Post on 11-Jan-2017
Polskie czasopisma naukowe
w otwartym dostępie
II Ogólnopolskie Seminarium użytkowników oprogramowania
Uczelnianej Bazy Wiedzy OMEGA-PSIR
Warszawa, 20-21 października 2015 r.
Agnieszka Celej
Biblioteka Główna PW
-
PSIR
Ruch Open Access
dystrybucja czasopism naukowych w formie subskrypcji
prenumerata i udostępnianie czasopism naukowych przez biblioteki i instytucje
naukowe
komputeryzacja, rozwój Internetu, otworzyły nowe możliwości
rozpowszechniania tekstów naukowych i stały się narzędziem usprawniającym
pracę naukowców
lata 80. i 90. XX wieku - zmiany na rynku wydawniczym
podwyżka cen subskrypcji
ograniczenie liczby prenumerowanych czasopism
recepta na kryzys – internetowe wydania czasopism
dość wysokie opłaty za zakup pojedynczych artykułów
ograniczony dostęp do wiedzy i wyników badań naukowych
poszukiwanie innych źródeł informacji i nowych sposobów komunikacji
naukowej
początek lat 90. elektroniczne recenzowane czasopisma naukowe
droga złota otwartego dostępu - zapewnienie otwartego dostępu do artykułu
przez publikację w czasopiśmie naukowym
Otwarte czasopismo naukowe
czasopismo zarejestrowane przez właściwy organ, czyli sąd – przez redaktora
naczelnego na wniosek wydawcy
przy redakcji działa kolegium redakcyjne, jeżeli statut redakcji lub właściwe
przepisy tak stanowią
zdefiniowany zakres tematyczny
funkcja czasopisma - przekazywanie i utrwalanie wyników badań
publikowane w nim artykuły przeważnie podlegają recenzji naukowej
dostępne dla czytelników w Internecie w całości lub części (równolegle może
oczywiście mieć wersję drukowaną)
udostępnia bieżące numery w otwartym dostępie gratis lub libre, może stosować
embargo względem numerów bieżących
wersja elektroniczna musi być dostępna bezpłatnie – dla czytelników i instytucji,
z których pośrednictwa korzystają czytelnicy
każdy może z tych czasopism skorzystać: czytać artykuły, drukować je,
skopiować, przesłać innym, cytować
autor zachowuje swoje prawa autorskie
Otwarty dostęp
otwarty dostęp gratis - „darmowy i
otwarty dostęp – rozpowszechnianie
utworu lub przedmiotu prawa
pokrewnego w taki sposób, aby każdy
mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w
czasie przez siebie wybranym oraz
możliwość nieodpłatnego i
nieograniczonego technicznie korzystania
z nich zgodnie z właściwymi przepisami o
dozwolonym użytku lub o innych
wyjątkach przewidzianych w przepisach
prawa”
Kierunki rozwoju otwartego dostępu do treści naukowych w Polsce
www.nauka.gov.pl/g2/oryginal/2015_08/41b82999405fd87c97df32
3fec4f1c8e.pdf
otwarty dostęp libre - „wolny i otwarty
dostęp – rozpowszechnianie utworu lub
przedmiotu prawa pokrewnego w taki
sposób, aby każdy mógł mieć do nich
dostęp w miejscu i w czasie przez siebie
wybranym wraz z udzieleniem każdemu
licencji na nieograniczone, nieodpłatne i
niewyłączne korzystanie z nich oraz z ich
ewentualnych opracowań; licencja może
zawierać postanowienia nakładające na
korzystającego zobowiązania
nienaruszające istoty uprawnienia do
nieograniczonego, nieodpłatnego i
niewyłącznego korzystania, takie jak
obowiązek przekazania odbiorcy
informacji o twórcy, producencie lub
wydawcy, przedmiocie licencji oraz o jej
postanowieniach, lub obowiązek
udostępnienia odbiorcom przedmiotu
licencji lub jego opracowania na takiej
samej licencji”.
