Post on 26-Jul-2020
2016-05-19
1
Międzynarodowe Targi Ochrony Pracy, Pożarnictwa i Ratownictwa26-28 kwietnia 2016, Poznań
Warunki pracy w Polsce,
a konsekwencje indywidualne i społeczne
dr Katarzyna Hildt-Ciupińska
dr n. med. Joanna Bugajska
Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy
Warunki Pracy
Warunki pracy to zarówno czas (godziny pracy, i odpoczynku), wynagrodzenie, warunki fizyczne oraz psycho-społeczne panujące w miejscu pracy (International Labour Organization)
Konferencja pt. „Zdrowie pracownika zyskiem firmy” wraz z debatą „Służba bhp – dziś i jutro” - Poznań, 27 kwietnia 2016 r.
2016-05-19
2
Prawo do bezpiecznych i higienicznych warunkówpracy wynika z art. 66 ust. 1 KonstytucjiRzeczypospolitej Polskiej, czego gwarantem sąobowiązki pracodawcy dotyczące zapewnieniapracownikom takich warunków pracy, określone w art.15, art. 94 pkt 4 i art. 207 § 2 ustawy z dnia 26 czerwca1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94, zpóźn. zm.). Każdy obywatel ma również prawo doochrony zdrowia (art. 68 Konstytucji RP).
Konferencja pt. „Zdrowie pracownika zyskiem firmy” wraz z debatą „Służba bhp – dziś i jutro” - Poznań, 27 kwietnia 2016 r.
Fizyczne środowisko pracy
Zagrożenia związane ze środowiskiem pracy:
– Hałas i drgania
– Czynniki mechaniczne
– Czynniki biologiczne
– Czynniki chemiczne i pyły
– Obciążenie mięśniowo-szkieletowe
– Pole elektromagnetyczne
– Prąd elektryczny
– Mikroklimat zimny i gorący
– Zagrożenie wybuchem i pożarem
Konferencja pt. „Zdrowie pracownika zyskiem firmy” wraz z debatą „Służba bhp – dziś i jutro” - Poznań, 27 kwietnia 2016 r.
2016-05-19
3
Psychospołeczne środowisko pracy
Podstawowymi psychospołecznymi warunkami pracy są:
wymagania psychologiczne pracy (wymagania jakościowei ilościowe pracy, tempo pracy, klarowność wymagań pracy, jasnośćroli itp.),
kontrola w pracy (możliwość wpływania na proces pracy), wsparcie społeczne możliwość rozwoju zawodowego.
Niewłaściwe psychospołeczne warunki pracy (np. zbyt dużepsychologiczne wymagania pracy, brak możliwości kontroli w pracy,czy też brak wsparcia społecznego i rozwoju zawodowego) powodująnadmierne obciążenie psychiczne oraz stres.
Konferencja pt. „Zdrowie pracownika zyskiem firmy” wraz z debatą „Służba bhp – dziś i jutro” - Poznań, 27 kwietnia 2016 r.
Indywidualne konsekwencje niewłaściwych warunków pracy
STRES
Przeciążenie jakościowe
Niedociążenie jakościowe
Niejasność roli
Brak kontroli nad pracą
Brak wsparcia
Konflikt roli
Fizyczne warunki pracy
Przeciążenie ilościowe
Efektywność pracownika
Wydajność firmy
Absencja
Wypadki
Konferencja pt. „Zdrowie pracownika zyskiem firmy” wraz z debatą „Służba bhp – dziś i jutro” - Poznań, 27 kwietnia 2016 r.
2016-05-19
4
Liczba zatrudnionych w warunkach zagrożenia w Polsce w latach 2005 – 2014
Konferencja pt. „Zdrowie pracownika zyskiem firmy” wraz z debatą „Służba bhp – dziś i jutro” - Poznań, 27 kwietnia 2016 r.
Źródło danych: GUS
576,5
590,5 594,0
601,1
551,5
528,8
525,3
506,7497,0
482,8
450
470
490
510
530
550
570
590
610
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014Licz
ba
zat
rud
nio
nyc
h w
war
un
kach
zag
roże
nia
(w
tys
.)
