Post on 10-Jan-2016
description
1
Praca obcokrajowców w sektorze rolniczym
- w świetle wyników kontroli legalności zatrudnienia w latach 2008 – 2010
Warszawa, czerwiec 2011 r.
2
Kontrole legalności zatrudnienia
Kontrole legalności zatrudnienia, w tym legalności
zatrudnienia cudzoziemców, są prowadzone przez
Państwową Inspekcję Pracy od 1 lipca 2007 r.
W Głównym Inspektoracie Pracy utworzono odrębny
Departament Legalności Zatrudnienia.
W okręgowych inspektoratach pracy powołano sekcje do
spraw kontroli legalności zatrudnienia.
3
Procedury kontroli legalności zatrudnienia cudzoziemców
Kontroli podlegają wszystkie podmioty, w których stwierdzamy świadczenie pracy przez cudzoziemców.
Kontrole planowane są prowadzone przez inspektorów pracy z sekcji legalności zatrudnienia.
Kontrole planowane w związku z uzyskaną informacją o nielegalnym zatrudnieniu cudzoziemców są prowadzone wraz z innymi organami, przede wszystkim z funkcjonariuszami Straży Granicznej.
44444444444
Zakres podmiotów podlegających kontroli PIP - w zakresie legalności zatrudnienia
W zakresie legalności zatrudnienia kontroli PIP
podlegają pracodawcy oraz przedsiębiorcy nie będący pracodawcami, na rzecz których jest świadczona praca przez osoby fizyczne, w tym przez osoby wykonujące na własny rachunek działalność gospodarczą.
55
Zakres kontroli legalności zatrudnienia cudzoziemców – badane zagadnienia
Legalność pobytu w Polsce.
Czy podstawa pobytu uprawnia do wykonywania pracy w RP?
Posiadanie wymaganego zezwolenia na pracę.
Czy praca wykonywana jest na stanowisku i na warunkach określonych w zezwoleniu na pracę?
Czy zawarto wymagane umowy o pracę lub umowy cywilnoprawne?
Zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego oraz opłacanie składek na Fundusz Pracy.
6
Do wykonywania pracy przez cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uprawnia m.in.: − posiadanie zezwolenia na pracę,− obywatelstwo państwa UE/EOG;− posiadanie Karty Polaka ;− posiadanie zezwolenie na osiedlenie się w RP; ………………………………………………….. …………………………………………………..
Legalna praca cudzoziemców w Polsce
Wykonywanie pracy przez cudzoziemców bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę jest dopuszczalne w przypadku cudzoziemców:− obywateli Ukrainy, Rosji, Białorusi, Mołdawi i Gruzji, którzy
wykonują pracę na podstawie oświadczenia pracodawcy o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcowi, zarejestrowanego w powiatowym urzędzie pracy
…………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………
7
32,4 tys.
21,7 tys.
37,1 tys.
942
2,5%
0
5
10
15
20
25
30
35
40
Ogółem rolnictwo i pokrewne
Liczba wydanych zezwoleń na pracę cudzoziemców w Polsce w latach 2008-2010
2008 r. 2009 r. 2010 r.
Źródło: dane MPiPS
8
180 tys.
157 tys.
188 tys.
109 tys.
61%77 tys.
49%
122 tys.
65%
0
50
100
150
200
Ogółem rolnictwo i pokrewne
Liczba oświadczeń o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcowi zarejestrowanych przez powiatowe urzędy pracy w latach 2008-2010
2008 r. 2009 r. 2010 r.
Źródło: dane MPiPS
9
55%
220,8 tys
178,4 tys
77,2 tys
217,2 tys.
51%
0
50
100
150
200
250
43 %
Szacunkowa liczba obcokrajowców świadczących pracę w Polsce na podstawie zezwoleń na pracę i oświadczeń - w latach 2008 – 2010
2008 r. 2009 r. 2010 r.
zezwolenia
110,5 tys.122,4 tys.
Rolnictwo i pokrewne
Źródło: dane MPiPS
oświadczenia
1010
Zatrudnienie cudzoziemców w rolnictwie (i pokrewne) w 2010 r.na podstawie zezwoleń i oświadczeń – wg obywatelstwa
31
108,5 tys.848
732
37
196
49
37
0 20000 40000 60000 80000 100000 120000
Ukraina
Białorus
Mołdawia
Rosja
Gruzja
Chiny
Nepal
KRLD
Bangladesz
oświadczenia
zezwolenia
o113
Źródło: dane MPiPS
11
Kontrole legalności zatrudnienia cudzoziemców w 2010 r.
