NORTHERN MINDANAO

Ang Rehiyon X ay nasa gawinghilagang bahagi ng Mindanao.

• Tinatayang 62% ay

kabundukan• 29 ang ilog sa rehiyon na ito• PRODUKTO: > troso (pangunahing

prodyuser ng bansa)

> mais at saging > niyog, tabako,

palay, tubo, > pinya, durian, chico at mangga

> abaka

• YAMANG MINERAL: > Metal : manganese, chromite,

gold, silver , nickel

> Non Metal: sand, gravel, fertilizer,

coral rocks, clay• HANAPBUHAY: > pangingisda > paninisid ng perlas > paninisid ng barya • Popular ang Rehiyon X sa mga perlas

at korales

Bubble CoralBrain Coral

Sea Anemone

KASUOTAN > ALANG ng mga

Tinggian > KIMONA kadalasay

puti na sinamahan ng tapis na ipinulupot sa beywang.

> Ang mga lalake ay may simpleng kasuotan na long sleeve na parang jacket , malong o bahag.

Mahilig sa mga pagkaing may gata at paminta ang mga taga-hilagang mindanao

KATUTUBONG AWITIN: > Gin-en (awitin kung sila ay nakakaligtas sa mga kalamidad at sakit)

SINING: > Okir o Okkil (isang disenyo na ang ibig sabihin ay inukit)

LARO: > sipa, sumping, bunong braso, bunong paa.

• MUSIKA > Kubing- uri ng

instrumentong hinihipan na parang silindro na yari sa kawayan.

• MUSIKA > kulintang- instrumentong

ginagamit tuwing may sayawan at pagtitipon.

• MUSIKA > tagoktok - instrmentong

ginagamit tuwing nag-aani ng palay, sinasabayan din ito ng sayaw.

• MUSIKA> gabbang –instrumentong pangmusika na karaniwang tinutugtog ng mga babae,

tinutugtog din ito tuwing may kasalan.

Various Festivals in Northern Mindanao

“Kaamulan” is from the Binukid word “amul” which means “to gather”. It is a gathering of

Bukidnon tribespeople for a

purpose. It can mean a datuship ritual, a wedding

ceremony, a thanksgiving

festival during harvest time, a

peace pact, or all of these put

together.

Kaamulan Festival (Bukidnon)

As an ethnic festival, the

Kaamulan celebrates the customs and traditions of the

seven tribal groups that originally inhabited the

Bukidnon region, namely, the

Bukidnon, Higaonon, Talaandig, Manobo,

Matigsalug, Tigwahanon and

Umayamnon.

Held every 3rd week of

October and it is a four day grand

celebration of the lanzones fruit.The most

important livelihood in

Camiguin is lanzones.

Lanzones Festival (Camiguin)

Every September in Iligan City it is

celebrated in honor of Iligan's patron

Saint, St. Michael the Archangel, thus, the festival is concluded on his feast day on September 29th.

Diyandi Festival was derived from the

word "diyandi" which means "celebrate"

and "mag-diyandi" meaning "to

celebrate."

Diyandi Festival (Iligan City)

This colorful and joyous festival of abundance and prosperity, also

arouse to look back the city. Manobo and

Higaonon roots, their culture and traditions through rituals and street dancing. The festive Kaliga is also

the Gingoognon expressions of

gratefulness to the Almighty undying love

and continued. 

KALIGA FESTIVAL (Gingoog City)

A traditional boat/yacht racing among our city.

Seventeen coastal barangay boatmen

done every 21st day of May. 

BAROTORERA FESTIVAL (Gingoog

City)

LUBI-LUBI FESTIVAL (Gingoog City)

(May 22) - Sayaw Lubi-

Lubi (coconut �dance) is the

country’s most original

and ingenoues fun dance (street

parade) utilizing the

city’s abundant

coco plants and materials.

From August 26 to 28, the

locals of Cagayan de Oro pay

homage to the city's patron

saint: St. Augustine of

Hippo. There are three days of activities and

doing traditional dances in the

streets. There are cultural shows, competitions, concerts and

more.

Kagay-an Festival (Cagayan De Oro City)

This annual boat race is held in August and allows the people of Cagayan de Oro to show off

their boating skills.

Sakay-Sakay Lambago Festival (Cagayan de

Oro City)

One of Oroquieta City’s

favorite past times is the Tabanog (Kite-

Flying) Festival, which is held during

the Summer months. The festival is held in the Plaza, near the bay front.

