Post on 16-Mar-2016
description
PROWOKUJĄC PRZESTRZENIE TEATRALNE. Projekt koncepcyjny adaptacji kościoła Św. Anny oraz wschodniego skrzydła klasztoru na przestrzeń nowych sztuk teatralnych.
teoria research
One of the main goals to be achieved in the project was to find some kind of inspiration point that would not be directly connected with architecture. That is way reaserch on the project was based on work of contempo-rary, chroatian group BADco. which work with the space is creative and unusual way.At the same time, it was important to develop formal and functional aspects of the existing space taking into consideration dialogical structure of contemporary theatrical performances.An important issue was to respect the identity of the place and the architecture existing on the site.Additional impulses during the designing process were connections and relations that appear in contempo-rary theatre between the performer and the audience.That is why in the project the spectator is placed and engaged in the performance in various ways. He can find himself in conventional configuration, as a direct or indirect observer on the BLACKbox stage, or very close just at fingertips to the performer, where he can have an influence on the course of the performance.The variety of spaces were designed also to creatively affect the artists. This diversity becomes another chal-lenge and determinant of the performance.
„Widownia jest często uważana za statyczny obiekt, zaprojektowany tak, by zawrzeć
przedstawienie. Ale przedstawienia nie można w niczym zawrzeć... wykracza ono poza architekturę,
szczególniewnaszychczasachspektaklimultimedialnych,nowoczesnych technologii iniedającychsię
kontrolowaćobiektów.Jakąwięcrolęodgrywadziświdownia,innąniżzmuszanienas,byśmyzachowywali
sięjakdobrzewychowaniwidzowie?Jeśliuznamy,żewłaśniearchitekturasamawsobieprzedstawia,jako
aktywnaprzestrzeń,byćmożebędziemymogliwypróbowaćnowestrategie,dziękiczemumożliwebędzie
doświadczenie przedstawienia na żywo jako bardziej dynamicznego, kreatywnego i wspólnotowego
wydarzeniaprzestrzennego.”1
DoritaHannah,ArchitectureCommissionerforPQ2011
1 “Theauditoriumisoftenconsideredastaticobjectdesignedtocontainperformance.But,performancecannotbe
contained...itexceedsarchitecture,especiallyinthisageofmediaspectacles,fluidtechnologiesanduncontainablebodies.Sowhatrole
doestheauditoriumnowplayotherthanforcingustoperformaswell-behavedspectators?Ifweacknowledgethatarchitectureitself
performs,asspace-in-action,thenperhapswecanexplorenewstrategies
forexperiencingliveperformanceasamoredynamic,creativeandcommunalspatialevent.”-warunkikonkursu,8thOISTATTHEATRE
COMPETITION-tłumaczeniewłasne
Autor:WeronikaKiersztejnczęśćpracymagisterskiejnaPolitechniceŚląskiej,WydziałArchitekturyRAR-2
Data:Wrzesień2011
Wprowadzenie
Większość przestrzeni zaprojektowanych pod wydarzenia artystyczne (teatr
klasyczny, teatr muzyczny, sceny taneczne, sceny koncertowe itp.) realizowana jest w postaci
konkretnych budynków przeznaczonych na ten cel. Mimo, że zainteresowanie tego typu
obiektami jest aktualne, można zauważyć tendencję i potrzebę adaptacji nowych przestrzeni
pierwotnie mających inne funkcje, ale mogących być przystosowanymi do produkcji form
artystycznych. Miejsca te, często określane jako „przestrzenie odnalezione” (found spaces),
są w stanie zapewnić unikalną atmosferę, która nie byłaby możliwa do zrealizowania
wtypowychprzestrzeniachteatralnych.
Przestrzenie adaptowane nie są w stanie sprostać wszystkim technicznym aspektom
imożliwościom, którychoczekujemywzględem typowychobiektów teatralnych.Generująone jednak
nieznanywcześniej pierwiastek autentyczności i bezkompromisowościmiejsca, który staje się częścią
całegoprocesu twórczegosztuki lubwystępu.Wielenowychprzestrzeni teatralnych tworzonych jest
jakoobiektyadaptowane,gdziepierwotnycharakteriatmosferaprzestrzeninierozerwalnieprzenikado
nowejfunkcji,dającpoczucieciągłościzprzeszłością.
Prezentowany projekt był realizacją założeń konkursowych 8thOISTAT Theatre Architecture
Competition (TAC). Zadaniem było zaprojektowanie przestrzeni teatralnej, która odpowiadałaby
w najlepszy sposób wybranej wcześniej formie sztuki. Mogłoby być to klasyczne podejście do form
teatralnych, bądź podejście inspirowane eksperymentalnymi działaniami artystycznymi, które
wykorzystująnowetechnologieimediatakabywybranasztukastałasięinspiracją.Tegotypunastawienie
doprowadziłowprezentowanejpracydogłębszegozrozumieniarelacjijakiewystępująpomiędzysztuką,
aprzestrzeniąwktórejjestonawystawiana.
Rodowód teatru i jego przekształcenia2
Teatr starożytny
TeatrstarożytnejGrecji–Dionizje–świętanacześćgreckiegobogawinaDionizosa.Głównymi
tematamisztukteatralnychbyłystarogreckiemity.Formydramatycznerozwinęłysięmiędzy
innyminabazieformdytyrambczylipieśnipochwalnychkuczciDionizosa.
Scena w starożytności była w układzie centrycznym pozwalającym na skupienie akcji całego
przedstawieniawjednymmiejscu(scenagreckairzymskąróżniłysięgłównieproporcjami).
2 “VademecumTeatromana”,TadeuszKudliński,LudowaSpółdzielniaWydawnicza,Warszawa1985
www.wikipedia.pl
Teatr średniowieczny
Poupadkuświatastarożytnegoteatrulegazanikowi,dopieroporokutysięcznymodnaleźćmożna
pierwszewzmiankiowidowiskachteatralnychnawiązującegodonabożeństwa.
Teatrśredniowieczny–podobniejakstarożytnyczerpiezobrzędówreligijnych,przedstawionych
jednakw skromniejszej oprawie. Rozwój teatru religijnego następuje około XII wieku, a jego rozkwit
przypada na XV-XVI wiek, kiedy to zauważamy rozwój form misteriów i mirakli. Pożywką tych form
stają sięgłównienabożeństwakatolickie (jegodialogowyukład) i są związanez świętami kościelnego
kalendarza:BożegoNarodzeniaiZmartwychwstania.Tematemstałysięewangeliewymienionychświąt,
którychtekstzczasemulegacorazwiększejteatralizacji,codoprowadziło(podobniejakwstarożytności)
dopowstaniawidowisk.
Misteria przedstawiały tematykę biblijną uzupełnioną o informacje starotestamentowe
i apokryficzne.Przedstawienia stawały się corazbardziej rozbudowane, bywkońcuwyjśćpozamury
kościołanaplaceirynkimiast.
Innymtypeminscenizacjiśredniowiecznychbyłymirakle,wktórychdominowałatematykacudów.
OpisywałyoneinterwencjeMatkiBoskiejiinnychświętych,ratującegrzesznikówodwiecznegoupadkui
potępienia.
Charakterystyczną dla średniowiecza była scena symultaniczna zwana również manzjonową
odmiennawformieodcentrycznejscenyantycznej.Scenamanzjonowadzieliłasięna:scenępageants
wAnglii(teatrnawozach;wozykolejnoprezentowaływidzomsekwencjeakcji)orazscenaterencjańska
z końca XV w. (tylna ściana sceny podzielona była kolumnami i pojedynczymi zasłonami, za którymi
znajdowałysięposzczególnewnętrzawykorzystywanewtakcieprzedstawienia). .Podobieństwemdo
starożytnościbyłowyjścieteatruwotwartąprzestrzeń,brakkurtynyorazsztucznegooświetlenia.
Teatr renesansu
Po roku 1548 nastąpił koniec teatru średniowiecznego wraz z zakazem grania misteriów we
Francji.Ale jużwcześniejmożnabyłozaobserwowaćruchumysłowo-artystycznyzwanyodrodzeniem,
którynawiązywałdomodelukulturyantycznejwszczególnościrzymskiej,którąstaranosięnaśladować.
Wynalazek druku przyczynił się do szerzenia i lepszego poznania kultury antycznej. Zmiany
pokierowane były drastycznymi przekształceniami światopoglądówwe wszystkich dziedzinach życia,
kultury isztuki.Wsztuceteatruzaobserwowaćmożnawpływyhumanistyczne-odtwórcówwymaga
się nie tylko talentu, ale i odpowiedniego wykształcenia. Rozwija się dramat humanistyczny, dramat
elżbietańskiihiszpańskiorazwłoskacommediadell’arte.
Teatrjakorozrywkaelitidworzanprzeniosłasięzkościoładoświeckichpałaców.Nieuwzględniając
zadaszenia układ teatru nawiązywał do rzymskiego z półkolistąwidownią. Porzucono przestrzenne i
architektoniczne podejście do scenografii, zastąpioną ją malowanymi na płaszczyznach prospektami
wnętrzczyteżkrajobrazu.
Tak jak w średniowieczu panuje jeszcze symultaniczne ustawienie kilku dekoracji obrazującej
akcję,alerodzisięrównieżtendencjadozmianyscenografiiwczasietrwaniaprzedstawienia.
Teatr renesansu XVII i XVIII wieku
Scenę teatru tamtych czasów dostosowywano do trzech odmian: deklamowanej tragedii
konturowej, konwencji pastoralnej oraz komedii.Barok i jego stylwpływana całąoprawę i okazałość
przedstawień-takichdziedzinachjakbaletczyoperazauważamyskłonnościdoprzepychu.
WAngliipodłuższejprzerwiepowstająnowebudynkiteatralne,arolekobieceobejmowanesą
jak jużwcałejeuropieprzezaktorki.Wtymczasieteżwynalezionokurtynę,alewykorzystywanabyły
jedynienapoczątkuinakońcuprzedstawienia,awszystkiezmianydekoracjiiscenografiiodbywałysięna
oczachwidzów.
Wielka Reforma Teatru
AktywnośćWielkiejReformypowstałajakowynikopozycjiprzeciwkopanującegowIIpoł.XIXw
realizmuinaturalizmu.
