Post on 21-Oct-2020
Polskie Towarzystwo Ekonomiczne
Gosp.odarkaPolski po 15 latach
transformacji
pod redakcjąZofii Dach i Artu ra Polloka
Kraków 2005
RecenzenciCzesław Bywalec, Bożena Klimczak, Danuta Kopycińska, Tadeusz Kudłacz,Adam Noga, Andrzej Prusek, Krystyna Przybylska, Marek Rekowski, Wanda Sułkowska,Adam Szałkowski, Bogumiła Szopa
Projekt okładki i stron tytułowychMarcin Sokołowski
Przekład przedmowy oraz streszczeń na język angielskiRyszard Szaflarski
Opracowanie redakcyjne i korektaAnna Stradomska-Bialic
© Copyright by Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Kraków 2005
ISBN 83-922045-4-9
Polskie Towarzystwo EkonomiczneOddział w Krakowieul. Lubelska 21,30-003 Krakówtel.: (0-12) 634-32-59, fax: (0-12) 634-03-81http.z/www.pte.pl, e-mail: krakow@pte.pl
Skład i łamanieMałgorzata Kopijka
Druk i oprawaTECHNET Sp. z 0.0.ul. Wielicka 28, 30-552 Kraków
Wydanie INakład 500+20 egz.Objętość 41,0 ark. wyd.
http://http.z/www.pte.pl,mailto:krakow@pte.pl
Spis treści
Przedmowa 13
Część I. KWESTIE MAKROEKONOMICZNE
Zdzisław SadowskiDlaczego transformacji gospodarczej nie można uznać za zakończoną? 23
Adam NogaW oczekiwaniu na drugą fazę transformacji gospodarczej 33
Dawid PiqtekRadykalny i kompleksowy program transformacji gospodarczej. Pojęcie - źródła- argumenty 49
Grzegorz WałęgaProcesy globalizacji a transformacja gospodarcza 73
Marek RekowskiWspółczesne cykle gospodarcze na świecie i w Polsce 91
Grzegorz CichowiczMakroekonomiczna nierównowaga zewnętrzna w końcu lat dziewięćdziesiątychXX wieku a polityka pieniężna Narodowego Banku Polskiego 117
Joanna NiżnikZmiany w systemie organizacji i finansowania ochrony zdrowia 143
Część II. INWESTYCJE W GOSPODARCE
Rafał NiemiecStan, dynamika i struktura inwestycji w gospodarce 167
6 Spis treści
Czesława PilarskaBezpośrednie inwestycje zagraniczne a transformacja systemowa 191
Małgorzata JaworekRola bezpośrednich inwestycji zagranicznych w procesie prywatyzacji przedsię-biorstw 219
Rafał WarżałaRegionalne zróżnicowanie aktywności kapitału zagranicznego 235
Część III. PRZEDSIĘBIORSTWO I PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ
Bożena KlimczakZmiany instytucjonalne w gospodarce a przedsiębiorczość 257
Bogdan RogodaTendencje rozwoju przedsiębiorczości 269
Krystyna PrzybylskaBariery internacjonalizacji małych przedsiębiorstw 289
Robert CiborowskiUwarunkowania konwergencji technologicznej Polski 303
Joanna RutkowskaDeterminanty trudności finansowych przedsiębiorstw i ich upadłości 323
Katarzyna MikołajczykEfektywnościowy ranking przedsiębiorstw prywatyzowanych w początkowymokresie transformacji 341
Adam CyganZakłócenia ekologiczne efektywności alokacyjnej i dystrybucyjnej gospodarkia możliwości ich ograniczania 369
Część IV. PRZEOBRAŻENIA SEKTORA FINANSOWEGO
Adam BaszynskiWybrane problemy przebudowy sektora bankowego. Od monopolu państwa dokonkurencyjnego rynku 385
Anna SzelągowskaWpływ transformacji systemowej na przemiany sektora bankowego i ich skutkidla rozwoju gospodarki 407
Agnieszka BojnawskaTransformacja sektora bankowości spółdzielczej 425
Spis treści 7
Rafał Małek, Tomasz TylecRozwój kanałów dystrybucji ubezpieczeń 443