Oroquieta City’s bay front is somewhat

comparable to Chicago’s Lake

Michigan, except the warm and soothing trade

winds are irresistible to

everyone’s desire to a fly kite with full

enjoyment.

Tabanog Festival (Oroqueta City)

Held every September 29 is

celebrated in honor of Tangub

City’s patron saint, St.

Michael the Archangel. Dalit means offering,

the people’s offering of

thanksgiving for the

blessings the people received

from the Almighty

through the years.

Dalit festival (Tangub City)

A week long festivity in celebration of the Feast of

Nuestra Señora del Triunfo which also happens to be the Charter Anniversary of the city. This celebration

portrays the rich cultural heritage

of the first settlers of the

place, the “Subanons”.

Subayan Keg Subanon Festival (Ozamis City)

This festival is held August 31st of every year in the city of Nejapa in El Salvador. You will see painted faces

and fire balls hurled in the streets, and it is a great way to

experience the culture of El

Salvador. The festival attracts many people to

watch the events and those who want

to participate.

Balls of Fire Festival (El Salvador City)

BUKIDNON

• Kabisera ay MALAYBALAY• Malamig ang klima sa lugar na ito.• Dalawang uri ng tao ang naninirahan dito: > Manobo (sa bundok) > Bukidnon (sa kapatagan) • HANAPBUHAY: > Pagsasaka, pangingisda, > paggawa ng ibat ibang uri ng bag, bayong

na may ibat ibang uri ng disenyo na tinatawag nilang LOGO.

• Tatlong uri ng Logo > binabangon, kinubaka, bintuon• Panulaw ang tawag nila sa pagbuburda at ang

naburdahang damit ay tinatawag na PINANULUWAN.

• Kilala ang Bukidnon sa pitong talampas na may pantay-pantay ang taas ganon din ang pitong bundok nitong pinaghiwa-hiwalay ng mga bangin at lambak.

• Panlalawigang Bulaklak ay RUBIA.

• Sa ngayon halu-halo ang mga taong naninirahan dito > Manobo, Muslim, Bisaya at

Tagalog• Ang ibig sabihin ng Bukidnon ay

mga tao sa bundok.

Dahilayan Adventure Park,Manolo Fortich Bukidnon

Kampo Juan,Diclum Bukidnon

Mt. Dulang-dulang,Mt. Kalatungan,Mt. Maagnaw,Mt. Palaopao Maramag Short Spring

Lake Apo, Valencia Bukidnon

Transfiguration MonasterySan Jose, Malaybalay City

CAMIGUIN

• Isang islang hugis bilog.• Ang kabisera ay MAMBAJAO

• KLIMA: >Tag-ulan (Hunyo-Dec) >Tag-init (Enero- Mayo)

• HANAPBUHAY: > pangingisda > pagsasaka ( niyog, palay, mais

at lansones)

• Ang panlalawigang bulaklak ay

CADENA DE AMOR

• WIKA : Camiguin ,

Samarnon, Cataman, Guinsiliban, Mahino,

Sagay, Kalitbog.

Katibawasan Falls(Bonbon Camiguin)

Macajalar Bay

Isla ng Camiguin Bulkang Hibuk-hibok

Paiyak Cave Mt. Kitanglad

MISAMISORIENTAL

• May 24 na munisipalidad.• May 12 ilog na maaring

pagkunan ng inumin.• CAGAYAN DE ORO ang kabisera

nito.• Tinatawag ding typhoon belt

dahil dinadalaw lagi ng bagyo.• KLIMA : maulan buong taon• Katoliko ang pangunahing

relihiyon, sinusundan ng Aglipay, protestante at Iglesia ni Cristo.

• PANANIM: mais, palay, café, cacao atbp.

• Matatagpuan dito:> Philippine Packaging

Corporation- na nagsasalata na mga prutas.

> Resins Inc - nagpoproseso ng mga plywood> Wine Factory-- nagpoproseso ng mga alak.

> Floro Cement Company>Soft Drinks Bottling Plant

• May mga bangko na rin at post office sa lugar na ito.