W 2010 r. przeprowadzono blisko 2 tys. kontroli legalności zatrudnienia cudzoziemców, w tym 66 w sektorze gospodarki
– rolnictwo, leśnictwo.
W rolnictwie kontrolami objęto 1325 cudzoziemców, tj.
11% obcokrajowców kontrolowanych w 2010 r. (12,3 tys.), w tym:
− 212 cudzoziemców, wobec których było wymagane zezwolenie na pracę na terytorium Polski,
− 814 osób pracujących na podstawie oświadczeń pracodawców (obywatele Ukrainy, Białorusi, Rosji, Mołdowy oraz Gruzji).
12
16%
23%
61%
bez zezwolenia na podstawie zezwolenia na podstawie oświadczenia
Kontrolowani cudzoziemcy w rolnictwie w 2010 r.
Źródło: dane PIP
13
Ogółem w latach 2008-2010 w rolnictwie przeprowadzono 199 kontroli, którymi objęto prawie 3 tys. cudzoziemców
Wśród podmiotów kontrolowanych większość stanowiły podmioty małe
zatrudniające do 9 osób (58%) oraz od 10 do 49 osób (31%).
10%
58%
31%
1%
do 9 zatr. od 10 do 49 od 50 do 249 250 i pow.
Źródło: dane PIP
14
Liczba ujawnionych cudzoziemców, którzy w latach 2008 – 2010 nielegalnie wykonywali pracę w Polsce — według sekcji PKD
146
85
137
60
79
93
176
67
72
67
37
81
27
23
205
64
142
80
49
5
61
120
4
3
107
56
5
0 100 200 300 400
przetwórstwo przemysłowe
budownictwo
rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo
handel, naprawy
usługi administrowania i wspierania działalności (w tymdziałalność związana z zatrudnieniem – agencje
zatrudnienia)
zakwaterowanie i usługi gastronomiczne
transport i gospodarka magazynowa
finanse i ubezpieczenia
Pozostałe sekcje
Liczba cudzoziemców
2010
2009
2008
Źródło: dane PIP
15
Wyniki kontroli w 2010 r. - w rolnictwie
W zakładach branży rolniczej różnego rodzaju naruszenia prawa stwierdzono w 55% podmiotów poddanych kontroli (w 2009 r. – w 51% podmiotów, w 2008 r. – w 20%), przy czym nielegalne wykonywanie pracy przez cudzoziemców ujawniono w co czwartym kontrolowanym podmiocie - w 23% (w 2009 r. – w 16%, w 2008 r. – 2%).
Stwierdzono nielegalne zatrudnienie i wykonywanie pracy przez 205 obcokrajowców, tj. 20% ogółu ujawnionych przypadków (1011);
w 2009 r. - 61 cudzoziemców (9%), w 2008 r. – 3 (1%).
16
Kraje, z których pochodzili nielegalnie zatrudnieni cudzoziemcy w rolnictwie (2010 r.)
Wykazano nielegalną pracę obywateli 5 państw.
Najczęściej stwierdzano nielegalne wykonywanie pracy przez obywateli Ukrainy – 167osób, 81% wykazanych przypadków (w 2009 r. – 39 osób, 64%).
17
Obywatelstwo
Liczba cudzoziemców, którzy nielegalnie wykonywali pracę
Liczba cudzoziemców zatrzymanych
przezStraż Graniczną
/ Policję
Ogółem *)
w szczególności:
nielegalny pobyt lub podstawa pobytu nie
uprawnia do wykonywania
pracy
bez zezwolenia
na pracę
na innym stanowisku
lub na innych
warunkach niż
określone w zezwoleniu
na pracę
bez zawarcia
wymaganych umów
PH FILIPINY 29 0 29 0 29 0
NP NEPAL 3 0 0 3 0 0
LK SRI LANKA 5 0 5 0 5 0
TR TURCJA 1 0 0 1 0 0
UA UKRAINA 167 2 111 0 66 57
205 2 145 4 100
Cudzoziemców, którzy nielegalnie wykonywali pracę w rolnictwie w 2010 r.
