Şeker Hastalığı-DİYABET

Diyabet (Şeker Hastalığı) Nedir?

• Kandaki şeker (glukoz) miktarının çok fazla olduğu kronik (uzun süreli seyreden) bir hastalıktır

• Enerji kaynağı olarak şeker gerekli olsa da, fazlası sorunlara neden olur.

• Diyabeti olan bireylerde, insülinin olmaması ya da yetersiz olması nedeniyle şeker düzeyinde büyük bir artış vardır

• Ciddi bir hastalıktır

DİYABETİN TANI TESTLERİ

Açlık Kan Glikozu70-100 mg/dl Normal

100-125 mg/dl IFG(Bozulmuş Açlık Glikozu)

>126 mg/dl Diyabet

Tokluk Kan Glikozu(2. saat değeri)

>200 mg/dl Diyabet

OGTT(75 gr glikoz ile)(Yemekten 2 saat sonraki değer)

<139 mg/dl Normal 140-199 mg/dl IGT

> 200 mg/dl Diyabet

Gebeliğin 24-28.haftaları arasında 50 g glikoz ile yükleme testi yapılır. Açlık gerekmez.

1.saatte;

<140mg/dl Normal

>140mg/dl OGTT gerekir

100g OGTT ile;

Açlık <95mg/dl

1.saat <180mg/dl

2.saat <155mg/dl

3.saat <140mg/dl olmalıdır.

“GDM” Gebelik Diyabeti tanısı için en az iki değer yüksek olmalı”

İnsülin Nedir?

• Pankreas tarafından üretilen bir hormondur

• İnsülin, şekerin enerji elde edilmek amacıyla kullanılacağı vücut hücrelerine girmesi için gereklidir

• İnsülin, şekerin hücre içine girebilmesi için hücrenin kapısını açan bir “anahtar” işlevi görür

• Aynı zamanda kan şeker düzeylerinin istenilen sınırlar içinde tutulması açısından önemlidir

• İnsülin yetersizliği veya eksiliğinde kandaki şeker miktarı yükselir

Diabetes

Ciddi sonuçlar

DİYABET

Diyabet – Ciddi Bir Hastalık

▲Yeni körlük vakalarının başta gelen nedenlerinden biri ▲25 kat daha yüksek göz sorunu riski

▲6 kat daha yüksek inme (felç) riski

▲5 kat daha yüksek böbrek hastalığı riski

▲Bacağın kesilmesine yol açabilecek hastalıklar için 20 kat daha yüksek risk

▲22-4 kat daha yüksek kalp krizi riski

Beck-Nielsen et al. (1985) Herman WH, Eye Disease and Beck-Nielsen et al. (1985) Herman WH, Eye Disease and Nephropathy in NIDDM ,1990.Nephropathy in NIDDM ,1990.Beck-Nielsen et al. (1985) Herman WH, Eye Disease and Beck-Nielsen et al. (1985) Herman WH, Eye Disease and Nephropathy in NIDDM ,1990.Nephropathy in NIDDM ,1990.

Bu komplikasyonların tümü, zamanında uygulanan tedavi ve iyi kontrol ile

önlenebilir

Diyabet Tipleri Nelerdir?

•Tip 1 diyabet

•Tip 2 diyabet

•Gebelik sırasında ortaya çıkan diyabet

Diyabetin En Sık Görülen Belirtileri Nelerdir?

• Sık ve bol miktarda idrara çıkma• Aşırı acıkma hissi• Kilo kaybı• Aşırı susama• Diğer belirtiler:

• Yorgunluk• Sık ve olağan olmayan enfeksiyonlar• Bulanık görme• Deride kuruma ve kaşıntı vb

Diyabet Giderek Artmaktadır!

• Tüm dünyada diyabeti olan bireylerin sayısı giderek artmaktadır

• Türkiye’deki diyabetli sayısı 5 milyona yaklaşmaktadır

• Dünyada 2000 yılında 171 milyon olan diyabetli sayısının 2025 yılından 380 milyon olması beklenmektedir

Diyabet görülme sıklığı neden artıyor?

Hareketsiz yaşam tarzı Artan obezite (şişmanlık)

Sağlıklı olmayan beslenme alışkanlıkları

Aşağıdaki hastalıklar daha fazla ortaya çıkar • göğüs ağrısı• kalp krizi• körlük• böbrek yetmezliği • bacağın kesilmesi

Diyabet görülme sıklığı artarsa ne olur?