• WIKA: > Alubihid, Balingoan at Binuangan- Cebuano > Cagayan de Oro City- Akoanon, Babuanon,

Bicol Bukidnon, Cebuano, chavacano, chinese,

cuyano > Balingasan- Bicol, Cebuano, Hiligaynon,

Maranao > Lugait- Aklanon, Bicol, Cebuano at Tagalog > Magsaysay- Cebuano > Montico- Cebuano, Lineyte-Samarnon > Opol- Cebuano, Tagalog > Villanueva- Cebuano, Hiligaynon, Tagalog > Salay- Bicol, Cebuano > Tagaloan- Cebuano, Hiligaynon, Maranao,

Tagalog

Divine MercyEl Salvador City

La Immaculada Concepcion ChurchJasaan Misamis Oriental by Jesuits

Macahambus Cave

Macahambus Adventure Park

Macahambus Cave

White Water RaftingTalakayag River

MISAMISOCCIDENTAL

KLIMA: > Tag-ulan (Nov- Dec.) > Tag-init (Feb-April) HANAPBUHAY: > Pagtatanim, Pangingisda Napagkukunan din ito ng Yamang-

Mineral tulad ng graba at buhangin Ang 41.63% ng kabuuang lupain ay

kabukiran na napagtatamnan ng ibat ibang uri ng pananim.

Ang kabisera nito ay OROQUETA. WIKA: Bisayang Cebuano, Bicolano,

Tagalog, Chinese, Subanon, Chavacano, Hiligaynon, Aklanon, Kangkanai, Kalibugan

Old Spanish Catholic ChurchTaraka Misamis Occidental

Lake Duminagat

Bulawis Spring and Swimming Pool Oroqueta City Plaza

Sibucal Hot Spring

LANAODEL NORTE

• Ito ay may regular na topograpiya.• 44% lamang ang kapatagan,• Ang Bayan ng TUBOD ang kabisera,

ngunit ang Iligan ang may mataas na industriyalisasyon.

• 5.32% ang naninirahan sa kabayanan• 15.41% sa kabukiran• HANAPBUHAY: > pagsasaka, pangingisda at

pagtotroso• PANGUNAHING PRODUKTO: > saging, niyog, mais at bigas

• MGA MAMAMAYAN: > Bisayang Cebuano at Maranao

(pinakamalaking grupo ng mga Muslim)

> Visayas (hilagang bahagi) > Muslim ( Sa Kabayanan) > Subanon ( Kanlurang Bahagi)• WIKA: > 65% Cebuano > 33% Diyalektong Maranao > Ilongo, Tagalog

• Ang Maria Cristina Falls ang pinagmumulan ng Elektrisidad.

• May 20 mga talon na matatagpuan sa Iligan.

• Dito matatagpuan ang Limunsadan Falls sa Ragongon –pinaniniwalaang pinakamataas na talon sa Pilipinas (317 km.)

Limunsundan Falls

Tinago Falls, Iligan Maria Cristina Falls

Sadyaan Cave near Limunsundan Falls

Panitikan ng Rehiyon X

• Gimokura, gimokura Mga along ha

migpapahaba ang iba

• Sinla , sinla biyanyang

BiyanyangPanga bukad ho anlawHiporong do daluman

• Kaluluwa, kaluluwaAnino ng isa sa kabila

na

• Liwanag, liwanagNamumulaklak ka sa

umagaPumipikit ka sa gabi

Sagot: BUHANGIN

Sagot: ARAW

ANTOKA O BUGTONG

Limbay 1

(Hari ng A Ag Liko)

Layang lalo ha otaw Isan pakulaban ah

Sag tayuntayunan mawili Ho kulago ha pighalomhom

Ho mahaganhan ha gagaw Pamilihi lumingi

Na isan gid lumbayagan a, Nangaluga lumligay

Ko muno ha binuyawanNa pamili-pilio da

Mama-on kabalingayHa muno ha kawilihanMahugod ad lumingi

Lasol maigsinay sa pulu-an ko lalag koMagbul-og magsininla ko

Isan ko palasanahKo bito ha pigtabiran

TULA

• Ang Manti-Ay-Ay Manduraw ay isang tulang pasalaysay na nauukol sa tunay na buhay ng isang matapang na mandirigma na nakatira sa pagitan ng Basak at Takalaan. Ang mandirigmang ito ay nagkaroon ng isang magiting na anak na ang panaglan ay Duraw.