Wskaźnik zatrudnionych w warunkach zagrożenia i wskaźnik zapadalności na choroby zawodowe w Polsce w latach 2005 – 2014
Konferencja pt. „Zdrowie pracownika zyskiem firmy” wraz z debatą „Służba bhp – dziś i jutro” - Poznań, 27 kwietnia 2016 r.
119,6116,1
113,2 112,2
104,4
97,9 9795,5
93,4
89,534,8
32,8 33,534,7
29,928,3
24,623
21,4
22,6 20
25
30
35
40
45
50
70
80
90
100
110
120
130
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Wsk
aźn
ik z
atru
dn
ion
ych
w w
aru
nka
ch z
agro
żen
ia n
a 10
00 z
atru
dn
ion
ych
Wskaźnik zatrudnionych w warunkach zagrożenia na 1000 zatrudnionych w zakładach objętych badaniem GUS
Wskaźnik zapadalności na choroby zawodowe na 100 tys. zatrudnionych
Wsk
aźn
ik c
ho
rób
za
wo
do
wyc
h n
a 10
0 ty
s. z
atr
ud
nio
nyc
h
Źródło danych: GUS, IMP, CIOP-PIB
2016-05-19
5
Liczba wypadków przy pracyw Polsce w latach 2005 – 2014
Konferencja pt. „Zdrowie pracownika zyskiem firmy” wraz z debatą „Służba bhp – dziś i jutro” - Poznań, 27 kwietnia 2016 r.
Źródło danych: GUS
84,4
95,5
99,2
104,4
87,1
94,297,2
91,088,3 88,6
60
65
70
75
80
85
90
95
100
105
110
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
Licz
ba
wyp
adkó
w p
rzy
pra
cy (
w t
ys.)
Szóste badanie europejskich warunków pracy
Europejskie badanie warunków pracy (EWCS) odbywa się co pięćlat począwszy od 1991 roku. W 2015 roku objęło ono 35 krajów,wyniki zebrano na podstawie 35 765 rozmów prowadzonych odlutego do września 2015. Wśród badanych znaleźli siępracownicy różnych branż w tym m.in. administracja publiczna,usługi finansowe, handel, transport, rolnictwo, przemysł, jakrównież wśród osób samozatrudnionych.
Konferencja pt. „Zdrowie pracownika zyskiem firmy” wraz z debatą „Służba bhp – dziś i jutro” - Poznań, 27 kwietnia 2016 r.
Źródło: Eurofound, 2015
2016-05-19
6
Elementy warunków pracy
Europejskie badanie warunków pracy obejmuje takie elementy, jak:
Społeczne i fizyczne środowisko pracy (w tym BHP, zagrożenia fizyczne, zagrożenia psychospołeczne, wymagania pracy, autonomia, stosunki społeczne, negatywne zachowania społeczne)
Nierówność płci w kontekście warunków pracy Jakość zatrudnienia i praktyki w miejscu pracy (w tym: perspektywy, zmiany w pracy,
kwalifikacje i rozwój) Czas pracy Miejsce pracy Zaangażowanie pracowników Poczucie dobrze wykonanej pracy Zrównoważona praca i starzenie się Równowaga praca-życie pozazawodowe
Konferencja pt. „Zdrowie pracownika zyskiem firmy” wraz z debatą „Służba bhp – dziś i jutro” - Poznań, 27 kwietnia 2016 r.
Źródło: Eurofound, 2015
Szóste europejskie badanie warunków pracy –
ustalenia wstępne (1)
43% pracowników narażonych jest na wymuszoną pozycję przy pracy
16% pracowników wskazuje na zetknięcie się z takimi negatywnymi zachowaniami społecznymi jak np. mobbing czy przemoc
Pracownicy mniejszych przedsiębiorstw są rzadziej informowani o zagrożeniachzwiązanych z wykonywana pracą
Młodzi pracownicy są bardziej narażeni na niepewność zatrudnienia, negatywne zachowania społeczne, pracę zmianową oraz pracę o dużej intensywności
Pracownicy starsi (po 50 r.ż.) wskazują na zmniejszoną ilość szkoleń oraz utrudnione możliwości awansu
Konferencja pt. „Zdrowie pracownika zyskiem firmy” wraz z debatą „Służba bhp – dziś i jutro” - Poznań, 27 kwietnia 2016 r.