Sławomira KańdułaFinanse jednostek samorządu terytorialnego na tle finansów publicznych 465
Janina KotlińskaZadania organów samorządowych dużych miast i związane z nimi wydatki 493
Część V. PROBLEMY RYNKU PRACY
Zofia DachBezrobocie - wczoraj, dziś i jutro 519
Wiesława BogusławskaZmiany na rynku pracy 541
Mirosław ZajdelPracujący w gospodarce. Wybrane zagadnienia 553
Jarosław PoteralskiSytuacja absolwentów wyższych uczelni na rynku pracy 573
Część VI. ASPEKTY SPOŁECZNE I ETYCZNE
Bogumiła SzopaZmiany struktury dochodów ludności 587
Agata NiemczykPrzeobrażenia warunków funkcjonowania gospodarstw domowych.. 609
Ryszard Kowalski, Artur PollokUwarunkowania i zróżnicowanie konsumpcji gospodarstw domowych 629
Urszula GrzegaRacjonalność konsumpcji gospodarstw domowych 671
Paweł UlmanPercepcja sytuacji materialnej gospodarstw domowych i jej determinanty w la-tach 1998-2002 687
Janina FilekTransformacja gospodarcza w perspektywie etycznej 715
Mirosław BochenekCienie przekształceń systemowych gospodarki 731
Renata Nowak-LewandowskaSpołeczna odpowiedzialność firmy wobec pracowników 759
Contents
Introduction .. 17
Part I. MACROECONOMIC ISSUES
Zdzisław SadowskiWhy Transformation Cannot be Regarded as Completed? 23
Adam NogaExpecting a Second Phase ofEconomic Transformation 33
Dawid PiqtekA Breakthrough and Comprehensive Programme of Economic Transformation.Concept - Sources - Arguments 49
Grzegorz WałęgaGlobalization vs Economic Transformation . 73
Marek RekowskiContemporary Business Cyc1es Worldwide and in Poland 91
Grzegorz Cichowic:Macroeconomic External Imbalance at the end of the 1990s and Monetary Policyofthe National Bank of Poland 117
Joanna NiżnikChanges to the System of Organizing and Financing Health Care Services 143
Part II. INVESTMENTS IN 1HE ECONOMY
Rafał NiemiecStatus, Dynamics and Structure of Investments in the Economy 167
10 Contents
Czesława PilarskaDireet Foreign Investment vs Systemie Transformation 191
Małgorzata JaworekThe Role ofForeign Direet Investment in the Proeess ofPrivatizing Companies .... 219
Rafał WarżałaRegional Diversity of the Involvement of Foreign Capital 235
Part III. THE ENTERPRISE AND ENTREPRENEURSHIP
Bożena KlimczakInstitutional Changes in the Eeonomy vs Entrepreneurship 257
Bogdan RogodaTrends in the Development of Entrepreneurship 269
Krystyna PrzybylskaBarriers to the Internationalization of Smali Businesses 289
Robert CiborowskiEnvironment of Poland' s Teehnologieal Convergenee 303
Joanna RutkowskaFaetors Leading to Corporate Finaneial Diffieulties and Insolveney 323
Katarzyna MikołajczykEffeetiveness-Based Ranking ofPrivatized State-Owned Enterprises in the InitialPhase of Transition 341
Adam CyganEeologieal Disturbanees of the Eeonomy's AlIoeation and Distribution Effeetive-ness and Possibilities of Mitigating their Adverse Impaet 369
Part IV. TRANSFORMATlON OF THE FINANCIAL SECTOR
Adam BaszyńskiSeleeted Issues Related to the Restrueturing of the Banking Seetor. From StateMonopoly to Competitive Market 385
Anna SzelqgowskaImpaet of Systemie Transformation on Changes in Banking Seetor and EeonomieDevelopment 407
Agnieszka BojnowskaTransformation of Cooperative Banking 425
Rafał Małek, Tomasz TylecDevelopment of Insuranee Produets Distribution Channels :.. 443
