Post on 11-Jan-2017
Zorguitgaven in perspectief
NVZ Jubileumcongres
1 december 2016
Jan Derk Brilman
Plv directeur Macro-Economische Vraagstukken en Arbeidsmarkt
Inhoud
1. Waarom groeien de uitgaven in de zorg?
2. Hoe wordt de zorg gefinancierd?
3. Wat staat ons te wachten met de Tweede Kamerverkiezingen?
Blok 1 – de zorguitgaven
1. Om hoeveel geld gaat het eigenlijk?
2. Hoeveel groeien de uitgaven in de komende jaren?
3. Waarom groeien de zorguitgaven?
Kosten internationaal vergeleken
De zorgmiljarden in de Miljoenennota 4
10,8%
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
14%
16%
18%
Zorguitgaven in % van het bbp, 2015 Bron: OESO (2016)
Bij curatieve zorg
De zorgmiljarden in de Miljoenennota 5
5,5%
0%
2%
4%
6%
8%
10%
12%
14%
Curatieve zorguitgaven in % van bbp, 2014 Bron: OESO (2016)
Hoeveel gaat er nu precies om in de zorg?
VWS gebruikt het (bruto) Budgettair Kader Zorg (2017: €73,5 mld)
De zorgmiljarden in de Miljoenennota 6
CBS-definitie: 93,9 mld (2013)
Bruto BKZ: 73,5 mld
Netto BKZ: 68,5 mld
Eigen betalingen
(eigen risico)
Zorg in
aanvullende
verzekering
Kinderopvang Gedecentraliseerde
zorg (GGD’s)
Waar gaat dat geld heen? (1)
De zorgmiljarden in de Miljoenennota 7
29%
34%
27%
6% 2% 1%
BKZ – € 73,5 miljard (2017)
MSZ
Overig Zvw
Wlz
WMO
Jeugdzorg
Overig
Zorguitgaven in perspectief
De zorgmiljarden in de Miljoenennota 8
De zorgmiljarden in de Miljoenennota 9 9
En in de komende jaren
Groei collectieve uitgaven 2017-2021, MLT (CPB)
De zorgmiljarden in de Miljoenennota 10 10
Lasten groeien vooral door Zvw-premie
Voor saldo geen probleem (premies stijgen mee!) maar de koopkracht…
De zorgmiljarden in de Miljoenennota
11
Waardoor groeien de zorgkosten zo hard?
• Komt het door de vergrijzing?
De zorgmiljarden in de Miljoenennota
12
Waardoor groeien de zorguitgaven zo hard?
De zorgmiljarden in de Miljoenennota 13
Welke trends zijn er nog meer?
Hogere welvaart Duurdere (en
betere) technologie
Patiënten stellen hogere eisen aan
zorg
Hogere arbeidsparticipatie minder ruimte voor mantelzorg?
Meer ziektes kunnen
opgespoord en behandeld worden
De zorgmiljarden in de Miljoenennota 14
Hoe komt CPB aan 4,9% groei per jaar in MLT?
De zorgmiljarden in de Miljoenennota 15
1,5% • Algemene prijsontwikkeling (≈ inflatie)
0,7% • Specifieke prijsontwikkeling in de zorg
1,2% • Demografische ontwikkeling (o.a. vergrijzing)
-0,1% • Beleid dat nog in de planning zit
0,7% • Inkomensgroei (effect van hogere welvaart)
0,9%
• Onverklaarde groei (aangenomen wordt dat die gelijk is aan de onverklaarde groei in de afgelopen decennia)
4,9% • Totale groei
Blok 2 – Hoe wordt de zorg gefinancierd?
1. Hoeveel betaalt de gemiddelde burger aan zorg?
2. Hoe wordt dat geld verdeeld?
3. Welke politieke keuzes liggen achter de financiering?
Waar komt het geld vandaan?
De zorgmiljarden in de Miljoenennota 17
Nominale premie
• Als enige onafhankelijk van zorggebruik of inkomen
• Nog steeds niet voor iedereen hetzelfde:
• Collectiviteiten
• Verschillende premies per verzekeraar
• Korting met vrijwillig eigen risico
• Moet iedereen die betalen? Bijna!
• Gemoedsbezwaarden
• Militairen
• (Wanbetalers)
De zorgmiljarden in de Miljoenennota 18
Inkomensafhankelijke bijdrage (IAB) Zvw
• Afdracht werkgever (onzichtbaar)
• 50/50-verdeling werknemer/werkgever
• Voor zelfstandigen en ouderen laag tarief
De zorgmiljarden in de Miljoenennota
19
Eigen betalingen
• Inkomensafhankelijk?
• Zvw: niet
• Wlz/WMO: sterk afhankelijk (tot aan kostprijs)
• Rechtvaardig?
• “Boete op ziek zijn” of solidariteit tussen gebruikers en premiebetalers
• Effectief?
• Remeffect moeilijk meetbaar, wel aanwijzingen
• Zorgmijding kostenremmend of gevaarlijk?
• Afschaffen eigen risico?