Toplumda diyabetlilerin % 50’si henüz teşhis edilmemiştir

Hastanede yatarak tedavi oranı artar

Diyabet Tedavisi

• Tedavi, diyabetin tipine ve hastaya göre seçilir

• Diyabet, aşağıdaki önlemlerle kontrol altına alınabilir

• Eğitim

• Sağlıklı beslenme planı

• Düzenli egzersiz

• Doğru ilaç tedavisi

• Düzenli sağlık kontrolü ve doktor kontrolü

Diyabet kontrolü için 4 basit adım

Diyabet için beslenme önerileriBesin Piramidi

Tahıllar ve baklagiller8-12 birim

10-14 birim(bitkisel)

Meyveler2-3 birimSebzeler

3-4 birim

Süt ve süt ürünleri2-3 birim

Et ve balık1-2 birim

Katı yağlar, sıvı yağlar vekabuklu yemişler 2-3 birim

Beslenme için basit ipuçları

•Küçük, düzenli öğünler alınmalıdır

•Pişirme yöntemlerinin değiştirilmesi; haşlama, ızgara ve buharda pişirme

•Kaçınılması gerekenler • Fazla miktarda katı yağ ve margarin, terayağ

gibi yağlar, kızartılmış besin tüketimi

• Yağlı et

• Fazla miktarda çay şekeri gibi rafine şeker, bal, reçel, kek ve çikolata tüketimi

Düzenli Egzersiz

• Asla başlamak için çok geç değildir

• Yaşamdan zevk almanıza ve hastalıkları önlemeye yardımcı olur

• Erken ölümlerin neredeyse yarı yarıya azalmasına yardımcı olabilir

• Egzersiz, doktor tavsiyesi ve kontrolüyle yapılmalıdır

Egzersizin pek çok yararı vardır

• Kilo vermeye yardımcı olur

• Kan dolaşımını düzeltir

• Özgüveni artırır

• Kasları geliştirir

• Kalbinizi güçlendirir

• Uykuyu düzeltir

• Stresi azaltır

• İştahı kontrol eder

• Yaşamınızı uzatır

• Kendinizi daha iyi ve daha enerjik hissetmenizi sağlar

Egzersiz için Basit ipuçları

Unutulmaması gereken noktalar

• Sağlık kontrolü yaptırmadan başlamayın

• Egzersize hafif olarak başlayın ve aşamalı olarak artırın

• Haftanın birkaç günü 30 dakika veya daha uzun süreli egzersiz yapmayı hedefleyin

• Size uygun farklı egzersizler deneyin

• Ne zaman duracağınızı bilin

Egzersiz için ne yapmalı?

• Her gün bir spor salonuna gitmeden de egzersiz yapmanın pek çok yolu vardır:

• Arabanızı işyerinden, marketten ya da alışveriş merkezinden uzak bir yere park edin

• Hafta sonu planlarınıza egzersizi de ekleyin

• Kahve molanızı yürüyüş molasına dönüştürün

• Asansör yerine merdivenleri kullanın

İyi Bir Diyabet Tedavisi için Dengeli Beslenme, Egzersiz ve İlaç Tedavisi

Gereklidir

Diyabet: İlaç Tedavisi

Tip 1 Tip 2 Diyabet

•İlk olarak tabletler kullanılır

•İlerleyen dönemlerde tedaviye insülin eklenebilir

•Tabletlerin rolü yoktur

•Yalnızca insülin kullanılır

İnsülin

“İnsülinin keşfi, ilaç tarihindeki en önemli kilometre taşlarından biridir”

İnsülin

İnsülin Toronto Üniversitesi’nde yapılan deneyler sonucunda, 1921 yılında Banting ve Best adlı iki araştırıcı tarafından keşfedilmiştir.

İnsülin mucizesi

J.L., 15 Aralık 1922 15 Şubat 1923

İnsülin tipleri

• Hızlı Etkili• Kısa Etkili • Orta Etkili• Uzun Etkili • Hazır Karışım İnsülinler

İnsülin Enjeksiyonlarının Uygulanması

İnsülin uygulamak için insülin enjektörü ya da insülin enjeksiyon sistemleri kullanılmalıdır.