• Ang Sala ay isa ring tulang pasalaysay ng mga taga- Bukidnon. Nagpapahayag ito ng pagmamahal, binibigkas ng paawit subalit nagpapahayag ng patanong.

• Ang Idangdang isang tulang pasalaysay na nauukol sa mga tao at sa mga pangyayaring nagaganap sa kanyang kapaligiran, ito ay naririnig na inaawit sa Bukidnon . Kilala ito sa tawag na “BALLAD” sa Ingles

MgaManunulat

ng Rehiyon X

• Emmanuel Lacaba - siya ang sumulat ng liriko ng

awit ng pelikulang “Tinimbang ka ngunit kulang” ni Lino Brocka.

- nakasulat siya ng magagandang tula at awiting pambayan (folksong).

- naging kasapi siya ng New People’s Army

- napatay sa labanan sa Mindanao noong 1976

- nasulat ang kwento ng kanyang buhay at ito ay nagwagi ng gantimpla sa “Don Carlos Palanca

Awards for Literature” - nagtamo din siya ng Second Prize

Award a kanyang sinulat na “ The Trial of Professor Riesco”.

• Francisco R. Demetrio• Nakapagtapos ng pag-aaral sa St.

Augustine School at Ateneo de Cagayan de Oro

• Tinapos ang theology sa Woodstock College sa Maryland

• Inordinahan bilang isang pari noong 1951

• Sumulat ng “Christianity on Context”• Nagwagi sa The National Press Award

for Myth and Symbols, “National Book Award” from Manila Critics at “Premio Pitre Somomone”.

• Natanggap niya ang “Gawad CCP para sa Sining”.

• Jose F. Lacaba Jr.• Kilala sa tawag na Pete Lacaba• Nakatatandang kapatid ni Emmanuel

Lacaba• Unang namahayag tungkol sa mga

gawain ng “Student Activist Movement”.

• Tula: “Mga kagila-gilalas na Pakikipagsapalarang Nagaganap” (1991)

• Pelikula: Angela Markado 1980 Bayan Ko

Kapit Patalim Orapronobis

• Awitin: Isang Karaniwang Tao (pelikulang Jaguar)

Sangadaan (pelikulang Sister Estella L.)

• Jose F. Lacaba Jr.• Nakamit ang “Carlos

Palanca Award for Literature 1983”

• Kinilala ng Manila Critic Circle ang kanyang mga akda:

> Sa Daigdig ng Kontradiksyon

> Days of Disquiet

> Nights of rages > Salvages of

Poems > Salvage Prose

LINA ESPINA -MOORE • Nagtapos sa kursong Foreign

service sa Far Eastern University.• Nakasulat siya ng mga tula at

salaysay sa wikang Ingles at Cebuano.

> Heart in Lotus > A lion in the House > Then the Weeping

REUBEN R. CANOY• Manunulat na nagsimula sa

Siliman University at U.P.• Naging editor ng pahayagan

sa Siliman University at U.P• Mga Sinulat: Deep

River(kwento), People Speak( dula)

MIGUEL A. BERNARD• Naging Editor ng Philippine Studies ,• Naging kolumnista ng Phil. Daily Express• Naging professor sa Ateneo de Manila at

Xavier University sa Cagayan de Oro.• Mga Aklat: Traggic Mountain Manunggal

1958 > The Assent of Mt. Apo

> Dius ng Tau > Bamboo and the Greenwood

Tree > The Landscape > The Christianization of the

Philippines

ALBERT ALEJO• Isang Manunulang Pilipino• Nagtapos sa Unibersidad ng Sto.

Tomas• Naging kasapi ng GALIAN SA

ARTE AT TULA (GAT), KATRIBU , sa PETA.• Tumulong magtatag ng

matanglawin, ang Pilipino magasin sa Ateneo. • Siya ang nagsaayos ng

pagsasalin sa “Filipino ng Laborer Exercensive” ni Pope John Paul II noong 1990.

DON AGUSTIN JADORMEO PAGUSARA Jr.• Nagtapos sa San Carlos University 1959• Nagtapos din sa Unibersidad ng Pilipinas

ng kursong literatura at naging editor sa pahayagan ng San Jose Recoletos.• Ang mga nasulat niyang tula ay lumabas

sa Literary Apprentice.• Siya ang sumulat ng liriko ng tanyag na

mga awit para sa Sinalimba ng Davao.

Maraming Salamat

sa Pakikinig!