Źródło: Ustalenia wstępne: Szóste Europejskie Badanie Warunków Pracy, Eurofound, 2015
2016-05-19
7
Szóste europejskie badanie warunków pracy –
ustalenia wstępne (2)
58% ankietowanych zadowolonych jest ze swojego czasu pracy
58% pracowników twierdzi, że może liczyć na wsparcie przełożonego,
a 71% - na wsparcie kolegów
Dziewięciu na dziesięciu pracowników deklaruje, że są dobrze
lub b. dobrze poinformowani o zagrożeniach związanych z ich pracą
Konferencja pt. „Zdrowie pracownika zyskiem firmy” wraz z debatą „Służba bhp – dziś i jutro” - Poznań, 27 kwietnia 2016 r.
Źródło: Ustalenia wstępne: Szóste Europejskie Badanie Warunków Pracy, Eurofound, 2015
42
25
26
59
19
37
18
34
19
50
44
27
22
57
24
34
17
31
15
63
43
33
16
62
25
28
13
27
14
71
0 20 40 60 80 100
Bolesna lub męcząca pozycja (przez co najmniejjedną czwartą czasu pracy)
Nieuczenie się nowych rzeczy
Praca zmianowa
Brak szkoleń w ostatnuch 12 miesiącach
Niekorzystny wpływ restrukturyzacji lubreorganizacji
Szybkie tempo pracy (przez co najmniej trzyczwarte czasu pracy)
Negatywne zachowania społeczne
Brak mozliwości zmiany metody pracy
Lęk przed utratą pracy w perspektywienajbliższych sześciu miesięcy
Nikłe perspektywy rozwoju zawodowego
50+ lat
35-49 lat
Poniżej 35 lat
%
Narażenie na trudne warunki pracy według grup wiekowych
Źródło: Ustalenia wstępne: Szóste Europejskie Badanie Warunków Pracy, Eurofound, 2015
Konferencja pt. „Zdrowie pracownika zyskiem firmy” wraz z debatą „Służba bhp – dziś i jutro” - Poznań, 27 kwietnia 2016 r.
2016-05-19
8
Starzenie się a zrównoważona praca
Konferencja pt. „Zdrowie pracownika zyskiem firmy” wraz z debatą „Służba bhp – dziś i jutro” - Poznań, 27 kwietnia 2016 r.
Pracownicy starsi i zarządzanie wiekiem
Za umownie przyjętą granicę wieku,
wyznaczającą stopniowe obniżanie się
wydolności i sprawności fizycznej oraz
niektórych sprawności psychofizycznych
(np. spostrzegawczości, szybkości reakcji,
sprawności narządów zmysłów) jest 45
rok życia. Jednocześnie w okresie tym
wzrasta częstość występowania wielu
chorób, m.in. układów: krążenia,
oddychania, mięśniowo-szkieletowego,
a także zaburzeń hormonalnych
i przemiany materii.
Zarządzanie wiekiem, to element
zarządzania zasobami ludzkimi lub też –
element zarządzania szerzej pojętą
różnorodnością, w której wyróżnia się
zwalczanie dyskryminacji ze względu na:
wiek, płeć, niepełnosprawność.
Polega ono na realizacji działań, które
pozwalają na bardziej racjonalne
i efektywne wykorzystanie zasobów
ludzkich w przedsiębiorstwach, dzięki
uwzględnianiu potrzeb i możliwości
pracowników w różnym wieku.
Konferencja pt. „Zdrowie pracownika zyskiem firmy” wraz z debatą „Służba bhp – dziś i jutro” - Poznań, 27 kwietnia 2016 r.