Korzyści z publikowania w OA
zwiększenie wydajności procesu naukowego, kręgu odbiorców i widoczności
dorobku naukowego
rozpoznawalność i budowanie własnego wizerunku naukowego
łatwość tworzenia bibliografii własnego dorobku
dostęp do wyników badań finansowanych z publicznych funduszy
łatwiejsze znalezienie źródeł finansowania
skrócenie czasu opublikowania, powszechność i szybkość dostępu do
utworu, wyższa cytowalność i oddziaływanie publikacji
nawiązanie kontaktów i współpracy - promocja współpracy
międzynarodowej i nowe możliwości interdyscyplinarnych przedsięwzięć
naukowych
zachowanie kontroli nad utworem (nie przenoszenie praw majątkowych na
wydawcę)
łatwiejsze wykrycie plagiatu utworu
długoterminowe przechowywanie tekstów
Biblioteka Nauki - AGRO
1993 r. - baza bibliograficzna, 2009 r.
- baza bibliograficzno-abstraktowa
1048 indeksowanych czasopism
naukowych, popularnonaukowych i
fachowych z zakresu nauk
przyrodniczych, rolniczych i
pokrewnych
84 umowy z wydawcami czasopism
dotyczące udostępniania czasopism w
wersji pełnotekstowej (stan na
18.09.2015 r.)
dane wprowadzają pracownicy
Biblioteki Głównej i Centrum
Informacji Naukowej Uniwersytetu
Przyrodniczego w Poznaniu
Biblioteka Nauki - BazTech
1998 r. – zakres chronologiczny, baza
bibliograficzno-abstraktowa, 2002 r. -
pełnotekstowa
768 indeksowanych czasopism z
zakresu nauk technicznych i
wybranych czasopism z zakresu nauk
ścisłych i ochrony środowiska
ponad 500 czasopism :
z linkami do ich stron internetowych
z nr DOI w indeksowanym artykule
ponad 180 umów z wydawcami
dotyczącymi udostępniania czasopism
w wersji pełnotekstowej
dane wprowadzają bibliotekarze z 23
bibliotek tworzących Konsorcjum
BazTech
Biblioteka Nauki - BazEkon
bibliograficzno-abstraktowa baza z
zakresu nauk ekonomicznych i
pokrewnych
2010 r. – BazEkon - połączenie 2 baz
(Gospodarka i Nauki Społeczne)
tworzonych przez Bibliotekę
Uniwersytetu Ekonomicznego w
Krakowie od 1993 r.
ok. 500 indeksowanych czasopism
46204 artykułów z pełnym tekstem
(stan na 19.10.2015 r.)
dane wprowadzają bibliotekarze z 7
bibliotek uczelni ekonomicznych,
które utworzyły w 2012 r. Konsorcjum
BazEkon
Biblioteka Nauki – CEJSH The Central European Journal of Social Sciences Humanities
czasopisma z zakresu nauk
społecznych i humanistycznych, które
ukazują się, głównie w językach
narodowych, wydawanych w
Republice Czeskiej, na Węgrzech, w
Polsce, Słowacji, a także w Bośni i
Hercegowinie, Estonii, Łotwie, Litwie,
Serbii, Słowenii i Ukrainie
2003 r. - utworzenie bazy ; 2013 r. –
pierwsze pełne teksty
338 czasopism polskich w otwartym
dostępie (stan: 17.10.2015 r. - https://ceon.pl/pl/zasoby/czasopisma)
dane wprowadzają redaktorzy
indeksowanych czasopism
Biblioteka Nauki – DML-PL The Polish Digital Mathematics Library
2002 r.
udostępnia pełne teksty
czasopism i książek
matematycznych lub związanych
z matematyką
11 czasopism zdigitalizowanych –
najstarszy tom – 1888 r.
14 czasopism – De Gruyter Open
3 serie wydawnicze
współtworzy Europejską
Matematyczną Bibliotekę Cyfrową
EuDML
Biblioteka Nauki – PSJD Polish Scientific Journals Database
czasopisma z zakresu nauk fizycznych,
chemicznych, medycznych, o zdrowiu
i o kulturze fizycznej
119 indeksowanych czasopism
28 czasopism – pełne teksty w
dostępie lokalnym (stan na 20.10.2015 r.