İnsülin enjeksiyonunu aşağıdaki bölgelere

uygulayabilirsiniz:

• Karın (göbek çevresi)

• Kaba etler

• Kolun üst kısmı

• Uyluk- ön ve dış yarı kısmı

• Enjeksiyonlar her seferinde, aynı bölge içerisindeki farklı noktalara uygulanmalıdır

Gelişmiş insülin uygulama yöntemleri -Kalem Benzeri Cihazlar

• Farklı kalemler mevcuttur• Tek kullanımlık

• Tekrar kullanılabilir

• Pek çok açıdan enjektör ve flakona kıyasla daha iyidir

• Enjeksiyon sırasında ağrı yoktur ya da azdır

• Kullanımı ve enjeksiyonu kolaydır

• Seçilen doz daha rahat ve doğru olarak uygulanır

Kendi Kendine Takip Yöntemleri

• Aşağıdaki yöntemlerle diyabet, evde takip edilebilir ve sonuçlar kaydedilebilir:• Glukometre (şeker ölçüm cihazı) kullanılarak kan şekeri• Kağıt çubuklar kullanılarak idrarda şeker ve ketonlar

Kan şekeri kontrol altına alınmazsa ne olur?

Diyabetin ciddi sonuçları

• Göz sorunları- görme kaybı (körlük)

• Böbrek sorunları (böbrek yetmezliği–diyaliz/böbrek nakli gerekir)

• Duyusal/Sinirsel sorunlar (ağrı, his kaybı ve yaralara yol açabilir)

• Kalp/dolaşım sistemi sorunları(kalp krizi

• İnme–Felç

• Ayak sorunları- (gangren-uzuv kaybı)

Bu komplikasyonlar nasıl önlenir?

İYİ HABER, BU KOMPLİKASYONLARIN

ÖNLENEBİLİR OLMASIDIR

Nasıl?Şekerin iyi kontrol edilmesi

Diyabette Koruyucu Önlemler

• Kan şekeri ölçümü• Kan basıncı ölçümü• Ayak muayenesi • İdrarda protein varlığına yönelik

test• Kolesterol testi • Göz muayenesi • Diş kontrolleri• EKG (Kalp grafisi)

düzenli olarak yapılmalıdır.

• Diyabet, erişkinlerdeki yeni körlüklerin 3. en önemli nedenidir.

• Ciddi göz sorunları sıklıkla uyarıcı belirtiler olmaksızın gelişir

• Bulanık görme, kan şekeri yüksekliğinde sık görülen bir şikayettir

• Kan şekerinin sürekli yüksek olması ciddi görme kaybına neden olur

“Gözünüz, gözlerinizin üstünde olsun”

• 10 yaş üzeri çocuklar ve 30 yaşın altındaki erişkinler

• 30 yaşın üzerindeki erişkinler

Gözlerinizi ne zaman ve hangi sıklıkla kontrol ettirmelisiniz?

Tanıdan sonraki ilk 3-5 yıl içinde ve daha sonra yılda bir kez

Tanı sırasında ve daha sonra yılda bir kez

Görme keskinliği testi: Görme keskinliği testi, çeşitli uzaklıkları ne kadar iyi görebildiğimizi ölçer

Oftalmoskopi: Gözün iç kısmının bir fundoskop (göz dibini inceleyen bir alet) ile incelenmesi.

Tonometri: Glokomun (göz tansiyonu) kontrol edilmesi için gözdeki sıvı basıncını belirleyen bir test

Göz Kontrolü için Sık Kullanılan Testler

• Gözdeki diyabete bağlı değişiklikler başlangıçta rahatsız edici bulgulara neden olmazken, kötü kan şekeri kontrolünün yıllar boyunca devam etmesine izin verilirse ciddi görme kayıpları oluşabilir.

• Göz sorunlarını önlemek için diyabetin sıkı bir biçimde kontrol altında tutulması en önemli unsurdur.

• Bu değişiklikleri erken saptamak ve tedavi etmek için düzenli göz muayenelerinin yapılması gereklidir.

Göz Sorunları Nasıl Önlenir?

Sağlıklı bir ayak nasıl olmalıdır?