Źródło: dane PIP
18
61
1011
205
697
3
343
0
200
400
600
800
1000
Liczba cudzoziemców, którzy nielegalnie wykonywali prace - ustalenia kontroli PIP w latach 2008 - 2010
2008 r. 2009 r. 2010 r.
Źródło: dane PIP
ogółem rolnictwo i pokrewne
19
Cudzoziemcy nielegalnie wykonujący pracę w rolnictwie w latach 2008-2010 – wg obywatelstwa
Obywatelstwo
Liczba cudzoziemców nielegalnie wykonujących
pracę2010 2009 2008
Ukraina 167 39 3Filipiny 29 - -Białoruś - 22 -Sri Lanka 5 - -Nepal 3 - -Turcja 1 - - ogółem 205 61 3
Źródło: dane PIP
20
0,4%
1,1%
1,9%
8,2%
10,8%
77,7%Ukraina
Filipiny
Białoruś
Sri Lanka
Nepal
Turcja
Cudzoziemcy nielegalnie wykonujący pracę w rolnictwie w latach 2008-2010
Źródło: dane PIP
2121
Nielegalne zatrudnienie w rolnictwie- naruszenia przepisów w latach 2008-2010
2
4
100
145
0 50 100 150 200
brak wymaganego zezwolenia na pracę
bez zawarcia wymaganych umów o pracę lub umówcywilnoprawnych
wykonywanie pracy na innym stanowisku lub na innychwarunkach niż określone w zezwoleniu na pracę
nielegalny pobyt lub podstawa pobytu nie uprawnia dowykonywania pracy
Źródło: dane PIP
22
Nielegalne zatrudnienie w rolnictwie w latach 2008-2010
40% 40%
20%
do 9 pracowników od 10 do 49 od 50 do 249
Źródło: dane PIP
2323
Cudzoziemcy nielegalnie wykonujący pracę w rolnictwie w latach 2008-2010 – według województw
2
1
57
1
2
14
1
3
84
104
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110
opolskie
lubelskie
śląskie
łódzkie
wielkopolskie
świętokrzyskie
warmińsko-mazurskie
zachodniopomorskie
podkarpackie
pomorskie
Liczba cudzoziemców
2010
2009
2008
Źródło: dane PIP
2424
Kontrola w gospodarstwie ogrodniczym, w którym pracę
polegającą na zbieraniu pomidorów wykonywało 12 obywateli
Bangladeszu oraz 55 obywateli Ukrainy, poprzedzona rozpoznaniem
dokonanym przez Straż Graniczną, ujawniła nielegalne wykonywanie
pracy przez 40 obywateli Ukrainy.
Cudzoziemcy nie posiadali wymaganych zezwoleń na pracę
bądź oświadczeń pracodawcy zarejestrowanych w powiatowym
urzędzie pracy.
Komendant Oddziału SG wydał 29 decyzji o zobowiązaniu
cudzoziemców do opuszczenia terytorium Polski.
Wobec pracodawcy skierowano wniosek o ukaranie do sądu
za nielegalne zatrudnianie cudzoziemców.
Przykład
25
Naruszenia praw pracowniczych cudzoziemców- w kontrolowanych podmiotach branży rolniczej
W zakresie prawnej ochrony pracy cudzoziemców (obejmującej np. stosowanie się przez pracodawców do norm czasu pracy bądź przepisów o wypłacie wynagrodzeń za pracę) w 2010 r. nieprawidłowości stwierdzono w 47% poddanych kontroli podmiotów (w poprzednim roku – w 29%).
Dotyczyły one 68% cudzoziemców objętych kontrolą w tym zakresie (w 2009 r. – 14%).
Z kolei nieprzestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy w 2010 r. ujawniono w 45% kontrolowanych podmiotów (w 2009 r. – 26%) – w odniesieniu do 59% obcokrajowców (w 2009 r. – 8%).
