecologische impact
DE VERPAKKING HALEN, WASSEN &
SNIJDEN
VERVOER PERSONEELTRANSPORT
INTRANTS
LOKAAL DRAAGVLAK
INgrondstoffen
energie, water
OUTafval,
afvalwater, emissies
IN energie
OUTemissie
IN energie
OUTemissies
IN energie,water
OUTemissies,groene afval +
anderen
IN energie
OUTemissies
RECEPTIE
VOORRAADkamertemp, koud 4°C, neg. koude < 0°C
IN energiewater
OUTemissies,
lekken koelvloeist
DIRECT PRODUCTIE
PRODUCTIE IN WARME LIJN
PRODUCTIE IN WARME/KOUDE LIJN
CRYOGENISATIE
VOORRAAD pos. Koude 4°C
VERPAKKING
VERPAKKING
DAGELIJKS WEKELIJKS MAANDELIJKS & TRIMESTRIEEL
OUT emissies,
groene afval & andere,
koelvloeistoffen
TRANSPORT
IN energie
WASSERIJVoor werkkleding,
tafelkleden en serviettenIN energie,
water, zeep, chemische producten
OUTemissies,
afvalwater, allerlei afval
INenergie, water,
plastic- en alufolie,
hygiënische handschoenen, keukenpapier
IN energie,
schoonmaakproducten & -
materiaal, zout waterverzachters
OUTemissies, groene afval, vloeibare & vaste vetten,
afvalwater, allerlei afval
PRODUCTIE
AFWAS & SCHOONMAAK
OUTemissies
Voorbeeld :
CO2-balans voor de gebouwen en mobiliteit van culturele organisatie
Stap 2: Analyse van de socio-ecologische impact
Impact van de gebouwen
0
50
100
150
200
250
300
350
Ton C
O2eq/j
aar
Koeling
Ventilatoren
Andere
Liften
Keuken
Bureau-apparatuur
Verlichting
Ventilatie
Isolatie
Mobiliteitsimpact
0
10
20
30
40
50
60
70
80
Prospection Artistes &décor
Personnel Publique
Ton C
O2eq/j
aar
Vliegtuig
MIVB
Trein
Bus / camionettes
Brommer
Auto
Stap 3 : de « business case » voor duurzaamheid ontwerpen en bekend maken
De 7 krachten in de buitenomgeving van de onderneming – een blik naar buiten
bepalen welke druk vanuit de buitenwereld op de onderneming al dan niet een interne duurzaamheidsaanpak bevordert
Missie
Structuur & organisatie
OrganisatieConcurrenten
Leveran -ciers
NGO
VervangingNieuwe marktspelers
NieuwegroeneTechnologie
Klanten
Wetten
Buitenomgeving
Strategie
HR,Competentiesé
technologieën
Voorbeeld
voor een KMO
in de
“Facility Management”-sector
Stap 3 : de business case voor duurzaamheid ontwerpen en bekend maken Invloed
A = sterke invloed, weinig onzekerheid
C = weinig invloed, weinig onzekerheid
C = sterke invloed, hoge onzekerheid
D = sterke invloed, hoge onzekerheid
Onzerkerheid
Wetgeving KlantenNieuwe technologieën SubstitutenBelanghebbend
e partijen Leveranciers Concurrenten
De nieuwe generatie
werknemers is gevoeliger voor
arbeidsomstandigheden in een
gezonde omgeving
Toekomstige wetgeving over
de concentraties COV in gebouwen
Meer homeworking
De meerprijs voor het ontwerp van een
duurzaam gebouw
EU-richtlijn Energieprestatie van gebouwen
(EPB)
Certification standards,
HQE, BREEAM, LEED
Voor verzekeringspoliss
en is een milieuvriendelijk
facility management
vereist
Meer afvalregeling
en
Beïnvloeding initiële en onderhoudskosten van
gebouwen mogelijk
Stijging energiekosten
Duurzaam " Facility
Management " gaat de markt
domineren
Groene gebouwen zijn aantrekkelijker
voor kopers
Projectplanning is bepalend voor
de kosten op lange termijn
De eindgebruikers aan FM-onderneming de
levering van milieubeheerdiensten
" Groen " design bevordert de
gezondheid en de
productiviteit van werknemers
Gebouwen hebben
gemakkelijk identificeerbare
levenscycli
De onderaannemers
missen de bekwaamheid om de werken uit te voeren
De onderaannemers
vrezen voor gebrekkige
uitrustingen aansprakelijk te worden gesteld
Bepaalde " groene "
uitrustingen bewijzen dat ze inefficiënt zijn
Klimaatverandering (druk om de gevolgen te milderen)
CEO
COM RH Quality Supply ChainFinanceOpérations
Négociation
Logistique
Bureau Engineer
Quality systems
Marketing
DevOpérations
Usine 2
Usine 1
Usine 3
Clients
Formations internes
Médias
Inventaris van wat voorhanden is – een blik naar binnen:Weet wie in de organisatie (de groene punten in onderstaand fictief voorbeeld)« Al duurzaamheidsacties heeft gevoerd » en « enorm door het onderwerp geboeid is ».
Stap 3 : de « business case » voor duurzaamheid ontwerpen en bekend maken
Stap 4: Een duurzaamheidsmodel kiezenVoordelen :
• De wetenschappelijke benadering strookt met de rationaliteit nodig in een onderneming
• Beslissingen inzake duurzaamheid worden snel genomen als naar de duurzaamheidsbeginselen (die iedereen in de onderneming kent en deelt) verwezen wordt
• Een gedeeld concept van duurzame ontwikkeling en van de onderliggende wetenschappelijke principes bevordert de samenwerking tussen de departementen
Nadelen:De invoering van een concept van duurzame ontwikkeling als basis voor
analyses en beslissingen vergt informatie en vorming van deskundige personen. Deze nieuwe opleidingen moeten geïntegreerd worden aan de dagelijkse taken van de personen om het « lerend proces » van de organisatie te versnellen..