Wprowadzone zostały znaczące zmiany w dekoracji teatralnej, oświetleniu oraz
grze aktorskiej. Za prekursorów Reformy uznaje się Meiningeńczyków w Niemczech
oraz Theatre Libre w Paryżu. Jako jedno z najbardziej wartościowych osiągnięć teatru
meiningeńskiego uznać można zarzucenie eksponowania, jednego aktora – gwiazdy
ipostawienienagręzespołową.Teatrtenuznawanybyłrównieżzazjawiskoartystyczne.Napierwszy
planwysunęłasię scenografiaeksponującawalorymalarskieprzedstawienia, cowpóźniejszymczasie
wpłynęłonatakichreformatorówjakStanisławskiczyReinhardt.
Teatr realistyczny i naturalistyczny
Głównymizałożeniamibyło‘wyzwoleniesztuk’spodwpływuinnychdziedzinartystycznych,takby
prezentowałysięindywidualnie,korzystajączcharakterystycznychjedyniesobieformprzekazu.Ojcem
tej reformybyłEdwardGordonCraig, silniewalczącyouwolnienia teatruodwpływów tradycyjnych,
które twierdził, że zanieczyszczają prawdziwą sztukę. Za podstawowe wartości uważał ruch i gest,
stawiając jepowyżej literackichczyplastycznych formyobecnychnaówczesnej scenie.Pisał : „sztuka
teatruniejestanigrąaktorów,anidramatem,aniinscenizacją,anitańcem.Powstajezczynników,które
sięnaniąskładają:zgestu,któryjestduszągry,zesłów,któresąciałemdramatu,izbarw,któresąistotą
samejdekoracji,zrytmu,któryjestesencjątańca”
Cały teatrwspółczesnyczerpiezpostulatówCraig’a,któreznaczącowpłynęłynaobrazteatru
dzisiejszego
Teatr współczesny
Wteatrzewspółczesnymciężkojestmówićokonkretnymschemaciesztukiteatralnej.Światna
sceniejestczęstoabstrakcyjnyigroteskowyniezależnyodliterackiegoscenariusza.
Nadeski teatruwkraczająnowetechnologię,którepozwalająnanieznanąwcześniejekspresję
artystycznąizróżnicowaniezmysłoweodbiorucałościprzedstawienia.
Dzisiajw teatrzepanuje całkowitademokracja iwolność, nie jeston jużbezpośrednio związanyani z
ograniczeniamiformalnymi,literackimianilokalizacyjnymi.
Relacje w przestrzeniach teatralnych i nieteatralnych3
Relacjazprzestrzenią-charakterystykanieteatralnychprzestrzeniwykorzystywanychpodsztuki
teatralne
„Miejsce teatralne – pisze Josette Feral – nie jest więc jedynie teatrem-budynkiem i przypominanie o tym
jest już banalne. Może to być miejsce publiczne – plac przed kościołem, park, fabryka, hol, sala gimnastyczna,
pływalnia, teren niezabudowany czy każde miejsce zaangażowane w przedstawienie nadaje odtąd miejscu jego
charakter teatralny. Znaczy to, że bardziej niż kiedykolwiek miejsce teatralne stało się daleko więcej niż budynkiem
– stało się sferą mentalną, przywołaniem, być może, obrazem w umyśle aktora, tak samo jak w umyśle widza.
Jest to miejsce wyobraźni, które nie potrzebuje ostatecznie żadnej podpory materialnej, oprócz tej, jakiej mu
dostarczają gra aktora i przedstawienie. W rzeczywistości chodzi więc o konstrukcję, która powstała w umyśle.
Owa konstrukcja bywa czasem zbieżna z konstrukcją architektoniczną […]4”
JosetteFeral
Nowa,nieteatralnaprzestrzeńpozwalanazmianęprzyzwyczajeńodbiorczychbywalcówteatru
podwielomawzględami. Rozluźnienie zachowań i swoboda reakcji na przedstawienie pozwala przez
chwilę na uchylenie obowiązku dobrego wychowania, głośne reakcje werbalne i niewerbalne. Sfera
percepcjiprzestrzennejulegazmianie,kiedytowidzmożeposzukiwaćodpowiedniego,nowegopunktu
3 -“Teatrwielki,mniejszyicodzienny:studia,”Red.PiotraKowalskiego,Wydaw.UniwersytetuOpolskiego,
Opole2002
-“Scenaiekran:przestrzeńdialoguinterartystycznego”,red.JanuszSkuczyńskiiPiotrSkrzypczak,
wyd.UniwersytetuMikołajaKopernika,Toruń2007
-obserwacjewłasne
4 “JosetteFeral-Miejsceteatralnejakoprzestrzeńfascynacji:“Wieża”Anne-MarieProvencher.”
W:“Teatrwmiejscachnieteatralnych”,Red.JuliuszTyszka,wyd.Humaniora,Poznań1998
obserwacji,wybieraćperspektywęoglądanychzdarzeńiobiektów,aprzestrzeńmożeodbieraćsposób
typowosensualny–wszystkimizmysłami.Przekształceniawsferzepełnionychrólspołecznychpowoduje,
żewprzestrzeniachnieteatralnychodbiorcamawiększemożliwościwyboruodpowiedniejrolidlasiebie
np.jakowidza-obserwatora,widza-komentatora,widza-świadka,intruza,współuczestnika,wodróżnieniu
odtradycyjnegoteatru,wktórymrolawidzajestzgóryokreślona.
Dodatkowoprzestrzenienieteatralneposiadają innypoziom realności, któreodbijają sięw ich
materialnościinarzędziowości.Dużeznaczeniemająwaloryplastycznearchitektury(materiałytakiejak
kamień,drewno,cegła),historyczne(np.zabytkowewnętrza),funkcjonalne,czysamfakt,żesamewsobie
bywajądziełemsztuki.
Wejściewprzestrzeńznanązkonkretnegoprzeznaczenia–dworzeckolejowy,fabryka,kościół–oznacza
wejście w przestrzeń znaczącą, przede wszystkim dzięki znajomości pierwotnej funkcji kształtującej
charakteriatmosferęwnętrza,którepobudzajązmysływidzówikierująichnastrojami.
Czasami realna przestrzeń, w której odbywa się wydarzenie koresponduje
idodajedodatkowewaloryznaczeniowewystawianejsztuce
Dodatkowo dochodzi do tego czynnik motoryczny przemieszczania się widza
względem całej przestrzeni - zezwolenie na czynny udział w przedstawieniu, poszukiwanie,
odpowiednich punktów obserwacji, ‘swojego miejsca’ w sztuce. Ważnym przy tego rodzaju
percepcji odbioru stają się dodatkowe aspekty takie jak: zmęczenie fizyczne, wmieszanie
wtłum,niepełnyodbiór,(czasem)niewygoda.
Zasady kształtowania form teatralnych – typologia układów scenicznych
widownia i scena o układzie osiowo-zbieżnym.
teatr akcji, teatr dialogu
widownia “grecka”
teatr akcji, teatr monologu
widownia rzymska widownia wycinkowa
teatr akcji, teatr monologu teatr akcji, teatr monologu
teatr dialogu, teatr monologu, teatr akcji, teatr obrazu teatr dialogu, teatr monologu, teatr akcji, teatr obrazu
tetar dialogu, teatr monologu, teatr akcji dowolna forma teatralna
widownia wielokierunkowa i scena cykloramiczna widownia wielokierunkowa stała i scena panoramiczna
widownia przenikająca scenę symultaniczną widownia neutralna
widownia i scena o układzie osiowo-zbieżnym.
teatr akcji, teatr dialogu
widownia “grecka”
teatr akcji, teatr monologu
widownia rzymska widownia wycinkowa
teatr akcji, teatr monologu teatr akcji, teatr monologu
teatr dialogu, teatr monologu, teatr akcji, teatr obrazu teatr dialogu, teatr monologu, teatr akcji, teatr obrazu
tetar dialogu, teatr monologu, teatr akcji dowolna forma teatralna
widownia wielokierunkowa i scena cykloramiczna widownia wielokierunkowa stała i scena panoramiczna
widownia przenikająca scenę symultaniczną widownia neutralna
Formy Formy teatralne odpowiadające poszczególnym rodzają przestrzeni5
teatr akcji -grupawidzówotaczającazjawiskozachodzącewcentrum
teatr monologu -frontoweustawienieaktorawstosunkudosłuchającychgowidzów
teatr dialogu - rozmowa - dialog prowadzony przez dwóch lub więcej aktorów będących w kręgu
zainteresowanychtymzjawiskiemludzi
teatr obrazu -grupawidzów,którychuwagaskierowanajestnaprzedmiotichwspólnegozainteresowania
teatr akcji i monologu -akcjajakoośrodek
Relacje i oddziaływania aktora z widzem
Głównym składnikiem teatru jest aktor, jednak aktor nie istniałby bez widza. Stąd tworzy się
5 “Analizafunkcjonalno-programowawspółczesnegoteatrumiejskiegonaprzykładzieteatrupolskiego
weWrocławiuikilkuinnychprzykładówteatrówmiejskich”,pracadoktorska,drinż.arch.JanKubec
widownia i scena o układzie osiowo-zbieżnym.
teatr akcji, teatr dialogu
widownia “grecka”
teatr akcji, teatr monologu
widownia rzymska widownia wycinkowa
teatr akcji, teatr monologu teatr akcji, teatr monologu
teatr dialogu, teatr monologu, teatr akcji, teatr obrazu teatr dialogu, teatr monologu, teatr akcji, teatr obrazu
tetar dialogu, teatr monologu, teatr akcji dowolna forma teatralna
widownia wielokierunkowa i scena cykloramiczna widownia wielokierunkowa stała i scena panoramiczna
widownia przenikająca scenę symultaniczną widownia neutralna
najważniejszarelacjajakawystępujewteatrze,zależnośćaktor-widz.
Abyciewidzemjestwyczerpującymiwymagającymzadaniem,częstojednakpochopnielekceważone.W
wielusztukachpublicznośćtraktowanajestanonimowojedyniejakobiernyodbiornikaktualnejsytuacji
nascenie.Aprzecieżkażdyzwidzówjestindywidualnymautoremhistoriiiemocji,któreprzeniesionena
scenę,potrafiąwzbogacaćiregulowaćcałośćprzedstawieniapoprzezichwcześniejszeoddziaływaniei
interakcję.
Wczasieprzekształceńteatruzmieniałasięrelacjapomiędzyartystą,aobserwatorem.Wteatrze
współczesnymjesttojednozciekawszychzagadnieńiuległonajwiększymzmianomprzełamującmyślenie
natematstrukturyprzedstawieniateatralnego.