26
5%
10%
16%
41%
50%
59%przestrzeganie przepisów bhp
zawarcie lub potwierdzenie na piśmie umowy opracę najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy
zgłoszenie do ubezpieczenia społecznego
uwzględnienie w umowie z cudzoziemcemwarunków zawartych we wniosku o wydanie
zezwolenia na pracę
wypłacanie cudzoziemcowi wynagrodzenia wwysokości nie niższej od określonej we wniosku
o wydanie zezwolenia na pracę
zawarcie wymaganej umowy cywilnoprawnej (wformie pisemnej - z cudzoziemcem, od którego
jest wymagane zezwolenie na pracę)
Prawa pracownicze cudzoziemców w rolnictwie w 2010 r. — % cudzoziemców, wobec których naruszono przepisy
Źródło: dane PIP
27
Problemy związane z zatrudnianiem cudzoziemców przez agencje pracy tymczasowej
W 2010 r. stwierdzono wiele przypadków kierowania obcokrajowców przez agencje pracy tymczasowej do pracy u pracodawcy użytkownika (w szczególności w branży rolniczej) bez uwzględnienia warunków zawartych w zezwoleniach na pracę, np.:
− kierowanie do innego pracodawcy użytkownika;
− zatrudnianie na innym stanowisku lub przy innych pracach niż określone w zezwoleniu;
− zawieranie mniej korzystnych dla pracownika umów (np. umowy cywilnoprawnej zamiast umowy o pracę).
28
Przykład naruszenia prawa w związku z zatrudnianiem 41 cudzoziemców - obywateli Filipin, Sri Lanki oraz Ukrainy, zatrudnionych przez polską
agencję pracy tymczasowej i skierowanych do pracy u polskiego pracodawcy użytkownika przy zbiorze pieczarek
w odniesieniu do obywateli Filipin agencja pracy tymczasowej nie dotrzymała warunków zagwarantowanych w kontraktach przedwstępnych zawartych przed przyjazdem do Polski (Filipińczycy mieli pracować na podstawie umów o pracę i za wynagrodzeniem określonym w stawce miesięcznej, w dolarach amerykańskich, tymczasem zawarto z nimi umowy cywilnoprawne, a wynagrodzenie ustalono w stawkach akordowych, w złotych);
cudzoziemcy zostali zatrudnieni na podstawie umów o dzieło, mimo, że praca była świadczona w warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy
pracodawca nie przestrzegał w stosunku do cudzoziemców zasady przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy i nie zapewnił im co najmniej raz na 4 tygodnie niedzieli wolnej od pracy;
pracownicy zostali dopuszczeni do pracy bez profilaktycznych badań lekarskich;
cudzoziemcy byli zatrudnieni niezgodnie z warunkami określonymi w zezwoleniach na pracę (tj. u innego pracodawcy użytkownika niż wskazany w zezwoleniu), co oznacza, że mieli status nielegalnych pracowników.
29
Zastosowane środki prawne
W celu wyeliminowania ujawnionych nieprawidłowości wydano nakazy oraz skierowano wystąpienia zarówno do agencji pracy tymczasowej jak i pracodawcy użytkownika.
W związku ze stwierdzonymi wykroczeniami skierowano wnioski o ukaranie do sądu grodzkiego.
W odniesieniu do agencji pracy tymczasowej inspektorzy pracy zawiadomili Prokuraturę Rejonową o podejrzeniu popełnienia przestępstwa oszustwa (tj. przestępstwa z art. 286 § 1 Kodeksu karnego).
O nieprawidłowościach w agencji zatrudnienia został poinformowany Marszałek Województwa, który wydał decyzję o wykreśleniu tego podmiotu z rejestru agencji zatrudnienia.
3030
Kontrole legalności zatrudnienia cudzoziemców w latach 2008-2010 - zastosowane środki prawne
Do 86 kontrolowanych podmiotów skierowano wystąpienia zawierające 153 wnioski zobowiązujące do usunięcia stwierdzonych naruszeń prawa.W wyniku kontroli ujawniono 68 wykroczeń. W stosunku do 44 sprawców wykroczeń inspektorzy pracy nałożyli grzywny w drodze mandatów karnych lub skierowali wnioski o ukaraniedo sądów. W 7 przypadkach zastosowano środki oddziaływania wychowawczego (pouczenie, ostrzeżenie, zwrócenie uwagi);
O przypadkach nielegalnego wykonywania pracy przez cudzoziemców inspektorzy pracy powiadomili: Straż Graniczną - 22 powiadomienia, wojewodów - 6 powiadomień;
W 7 przypadkach skierowano do prokuratury zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa
31
Działania prewencyjne PIP
udzielanie porad z zakresu przepisów dot. legalności zatrudniania;
organizowanie i udział w szkoleniach;
organizacja kampanii informacyjnych, np. w 2010 r. ze Strażą Graniczną zorganizowano kampanię „Cudzoziemcy – legalna praca” – skierowaną do właścicieli gospodarstw rolnych.Miała ona na celu zapoznanie rolników powierzających pracę zarobkową cudzoziemcom (głównie w okresach zbiorów owoców i warzyw) z przepisami dotyczącymi legalności pobytu i zatrudniania cudzoziemców w Polsce. W ramach projektu zorganizowano 20 spotkań w różnych miejscowościach regionu lubelskiego, w których uczestniczyło ponad 300 rolników i właścicieli gospodarstw rolnych (w spotkaniach uczestniczyło ponad 300 rolników);
opracowywanie i wydawanie broszur informacyjnych, np. w 2010 r. we współpracy z OPZZ wydano broszurę „Legalność zatrudnienia cudzoziemców w Polsce” –adresowana do cudzoziemców z krajów byłego ZSRR.