Stap 4: Een duurzaamheidsmodel kiezen
Economy
Social sphere
Biosphere
Economie
Social sfeer
Biosfeer
S
versus
Planet
Profit
PeopleLiveable
FairSD
Viable
Natuurlijke cycliEen gesloten systeem voor materialen
Trage geologische cycli : de stoffen uit de lithosfeer worden niet in grote
hoeveelheden in de snelle biologische cycli binnengebracht.
Open systeem voor energie
Duurzaamheid is het vermogen van natuurlijke cycli om hun werkingen en prestaties in stand te houden
De fotosynthese ‘betaalt’ de rekening
1) Niets gaat verloren
2) Entropiewet
Stap 4: Een duurzaamheidsmodel kiezen
Stap 4: Een duurzaamheidsmodel kiezen
LITOSFEER
ATMOSFEER
ECONOMIE
BIOSFEER
Grondstof
MAATSCHAPPIJ
Transport &
Verwerking(heat, beat, treat)
Grondstof Producten
LITOSFEER
ATMOSFEER
ECONOMIE
BIOSFEER
Grondstof
MAATSCHAPPIJ
Transport &
Verwerking(heat, beat, treat)
Grondstof Producten
Afval
Afval
Emissies
Emissies
Emissies
Stap 5 : Visiescheppende oefening: het uitdenken van de 100% duurzame onderneming
Doelstellingen:
* Eenstemmigheid nastreven tussen de verschillende departementen die op weg naar duurzaamheid samen zullen moeten werken.
* Een 100% duurzame versie van de onderneming suggereren die in en buiten de onderneming enthousiasme wekt.
* onder toegevingen polsen naar de duurzaamheidsprestaties van het « businessmodel » dat wordt gehanteerd.
* Een eerste lijst van concrete acties opmaken.
Stap 5: Visiescheppende oefening: het uitdenken van de 100% duurzame onderneming
Voorbeeld van een model en de visie bij Interface:“Nature has some fundamental operating principles: 1/ It runs on sunlight and other renewable energy sources, 2/ it fits form to function, 3/ it recycles everything and 4/ it is extremely efficient — never creating excess or wasting — and, 5/ finally, it rewards cooperation.
Our job is to translate these principles into a new model for business.” [1] - Ray Anderson, CEO Interface Inc
De duurzaamheidsvisie van Interface:“To begin with, it meant that we would become a business that runs on renewable energy. We would carefully eliminate waste from all areas of our operations and recycle and then reuse the materials from our products and those that support our business. We would find a use for everything we use and waste nothing. And finally, we, too, would reward cooperation — with suppliers, customers, investors and our communities” - Ray Anderson, CEO Interface Inc [1]
[1] Ray C. Anderson (1998), Mid-Course Correction, Towards a Sustainable Enterprise: The Interface Model, Chelsea Green Publishing Company
Stap 5: Visiescheppende oefening: het uitdenken van de 100% duurzame onderneming
Stap 6: De acties plannenRenovatie met
quick-winsEcologisch
beheerIdeale
verlichtingGedeeltelijke
renovatie
Nieuw gebouw en integratie
van de functies van gebouw 2
Gebouw 1Progressieve evolutie naar een duurzaam
complex
Gebouw 2Efficiënt beheer en
transfer naar gebouw 1
Stap 1 - tussentellers- eco-teams- sensibilisering- betere verlichting voor repetities
Stap AEfficiëntere afstelling verwarming
Stap 4Verlichting podium met Power LEDs
Stap CVerlichting podium met Power LEDs
Stap 8Isolering zaal & installatie zonnewarmtepanelen
Stap BIsolering zaal en achteraan
Stap 3 Renovatie loges voor artiesten
Stap 2 Waterdichtheid van de zaal en ventilatie
Stap 7Nieuw gebouw westen en warmtepomp
Stap DRenovatie dak en gevel
Stap 6Windturbine
Stap 5Renovatie achteraan gebouw 1 en veranda
Stap 7 : Het managment bijsturen
Duurzaamheidsdirecteur
Thematische groep
"communicatie"
Thematische groep " opleiding "
Thematische groep “process”
Thematische groep " groene
aankopen "
Thematische groep "
uitrustingen "
Thematische groep "afval"
Thematische groep
« energie »
Beheerscomité
Algemeen directeur
Het beheerscomité is samengesteld uit de verantwoordelijken van de verschillende
functies in de onderneming
De werkgroepen zijn samengesteld uit
personeelsleden met de vereiste
bekwaamheid voor het thema
Zit het comité voor
Brengt rechtstreeks verslag bij de algemeen directeur uit
Stap 8 : Een duurzaamheidszorgsysteem uitwerlen
Doelstellingen:* Garanderen dat het initiatief los van de personen standhoudt;* Informatie en indicatoren verstrekken voor de follow-up en de communicatie;* Een systematisch en streng kader uitwerken dat voert naar een 100% duurzame onderneming; * Plaats maken voor een veeleer proactief dan reactief beleid;* De uit projecten geputte ervaring bewaren en benutten; * Situaties met een hoog, juridisch risicogehalte voorkomen;* Verwarring uitsluiten bij het stellen van prioriteiten; * En vooral een financiële follow-up van de aanpak verzekeren.
Stap 9 : Sensibilisering en continue vorming
* Een sensibiliserings- en opleidingsplan stoelt op drie pijlers
* Gedeelde informatie;
* Opleiding van bedienden/werknemers;
* Betrokkenheid van bedienden/werknemers.