Spotkaniu nadawcy i odbiorcy (aktora i widza) powinien towarzyszyć dialog (“szereg
rozmów, negocjacji i innych działań mających doprowadzić do porozumienia między
stronami”6 ) Dialog ten ma za zadanie wprowadzić widza w nową, nieznaną mu wcześniej
czasoprzestrzeń, odmienną od tej widzianej bezpośrednio na scenie. Scena, widownia -
to jedynie dodatki, które pomagają tworzyć miejsce spotkania, ale nie definiują końcowego
obrazu i odczuć jakie powinny towarzyszyć odbiorcy daleko już poza salą teatralną.
Wspomniany dialog ma działać na zasadzie wzajemnego oddziaływania i ‘obdarowywania’
się sobą. Dopiero gdy ten warunek jest spełniony możemy mówić o zaistnieniu Teatru
(nie jako budynku, ale zjawiska / wydarzenia). Określone zostają na nowo role nadawcy i odbiorcy.
Przekształceniuulegazbiórregułizasadprzestrzeganychprzezuczestnikówwytwarzającspecyficzna
zależność,relację,akcjęiinterakcjępomiędzynimi.
Zależnośćpomiędzywidzem iaktorembyłabardzoważnymczynnikiemprzytworzeniu
całego projektu. Inspirując się chorwacką grupą teatralną BADco., w których pracy ta zależność i
oddziaływaniemiędzysobądwóchbiegunówjestbardzoczytelnaijasnozaakcentowana.
Wnioski
„Teatr jest zawsze ludzkim zdarzeniem. To chwila koncentracji, w której niezliczone elementy życia mogą
ujawnić się z większą intensywnością. Wszystkie inne aspekty są mniej ważne. Miejsce spektaklu, jego autor,
wielkość widowni, kształt sceny itd.. – te wszystkie elementy są relatywne. Teatr zawsze ma publiczność”7.
PeterBrook
-Zmianapostrzeganiaiumiejscowieniawidzajestnierozłącznymelementemrozwojuizaawansowania
6 def.SłownikJęzykaPolskiego,PWN
7 „Wznieśćsięwysokoponadcodzienność”rozmowazPeter’emBrookiem,RafałaBubnicki,„Rzeczpospolita”
2001nr264
formteatralnych
-Teatrtoprzedewszystkimwydarzenie,aniebudynekczyktóryśzjegoelementów
-Przedstawienieteatralnetomiejscespotkaniaizderzeniasięemocjiwidzaiemocjiaktora/artysty
-Niekonwencjonalnośćprzestrzeninieteatralnejpobudzawyobraźnie,stajesiędodatkowymbodźcemi
odnośnikiemprzyinterpretacjiwydarzeniaartystycznego
-Miejscanieteatralnewróżnysposóbstymulująodbiórwydarzeniaprzezwidza,mogąrozwijaći
awansowaćprzeżyciaobserwatora,alejednocześniemogą,zewzględuczęstonaprzymusinterakcji–
czynnegodziałaniazniechęcić,zmęczyćwidza
-Scenografiajestjedyniedodatkiemdocałościwydarzeniateatralnego
Adaptacje architektoniczne w tkance miejskiej, relacje struktur ‘stare-nowe’
Przed rozpoczęciem projektu zlokalizowanego w tkance miejskiej ważnym jest zrozumienie
wszystkichzależności jakiewystępująnadanejdziałceabymóc jeprawidłowowykorzystaćwnowym
obiekcie.Dodatkowojeślijesttoadaptacjahistorycznielubkulturowoważnegoobiektuczyteżmiejsca
musimypamiętać,żeingerujemywefragmenttożsamościdanejdzielnicy,aczasemnawetcałegomiasta.
Dynamicznyrozwójdzisiejszychmiastsprawia,żewolnedziałkiwśródmieściachmająbardzowygórowane
ceny,dlategoteżwartoinwestowaćwobiektyjużistniejące,aleniepełniąceswoichpierwotnychfunkcji.
Takimi obiektami mogą być budynki przemysłowe, wokół których powstawały kiedyś centra miast
iwszystkieinneważneośrodki,czyteż,jakwprzypadkuwybranegotematuobiektykościelne,któreprzy
sekularyzacjispołeczeństwaprzestałybyćpotrzebnewtakdużejilości
Caixa Forum, Madryt – projekt - Herzog & de Meuron8
CaixaForumzlokalizowanajestwcentrumMadrytu,nadziałcezwidokiemnaPaseodelPradoi
OgrodemBotanicznympoprzeciwnejstronie.NowymadresemdlasztukistałsiębudynekbyłejStacji
Energetycznejistacjibenzynowej.
BudynekCaixaForumpomyślanyzostałjakomiejskimagnesprzyciągającymiłośnikówsztuki,zwykłych
mieszkańcówMadrytuinietylko.Atrakcjąstałsiębowiemnietylkoprogramkulturalny,aleisambudynek
wswojejformie.
Obiekt zaprojektowany przez szwajcarskich architektów razem z pionowym ogrodem
stworzonym przez francuskiego botanika Patrick’a Blanc na sąsiadującym budynku, stały
się genialną urbanistyczna interwencją w strukturę miejską uzupełniając ‘trójkąt sztuki’
8 www.deezen.com,http://criticalismo.blogspot.com
CaixaForum,Madryt-polewej-widokzplacuwejściowego,zdjęcieśrodkowe-wewnętrznaklatkascho-dowa,poprawej-perforowanablachawnadbudowanejczęści(zdjęciawłasne)
CaixaForum,Madryt-polewej-rzutkondygnacjipodziemnej,poprawej-przekrój(http://farm4.static.flickr.com)
CaixaForum,Madryt-polewej-widokzplacuwejściowego,poprawej-salaaudytoryjna zlokalizowanapodplacem(www.deezen.com)
tworzony przez Muzeum Prado, Reina Sofia i Muzeum Thyssen-Bornemisza. Wyburzenie
istniejącej na działce stacji benzynowej pozwoliło uzyskać niewielki plac pomiędzy Paseo
delPradoasamymbudynkiemCaixaForum.
Współcześniełatwozauważyć,żeświatsztukipreferujeadaptacjestarychobiektów–szczególnie
powiązanych z dziedzictwem przemysłowym miejsca, w którym się znajduje – nad zupełnie nową
architekturę. Zniszczone, wyblakłe budynki, według artystów idealnie nadają się do wyświetlania i
eksponowaniasztukiwspółczesnej,dużobardziejniżnowesterylneprzestrzenie.Jednakwprzypadku
CaixaForumzzabytkowejarchitekturyzostałyzachowanejedynieścianyzewnętrznebyłejelektrowni.
Wewnątrz tych ścian, a także powyżej i poniżej nich mamy do czynienia z kontrastowym nowym
typem architektury. Zasada budynku została całkowicie odwrócona. Ciężkie cokoły, na których
pierwotnie postawiona była elektrownia zostały usunięte i zastąpione przez trzy punkty
podparcia, przez co budynek zdaje się lewitować. Poprzez takie rozwiązanie, muzeum nie wygląda
już do końca tak, jakby pierwotnie była to jego działka. Zdaje się być przeniesionym wprost
z Barcelony - z dobudowaną górną częścią przypomina XIX-wieczne budynki barcelońskiej dzielnicy
Eixample,którerozbudowanezostałynawetoczterykondygnacjewczasachdyktaturyFranco.
Cowięcejusunięciebazybudynkupozwoliłonauzyskaniesporegoplacupodceglanąkubaturą,który
służy jakowejście i oferuje użytkownikom schronienie przed słońcem.Oderwanie budynku od ziemi
formalniezaakcentowałowewnętrznypodziałnaczęśćnadziemnąipodziemną.Podziemneprzestrzenie
zlokalizowaneponiżejuwolnionegoplacupozwoliłynapomieszczeniewnichteatruzesporasaląaudytoryjną,
saldodatkowychorazkilkumiejscparkingowych.Częśćnadziemnamieściwsobiestrefęwejściowąz
lobby, galerię, restaurację i biura. Istnieje spory kontrast pomiędzy prostymi przestrzeniami galerii
(w budynku byłej elektrowni), a przestrzennie złożonymi pomieszczeniami restauracji, baru i biur w
całkiemnowej,nadbudowanejczęści.
Zaskakująca, wręcz rzeźbiarska forma CaixaForum – uzyskana głównie dzięki charakterystycznej
nadbudowieobłożonejperforowanąstalowąblachąpokrytąrdzą-jestnietylkorealizacjąindywidualnej
wizjiarchitektonicznej,aleświadomąkontynuacjąotaczającegomiasta.
Can Framis Museum, Barcelona – projekt Jordi Badia.BAAS architects9
Budynekmuzeummieści sięw dzielnicy SantMartiwBarcelonie, pomiędzy avenueDiagonal,
a nabrzeżem. Obecnie z fabrycznego zaplecza miasta, dzielnica ta przekształcana jest w biznesowe
centrum.Nawspomnianymtereniemiastostawiagłównienabudynkiużytecznościpublicznej,hotele,
9 http://www.beinteriordecorator.com,www.archdaily.com,notatkiwłasnenapodstawiewykładuarch.Jordi
Badia
CANFRAMISMuseum,Barcelona-polewej-nowadobudowanaczęść,poprawej-adapracjabudynku farbycznego(www.archdaily.com)
CANFRAMISMuseum,Barcelona-polewej-rzutzlokalizacjąnamapiedzielnicy, poprawej-rzutzzagospodarowaniemnadziałce(www.archdaily.com)
CANFRAMISMuseum,Barcelona,zdjeciepolewejiśrodkowe-adaptacjabyłegobudynkufabrycznego,poprawej-wnętrzeklatkischodowej(www.archdaily.com)
biuraitp.Zdecydowanosięjednaknazachowanie,jakopamięćrozwojuihistoriimiasta,kilkubudynków
fabrycznych.
Pomimo tego, że budynki, które postanowiono zachować miały niewielkie znaczenie
architektoniczne,miastopozostawiłojezewzględównaposzanowaniehistorycznegoaspektudzielnicy.
ProjektCanFaminMuseumpolegana rewitalizacjidwóchbudynkówfabrycznychorazwybudowaniu
jednego dodatkowego, nowego obiektu, którego celem było połączenie już istniejących struktur i
wytworzeniepublicznegoskweru.Dziedziniec,wybrukowanykamieniemodzyskanymzdawnejobiektów
fabrycznychstałsięgłównymwejściemdomuzeum.
Ciekawymfaktemjestusytuowaniebudynku-znajdujesięonbowiem1,5mponiżejpoziomuulic
wokółcałejdziałki.Dziękitemuprojektowanemuzeumstałosięenklawąpośródotaczającychgostalowo
szklanychwysokościowców.