• Sağlıklı bir ayakta çatlaklar, yaralar, kaşıntılı bölgeler olmaz ve diğer vücut bölgelerinden farklı bir renkte ve sıcaklıkta değildir.

“Önlemek İyileştirmekten Daha Kolaydır”

• Ayak sorunlarına ait ilk belirtileri nasıl tanıyacağınızı öğrenin.

• Öğrendiklerinizi her gün uygulayın.

• Ayaklarınızı temiz ve kuru tutun.

• İyi bir şeker kontrolü sağlayın.

• Diyabetinizle ilgilenen hekim veya hemşireden ya da varsa bir ayak bakım uzmanından yardım isteyin.

Diyabet Ayakları Nasıl Etkiler?

Diyabet ayakları iki ayrı yolla etkileyebilir:

1) Ayağı besleyen damarları ve kan dolaşımını bozabilir

2) Ayağa gelen sinirlere zarar vererek his kaybına yol açar

Kan şekerinin uzun süreli yüksek olması nedeniyle sinirler zarar görebilir ve diyabetik nöropati ortaya çıkar.

Bu da sinirlerin ağrı ve diğer duyuları iletmesini engeller.

Diyabetik ayak

Ayak kan damarlarındaki hasar dolaşım bozukluğuna neden olur

Normal

Diyabetik Nöropati ve Ayaklar

• Ayakta his kaybı veya zonklama, sızlama gibi hisler nöropatinin bir belirtisi olabilir.

• Diyabet ayaktaki sinirleri etkilediğinde hastalar ayaklarında oluşan küçük sıyrık ve yaraları fark etmezler.

• Bu küçük yaralar tedavi edilmezse, iltihaplanabilir ve ayağın hatta bacağın kaybına kadar ilerleyebilecek gangren ortaya çıkabilir.

• Gangren çok ileri derecede ve ciddi enfeksiyondur.

Diyabet ve Dolaşım Bozuklukları

• Diyabete bağlı olarak ayağın dolaşımını sağlayan damarlar da daralabilir.

• Soluk, soğuk veya morarmış bir ayak, çoğu zaman dolaşım bozukluğunun bir sonucudur.

• Ayağın kan dolaşımı bozulduğunda bu bölgeye enfeksiyonlarla mücadele etmek için gerekli oksijen, besinler ve kan hücreleri yeterince ulaşamazlar.

• Bu da ayağın savunmasız kalmasına neden olur.

Diyabetik Ayak

• Ayakta kızarıklık, sıcaklık artışı, hassasiyet ve şişlik enfeksiyonun belirtileri olabilir.

• Böyle bir belirtiye rastladığınızda doktorunuza başvurun.

Ayak Bakımı İçin Püf Noktaları

• Her gün ayaklarınızı kontrol edin.

• Parmak aralarınıza bakın

• Küçük çizik, yara, kesik olup olmadığına bakın

• Ayağınızın altını görebilmek için ayna kullanın.

• Ayaklarınızı her gün yumuşak bir sabun ve ılık suyla yıkayın.

Ayak ve Tırnak Bakımı• Ayaklarınızı özellikle de

parmak aralarınızı özenle kurulayın.

• Ayaklarınızda kuruma veya çatlama varsa tabanlarınıza ve ayağınızın üstüne nemlendirici krem sürebilirsiniz. Parmak aralarınıza sürmemeye dikkat edin.

• Eğer kesik, yara, kızarıklık, sıcaklık artışı veya hassasiyet fark ederseniz derhal doktorunuza danışın.

Ayak ve Tırnak Bakımı

• Tırnaklarınızı banyodan sonra parmak ucunuzla aynı düzeyde olacak şekilde kesin.

• Tırnaklarınızı derin kesmeyin.

• Tırnaklarınızın köşelerindeki derileri ve tırnak diplerinizdeki etleri kesmeyiniz.

• Eğer tırnaklarınızı kesmekte zorlanıyorsanız bir başka kişiden yardım alınız.

• Ayağınızda nasır varsa kendiniz müdahele etmeyiniz, doktorunuzdan öneri alınız.

Ayak tırnağı kesimi

Ayakkabı Seçimi

• Ayaklarınıza tam uyan ve ayak parmaklarınızı içinde hareket ettirebileceğiniz ayakkabıları alın.

