Post on 26-Jun-2015
Prawo cywilne I
Wykład 2
Podmioty prawa cywilnego:
Osoby fizyczne
Podmiot
• Art. 1 KC – dualizm podmiotów prawa cywilnego
• Historycznie: j.g.u• Podmioty prawa cywilnego
– Osoby fizyczne– Osoby prawne– Problem tzw. „trzeciej kategorii podmiotów
prawa cywilnego”
Osoby fizyczne
• Człowiek w rozumieniu prawa cywilnego
• Identyfikacja osoby fizycznej w obrocie– Imię i nazwisko– Miejsce zamieszkania
• Stan osoby fizycznej– osobisty (wiek, płeć, stan zdrowia)– cywilny (sytuacja prawnorodzinna)
Pojęcie zdolności prawnej
• Zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego
• Cecha o charakterze biernym, nie zależy od naszego działania
• W zasadzie jest nieograniczona, ale:– ograniczenie władzy rodzicielskiej– Śmierć cywilna (historycznie)– Ograniczenie prawa do pełnienia funkcji
Początek zdolności prawnej
• Żywe urodzenie (art. 8 KC)• Domniemanie żywego urodzenia (art. 9
KC)
Dziecko poczęte (nasciturus)
• Prawa wynikające z ustawy– Może dziedziczyć (art. 927 KC)– Może być uznane (art. 75 KRiO)– Można ustanowić kuratora ventris nomine
(art. 182 KRiO)– Może dochodzić odszkodowania z tytułu
szkód prenatalnych (art. 446’ § 1 KC)• Pod warunkiem, że urodzi się żywe.
Zdolność prawna nasciturusa
• Brak przepisu rozstrzygającego tę kwestię (art. 8 § 2 KC uchylono w 1996)
• Koncepcje:– Warunkowa zdolność prawna (pod
warunkiem żywego urodzenia),– Brak zdolności prawnej, uprawnienia
przyznawane w drodze analogii– Koncepcja słusznosciowa (dyskryminacja
ze względu na chwilę powstania szkody)
Ustanie zdolności prawnej
• Śmierć osoby fizycznej– Problem ustalenia chwili zgonu– Dowód śmierci: akt zgonu– Komorienci (art. 32 KC)
• Sądowe stwierdzenie zgonu – Nie można wystawić aktu zgonu– Śmierć osoby fizycznej jest niewątpliwa– Postępowanie nieprocesowe (art. 535 kpc)
Uznanie za zmarłego
• Dotyczy osób zaginionych• Służy uchyleniu stanu niepewności
prawnej• Wymaga postępowania sądowego• Przesłanki
– Stan zaginięcia– Upływ czasu
Uznanie za zmarłego II
• Zaginięcie w zwykłych okolicznościach– Termin podstawowy 10 lat (art. 29 § 1 KC)– Termin skrócony: 5 lat (art. 29 § 1 KC)– Termin wydłużony – zaginiony małoletni
(art. 29 § 2 KC)• Zaginięcie w okolicznościach
szczególnych:– Wypadki kodeksowe– Działania wojenne (PWKC)
Uznanie za zmarłego III
• Postępowanie (art. 526 i nast. KPC)• Czas śmierci (art. 31 KC)• Skutek
– Sporządzenie aktu zgonu– Wygaśnięcie praw majatkowych i
rodzinnych• Uchylenie postanowienia o uznaniu za
zmarłego
Zdolność do czynności prawnych
• Zdolność do nabywania praw i zaciągania obowiązków za pomocą czynności prawnych
• Element zdolności do działań prawnych• Ma charakter czynny• Jej zakres zależy od
– Wieku (w tym pełnoletniości)– Stanu psychiczny (ubezwłasnowolnienie)
Brak zdolności do czynności prawnych
• Kto nie ma – art. 12 kc– Małoletni poniżej 13 kc– Osoby ubezwłasnowolnione całkowicie
• Skutki (art. 14 kc)– Nieważność dokonanych czynnosci
prawnych– Wyjątek – drobne czynności życia
codziennego• Przedstawiciel ustawowy
Ograniczona zdolność do czynności prawnych
• Kto ma– Ukończone 13 lat, brak pełnoletniości– Ubezwłasnowolnieni częściowo
• Skutki:– Zgoda na dokonanie czynności– Negotium claudicans– Czynności dokonywane samodzielnie (art.
20 – 22 KC), czynności pracownicze
Pełna zdolność do czynności prawnych
• Uzyskiwana z chwilą osiągnięcia pełnoletniości
• Pełnoletni– Osoby, które ukończyły 18 rok życia– Kobieta, która po ukończeniu 16 roku życia
wstąpiła w związek małżeński za zgodą sądu
Ubezwłasnowolnienie
• Ograniczenie lub odebranie zdolności do czynności prawnej orzeczeniem sądu
• Postępowanie:– Sąd okręgowy, orzeka 3 sędziów – Wnioskodawcy: art. 545 § 1 KPC– Udział prokuratora– Grzywna dla osób składających wniosek w
złej wierze
Ubezwłasnowolnienie całkowite
• Przesłanki– Ukończone 13 lat– Zaburzenia czynności psychicznych– Niemożność kierowania własnym
postępowaniem• Skutek:
– brak zdolności do czynności prawnych– ustanowienie opiekuna
Ubezwłasnowolnienie częściowe
• Przesłanki– Pełna zdolność do czynności prawnych– Występowanie zaburzeń psychicznych– Potrzebna pomoc do prowadzenia spraw
• Skutki: – ograniczenie zdolności do czynności
prawnych– ustanowienie kuratora
Dobra osobiste
• Wartości ze świata uczuć, przeżyć psychicznych człowieka (Grzybowski)
• Uznane przez prawo wartości, obejmujące fizyczną i psychiczną integralność człowieka, jego indywidualność, godność, pozycję w społeczeństwie (Radwański)
Dobra osobiste II
• Koncepcja obiektywna i subiektywna• D.O. chronią mierzalne, typowe
interesy.• D.O. są ściśle związane z jednostką
– Od urodzenia (zdrowie, wolność)– Na skutek działań ludzkich (twórczość)– Gasną ze śmiercią jednostki (są wyjątki)
• Mają charakter niemajątkowy (wątpliwe)
Dobra osobiste III
• Katalog:– D.O. wymienione w art. 23 KC– D.O. „tworzone” przez orzecznictwo
• Charakter– prawa podmiotowe bezwzględne– prawa podmiotowe osobiste– Domniemanie bezprawności naruszeń
Dobra osobiste IV
• Okoliczności wyłączające bezprawność– Upoważnienie ustawowe– Zgoda poszkodowanego– Interes społeczny / nadużycie prawa
• Roszczenia (art. 24 kc)– Prewencyjne– Restytucyjne (usunięcie skutków)– Kompensacyjne