Post on 02-Dec-2014
description
Wydawnictwo Helion
ul. Chopina 6
44-100 Gliwice
tel. (32)230-98-63
e-mail: helion@helion.pl
PRZYK£ADOWY ROZDZIA£PRZYK£ADOWY ROZDZIA£
IDZ DOIDZ DO
ZAMÓW DRUKOWANY KATALOGZAMÓW DRUKOWANY KATALOG
KATALOG KSI¥¯EKKATALOG KSI¥¯EK
TWÓJ KOSZYKTWÓJ KOSZYK
CENNIK I INFORMACJECENNIK I INFORMACJE
ZAMÓW INFORMACJEO NOWO�CIACH
ZAMÓW INFORMACJEO NOWO�CIACH
ZAMÓW CENNIKZAMÓW CENNIK
CZYTELNIACZYTELNIA
FRAGMENTY KSI¥¯EK ONLINEFRAGMENTY KSI¥¯EK ONLINE
SPIS TRE�CISPIS TRE�CI
DODAJ DO KOSZYKADODAJ DO KOSZYKA
KATALOG ONLINEKATALOG ONLINE
Po prostu Red HatLinux 8Autor: Harold Davis
T³umaczenie: Tadeusz Szczyrba,
Krzysztof Olesiejuk, Jerzy Hodor
ISBN: 83-7361-097-9
Tytu³ orygina³u: Red Hat Linux Release 8 VQG
Format: B5, stron: 335
Red Hat to bez w¹tpienia najpopularniejsza dystrybucja systemu Linux. Z wersji na
wersjê staje siê coraz bardziej rozbudowana, a jednocze�nie coraz prostsza w instalacji
i obs³udze. Red Hat Linux 8.0, z do³¹czonym pakietem OpenOffice i licznymi aplikacjami
internetowymi (przegl¹darka Mozilla, program pocztowy Evolution) mo¿e ju¿ �mia³o
konkurowaæ z MS Windows tak¿e w zastosowaniach biurowych. Warto zauwa¿yæ,
¿e pozycja Linuksa w�ród systemów instalowanych na rozmaitych serwerach, w tym
internetowych, jest ugruntowana i stabilna.
Ksi¹¿ka u³atwi Ci sprawn¹ instalacjê 8. wersji systemu, któr¹ znajdziesz na p³ytach
CD-ROM do³¹czonych do ksi¹¿ki. Bogato ilustrowane, zorientowane na wykonanie
konkretnych zadañ rozdzia³y naucz¹ Ciê korzystania z rozbudowanych mo¿liwo�ci tego
systemu operacyjnego.
W ksi¹¿ce omówiono miêdzy innymi:
• Instalacjê i konfiguracjê systemu Red Hat Linux 8.0
• Konfiguracjê i u¿ywanie �rodowiska GNOME
• Obs³ugê poczty elektronicznej oraz korzystanie z Internetu
• Korzystanie z pakietu biurowego OpenOffice.org
• Pow³okê Bash
• Zastosowanie Red Hata jako serwera us³ug FTP, NFS, Telnet, Samba, WWW
Nie ma na co czekaæ! Red Hat Linux 8.0 wraz z przyjaznym dla u¿ytkownika, w pe³ni
zintegrowanym �rodowiskiem graficznym GNOME, otwiera nowe mo¿liwo�ci zarówno
przed pocz¹tkuj¹cymi, jak i do�wiadczonymi u¿ytkownikami.
Dlaczego nie zacz¹æ od razu? Ta ksi¹¿ka to zaproszenie do przygody z Linuksem.
Skorzystaj z niego.
Spis treści
5
Spis tre
ści
O Autorze 9
Wprowadzenie 11
Część I Instalacja systemu Red Hat Linux 8.0 15
Rozdział 1. Instalacja — szybki start 17
Zbieranie informacji ........................................................................... 18
Zapewnij sobie odwrót........................................................................ 20
Tworzenie dyskietki startowej Linuksa ................................................ 22
Instalacja Linuksa............................................................................... 25
Zupełnie pierwszy raz... ...................................................................... 33
Podsumowanie................................................................................... 35
Rozdział 2. Szczegółowa procedura instalacyjna 37
Linux i Windows na tym samym komputerze....................................... 38
Korzystanie z programu FIPS.............................................................. 41
DOS-owy fdisk .................................................................................. 43
Linuksowy fdisk................................................................................. 44
Disk Druid......................................................................................... 47
Uruchamianie Windows oraz Linuksa.................................................. 48
Różne rodzaje instalacji ...................................................................... 53
Konfiguracja karty graficznej i monitora.............................................. 54
Konfiguracja drukarki......................................................................... 58
Podsumowanie................................................................................... 60
Rozdział 3. Konfiguracja GNOME 61
Korzystanie z Centrum sterowania GNOME ........................................ 62
Konfiguracja menedżera okien............................................................. 65
Praca z wieloma obszarami roboczymi................................................. 67
Korzystanie z multimediów................................................................. 68
Korzystanie z myszy i klawiatury ........................................................ 69
Konfiguracja sesji .............................................................................. 71
Zmiana graficznego środowiska pracy ................................................. 73
Spis treści
Spis treści
6
Spis treści
Ponowne uruchamianie i wyłączanie systemu ...................................... 76
Tworzenie własnych menu.................................................................. 77
Konfigurowanie programu Nautilus..................................................... 79
Wybór aplikacji preferowanych........................................................... 81
Ustawianie właściwości panelu GNOME............................................. 82
Korzystanie z programu zarządzającego pakietami ............................... 83
Podsumowanie................................................................................... 85
Rozdział 4. Poczta elektroniczna oraz WWW 87
Uprawnienia administratora (root) ....................................................... 88
Konfigurowanie połączeń sieciowych w środowisku GNOME.............. 89
Konfigurowanie połączenia PPP.......................................................... 90
Konfigurowanie połączenia bezpośredniego......................................... 94
Konfigurowanie przeglądarki WWW Mozilla ...................................... 96
Program Evolution ............................................................................. 99
Podsumowanie..................................................................................100
Rozdział 5. Dokumentacja systemu 101
Pomoc w konkretnych programach.....................................................102
Wyszukiwanie informacji w sieci Internet...........................................105
Linux Documentation Project.............................................................108
Podsumowanie..................................................................................109
Część II Praca w okienkach w systemie Red Hat Linux 8.0 111
Rozdział 6. Graficzne środowiska pracy 113
Alternatywne graficzne środowiska pracy ...........................................114
Opcje logowania do systemu..............................................................115
Korzystanie ze środowiska WindowMaker..........................................121
Korzystanie ze środowiska KDE ........................................................126
Modyfikacje kont i grup użytkowników..............................................129
Podsumowanie..................................................................................133
Rozdział 7. Programy środowiska GNOME 135