Tworzącarchitekturęobiektu,projektanciskupilisięnateksturześcianzewnętrznych,naktórej
widaćbyłoodbity,mijającyczas.Całośćfasadyijejwszystkieelementypokrylijednoliciebiałymtynkiem,
wydobywającym zróżnicowane tekstury na poszczególnych elementach. Istniejące otwory okienne
wypełnione zostały betonemmalowanymw tym samym kolorze co reszta ścian. Cała nowa, stalowa
konstrukcja,izolacjatermicznaczyruryspustowezostałyschowanetakbyniebyływidocznezzewnątrz
budynku, nadając całości prosty bryłowy układ, bez zbędnych detali. Nowe otwory wybite zostały
niezależnieodstarejwarstwyokien.
Z dużych form, do istniejących byłych obiektów fabrycznych, dostawiono jedynie betonowe
kubatury klatek schodowych. Beton jest również materiałem konstrukcyjnym nowo
zaprojektowanego, trzeciego budynku. Szczególną uwagę przykuwa nadwieszona część
z wielkim przeszkleniem skierowanym na stronę północną. Strefa wejściowa parteru, całkowicie
przeszklona,zapraszadowejściazotwartegodziedzińca.
Wnętrzamuzeumkontynuujązasadęwidoczną jużzzewnątrz.Ścianysurowobetonowe lubw
całościpokrytebieląsąneutralnymtłemdlawystawianejsztuki.
Powstały kompleks zdecydowanie odbiega skalą od reszty okalającej go zabudowy. Staje się
przystaniąrelaksu,obiektem‘wskaliczłowieka’,wktórymmożnaodetchnąćiodciąćsięodotaczającej
rzeczywistości.Ogródwokółmuzeumjestoaząspokoju,którapozwalanachwilęprzerwyodbiznesowego
zgiełku.
Adaptowany budynek to również gra kontrastów. Odbiór obiektu zmienia się w
zależności od punktu obserwacji. Gdy patrzymy na byłe magazyny mamy wrażenie spokoju,
harmonii, czystości formy. Nowy budynek zaś zaskakuje nas formą i ekspresyjnością
Matadro,Madryt-polewej-wnętrzegalerii(zdjęciewłasne),poprawej-wnętrzegalerii(http://www.madrid.es)
Matadro,Madryt-poniżej-zdjęciawnętrzagalerii(zdjęciewłasne)
Matadro,Madryt-powyżej-zdjęciezwewnętrznegopacu(http://www.mahringer.org)
dynamicznej, nadwieszonej części. Kontrasty widoczne są również w detalu fasad.
Poprzemysłowa część muzeum to malowane, murowane ściany z uwydatnioną drobną
idelikatnąfakturącegieł,poprzecinanegładkimipowierzchniamizaślepionychokiencostoiwopozycjido
nowejfasadywykonanejzsurowegobetonuzmocnowidocznymszalunkiem.
Kontrast funkcjonalno-odbiorczy obiektu obnaża się w jego lokalizacji. W sposób bardzo
współczesny dochodzi do przemieszania tych dwóch aspektów. W bardzo współczesny
sposób dochodzi do przemieszania przestrzeni przeznaczonej dla pasjonatów sztuki
iartystówzprzestrzeniąofunkcjiekonomiczno-biznesowej.
Matadero Madrid10
Była rzeźnia miejska – jeden z najbardziej interesujących obiektów przemysłowych XXw w
MadrycieprzekształconazostałanaMataderoMadrid.
Miastow ramachplanówstrategicznych tworzenianowych i ulepszania istniejącychośrodków
kultury,wpartnerstwiezpodmiotamipublicznymi iprywatnymiprzekształciładziałkę(148,300m2)w
CentrumKultury.
MataderostałosięważnymośrodekiemartystycznymzlokalizowanymnaskrzyżowaniuPrado-
RecoletoszAlejąManzanares,mieszczącwsobieobszernągalerięsztukiiwolneprzestrzenieartystyczne
–stając siękulturalnymsymbolempołudniowejczęściMadrytu. Jest tomiejsce,które łączyw formie
dialogu sztukę ze społecznością miasta. Darmowy wstęp pozwala uczestniczyć w sztuce każdemu
mieszkańcowiMadrytu.
Rzeźnia miejska razem z rynkiem zwierząt gospodarskich Arganuzela, od zawsze była projektem w
ciągłym rozwoju. Teren ogrodzony murem o długości 2500m zawierał w sobie zestaw pawilonów
wykorzystywanychdoróżnychcelówiusług:rynekzwierząt,usługisanitarne,zajezdnie,zarządzanie i
administracja,usługikolejowe.
Wwynikuwojnydomowejcałyterenzostałprzeznaczonynainnecele,anadziałcew1940roku
wybudowanodużemagazyny,przekształconepóźniejw1992rokuwszklarnie.Od1970rokubudynki
zaczęły tracić swoje funkcje i wtedy to ok. 1990 roku, zaczęto myśleć o planie zagospodarowania
całegoterenunanowo.Kontynuowanebyłyjużwcześniejrozpoczęteremontybudynkówzarządzaniai
administracji,orazstajniimagazynównaceledziałalnościspołeczno-kulturalnej.
W2003rokuradamiejskaMadrytuzdecydowałasięutrzymaćkierunekrozwojucałegokompleksu
nacelespołeczno-artystyczne.26.09.2005rokupodjętoostatecznądecyzję,oarchitektonicznejadaptacji
10 http://www.esmadrid.com,www.mataderomadrid.com
izdecydowanosięprzekształcićconajmniej75%całegokompleksunacelekulturalne.
Wszystkie wnętrza wystawowe pozostały w swoim surowy przemysłowym charakterze. Sposób
architektonicznej ingerencji jest stosunkowo nietypowy. Nowe, prostopadłe i precyzyjne elementy
zostałyzestawioneznieregularnymi,zniszczonymielementami.Ościeżnicęokienneidrzwiowewydają
siębyćjedyniewłożonewwyburzone,niewykończoneotwory.Oknatozwykłetafleszklanemocowane
dościanwewnętrznychbezjakichkolwiekram,znaczeniewiększeniżsamotwór.Dodanepomieszczenia
wykonanezostałyzpłytosblubszkławformieboksóworegularnychkształtachposiadającychniezależne
systemykonstrukcji.Jedynymelementemwcałościnowymwewnętrzachjestpodłoga,którazewzględów
użytkowychmusiałazostaćwymieniona.Wybranymateriałnawiązujedopierwotnejfunkcjibudynków–
zastosowanopodłogiżywicznelubbetonowo-jakotypowoprzemysłowemateriały.
Wewnętrzne dziedzińce pomiędzy poszczególnymi budynkami są zaadaptowane jako
przedłużenia przestrzeniwystawowych i razem z przekonwertowanymi budynkami tworzą przyjazne
sztuceispołecznościmiejskiej,wnętrza.
Wnioski
Adaptacje obiektów istniejących w centrach miast często związane są
zhistoriądanegomiejsca.Wdziałaniuprojektowymważnymipunktamisą:
-Poszanowaniekulturowegodziedzictwamiejsca
-Dużeznaczenieobiektudlaspołeczności-częstostałysięonenierozerwalnączęściąikrajobrazem
dzielnicy/miasta
-Poszukiwanienietypowychrozwiązań,któredopasowałybysiędoistniejącychwarunków
funkcjonalnych,urbanistycznychiestetycznych.
-Wykorzystaniemateriałupozyskanegowczasieadaptacjizprzebudowywanychobiektów.
-Nowoczesnepodejściearchitektoniczne;ważnymjestniebezpośrednie,inienaśladowcze
nawiązywaniedoistniejącychobiektów.
-Prawidłowezrozumieniepoprzedniejfunkcjiorazwykorzystanieformalnieważnychmiejsc.
Adaptacje obiektów sakralnych na cele świeckie
Budynkisakralnesąobiektamiszczególnymijeślichodzioadaptacjeichnanowefunkcje.Kościół
dlawieluniesiezasobąnietylkodosłownąfunkcję,alejestrównieżmiejscemowyjątkowymznaczeniu
emocjonalnym iduchowym.Adaptacje tego typuobiektówsą zatemproblematyczne, gdyż częstonie
KościółŻycia,Utracht-powyżej-przekroje(www.archdaily.com)
KościółŻycia,Utracht-powyżej-zdjęciawnętrza(www.archdaily.com)
KościółDominikanów,Maastricht-poniżej-zdjęciawnętrza (http://www.designtopnews.com)
mająpoparciaspołecznego.Jednakżezewzględunakulturoweiobyczajowezmianyjakiezachodząwe
współczesnymświecie,nieuniknionymjestkonwertowanieobiektówkultunaceleifunkcjeświeckie.
Kościół życia Utrecht (Church of Living) – projekt Zecc Architecten11
W 2009 roku kościół Św. Jakuba w Utrechcie został przekształcony
i dostosowany do funkcji mieszkalnej jako Residential Church XL. Nowo projektowane elementy
są niezależne konstrukcyjnie od struktury kościoła i w ten sposób, dołączona i zaadaptowana
przestrzeń postrzegana jest jedynie jako tymczasowa konstrukcja w historycznym wnętrzu.
Daje to możliwość relatywnie prostego usunięcia nowo zaprojektowanej części mieszkalnej
iprzystosowaniabyłegokościoładokolejnejfunkcji.
Przestrzeńkościołanabrałanowejhierarchiipoprzezasymetrycznewprowadzenieposzczególnych
projektowanych elementów. Obiekt utrzymany został w minimalistycznym charakterze wnętrz, a
precyzyjne kształty nowych funkcji kontrastują z oryginalnymi miękkimi kształtami kaplicy. Pomimo
właściwościzałamującychświatło,zdecydowanosięnazachowanieistniejącegoszkłaołowiowegoiprzez
to uzyskano wrażenie ciągłego rozproszenia światła dziennego przenikającego przez okna dachowe.
Nawagłównaowysokości14mzostałazbalansowanaprzezrozbity,wieloelementowydesignwnętrza
i dostosowania do skali człowieka. Odpowiednia konserwacja istniejących elementów pozwoliła na
wytworzenieprzyjemnegonapięciapomiędzystarąinowąfunkcjąkaplicy.