Contents 11
Sławomira KańdułaLocal Government Finance vs Public Finance 465
Janina KotlińskaLocal Governments' Tasks and Related Expenditure 493
PartV. LABOUR MARKET PROBLEMS
Zofia DachUnemployment - Yesterday, Today and Tomorrow 519
Wiesława BogusławskaChan ges on the Labour Market................................................................................. 541
Mirosław ZajdelStaffing Levels in the Economy. Selected Issues 553
Jarosław PoteralskiUniversity Graduates on the Labour Market 573
PartVI. SOCIAL AND ETHICAL ASPECTS
Bogumiła SzopaChanges to Household Income Structure 587
Agata NiemczykTransformation of Household Living Standards 609
Ryszard Kowalski, Artur PollokEnvironment and Diversity of Household Consumption Patterns 629
Urszula GrzegaRationale behind Households' Consumption 671
Paweł UlmanHousehold Financial Conditions and their Determining Factors as Viewed byFamilies in 1998-2002 687
Janina FilekEthical Aspects of Economic Transformation 715
Mirosław BochenekDisadvantages of Systemie Transformation of the Economy 731
Renata Nowak-LewandowskaCorporate Social Accountability to Employees 759
Przedmowa
Oddajemy do rąk Czytelników książkę obejmującą zasadniczy dorobekogólnopolskiej konferencji naukowej nt. "Gospodarka Polski po 15 latach trans-formacji", zorganizowanej w dniach 20-22 września 2004 roku przez KatedręMikroekonomii Akademii Ekonomicznej w Krakowie oraz krakowski OddziałPolskiego Towarzystwa Ekonomicznego. Wzięli w niej udział pracownicy na-ukowi reprezentujący 24 ośrodki akademickie w kraju. Na konferencji wygło-szono 78 referatów, spośród których 36 zostało zamieszczonych w niniejszejksiążce. Honorowy patronat nad konferencją sprawowali: prof. dr hab. RyszardBorowiecki - rektor Akademii Ekonomicznej w Krakowie oraz prof. dr hab.Zdzisław Sadowski - prezes Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego.
Temat konferencji był bardzo zobowiązujący. Jej uczestnicy starali się doko-nać oceny przemian gospodarczych i społecznych, jakie zaszły w Polsce w okre-sie ostatnich piętnastu lat, zarówno w skali mikro-, jak i makroekonomicznej -a okres ten to czas wielu przełomowych i historycznych zmian. Zapoczątkowanyw 1989 roku proces transformacji systemowej zasadniczo zmienił warunki funk-cjonowania polskiej gospodarki i poszczególnych jej podmiotów. Niewątpliwymosiągnięciem transformacji było zwłaszcza: wprowadzenie ustroju demokratycz-nego, stworzenie warunków do rozwoju prywatnej przedsiębiorczości, oparciesystemu gospodarczego na wolności ekonomicznej oraz samodzielności decy-zyjnej i odpowiedzialności materialnej podmiotów gospodarczych, podniesienieefektywności gospodarowania czynnikami produkcji oraz szybkie zrównoważe-nie rynku. Wymienione osiągnięcia zostały jednak okupione poważnymi kosz-tami. Koszty przebudowy gospodarki są z jednej strony rezultatem spuścizny pogospodarce centralnie planowanej, a z drugiej niewątpliwie wynikiem popełnio-nych błędów w dotychczasowej polityce gospodarczej. W obecnych polskich
14 Przedmowa
warunkach do problemów pilnie wymagających rozwiązania należy zaliczyćmasowe bezrobocie i jego poważne konsekwencje ekonomiczne oraz społeczne.