• Açık burunlu ve açık topuklu ayakkabı giymekten kaçının.

• Her gün temiz çorap giyin ve sıkı lastikli çoraplardan kaçının.

• Çıplak ayakla gezmeyin.

• Giymeden önce ayakkabılarınızın içinde bir şey olmadığından emin olun. Küçük bir taş veya tabanda bir kıvrılma, ayaklarınıza zarar verebilir.

Ayak Bakımı İçin Püf Noktaları• Sıcak cisimlerle ve su ile temas

etmeden önce sıcaklığı kontrol ediniz. Farkında olmadan yanıklara maruz kalabilirsiniz.

• Ayağınızı yıkamadan önce suyun sıcaklığını dirseğinizle ölçün.

• Ayaklarınızı ısıtmak için sıcak su torbaları vb kullanmayınız.

• Ayaklarınızı soba veya elektrikli ısıtıcalarda ısıtmayınız.

Hipoglisemi (düşük kan şekeri)

Hipoglisemi, kan şekerinin normalin altına düşmesidir.

Belirtiler:

• Açlık hissi• Aşırı terleme ve huzursuzluk• Güçsüzlük• Çarpıntı/titreme• Başağrısı• Bulanık görme• Sinirlilik/zihin bulanıklığı• Uyku hali• Bayılma/bilinç kaybı (koma)

Hafif Hipoglisemide Tedavi

• Düzeltmek için aşağıdakiler kullanılabilir: • 1 bardak meyve suyu

• 3 çay kaşığı dolusu şeker, bal ya da 3-5 kesme şeker

• Belirtiler 5 ila 10 dakika sonra düzelmezse bu işlemler tekrarlanır.

• Bir sonraki öğün zamanı yakın değilse 30 g yavaş emilen karbonhidrat (bir iki dilim ekmek, bir elma gibi) alınmalıdır

BESLENME

Günümüzde Beslenme

Günümüzdeki beslenme alışkanlıkları, bazı hastalıkların giderek daha fazla ortaya çıkmasına sebep olmaktadır:

• Kalp hastalığı• Diyabet• Hipertansiyon• Şişmanlık

Trafik ışığı kavramına dayanan sistem

Kırmızı Kaçınılması tercih edilir : Pilav, püre, patates kızartması

Sarı Sağlıklı bir seçim değildir: Bisküviler, kek, beyaz ekmek

Yeşil Sağlıklı seçim: Pirinç, tam buğday ekmeği, kepek

ekmeği

Sağlıklı Besin Seçimleri

Katı ve Sıvı Yağlar

• En büyük sorun, pişirme sırasında büyük miktarda yağ kullanılmasıdır

• Doymuş yağlar (oda sıcaklığında katı olan hayvansal ve bitkisel yağlar) çok tehlikelidir

• Kızartma yağının defalarca kullanılması bileşimini değiştirir ve damar sertliğine yol açabilen hale gelir.

• Tek başına bir yağ çeşidi tercih edilmememelidir – değişik yağların birlikte kullanılması daha iyi bir yöntemdir

Lokantadaki Besinlerle Yaşanan Sorunlar: Tuz, baharatlar, soslar

• Sağlıklı olmayan besinlerdeki bir başka önemli öğe de kullanılan soslar, baharatlar ve tuzdur.

• Kabartma tozu sık kullanılır ve sodyum içeriği yüksektir

• Turşular ve salamuraların çoğu tuz açısından zengindir

Besin Değeri Olan ve Olmayan Tatlandırıcılar

Besin değeri olmayan (yapay) tatlandırıcılar • Sakarin • Aspartam

Besin değeri olan tatlandırıcılar• Fruktoz • Sorbitol • Mannitol

Yapay tatlandırıcılar çaya ve kahveye eklenir, evde şekerlibesin/tatlı yapımında kullanılır.

DİYABETLE İLGİLİ WEB ADRESLERİ

♦Diyabet Dünyası

www.diyabetdunyasi.com

♦ DiyabServis

www.diabservis.com

♦ Arkadaşım Diyabet

www.arkadasimdiyabet.org

♦ Türkiye Diyabet Vakfı

www.turkdiab.org

♦ Türk Diyabet Cemiyeti & Türk Diyabet ve Obezite Vakfı

www.diabetcemiyeti.org