- https://ceon.pl/pl/zasoby/czasopisma)
dane wprowadzają redaktorzy
indeksowanych czasopism
BazHum i Mazowieckie Czasopisma Regionalne
19 czasopism pełnotekstowych
dotyczących Mazowsza -
http://mazowsze.hist.pl/
baza bibliograficzna naukowych
czasopism humanistycznych i
społecznych, rejestruje całą
zawartość ok. 600 czasopism - od
pierwszych numerów do bieżących
wkrótce! - serwis z dostępem do
pełnych tekstów artykułów z ponad
kilkudziesięciu tytułów polskich
czasopism
Otwartość wydawców
Portal Czasopism Naukowych - prowadzony przez Wydawnictwo Uniwersytetu
Jagiellońskiego ; 45 periodyków i czasopism wydawanych elektronicznie we
współpracy z różnymi ośrodkami naukowymi w całej Polsce i recenzowanych oraz
indeksowanych w międzynarodowych i krajowych bazach danych ; dostęp do
artykułów : płatny i bezpłatny
Czytelnia Czasopism PAN - prezentowane są pełne treści czasopism wydawanych lub
współwydawanych przez komitety i oddziały PAN, a także wydawanych przez Biuro
Upowszechniania i Promocji Nauki PAN
Akademicka Platforma Czasopism – cyfrowa platforma dla 57 czasopism
udostępnionych przez Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika
Strony internetowe
wydawnictw numer czasopisma opublikowany w
jednym pliku
brakuje starannych metadanych
opisujących artykuł
niewielka widoczność artykułów w
Internecie
opublikowany numer podzielony na
artykuły, które maja nr DOI
staranne metadane opisujące artykuły
zwiększają widoczność artykułu w
sieci
Repozytoria
pełnią często funkcję platform, na
których udostępniane są czasopisma,
wydawane przez daną instytucję
czasopisma deponowane w całości
hierarchiczna struktura – tytuł,
rocznik, numer, artykuł
starannie przygotowane metadane
artykułów
dobra widoczność artykułów w
Internecie
Biblioteki cyfrowe
oprócz starszych, zdigitalizowanych
pozycji zamieszczają w swoich
kolekcjach także nowe czasopisma i
prace naukowe tworzone w polskich
uczelniach, instytucjach naukowych
działają w modelu otwartym i
realizują cele otwartego dostępu -
tylko do niektórych zasobów dostęp
jest kontrolowany i ograniczony do
członków określonej instytucji
bazy danych bibliotek cyfrowych
oparte są w większości na protokole
wymiany danych OAI PMH, co
umożliwia transfer metadanych
oprogramowanie umożliwia
wyszukiwalność metadanych i tekstów
- są one widziane przez wyszukiwarki
naukowe
Arianta
informacje oraz linki do ponad 4100
tytułów polskich czasopism
elektronicznych - czasopisma z
nieograniczonym dostępem do pełnych
tekstów oraz czasopisma, które
udostępniają na stronach www spisy
treści lub/i abstrakty
linki do stron internetowych czasopism,
stron wydawców, wydawnictw,
repozytoriów, bibliotek cyfrowych, baz
czasopism pełnotekstowych
baza tworzona od 2005 r. na
Uniwersytecie Śląskim
CEEOL Central and Eastern European Online Library
czasopisma z zakresu
humanistyki i nauk społecznych
z Europy Środkowej i
Wschodniej
kilkaset czasopism wydawanych
w Polsce
model płatnego dostępu do
artykułów + udostępnianie
treści w sposób otwarty
SHERPA/RoMEO - DOAJ
DOAJ – baza recenzowanych czasopism
naukowych, do których dostęp jest
darmowy
2003 - 9
2010 – 78
2011 – 126
2014 – 163
2015 - 282