RENKLİ GÖRME

TÜTF GÖZ HASTALIKLARI ADKASIM 2002

DR.H.SEMİH SAMUTPROF.DR.SAİT ERDA

• IŞIK NEDİR?

• RENK NEDİR?

• RENK FİZİKSEL BİR ÖZELLİK Mİ, YOKSA ALGISAL BİR FENOMEN MİDİR?

TEMEL BİLGİLER ATOM

• Maddenin yapıtaşı

• Çekirdek (proton ve nötron)

• Elektron

TEMEL BİLGİLER FOTON

• Boşlukta fotonlar ışık hızında hareket ederler

• Enerji , frekans veya dalga boyları ile karakterize edilebilirler

• C= f X λ

TEMEL BİLGİLER ELEKTROMAGNETİK SPEKTRUM

• Foton enerjilerinin tümünün dağılımı elektromagnetik spektrumu oluşturur.

• Radyo-TV dalgaları, infrared, görünen ışık, ultraviyole, x-ışınları, γ ışınları

• İnsan gözünün algılayabildiği 400-700 nm’lik kısma ışık denir.

• NEDEN İNSAN GÖZÜ SADECE 400-700 nm DALGA BOYLARINA SAHİP FOTONLARI GÖREBİLİR?

TEMEL BİLGİLER IŞIK

• TRAFİK IŞIKLARI TASARLANIRKEN KIRMIZI NEDEN ‘DUR’ U, YEŞİL ‘GEÇ’ İ SİMGELEMEK İÇİN KULLANILMIŞTIR?

TEMEL BİLGİLER FOTON ÖZELLİKLERİ

• Boşlukta ışık hızında hareket eden fotonlar, cam gibi saydam bir ortamın yüzeyine dik olarak girdiklerinde dalga boyları ve hızları azalırken, frekansları aynı kalır.

TEMEL BİLGİLER FOTON ÖZELLİKLERİ

• Fotonlar boşluktan, cam gibi bir ortamın yüzeyine oblik olarak girdiklerinde bir miktar kırılırlar.

• Bu kırılma kısa dalga boyuna sahip olan fotonlarda, uzun dalga boyuna sahip olanlara göre daha fazladır.

GÖRME FİZYOLOJİSİ KONİ VE BASİLLER

Fotopik görme KONİLER

Skotopik görme BASİLLER

GÖRME FİZYOLOJİSİ KONİ VE BASİLLERİN YAPISI

• Dış sement

• İç segment

• Nükleus

• Sinaptik cisim

GÖRME FİZYOLOJİSİ IŞIĞIN FOTORESEPTÖRLERDE NEDEN OLDUĞU KİMYASAL OLAYLAR

• Basillerde; rodopsin• Konilerde; iodopsin ortak

adıyla bilinen ve spektral duyarlılık yönünden birbirlerinden ayrılabilen 3 farklı molekül

GÖRME FİZYOLOJİSİ KONİ TİPLERİ

• Erithrolabe; tüm konilerin %74’ü

• Chlorolabe; tüm konilerin %10’u

• Cyanolabe; tüm konilerin %16’sı

GÖRME FİZYOLOJİSİ

• Koni ve basiller

• Bipolar hücreler

• Horizontal ve amakrin hücreler

• Retina ganglion hücreleri5 impuls/sn

RENK

• BİR OBJENİN ALGILANAN RENGİNİ NE BELİRLER?

GÖKYÜZÜ NEDEN MAVİDİR?

DENİZ NEDEN MAVİDİR?

GÜNBATIMI NEDEN KIRMIZIDIR?

RENK

• BİR RENGİN NASIL ALGILANDIĞINI BELİRLEYEN 3 KOMPONENTİ VARDIR;

– TON– SATÜRASYON – PARLAKLIK

RENK TON

• Bir ışığın içerdiği çeşitli dalga boylarına sahip fotonlardan dominant olanın belirlediği bir özelliktir. (örneğin; bir ışık demetinde bulunan çeşitli dalga boylarına sahip fotonlardan baskın olanı 540 nm olduğunda bunun kişide oluşturacağı his yeşil’dir

RENK TON RENK ÇEMBERİ

• TAMAMLAYICI RENK

• TAMAMLAYICI OLMAYAN RENKLER

RENK TON

• Örneğin; 580 nm dalga boyuna sahip fotonları kırmızıya duyarlı koniler %99, yeşile duyarlı koniler %42 oranlarında absorbe ederken, maviye duyarlı koniler hiç absorbe etmezler.

• SSS 99:42:0 şeklindeki bir seti turuncu olarak yorumlar.

RENK TON

• Farklı tip konilerden çıkan nöronal uyarılar orta beyinde bulunan R-G Merkezi ve B-Y Merkezinde birleştirildikten sonra görsel korteksteki renk merkezine ulaşır.

RENK SATÜRASYON

• Bir rengin saflığını belirler.

RENK PARLAKLIK

• Bir ışık demetindeki fotonların sayısı ile ilişkilidir. Bunların sayısı arttıkça parlaklık artar.

RENK ALGISINI DEĞİŞTİREN FAKTÖRLER BEZOLD-BRUCKE FENOMENİ

• Düşük parlaklıkta mavi-yeşil, yeşil ve sarı daha yeşil olarak algılanırken, yüksek parlaklıklarda daha mavi olarak algılanır.

• Düşük parlaklıklarda kırmızı ve turuncu daha kırmızı olarak algılanırken, yüksek parlaklıklarda daha sarı olarak algılanır.