• Kosten: €4,5 miljard
• Geschat: € 630 mln hogere zorgconsumptie
De zorgmiljarden in de Miljoenennota
20
Wlz-premie
• Zit verstopt in eerste en tweede schijf inkomstenheffing
• Voor meerdere jaren vast
• Kostendekkend over kabinetsperiode
De zorgmiljarden in de Miljoenennota
21
Belastingen
• Veel zaken komen uit belastingen:
• WMO en Jeugdzorg ( € 6,7 mld uitkering aan gemeenten)
• Rijksbijdrage kinderen (€ 2,5 mld)
• Rijksbijdrage HLZ (2015-2018: loopt af van € 1,8 mld naar nul)
• Zorgtoeslag (€ 4,4 mld)
• Academische ziekenhuizen / opleidingen (€ 1,3 mld)
De zorgmiljarden in de Miljoenennota
22
Zorgtoeslag
• Tegemoetkoming in zorgkosten voor lage inkomens
• Iemand betaalt nooit meer dan normpercentage
• Wordt vaak aangepast bij koopkrachtreparaties
De zorgmiljarden in de Miljoenennota 23
Hoe stroomt het geld in de zorg?
De zorgmiljarden in de Miljoenennota 24
Wlz Zvw
Welke groepen betalen meer/minder?
Afhankelijk van
zorggebruik?
Afhankelijk van
inkomen?
Nominale premie
Eigen betalingen /
IAB (bijdrage werkgever)
Wlz-premie
Belastingen
Zorgtoeslag
De zorgmiljarden in de Miljoenennota 25
Nom. premie en eigen
risico niet afhankelijk,
maar wel zorgtoeslag
De zorgmiljarden in de Miljoenennota 26 26
Tegelijkertijd steeds groter beroep op solidariteit
Elk jaar…
• Gaan hoge inkomens meer betalen voor lage inkomens
• Gaan gezonden meer betalen voor (chronisch) zieken
• Gaan jongere generaties meer betalen voor oudere generaties
Solidariteitsoverdrachten
Lange termijn herverdelingseffecten
De zorgmiljarden in de Miljoenennota 27
Blok 3 – Wat staat ons te wachten bij de TK-verkiezingen?
1. Overzicht agenda
2. Waar worden de besluiten genomen over de zorguitgaven?
Ambtelijke voorbereiding
• Input voor verkiezingsprogramma’s:
• Zorgkeuzes in Kaart (voorschot op Keuzes in Kaart)
• Studiegroep Begrotingsruimte
Financiële opgave voor volgend kabinet: € 0
• Studiegroep Duurzame Groei (NIEUW)
Versterking verdienvermogen
Meer doelmatigheid door verminderen praktijkvariatie
Meer ruimte voor zorginkoop op basis van kwaliteit
De zorgmiljarden in de Miljoenennota 29
Voorjaar en zomer 2016
Nu Voorjaar
2017 15 maart
2017 Na
verkiezingen Na beëdiging
kabinet
Partijen bereiden zich voor…
• Partijen schrijven hun verkiezingsprogramma’s
• Partijen stellen hun kandidatenlijsten op
• Moeten beide langs het verkiezingscongres (meestal geen grote wijzigingen).
• Partijen stellen spreadsheet op voor het CPB Keuzes in Kaart : nieuwe inzichten
De zorgmiljarden in de Miljoenennota 30
Voorjaar en zomer 2016
Nu Voorjaar
2017 15 maart
2017 Na
verkiezingen Na beëdiging
kabinet
Keuzes in Kaart
• CPB rekent de verkiezingsprogramma’s door
• Verwachte publicatiedatum: midden februari (maand voor verkiezingen)
De zorgmiljarden in de Miljoenennota 31
Voorjaar en zomer 2016
Nu Voorjaar
2017 15 maart
2017 Na
verkiezingen Na beëdiging
kabinet
VERKIEZINGEN
De zorgmiljarden in de Miljoenennota 32
Voorjaar en zomer 2016
Nu Voorjaar
2017 15 maart
2017 Na
verkiezingen Na beëdiging
kabinet
Coalitievorming
• Kamer benoemt informateur om coalitiemogelijkheden te verkennen (2012: Henk Kamp).
• Kamer benoemt informateur(s) om coalitieonderhandelingen te leiden (2012: Henk Kamp en Wouter Bos)
• Coalitie smeedt een regeerakkoord met visie en beleidsprioriteiten: TWBZ als input?
• Financiële paragraaf regeerakkoord met uitgaven- en inkomstenkaders, maatregelen en begrotingsregels.
• Kamer benoemt formateur om kabinet samen te stellen (2012: Mark Rutte)
De zorgmiljarden in de Miljoenennota 33
Voorjaar en zomer 2016
Nu Voorjaar
2017 15 maart
2017 Na
verkiezingen Na beëdiging
kabinet
Vaststellen Regeerakkoord
• Coalitie stelt het uitgavenkader (BKZ) vast voor de kabinetsperiode (met een lager groeipad vanwege de koopkrachteffecten van stijgende premies?)
• Frame: “bezuiniging” of “minder meer”?
De zorgmiljarden in de Miljoenennota 34
Voorjaar en zomer 2016
Nu Voorjaar
2017 15 maart
2017 Na
verkiezingen Na beëdiging
kabinet
0,0
2,0
4,0
6,0
8,0
10,0
12,0
14,0
16,0
18,0
20,0
% B
BP
Regeerperiode 2017 – 2021 (?)
• Uitvoeren beleid uit regeerakkoord binnen de uitgavenkaders
• Wetgeving
• Nieuwe HLAs?
• MBI?
De zorgmiljarden in de Miljoenennota 35
Voorjaar en zomer 2016
Nu Voorjaar
2017 15 maart
2017 Na
verkiezingen Na beëdiging
kabinet
Cijfers
https://www.staatvenz.nl/
Ook als app!
De zorgmiljarden in de Miljoenennota 36