Księgarnia - Kościół Dominikanów, Maastricht – projekt Merkx+Girod12
Kolejnym przykładem jest KościółDominikanówwMaastrichtwHolandii. BiuroMerx+Girod
pozyskałozlecenienaprzekształcenieKościołana funkcjęnowoczesnejksięgarni.Zadaniebyłootyle
kłopotliwe,żewymaganapowierzchniaużytkowaksięgarnizakładała1200m2,wmiejscugdziedostępne
byłojedynie750m2.
Początkowowłaścicielobiektuplanowałwydzielićwnimpiętrozewzględunafunkcjonalneaspekty.
Architekcijednakwimięposzanowaniaprzestrzenigotyckiegokościołazdecydowalisięnapozostawienie
proporcjiwnętrzawjegooryginalnychkształcie.Wprojekcieprzewidzielimonumentalneregałyrozciągające
sięprzeztrzykondygnacje,któremająnawiązywaćdoarchitekturysakralnej.Samukładksiążekodnosi
siędoadaptowanejprzestrzeni–naniższychpółkachułożonezostałyksiążkipopularne,anawyższych
(tychbliżejnieba)akademickie,religijneiezoteryczne.
ZatęprojektarchitekciotrzymalinagrodęLensveltdeArchitectInteriorPrize2007.
11 www.archidaily.com,www.worldarchitecturenews.com,http://www.archimodes.com,http://twistedsifter.com
12 http://www.boingboing.net,http://www.designtopnews.com
Bibliotekapubliczna,ElesaMorante-powyżej-zdjęciamakiety(http://www.flickr.com/photos/oneoff/3945037898/in/photostream/)
Bibliotekapubliczna,ElesaMorante-poniżej-zdjęciabryłybudynku(http://europaconcorsi.com/projects/95512-biblioteca-civica-elsa-morante)
Bibliotekapubliczna,ElesaMorante-poniżej-zdjęciawnętrzabiblioteki (www.dapstudio.com)
Biblioteka publiczna, Elesa Morante – projekt Dap Studio13
Projekt ten jest renowacją Biblioteki Publicznej w Varese we Włoszech zlokalizowanej w
zabytkowymkościelebarokowym.
Rozbudowa zabytkowego budynku, który sam w sobie był już adaptacją obiektu sakralnego, skupiła
sięprzedewszystkimnastworzeniunowejczęści,którastanęłarównolegledoistniejącej.Całyzespół
mieści w sobie program biblioteki publicznej oraz towarzyszących jej biur. Zaplecze i komunikację
pionowązlokalizowanownowejczęści,cozminimalizowałoagresywnąinterwencjęwczęścizabytkowej.
Przestrzeńpomiędzyprojektowanąiistniejącąkubaturąstajesiębuforemmiędzytymconowe,atymco
stare,międzyzabytkowymbudynkiem,amiastem.
Dialog pomiędzy nowym a starym stał się motorem napędowym całego projektu
i skupił w sobie wszystkie proponowane rozwiązania. Dialektyka dwóch odrębnych
części została zaakcentowana poprzez świadome zestawienie takich pojęć jak solidność
– niestabilność czy nieprzezroczystość – szklenie, tworząc jednocześnie typową relację
pierwszego planu z tłem. Forma nowego budynku zbliża się do zabytkowego obiektu
wparterzebydelikatnieodchylićsięnawyższychpoziomach,copozwoliłonauzyskanieprzestrzennego
oddechumiędzydwomabryłami.
Nowaczęśćwcałościowiniętajestjasną,metalową,perforowanablachą.Wszystkieinterwencje
wzabytkowejczęścimiałyzazadanieprzywrócenie jejpierwotnej formywskutekczego naścianach
wewnętrznychodsłoniętocegłę,anapierwszympiętrzeoryginalnąkonstrukcjedachu.
Muzeum Historii Ogrodu (Museum of Garden History), Londyn – projekt Dow Jones Architects14
Muzeum Historii Ogrodu w Londynie mieści się w dawnym Kościele św.
Marii położonym po południowej stronie Tamizy, naprzeciwko Gmachu Brytyjskiego
Parlamentu. W 1977 roku John i Rosemary Nicholson uratowali obiekt przed rozbiórką
i postanowili przekształcić go w muzeum w całości dedykowane ogrodom. Od 1977 roku
Muzeum wykorzystuje wnętrza Kościoła pod stałe wystawy na temat przyborów, techniki
i design’u w ogrodnictwie. Ekspozycje wokół budynku mają na celu inspirować zwiedzających
i prezentować zarówno tradycyjne jak i nowoczesne podejścia w projektowaniu zieleni. Były kościół
niestetyniespełniałwpełnioczekiwańipotrzebMuzeum,dlategokoniecznebyłojegoprzeprojektowanie.
W 2007 roku biuro Dow Jones Architects wygrało konkurs na przebudowę całej struktury
budynku. Architekci zaproponowali dwupoziomowy element, przepływający poprzez przestrzeń naw
13 www.dapstudio.com
14 http://inhabitat.com,www.archdaily.com
MuzeumHistoriiOgrodu,Londyn-powyżej-rzuty(http://inhabitat.com)
MuzeumHistoriiOgrodu,Londyn-poniżej-zdjęciazwnętrza(http://inhabitat.com)
MuzeumHistoriiOgrodu,Londyn-poniżej-zdjęciazwnętrza(http://inhabitat.com)
kościoła.Nowastruktura,nazwanaprzezarchitektówBelwederem,wytworzyłapotrzebnemiejscedla
wystawstałychiczęściedukacyjnychwformiewijącejsięgalerii.Ważnymzadaniembyłoumożliwienie
niezależnegofunkcjonowaniaposzczególnychdziałów,copozwoliłobynaorganizowanieróżnegotypu
warsztatówispotkań.W2008rokuodnowioneprzestrzeniezostałyudostępnionezwiedzającym.
Wnioski
-Funkcjonalnezaawansowanieprzestrzeniprzyjednoczesnymespektowaniuszczególnejstrukturyoraz
proporcjiwystępującychwkościołach,niespotykanychwfunkcjimieszkalnejczytypowych
obiektachużytecznościpublicznej
-właściwerozumieniedialogupomiędzynową,astarączęścią;nowastrukturastajesięczęścią
zintegrowanązobiektemniedominującjużistniejącej
-funkcjeadaptowanychprzestrzenisąprzedewszystkimfunkcjamikulturalnymiiużyteczności
publicznejangażującymispołecznośćmiejsca,wktórymsięznajdują,
-wykorzystaniewalorówprzestrzenikościelnych–akustyka,proporcje,doświetlenie,specyficzna
konstrukcjaposzczególnychelementów:podziałnanawy,charakterystycznepunktyprezbiteriumczy
ołtarzazichelementamidekoracyjnymi.
-oszczędnośćwśrodkachformalnych,jakokontrastdoistniejącegodetaluczyornamentyki
-zwyklelokalizacjakościołówtocentramiastwpobliżuinnychważnychośrodków;dobrydojazd.
Inspiracje pozaarchitektoniczne
Jednym z głównych celów podczas całego procesu projektowego było znalezienie inspiracji
pozaarchitektonicznej oraz zaawansowanie formy i funkcji zastałej przestrzeni poprzez dialog
interartystycznywspółczesnychsztukteatralnych.
Takąinspiracjąstałasiępracaipodejściedosztukiperformance’uchorwackiejgrupyBADco.
Przedstawienie grupy BADco.15
BADco. jest twórczym kolektywem, którego siedziba mieści się w Zagrzebiu w Chorwacji.
Rdzeniemgrupy artystycznej sąPravdanDevlahović, Ivana Ivković,AnaKreitmeyer, TomislavMedak,
GoranSergejPristaš,NikolinaPristaš,LovroRumihaiZrinkaUžbinec.
15 “Spacelessness,TropesandTopologies-SpatialProblemsinBADco.’sWork”,TomislavMedak,BADco.
“DeletedMessages”,UnaBauer
“LivinginTranss:Transition,transformation,translation”,GoranSergiejPristas,BADco.
http://badco.hr/,innepraceteoretycznegrupyBADco.
Jako połączenie czterech choreografów / tancerzy, dwóch dramaturgów, filozofa
i kierownika produkcji od początku (2000 rok) BADco systematycznie skupia się
nabadaniachprotokołuwykonaniaprzedstawienia,atakżenaobserwacjiwszelkichformalnychstruktur
oraz relacji występujących podczas występów artystycznych. Starają się w swojej pracy zmieniać
relację jaka występuje pomiędzy artystą, a odbiorcą analizując jednocześnie różne aspekty – w tym
architektoniczne-performance’u.
PodczaspracybardzoznaczącymstałysięzdaniawypowiedzianeprzezNikolinePristaš:
„Zazwyczaj dopasowujemy i myślimy nad przestrzenią w odniesieniu do konkretnej sztuki. Bardzo
ważnym dla nas było zawsze umiejscowienie wzorku widza”16
„Eksperymentujemy z różnymi konfiguracjami przestrzennymi w odniesieniu do widza; od posadzenia
widza w bardzo bliskiej odległości od miejsca występu, w sposób w który nie będzie w stanie jednocześnie
ogarnąć wzrokiem wszystkiego, co stwarza dla nich sytuacje indywidualnego wyboru i edycji tego
co widzą (Deleted messages, Flashdance), posadzenie widza w bezpośredniej, intymnej sytuacji z artystą
przy wspólnym stole (Memories are made of this....) albo też posadzenie ich „na uboczu” przestawienia,
co sprawi, że w rzeczywistości będą mogli oglądać wszystko z boku (1 poor and one 0) itp.”17
WswoimdorobkugrupaBADco.maponad20różnychchoreografiim.in.:
Man.Chair
Diderot’sNephew,OrBloodisThickerthanWater
2tri4
SoloMe
Persen
MassforElectiondaySilence
WalkThisWay
RibCage
Fleshdance
Deletedmessages
Gravidation
16 Thethingisthatweusuallydevelopaparticularideaofspaceforaparticularpiecethatweworkon.Itwasalwaysveryimportant
toustothinkabouthowwesituatethegazeofthespectator”–korespondencjaprywatna,tłumaczeniewłasne
17 Sowe’veexperimentedwithdifferentspatialsetups,withregardtothespectator;fromputtingthespectatorsverycloseto
performancespacesothattheycannotenvelopthewholespaceinoneall-encompassinggazeandputtingthemintoasituationinwhich
theymustedittheperformancebythemselvesastheyplease(DeletedMessages,Fleshdance),orputtingtheminhalf-intimatesituations
ofsittingaroundthetablewithperformers(memoriesaremadeofthis...performancenotes)orsittingthemonthesideoftheperformance
sothattheyactuallyseetheperformancefromtheside(1poorandone0)etc.”-korespondencjaprywatna,tłumaczeniewłasne
Memoriesaremadeofthis…performancenotes
Changes
OnExhaustion
1poorandone0
TheLeagueofTime
SEMI-INTERPRETATIONSorhowtoexplaincontemporarydancetoanundeadhare
PointofConvergence
Każda z nich jest próbą pogodzenia artystycznej wizji twórców z przyświecającą
wizją dialogu jaki powinna pojawić się między widzem a aktorem na scenie. Choreografie
wróżnorakisposóbbazująnawytworzonychrelacjachprzestrzennych.Tworząniepowtarzalnemiejsca
spotkaniajednostektwórczych(widz-artysta),którezderzonezesobąpotrafiąstworzyćnieprzewidziane
zgórywydarzenieartystyczne.