RENK ALGISINI DEĞİŞTİREN FAKTÖRLER ABNEY ETKİSİ

• Bir ışığa beyaz ışık eklenirse tonunda bir miktar değişiklik olur. Örneğin; mavi-yeşil renkteki ışık daha yeşil, kırmızı ve turuncu renkteki ışık daha sarı olarak görülür.

RENK ALGISINI DEĞİŞTİREN FAKTÖRLER PURKİNJE ETKİSİ

• Konilerin en duyarlı olduğu ışığın dalga boyu 555 nm’dir(sarı, sarı-yeşil, turuncu). Bu nedenle aydınlığa adaptasyon durumunda sarı, yeşil ve turuncu renkler, kırmızı, yeşil ve maviye oranla daha parlak olarak algılanır.

• Basillerin en duyarlı olduğu ışığın dalga boyu 505 nm’dir(mavi). Bunun sonucu olarak loş ışıkta , mavi ve yeşil renkler, sarı ve kırmızıya oranla daha parlak olarak algılanır.

RENK ALGISINI DEĞİŞTİREN FAKTÖRLER LATERAL İNHİBİSYON ETKİSİ

• Bir noktada belirli bir tip koni uyarıldığında, aynı koni horizontal hücreler yardımı ile bitişiğindeki aynı fotosensitif pigmenti taşıyan koniye inhibitör sinyal gönderir. Bu durum lateral inhibisyon olarak bilinir.

RENK ALGISINI DEĞİŞTİREN FAKTÖRLER YORGUNLUK VE TAMAMLAYICI İMAJ

ÖZET• Çok geniş bir elektromagnetik spektrum içerisinde insan gözünün

algılayabildiği küçük bir kısma ışık diyoruz.

• Aydınlıkta ve renkli görme konilerin fonksiyonu iken, alaca karanlıkta görme basillere ait bir fonksiyondur.

• Rengin 3 komponenti vardır, bunlar; ton, satürasyon ve parlaklıktır. Bunlardan herhangi birisi değiştirilirse algılanan renk te değişir.

• Kırmızı, yeşil ve mavi olmak üzere 3 ana renk vardır. Bunlar değişen oranlarda karıştırılırsa diğer tüm renkler elde edilebilir.

• Renklerin algılanması üzerine ortam ışığının ve arka planın çok büyük etkisi vardır.

RENKLİ GÖRME TESTLERİ

• Bir objenin görünen rengi ortam ışığından etkilenir.

• Renkli görme testleri ortam ışığı yönünden standartize edilmiş ortamlarda yapılmalıdır (McBeth Daylighting Corporation, C Lamp veya Floresan ışık)

• Gün ışığı ve ampuller uygun değil

RENKLİ GÖRME TESTLERİ ANOMALOSKOP

• Renkli görme muayenesinin standart yöntemi

• Diğer renkli görme testleri ile birlikte kullanıldığında, renk görme defektlerinin tanı ve sınıflaması yapılabilir

• En bilineni Nagel Anomaloskopu

• Kullanım güçlüğü, çok iyi eğitilmiş personel gereksinimi

RENKLİ GÖRME TESTLERİ PSÖDOİZOKROMATİK TABLOLAR

• İshihara Testi• Çeşitli renkli noktalar, kompleman renginden

veya griden oluşan diğer noktalar arasına bir harf, rakam veya geometrik şekil oluşturacak şekilde yerleştirilmiştir

• 2’den 21’e kadar olan kartlar kırmızı-yeşil renk körlüğünün tanısında, 22’den 25’e kadar olan kartlar protanop-döteranop ayrımında kullanılır

• 4 ya da daha az hata normal olarak kabul edilir.

RENKLİ GÖRME TESTLERİ FARNSWORTH-MUNSELL TESTLERİ D-15 HUE • Bir kutu içerisinde, renk çemberinin bütün

kısımlarından seçilmiş 15 adet renk kapağı bulunur

• Bu renk kapaklarının parlaklık ve satürasyonu sabit olup sadece tonları değişkenlik gösterir.

• Döteranop; 1,15,2,3,14,13,4,12,5,11,6,7,10,9,8

• Protanop; 15,1,14,2,13,12,3,4,11,10,5,9,6,8

• Tritanop; 1,2,3,4,5,6,7,15,8,14,9,10,13,12,11

RENKLİ GÖRME TESTLERİ FARNSWORTH-MUNSELL TESTLERİ D-15 HUE

RENKLİ GÖRME TESTLERİ FARNSWORTH-MUNSELL TESTLERİ FM-100 HUE

• 85 adet renk kapağı• Peşpeşe dizildiğinde renk çemberini

oluşturacak renkler 4 sıra oluşturacak şekilde tasarlanmıştır– 1.sıra kırmızıdan, sarıya– 2.sıra sarıdan, mavi-yeşile– 3.sıra mavi-yeşilden, mora– 4.sıra mordan, kırmızıya

• Konjenital ve edinsel renk görme bozukluklarının tanısında ve takibinde kullanılır

RENKLİ GÖRME TESTLERİ FARNSWORTH-MUNSELL TESTLERİ FM-100 HUE

ÖZET• Renkli görme testleri ışık yönünden standardize edilmiş ortamlarda

yapılmalıdır. Bu amaçla ampul ışıkları kullanılmamalıdır.

• Psödoizokromatik tablolar konjenital renkli görme bozukluklarının tanı ve sınıflamasında kullanılabilir.

• FM-100 Hue testi ile konjenital ve edinsel renk görme defektlerinin tanısı konulabilir, sınıflaması yapılabilir.

• Renkli görme muayenesinin standart yöntemi Anomaloskop’tur.

teşekkürler...