2016-05-19
9
Organizacja i warunki pracy w kontekście pracowników starszych - deklaracje pracodawców (N=200)
33%
45%
18%
44%
31%
82%
Rozmowy z pracownikami 50+ dotyczace ich potrzebw zakresie organzacji i warunków pracy
Modyfikacja stanowisk pracy w celu lepszegodopasowania do możliwości pracowników 50+
Częstsze kontrole warunków pracy wśródpracowników 50+
Przeniesienia miedzy stanowiskami z zachowaniemwynagrodzenia
Praca w elastycznym czasie
Szkolenia dotyczace organizacji i warunków pracyŹródło: Hildt-Ciupińska (2013): Ocena działań podejmowanych w polskich przedsiębiorstwach ukierunkowanych na utrzymanie w zatrudnieniu pracowników starszych (50+)
Konferencja pt. „Zdrowie pracownika zyskiem firmy” wraz z debatą „Służba bhp – dziś i jutro” - Poznań, 27 kwietnia 2016 r.
Rozkład procentowy badanych pracowników w wieku przedemerytalnym (N = 1233) ze względu na zamiar
kontynuowania pracy w wieku emerytalnym
Konferencja pt. „Zdrowie pracownika zyskiem firmy” wraz z debatą „Służba bhp – dziś i jutro” - Poznań, 27 kwietnia 2016 r.
Źródło: M. Warszewska-Makuch (2015) projekt nr I.P.14: Identyfikacja indywidualnych i organizacyjnych determinantów motywacji osób starszych do kontynuowania pracy, CIOP-PIB
46,6
38,7
14,7
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
całkowicie przejśc na
emeryturę
przejśc na emeryturę, ale
pracować na część etatu
nie przechodzić na emeryturę i
pracować na cały etat
%
Po osiągnięciu wieku emerytalnego zamierza Pan(i):
2016-05-19
10
Stereotypy dotyczące wieku - czynnik zaburzający zrównoważoną pracę pracowników 50+
Konferencja pt. „Zdrowie pracownika zyskiem firmy” wraz z debatą „Służba bhp – dziś i jutro” - Poznań, 27 kwietnia 2016 r.
Pracownicy o wyższym poczuciu stereotypizacji w miejscu pracy w porównaniu do pracowników o niższym poczuciu stereotypizacji charakteryzują się m.in.: niższym poziomem kapitału psychologicznego i kapitału społecznego, niższym poziomem motywacji do pracy, zdolności do pracy, chęci kontynuowania pracy i chęci podnoszenia swoich kompetencji zawodowych, wyższym poziomem symptomów stresu i depresji (Mockałło, 2015).
Zamiar kontynuowania pracy po osiągnięciuwieku emerytalnego a poczucie stereotypizacjiw badanej grupie
Równowaga praca - życie
Konferencja pt. „Zdrowie pracownika zyskiem firmy” wraz z debatą „Służba bhp – dziś i jutro” - Poznań, 27 kwietnia 2016 r.
2016-05-19
11
„Równowaga praca – życie” (work-life balance)
Równowaga między pracązawodową i życiem (osobistym,rodzinnym, społecznym) torównomierny podział czasui zaangażowania pomiędzy tymisferami oraz płynąca z nichjednakowa satysfakcja.
Źródło: na podstawie definicji Greenhausa, 2003
Konferencja pt. „Zdrowie pracownika zyskiem firmy” wraz z debatą „Służba bhp – dziś i jutro” - Poznań, 27 kwietnia 2016 r.
Model zależności pomiędzy równowagą praca – życie a wybranymi zmiennymi
Źródło: K. Hildt-Ciupińska (2015) projekt nr I.P.15: Ocena skuteczności działań podejmowanych w zakresie godzenia obowiązków w pracy i pozapracą w cyklu aktywności zawodowej pracownika, CIOP-PIB
Konferencja pt. „Zdrowie pracownika zyskiem firmy” wraz z debatą „Służba bhp – dziś i jutro” - Poznań, 27 kwietnia 2016 r.