WdużejczęścigrupaBADco.odwołujesiędoemocjiiskojarzeń,każewybieraćwidzomelementy,
które chcą zapamiętać w formie pełnych wrażeń i układów scenicznych. Tworzą współczesny teatr,
wykorzystującjakogłównyrekwizytprzestrzeńiludzi.
Należy również wspomnieć o pracach teoretycznych członków BADco., które są integralną
częścią potrzebną do zrozumienia całego procesu twórczego. Procesu, który przede wszystkim jest
poszukiwaniem izacieraniemgranicpomiędzywidownią,aartystą, tworząckolejnąnieznanąwarstwę
relacjiiwzajemnegooddziaływaniedwóchjednostek(ludziiprzestrzeni)nasiebiebędącajednocześnie
zalążkiemtwórczejmyśliidziałania.
Schemat przestrzenny wybranych scenografii grupy BADco
tancerze
niewielki dystans
pomiędzy widzem, a
tancerzemwidzowie
brak możliwości ogarnięcia wzrokiem całości występu
układ tancerzy w formie tryptyku - podłoga w formie wąskiego pasa, na tle prostopadłej ściany
widz zmuszony jest do ‘kadrowania’ przestrzeni; wyboru czy chce skupić się na jednym tancerzu czy spoglądać na każdego w określonym, niejednoczesnym czasie
1. FLASHDANCE
FLASHDANCE
artyści
widzowie
pośrednie i bezpośred-nie odziaływanie na
widza
aartysta czeka na odpowiedź od obserwatora -
modyfikując swój ruch
trzy ekrany:1. nie zmienia się wyświetla aktualny obraz jako - przepływ ruchu publiczności (movement flow of the audience)2. slajdy z tekstami/obrazami nawiązującymi do tematyki: chorób, zarazy, znieczyszczeń, kwarantanny3. kod - według analitycznego systemu Funktionen (Thomas Lehmen)
całość występu na przestrzeni ‘sceny’ stworzonej z białego
prześcieradła. Symbol odcięcia się od otocznia -
kwarantanna
każdy artysta podpo-rządkowany jest 5 elementom1. rodzaj ruchu (np.potrząsanie)2. miejsce (np.jak najdalej się da od podłogi)3. sposób ruchu (np.wol-no)4. obraz (np.jak artretyczny Jay Leno na kokainie)5. relacja (np.blisko lewej dloni osoby stojacej najbliżej)
‘występ taneczny wyeliminował nie tylko dialogi mówione z formy teatralnej, ale również ograniczenia pomiędzy aktorem, a widzem. W występie chorwackiej grupy nie ma ani secny, ani innej ’ściany’ pomiędzy artystom, a obserwatorem. Na białej przestrzeni, która jest ciągle nadzorowana i
kontrolowana przez kamere video, tancerze i widzowie poddają się wzajemnej prowokacji i wspólnie tworzą spektakl’ Rima Celiauskaite, Vakaru ekspresas
4. DELETED MESSAGESDELETEDMESSAGES
widzowie
przestrzeń mobilna, transformująca sie w trakcie trwania przedstawienia
bliska relacja widza z artystą oraz z innymi odpbiorcami
artyści
wytworzenie intymnej atmosfery, w której każdy wręcz bezpośrednio
oddziaływuje na siebie
”...przestrzeń została przekształcona tak wiele razy, że widzowie mieli jedynie pozostawione jedynie ogólne wspomnienie o całości. Wrażenie stało się podobne do tego, które generują współczesne miasta, Rem Koolhaas nazywa je wspomnieniami wspomnień: zamiast wszystkich konkretnych wspomnień dysponujemy abstraktem, znakiem który reprezentuje wspomnienia.”Bojan Cvejic
2. MEMORIES ARE MADE OF THIS...PERFORMANCE NOTES
odbiór na zasadzie przeciwieństwa, z jednej strony, przedzielenie widza z artystą barierą dźwiękoszczelną nie pozwalającą na bezpośredni odbiór tego co dzieje się na scenie,z drugiej storny bardzo indywidualnu odbiór przedstawienie poprzez słuchawki (na pełnej sali istnieje tylko widz i występujący artysta)pobudzanie różnych zmysłów
całość sztuki zaaranżowana jako koncert
3. MASS OD ELECTIONDAY SILENCE
artyści
widzowie
bariera akustycznawizualny kontakt widza z artystąodbiór dźwięku jedynie przez sluchaw-ki
MEMORIESAREMADEOFTHIS...PERFORMANCENOTES
MASSFORELECTIONDAYSILENCE
Wnioski
ZpracyBADco.możnawypisać5słówkluczowych,którymikierująsięwswojejpracy,częstoto
podkreślając:
Ruch
Intymność
Tożsamość
Tłumaczenie
Przeciwieństwa
Tepojęciastałysięnajważniejszymipodczasprojektowaniawszystkichnowychprzestrzeniteatralnych
Struktura przestrzenna, kształtowanie obiektu i jego elementów
Po części badawaczej i analizie pracy grupy BADco. wybrane zostały pojęcia i wnioski, które
posłużyły jako kierunkowskaz podczas projektowania. Na pierwsze miejsce wysuwają się zależności,
któretworząsięwprzestrzenipodczaswykorzystywaniakluczowychpojęćzpracyBADco.orazrelacje
architektonicznewystępującewprzestrzeniachadaptowanych.
Ważnym aspektem stała się tożsamość miejsca i poszanowanie istniejącej struktury. Przy
adaptacji / rozbudowie istniejącychobiektówowysokiejwartości architektonicznej równieważne co
funkcjonalnerozwiązaniastająsięrozwiązaniaformalne-korelacje jakiezachodząpomiędzynowymii
starymielementami.
W projekcie starano się podejść we współczesny i niekonwencjonalny sposób do przestrzeni
teatralnej.Dodatkowymbodźcemwtworzeniuformprzestrzennychbyłystosunkijakiewytwarzającsię
międzyuczestnikamiiaktoramiwewspółczesnymteatrze.
Granica pomiędzy widzem, a aktorem zaciera się, artysta reaguje i tworzy swoją
postać podczas ciągłego dialogu z widzem w mniej lub bardziej bezpośredni sposób. W
projekcie miejsce widza różni się w zależności od przestrzeni w jakiej przebywa. Będzie on
więc postawiony w pozycji konwencjonalnego postrzegania teatru – na widowni w pewnej
odległości od sceny, jako obserwator pośredni i bezpośredni na scenie typu BLACKbox,
czyteżdosłownie‘nawyciągnięcieręki’kiedytojużnietylkoobecność,aleijegokonkretnyruchbędzie
oddziaływałnaprzebiegiformępracyartysty.
Dodatkowo, różnorodność przestrzeni ma na celu kreatywnie i twórczo oddziaływać na
występujących w niej artystów. Staje się kolejnym wyzwaniem i elementem warunkującym formę
performance’u.
Dziedziniec – wejście do budynku
Aktualnie główne wejście do budynku znajduję się od strony wewnętrznego dziedzińca. Przy
analizie ruchu i dostępności zdecydowałam się na pozostawienie wejścia głównego właśnie w tym
miejscu.Należypamiętać,żebyłykościół jestczęściącałegozałożeniaklasztornego idomykakwartał
od południowej strony. Projektowany teatr jest więc częścią większego centrum kulturalnego, które
powstałobywpozostałejczęścibyłegoklasztoru.
Dziedziniec w części zostaje wypełniony zewnętrznym audytorium, które przez
podniesienie sceny na wysokość ok. 9m, tworzy zadaszenie nad wejściem, odpowiednio
je akcentując bez zbędnej dekoracyjności. Wysokie i szeroki drzwi wejściowe wprowadzają nas do
wnętrzateatru.
Zewnętrzna sala teatralna
Pomimo tego, że projektowana przestrzeń służyćma eksperymentalnej i niekonwencjonalnej
formie przedstawień teatralnych, czerpiących inspiracje ze zróżnicowanej przestrzeni i jej cech
3
2
1
5
6
4
model pokazuje zaprojektowane elementy w obszarze opracowania
1. zewnętrzna sala teatralna2. górna trybuna
3. dolna trybuna i przestrzeń korytarza wejściowego
4. główna scena wewnętrzna5. scena typu BLACKbox
6. wielofunkcyjna otwrta przestrzeń pod-dasza
charakterystycznych,ważnymwydawałosięstworzenierównieżprzestrzenibardziejtradycyjnej.Jednym
zzałożeńprojektujestkreacjaprzestrzeniróżnych,odpowiadającychnaodmiennepotrzebywydarzeń
artystycznych. Dlatego też projekt przewiduje zewnętrzne audytorium bezpośrednio połączone z
resztaobiektu,nawiązującedoklasycznej sali teatralnej,wktórej jesteśmywstaniewyróżnićosobne
przestrzeniescenyiwidowni,niepołączonejzesobą.
Zewnętrzne audytorium zlokalizowane jest na wewnętrznym dziedzińcu, którego jednak w
poziomieparterucałkowicieniewypełnia.Wprzyziemiumieścijedyniedostępdokomunikacjipionowej
aby nawysokości dachów przylegających budynków rozdzielić się na częśćwidowni i sceny za którą
skadrowanapanoramamiastastajesięscenografiąprzedstawienia.Odstronywidownisalawspinasięw
stronępółnocnejścianykościoładowysokościokienby‘wpłynąć’delikatniedownętrza.
Za widownią pomiędzy nową częścią, a ścianą byłego kościoła zlokalizowano pomieszczenie
kontroliświatłaidźwiękudlazewnętrznejsceny.