3232
Przyczyny stwierdzanych nieprawidłowości
Wśród przyczyn ujawnionych nieprawidłowości, z perspektywy kilku ostatnich lat, coraz mniejszą rolę odgrywa stopień skomplikowania przepisów o zatrudnianiu cudzoziemców w Polsce (liberalizacja przepisów, uproszczona i przyspieszona procedura).Główny motyw poważniejszych naruszeń przepisów, zwłaszcza w kwestii praw pracowniczych obcokrajowców, to nastawienie pracodawców i cudzoziemców na doraźne osiągnięcie jak największych korzyści finansowych:
ze strony pracodawców jest to minimalizacja kosztów działalności firmy dzięki zatrudnieniu cudzoziemców bez odprowadzenia składek na ubezpieczenie społeczne i podatków, zaniżaniu ich wynagrodzeń, braku zapłaty za godziny nadliczbowe itd.
obcokrajowcy nie są często zainteresowani korzystaniem ze swoich praw, nawet jeżeli są im znane. Wielu z nich nie satysfakcjonuje np. zatrudnienie w ramach obowiązujących norm czasu pracy, ponieważ daje za mały zarobek. Cudzoziemcy nierzadko stanowią tanią siłę roboczą, która może być gorzej opłacana od obywateli polskich, a jednocześnie – ze względu na nieznajomość przepisów i realiów polskiego rynku pracy oraz bariery językowe i kulturowe – bywa bardziej podatna na wykorzystywanie przez pracodawców.
3333
Wnioski dotyczące poprawy jakości obowiązujących regulacji prawnych oraz mechanizmów kontrolnych
Podnoszenie skuteczności działań kontrolnych przez PIP oraz udoskonalanie metod kontroli.
Wnioski legislacyjne i konieczne zmiany przepisów postulowane przez PIP: rozszerzenia zakresu podmiotowego kontroli prowadzonych przez Inspekcję Pracy, wprowadzenia możliwości nakładania grzywien w drodze mandatu karnego za
wykroczenia określone w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, w tym również w zakresie legalności zatrudnienia cudzoziemców,
uszczelnienia systemu zatrudniania cudzoziemców na podstawie oświadczeń pracodawców o zamiarze powierzenia wykonywania pracy obywatelom Ukrainy, Białorusi, Rosji, Mołdowy i Gruzji, rejestrowanych w powiatowych urzędach pracy,
wzmocnienia ochrony prawnej cudzoziemców podejmujących pracę w Polsce,
wyeliminowanie trudności i zapewnienie mechanizmów umożliwiających prowadzenie skutecznych kontroli przedsiębiorców zagranicznych spoza obszaru UE/EOG, nieposiadających siedziby, oddziału, zakładu ani innej formy zorganizowanej działalności na terytorium RP, którzy delegują swoich pracowników do pracy w Polsce.
Wdrożeniem do polskiego prawa dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 2009/52/WE z dnia 18 czerwca 2009 r., przewidującej minimalne normy w odniesieniu do kar i środków stosowanych wobec pracodawców zatrudniających nielegalnie przebywających obywateli krajów trzecich (termin implementacji dyrektywy upływa 20 lipca 2011 r.)
3434
Jarosław Leśniewski
Główny Inspektorat Pracy
Dyrektor Departamentu Legalności Zatrudnienia
Dziękuję za uwagę