Przełom XX i XXI wieku przyniósł Polsce nowe międzynarodowe wyzwania.Jednym z nich jest zjednoczenie Europy. Członkostwo Polski w Unii Europejskiejstało się już faktem. Integracja z Unią ma przyspieszyć w Polsce rozwój cywiliza-cyjny, modernizację gospodarki i systemu prawnego, zmniejszenie luki rozwojo-wej dzielącej nasz kraj od innych państw europejskich.
Nasilone w całym świecie zmiany cywilizacyjne rodzą wiele dylematówi wyzwań, z którymi nie w pełni jeszcze radzą sobie nawet najsilniejsze gospo-darczo kraje, o uporządkowanym ustroju polityczno-ekonomicznym. Tym bar-dziej nie mogą się uporać z tymi problemami kraje słabsze, dokonujące trans-formacji systemowej, podlegające równocześnie dwom nakładającym się nasiebie radykalnym przemianom - ustrojowym i cywilizacyjnym.
Choć historycy zapewne pozytywnie ocenią minione lata transformacji, totrzeba pamiętać, że polski PKB per capita jest przeszło 5-krotnie niższy niżw najbardziej rozwiniętych gospodarczo państwach Europy. Porównanie to po-kazuje, jakie wyzwania stoją przed polityką gospodarczą w naszym kraju. Odpolskich ekonomistów oczekuje się pomocy i rady przy rozwiązywaniu wieluproblemów towarzyszących dalszym przeobrażeniom gospodarki. Wyzwanie topodjęli autorzy artykułów zaprezentowanych w niniejszej książce. W swoichpracach przedstawili nie tylko spojrzenie retrospektywne, podsumowując rezultatyprzemian gospodarczych w Polsce w okresie minionych piętnastu lat, ale równieżpróbę zbudowania fundamentów nowej polityki gospodarczej, umożliwiającejrozwiązywanie problemów tkwiących od lat w naszej gospodarce.
Artykuły zostały podzielone na sześć bloków tematycznych. Pierwszy z nichobejmuje 7 artykułów dotyczących zagadnień makroekonomicznych. Autorzyzastanawiają się w nich m.in. nad stanem i przyszłością transformacji gospodar-czej, postępującymi procesami globalizacyjnymi oraz polityką pieniężną Naro-dowego Banku Polskiego. Rola inwestycji w procesie transformacji systemowej,a w ich ramach zwłaszcza bezpośrednich inwestycji zagranicznych, stanowiprzedmiot analizy w 4 artykułach w drugiej części publikacji. Zagadnieniamikroekonomiczne, dotyczące funkcjonowania przedsiębiorstw w gospodarcerynkowej oraz roli przedsiębiorczości są ujęte w 7 artykułach w części trzeciej.Kolejna część zawiera 6 artykułów związanych z przystosowaniem polskiegosektora finansowego (głównie sektora bankowego i ubezpieczeniowego) dozmian zachodzących w gospodarce rynkowej. Niezmiernie ważną częścią niniej-szej publikacji są 4 artykuły poświęcone problemom rynku pracy, ze szczegól-nym uwzględnieniem kwestii bezrobocia, jego skutków i możliwości przeciw-działania temu zjawisku. W ostatnim bloku tematycznym (część szósta) zostałozamieszczonych 8 artykułów, traktujących o społecznych (odnoszących się do
Przedmowa 15
gospodarstw domowych) i etycznych aspektach życia gospodarczego w trans-formującej się gospodarce polskiej.
Wyrażamy nadzieję, że zaprezentowane w tej publikacji artykuły spotkająsię z dużym zainteresowaniem Czytelników. Stanowią one z jednej strony swoistybilans korzyści i kosztów przemian ekonomicznych w naszym kraju, a z drugiejwskazują na szereg obszarów badawczych, które wymagają nie tylko kontynu-owania pogłębionych badań nad poszukiwaniem docelowego modelu polskiejtransformacji gospodarczej, lecz również zupełnie nowego spojrzenia w tejdziedzinie. Wszystkim, którzy sięgną po niniejszą książkę, życzymy owocnejlektury!
Zofia Dach, Artur Pollok
Kraków, wrzesień 2005 r.