Całasalazwidowniąiscenązaprojektowanajesttakbyumożliwić,biorącpoduwagęniewielkie
możliwościprzestrzenne, tradycyjnepodejściedosztuki teatralnej.Możemyw jasnysposóbwyróżnić
takieelementy jak: scena,przedscenie, kurtynę iwidownię.Podwieszony,wysoki sufitzeszkieletową,
ażurowąkonstrukcją i skośnymdachemsali pozwalanaukrycie instalacji i jej ewentualny serwisprzy
wykorzystaniuprzejśćtechnicznych.Kurtynazpodwójnąszynąpozwalanawykorzystaniejejwtradycyjny
sposóblubteżjakoprzesłonadużego,otwartegooknazwglądemnapanoramęmiasta.Ponadscenąna
całejszerokościtylnejścianyzaprojektowanosystemzmiennejscenografiiopuszczanejwczasietrwania
przedstawienia.
Zanimjednakznajdziemysięnapoziomiewłaściwymaudytoriummusimypokonaćtrzypoziomy
copotęgujeoczekiwanieiwrażeniejakiewywołujęwidokpanoramymiastanatylnejścianiesceny.
Na dodatkowych poziomach połączonych z istniejącą częścią znajdują się:
na parterze – kasa biletowa – dostępna również z zewnątrz, wejście do klatki schodowej i windy,
dostęp do części sanitarnej toalet ogólnodostępnych i szatni. Na poziomie 1 – otwarte foyer
z niewielkim barem dla widzów, dostępny z istniejącej wewnętrznej klatki schodowej magazyn oraz
pomieszczeniekontrolidźwiękuiświatłagłównejprzestrzeniadaptowanegokościoła.Napoziomie2–
magazynigarderoba.
Salaprzewiduje122miejscasiedzącewtym3dlaosóbniepełnosprawnych.
Wewnętrzna główna scena - dolna i górna trybuna
Zewnętrzna część audytorium po tym jak przebija się przez ścianę kościoła
diametralnie zmienia swoje proporcje i rozmiary niwelując je do wąskiego korytarza. Korytarz
prowadzony jest wzdłuż wewnętrznej strony północnej ściany, by przy końcu poszerzyć się
iotworzyćtworzącformęwidownipodążającązageometriąapsydy.
Górna część trybuny wykorzystana została również do ukrycia sprzętu audiowizualnego. Dzięki
schowanymwpodstawie projektorzemożliwe jest zaawansowaniewystępów artystycznych o sztukę
obrazu.ProjektorskierowanywstronęantresoliwyświetlanaścianieBlackbox’adowolnewizualizacje.
Zainstalowanekameryprzykażdymtypieprzestrzenie,dodatkowozezwalanarejestrowaniewydarzeń
bieżących.
Dolna część audytorium rozpoczyna się zaraz po wejściu do kościoła. Nie została jednak
A
B
C
D
E
Głównym zadaniem było stworzenie kreatywnego, przestrzennego urządzenia teatralnego z różnorodnym układem
formalnym powstałych w nim przestrzeni.
Urządzenie zaczyna się od zewnętrznej sali nawiązującej do klasycznych sal teatral-nych zlokalizowanej na wewnętrznym dziedzińcu[A]
Dalej przebija się przez ścianę zewnętrzna budynku i wlewa do wnętrza zmieniając się w wąski korytarz.[B]
W końcu wąskie przejście zakręca i przekształca się w formę górnej trybuny ponad przestrzenią apsydy, wijąc się
wzdłuż ściany zewnętrznej i otwierając widok na główną scenę [C].Dolna część Urządzenie rozpoczyna się praktycznie zaraz po wejściu do obiektu.
Pozwala jednak dokonać jeszcze wyboru czy na pewno chcemy uczestniczyć w przedstawieniu przed nami i dać się wciągnąć w przestrzeń wąskiego dolnego
korytarza [D], czy może jednak wejść do otwartej przestrzeni foyer pod antresolą oczekując na występ w innej części.
Jednocześnie idąc naprzód forma foyer poprowadzi nas bezpośrednio na dolną trybunę należącą do głównej sceny[E].
zetkniętaibezpośredniopołączonazdrzwiamiwejściowymipotobydaćwybórobserwatoromczychcą
uczestniczyćwprzedstawieniu iwejśćdowąskiegokorytarza,czyteżprzejśćobokniegoikorzystaćz
otwartejprzestrzenipodantresolą,którapełnirolęprzechodniegofoyerprowadzącegobezpośrednio
dogłównejdolnejsceny.
Przestrzeń ta połączona jest z niewielkim barem, który w razie potrzeby
iwzależnościodformyprzedstawieniemoże‘wpłynąć’doprzestrzeninawybyłegokościoła.
Jeśli jednak postanowimy po przekroczeniu progu podążać korytarzem, znajdziemy się w
środkuwystępuwnietypowejwąskiejprzestrzeni.Będzieonaprowokowaćnasdoświadomej lub też
nieświadomejinterakcjizartystami.
Dolna trybuna dopasowuje swoją geometrię do górnej częściwidowni orazwchodziw relację
przestrzennązpłaszczyznamimurówprzybierającaudytoryjnąformęotaczającąapsydę.
Scena typu BLACKbox
„Black box stał się urzeczywistnieniem «pustej przestrzeni», formą, która najlepiej realizowała estetyczne
postulaty Brooka z 1967/1968. Twierdzono, że jest neutralnym środowiskiem, umożliwiającym dowolną
pożądaną konfigurację widowni. Dzięki niewidzialnym ścianom światło budowało przestrzeń, która w zależności
od życzeń reżysera, wydawała się bardzo mała lub rozległa”18
Badaczprzestrzeniteatralnej,DavidWiles
„Czarne pudełko”, jak pisze Wiles, stało się w latach sześćdziesiątych emblematem społeczeństwa
demokratycznego. „Elastyczność układu widowni jest wyrazem libertariańskiej i demokratycznej ideologii, bo
tutaj panuje teoretyczna wolność wyboru i możliwość dowolnej organizacji teatralnego mikrokosmosu”
Badaczprzestrzeniteatralnej,DavidWiles
„Czarne pudełko” lub „czarny sześcian” z angielskiego black box to forma
przestrzenna dominującej w teatrze eksperymentalnym przełomu lat sześćdziesiątych
i siedemdziesiątych XX wieku. Do dziś stosowana we współczesnym teatrze jako neutralne tło dla
aktorów19. Tego typu przestrzeń została uwzględniona w projekcie. Podczas procesu projektowego
starałam się zachować i wyeksponować walory adaptowanego budynku, ograniczając ingerencję w
18 CZ/PLTEATRPOPRZEBUDOWIE”red.częścipolskiejZofiaDworakowska,
red.częsciczeskiejMichalaPohořelá,Warszawa2008
19 CZ/PLTEATRPOPRZEBUDOWIE”red.częścipolskiejZofiaDworakowska,
red.częsciczeskiejMichalaPohořelá,Warszawa2008
podwójna podłoga na antresoli podwieszana byłaby do wzmocnionej konstrukcji więźby
dachowej. Boczne ścianki BLACKbox’a rozkładane
ciekawey układ wnętrza z antresolą został wykorzystany w projektowanej propozycji.górny poziom antresoli jako punkt obserwacyjny oraz jako lokalizacji BLACKboxa - ktrego geometria dopasowana jest do proporcji przestrzeni wytworzonej przez antresolę
poziom dolnejsceny głównej
górna warstwa podłogi podnoszona na linach. Jeśli byłaby potrzeba stworzenia sali typu BALCKbox razem z podnoszoną podłogą rozkładane byłyby ukryte ściany boczne
podniesiona pierwsza warstwa podłogi razem ze ścianami tworzą BLACKbox -
niezależną scenę odciętą wizualnie całkowowicie od reszty przestrzeni
teatru.
odbiórproporcjiigłównychwielkościwewnętrzu.Charakterystycznączęściątegowłaśniewnętrzajest
antresola.Dostępdoniej jestmożliwyzklatki schodowej iwindywbudowanejwbyłąwieżękościoła.
Wykorzystującwymiary antresoli jako odpowiednie dlamniejszej sceny typuBLACKbox, stworzyłam
podwójną podłogę, zawieszoną na drewnianej konstrukcji dachu. W razie potrzeby górna warstwa
podłogipodnoszonajestrazemzrozwijającymisiębocznymiścianami‘czarnegopudełka’.Poustawieniu
Pomimo gęstej siatki drewnianych belek możliwy jest wgląd do wnętrza obiektu; żeby nie stracić możliwości obserwacji wydarzeń teatralnych z
nowego punktu, w projekcie zaproponowano galerie ciągnąca się wzdłuż murów zewnętrznych;
w środkowej części poddasza mieściłby się szklany poddest (ze względu na ograniczoną nośność
konstrukcji podest dostępny byłby jedynie dla grup artystycznych stając się dodatkową przestrzenią
performance’u)
poddasze z otwartą drewnianą konstrukcją dachuze względu na gęstość belek przestrzen poddasza jest formalnie odcięte od reszty obiektu; z tego powodu przestrzeń ta została odrębnie potraktowana - jako dodatkowy obszar teatralny niezależny od pozostałych części.
na poddaszu dzięki konstrukcji więźby i niewielkim oknom dachowym wytworzona jest niepowtarzalna atmosfera.snopy światła przedzierające się przez belki, oraz interesująca podłużna proporcja wnętrza tworzą idealne sceniczne tło dla występów artystycznych
środkowa część przeznaczona dla artystów
jej na odpowiedniej wysokości powstaje niezależne pomieszczenie, odcięte całkowicie od scenografii
wnętrza dawnego kościoła. z powodów funkcjonalnych i formalnych ściany BLACKbox’a nie stykają
sięześcianami istniejącymipozostawiającprzejściewokół.Daje tomożliwośćobsługi technicznej,ale
równieżwykorzystaniapoziomuantresoliprzezgościteatrudoobserwacjigłównejscenywewnętrznego
audytorium.
Po podniesieniu górnej warstwy podłogi antresoli ukazuję się jej cała trójwymiarowość
jako pomieszczenie złożone z różnej wielkości prostopadłościanów, które są zamkniętymi
bądź otwartymi obiektami. Mogą służyć jako elementy ukrywające oprawy oświetleniowe,
otwory wentylacyjne (prostopadłościany otwarte) czy też chowające rekwizyty czy
niewielkie składniki scenografii (prostopadłościany zamknięte). Podstawowa grubość
elementów to 40cm tak by można było umieścić w nich elementy instalacji elektrycznej
iwentylacyjnej.