2016-05-19
12
Potrzeby i sugestie pracowników dotyczące równowagi praca –życie
• mniej stresu w pracy• wyrozumiałość i wsparcie szefa• nie przenoszenie stresu z pracy do domu• mniejszy „nawał” w pracy• brak nadgodzin• lepsze wynagrodzenie• dobra atmosfera w pracy• czas dla rodziny• czas na relaks, hobby,• równomierny rozkład obowiązków w pracy• elastyczny czas pracy• …
Konferencja pt. „Zdrowie pracownika zyskiem firmy” wraz z debatą „Służba bhp – dziś i jutro” - Poznań, 27 kwietnia 2016 r.
Źródło: K. Hildt-Ciupińska (2015) projekt nr I.P.15: Ocena skuteczności działań podejmowanych w zakresie godzenia obowiązków w pracy i pozapracą w cyklu aktywności zawodowej pracownika, CIOP-PIB
Osoby niepełnosprawne
Konferencja pt. „Zdrowie pracownika zyskiem firmy” wraz z debatą „Służba bhp – dziś i jutro” - Poznań, 27 kwietnia 2016 r.
2016-05-19
13
Ocena warunków pracy w opiniach osób pełnosprawnych i niepełnosprawnych
*
** *
*
*
*
30,832,1
62,9
30,8
7,74,7
12,47,3
12,1 10,9
23,0
31,1 31,9
63,0
29,0
6,74,5
11,27,6
14,011,3
25,3
0,0
10,0
20,0
30,0
40,0
50,0
60,0
70,0
80,0
90,0
100,0
Pełnosprawni
Nipełenosprawni
Źródło: K. Pawłowska-Cyprysiak (2013) Opracowanie modelu uwarunkowań jakości życia u pracujących kobiet oraz mężczyzn niepełnosprawnych ruchowo w wieku aktywności zawodowej”, CIOP-PIB
Konferencja pt. „Zdrowie pracownika zyskiem firmy” wraz z debatą „Służba bhp – dziś i jutro” - Poznań, 27 kwietnia 2016 r.
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Wymagania jakościowe
Tempo pracy
Wymagania emocjonalne
Wpływ na wykonywaną pracę
Możliwość rozwoju
Znaczenie pracy
Zaangażowanie w pracę
Przewidywalność
Nagrody
Jasność roli
Konflikt roli
Jakość przywództwa
Wsparcie od przęłożonego
Wsparcie kolegów
Poczucie wspólnoty w miejscu pracy
Satysfakcja z pracy
Zaufanie „horyzontalne”
Zaufanie „wertykalne”
Sprawiedliwość i szacunek
Matki pełnosprawne
Matki niepełnosprawne
*
*
*
*
Ocena warunków pracy w opiniach młodych pełnosprawnych i niepełnosprawnych kobiet
Źródło: K. Pawłowska-Cyprysiak (2015)„ Uwarunkowania efektywnego radzenia sobie w pracy pełnosprawnych i niepełnosprawnych młodych matek (posiadających dzieci w wieku do lat 6)”, CIOP-PIB
Konferencja pt. „Zdrowie pracownika zyskiem firmy” wraz z debatą „Służba bhp – dziś i jutro” - Poznań, 27 kwietnia 2016 r.
2016-05-19
14
Wnioski
• Konsekwencje indywidualne są wynikiem przede wszystkim stresu wynikającego z nieodpowiednich warunków psychospołecznych, w tym braku możliwości pogodzenia pracy i życia pozazawodowego
• Warunki, zarówno fizyczne, jak i psychospołeczne powinny być dostosowane do potrzeb różnych grup pracowników – zwłaszcza starszych i niepełnosprawnych
Konferencja pt. „Zdrowie pracownika zyskiem firmy” wraz z debatą „Służba bhp – dziś i jutro” - Poznań, 27 kwietnia 2016 r.
Dziękuję za uwagę