ScenytypuBlackboxstałysięcharakterystycznymiformaminateatralnej
mapiePragiiprojektowanyobiektuzupełniaróżnorodnąofertęmiastawtymzakresie.
Poddasze - galeria
Trudnym zadaniem było odpowiednie zagospodarowanie i wykorzystanie poddasza,
pomimo tego, że przestrzeń ta jest niezwykle ciekawa, wypełnioną gęstą drewnianą
konstrukcją dachu, po której ślizga się i przepływa światło dzienne przenikające przez
okna dachowe do wnętrza. Zadaniem, który należało rozwiązać kwestię przynależności
przestrzeni do reszty obiektu. Z poziomu głównej nawy i antresoli poddasze, poprzez gęstą
siatkę drewnianych belek, jest praktycznie niewidoczne i percepcja przestrzeni wyklucza je
zpostrzeganiajakoczęścicałegownętrza.
Podczas projektowania rozpatrywałam więc poddasze jako osobny element, w
pewien sposób niezależny. Połączony z niższymi poziomami klatką schodową i windą
wbyłejwieży,możebyćwykorzystanywzależnościodpotrzebjakozmiennaprzestrzeńpodprzedstawienia
artystycznelubjakogaleriasztuki.
Formaścieżkidookoławewnętrznejstronymurudajemożliwośćwykorzystaniaokiendachowych
jakopunktywidokowenapanoramęmiasta,orazjakoniezależnepunktyobserwacjidziałańartystycznych
wewnątrzprojektowanegoteatru.
Przestrzeń artystyczna oddzielona jest od części dla widzów ze względów
formalnych i konstrukcyjnych. Aktorzy choć na wyciągnięcie ręki są oddzieleni od
obserwatorów, co pozwala nam wytworzyć kolejną, inną zależność aktor-widz. Za tego
typu rozwiązaniem przemawiały również względu konstrukcyjne, chociaż przewidziane
zostało wzmocnienie konstrukcji drewnianej rozsądnym jest nie obciążanie jej nadmiernie
wśrodkowympasiestądwstępnaniegozostałograniczonytylkodoartystów.
Tego typuukładprzestrzennypoddaszapozwalanawykorzystywaniego jakogalerię sztuki,w
którejgościemogąoglądaćdziełazebranewśrodkowympasie.
Część zachodnia - dodatkowe wejście do budynku
W części zachodniej budynku pozostała dolna część wieży kościelnej. W jej wnętrzu oraz
Pomimo gęstej siatki drewnianych belek możliwy jest wgląd do wnętrza obiektu; żeby nie stracić możliwości obserwacji wydarzeń teatralnych z
nowego punktu, w projekcie zaproponowano galerie ciągnąca się wzdłuż murów zewnętrznych;
w środkowej części poddasza mieściłby się szklany poddest (ze względu na ograniczoną nośność
konstrukcji podest dostępny byłby jedynie dla grup artystycznych stając się dodatkową przestrzenią
performance’u)
poddasze z otwartą drewnianą konstrukcją dachuze względu na gęstość belek przestrzen poddasza jest formalnie odcięte od reszty obiektu; z tego powodu przestrzeń ta została odrębnie potraktowana - jako dodatkowy obszar teatralny niezależny od pozostałych części.
na poddaszu dzięki konstrukcji więźby i niewielkim oknom dachowym wytworzona jest niepowtarzalna atmosfera.snopy światła przedzierające się przez belki, oraz interesująca podłużna proporcja wnętrza tworzą idealne sceniczne tło dla występów artystycznych
środkowa część przeznaczona dla artystów
dobudowanym fragmencie zlokalizowana jest komunikacja pionowa – klatka schodowa i winda dla
niepełnosprawnych.Dodatkowozaprojektowanezostałyczterypoziomypokoigościnnychdlawidzów
lubartystów.
Na parterze umieszczono drugie stoisko biletowe. Obecnie wejście od strony zachodniej
nie funkcjonuje, w projekcie zdecydował się jednak je wykorzystać ze względów funkcjonalnych i
ewakuacyjnych.Przejścietojestpołączoneformalniezdolnączęściąwewnętrznegoaudytoriumibyłoby
wykorzystywaneprzykonkretnymtypieprzedstawieńrozgrywającychsięwdolnymkorytarzu.
Wschodnie skrzydło byłego klasztoru
Zakresprojektuwstosunkudokonkursowegozakresuzostałpowiększonyoadaptacjewschodniego
skrzydłabyłegoklasztoru.Każda funkcja,w tymteatrpotrzebujezaplecza.Jest to tymważniejsze,ze
przestrzenie nieteatralne adaptowane często mają ograniczone możliwości powierzchniowe. Dzieję
siętakzazwyczajwprzypadkachkiedyobiektnie jestbudowanypodkonkretnąfunkcję.Zwłaszczaw
przypadkuprojektowanejkonwencjiprzestrzeniteatralnejgdziezespółwystępującyimnogośćrozwiązań
przestrzennychpozwalanaróżnorodnośćartystyczną,potrzebnejestzapleczetechniczneisocjalnedla
przyjezdnychaktorów,tancerzylubinnychartystów.
Adaptowane wschodnie skrzydło zostało przeznaczone na wyżej wymienione
funkcje. Do budynku dostajemy się bezpośrednio z wewnętrznego dziedzińca, co staje
się przedłużenie przestrzeni publicznej gdzie znaleźć możemy sale warsztatową – jako,
że Prague Crossroads prowadzi różnego rodzaju wydarzenia artystyczne, angażujące również
społeczność miejską. W przyziemiu od strony ulicy Annenska zlokalizowany jest również
bar, który działać może również niezależnie od reszty teatru. Ze względu na połączenie
z przestrzenią główną teatru (nawa byłego kościoła – dolne wewnętrzne audytorium)
wparterzeznajdująsięgarderobyimagazynykostiumówimałejscenografii,sąonejednakwydzielonaod
częścidostępnejdlawszystkich.
Pierwszepiętro–przeznaczonejestjużwyłączniedlaartystów.Znajdująsiętamsaleprób:duża,
małaorazsaladoćwiczeń indywidualnych.Natympoziomiezlokalizowanesąrównieżpomieszczenia
relaksuiregeneracjifizycznejdlaartystówjaksauna,czypokójmasażu,któresąbardzoważnepodczas
ćwiczeńgruptanecznych,czyinnychteatrówruchowych.
Dwie ostatnie kondygnacje – piętro drugie i poddasze zaadaptowane zostały na pokoje gościnne dla
przyjezdnychartystów.Artyściemielibydodyspozycjiwspólnąkuchnięorazpokójdzienny.Napiętrach
znajdująsiędodatkowesaleprób,którejednocześniesąsalamimultimedialnymijako,zewewspółczesnej
sztuceteatruczęstokorzystasięzróżnegorodzajumultimedialnychźródeł.
Ogród wewnętrzny
Specyficznym miejscem na działce okazał się ogród. Jest to typowy ogród
wmieście,oddzielonyodulicywysokimmurem.Pomimowięctego,żebędącwnimznajdujemysięjedynie
kilkametrówodzatłoczonych,turystycznychulicPragimamywrażenieintymnościiprywatności.
Przestrzeń ogrodu również wykorzystana została jako przestrzeń artystyczna, ale
sposób jej aranżacji nie definiuje ostatecznej funkcji i formy użytkowania. Zielona trybuna
stworzona przez ukształtowanie ziemi zlewa się z trawiastym dywanem całości ogrodu.
Wraziepotrzebyogródmożebyćwykorzystanynaletnieotwarteprzedstawienia,lubteżjakomiejsce
odpoczynkupowiązanezwewnętrznymdziedzińcemwejściowymiogólnodostępnymbaremnaparterze
przyległegobudynku
Bibliografia
Literatura:
- “Vademecum Teatromana”, Tadeusz Kudliński, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa 1985- “Teatr wielki, mniejszy i codzienny : studia,” red. Piotra Kowalskiego, Wydaw. Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2002- “Scena i ekran : przestrzeń dialogu interartystycznego”, red. Janusz Skuczyński i Piotr Skrzypczak, wyd. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń 2007- “Teatr w miejscach nieteatralnych”, Red. Juliusz Tyszka, wyd. Humaniora, Poznań 1998- “Mozaika współczesności : teatr alternatywny w Polsce po roku 1989”, Małgorzata Gołaczyńska, wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2002.- “Porozmawiajmy o technologii teatru”, Jerzy Gumiński, Przedsiębiorstwo Specjalistyczne TEATR, Łódź 2008- “Przestrzenie we współczesnym teatrze i dramacie”, pod red. Violetty Sajkiewicz i Ewy Wąchockiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2009- “CZ/PL TEATR PO PRZEBUDOWIE” red. części polskiej Zofia Dworakowska, red. częsci czeskiej Michala Pohorelá, Warszawa 2008- „Podręcznik projektowania architektoniczno-budowlanego” Ernst Neufert, wyd. Arkady, Warszawa 2000- Słownik Języka Polskiego, PWN
artykuły, prace naukowe
-“Spacelessness, Tropes and Topologies - Spatial Problems in BADco.’s Work”, Tomislav Medak, BADco. - “Deleted Messages”, Una Bauer- “Living in Transs:Transition, transformation, translation”, Goran Sergiej Pristas, BADco.- “Noise as a Strategy of Production”, Ivana Ivković, BADco.- “GIVE ME A PROBLEM!”, Bojana Cvejić, BADco.- “Privacy in Accordance with “Memories are made of this…”, Mårten Spångberg- „Wznieść się wysoko ponad codzienność” rozmowa z Peter’em Brookiem, Rafała Bubnicki,„Rzeczpospolita” 2001 nr 264- “Analiza funkcjonalno-programowa współczesnego teatru miejskiego na przykładzie teatru polskiego we Wrocławiu i kilku innych przykładów teatrów miejskich”,- praca doktorska, dr inż. arch. Jan Kubec
strony internetowe
www.archdaily.com, http://badco.hr/http://www.vize.cz, http://inhabitat.com, www.dapstudio.com, http://europaconcorsi.comhttp://www.flickr.com, http://www.boingboing.nethttp://www.designtopnews.com, www.worldarchitecturenews.comhttp://www.archimodes.com, http://twistedsifter.comhttp://www.madrid.es, http://www.mahringer.orghttp://www.mataderomadrid.org/, http://www.esmadrid.comhttp://www.beinteriordecorator.com, www.wikipedia.plwww.dezeen.com
inne
warunki konkursowe 8th OISTAT THEATRE COMPETITION
© musk collective designmusk@musk.plwww.musk.pl