Korzystanie z programu Gedit............................................................136
Arkusz kalkulacyjny Gnumeric ..........................................................138
Korzystanie z programu Evolution......................................................140
Korzystanie z programu MrProject .....................................................151
Korzystanie z programu GIMP...........................................................154
Spis treści
7
Spis tre
ści
Korzystanie z programu xpdf .............................................................159
Korzystanie z programu Lynx ............................................................160
Podsumowanie..................................................................................163
Rozdział 8. Pakiet biurowy OpenOffice.org 165
Uruchamianie i konfiguracja programów OpenOffice.org ....................166
Korzystanie z książki adresowej.........................................................168
Moduł Writer ....................................................................................169
Moduł Calc.......................................................................................173
Pozostałe moduły OpenOffice.org ......................................................174
Podsumowanie..................................................................................175
Rozdział 9. Praca z bazami danych 177
PostgreSQL.......................................................................................179
Demon postmaster.............................................................................184
Podsumowanie..................................................................................190
Część III Obsługa wiersza poleceń systemu Linux 191
Rozdział 10. Powłoka Bash 193
Przejście do wiersza poleceń ..............................................................194
Powłoki ............................................................................................197
Powłoka Bash ...................................................................................200
Program more i potoki.......................................................................202
Inne możliwości powłoki Bash...........................................................211
Edytory tekstów i poczta elektroniczna ...............................................213
Podsumowanie..................................................................................218
Rozdział 11. Pliki, procesy i prawa dostępu 219
Uzyskiwanie informacji o systemie ....................................................220
To mój proces i mogę z nim robić, co chcę..........................................224
System plików...................................................................................227
Posiadanie plików i prawa dostępu .....................................................234
Podsumowanie..................................................................................238
Rozdział 12. Skrypty powłoki i programowanie 239
Planowanie zadań..............................................................................240
Podstawowe informacje o tworzeniu skryptów powłoki........................245
Składnia skryptów powłoki ................................................................247
Instrukcje iteracyjne i warunkowe ......................................................249
Spis treści
8
Spis treści
Język Awk........................................................................................252
Język Perl .........................................................................................253
Poznawanie kodu źródłowego systemu Linux......................................255
Podsumowanie..................................................................................256
Część IV Praca w sieci lokalnej i Internecie 257
Rozdział 13. Serwer linuksowy 259
Zasady działania TCP/IP....................................................................260
Łączenie się z serwerem za pomocą programu Telnet ..........................263
Korzystanie z FTP.............................................................................266
Korzystanie z NFS ............................................................................273
Korzystanie z DHCP .........................................................................276
Samba ..............................................................................................279
Program smbclient.............................................................................283
Serwer poczty ...................................................................................284
Bezpieczeństwo.................................................................................285
Podsumowanie..................................................................................286
Rozdział 14. Serwer Apache 287
Pojęcia związane z siecią WWW...........................................................288
Instalowanie serwera Apache .............................................................291
Wyświetlanie strony domyślnej serwera Apache .................................292
Domeny wirtualne.............................................................................296
Dyrektywy konfiguracyjne serwera Apache ........................................300
Korzystanie z plików rejestracji zdarzeń (plików dziennika).................303
Podsumowanie..................................................................................305
Dodatki 307
Dodatek A Przydatne polecenia 309
find...................................................................................................310
ftp ....................................................................................................311
ls......................................................................................................312
ps.....................................................................................................313
vi .....................................................................................................314
Dodatek B Publiczna licencja GNU 315
Skorowidz 323
Graficzne środowiska pracy
113
Graficzne środowiska pracyW rozdziale 3., „Konfiguracja GNOME”, wyjaśniłem, jak skonfigurowaćdla swoich potrzeb środowisko GNOME. W tym rozdziale nauczę Ciękonfigurowania dwóch innych, dostarczanych wraz dystrybucją Red Hat,środowisk graficznych:
� WindowMaker,
� K Desktop Environment (KDE).
Rozdział ten zacznę od wyjaśnienia dostępnych na ekranie opcji logowaniasię do systemu. Następnie wyjaśnię, jak skonfigurować dla swoich potrzebpozostałe dwa środowiska graficzne. Wreszcie pokażę Ci, jak korzystaćz dostarczanych wraz z systemem programów, pracujących w tych środowiskach,oraz jak uruchamiać alternatywne środowiska graficzne za pomocą menuw środowisku domyślnym, czyli w GNOME.
Pod koniec rozdziału znajdziesz także nieco informacji na temat zadańadministratora — dodawania, usuwania oraz modyfikacji istniejących kont,grup i uprawnień — wszystko za pomocą narzędzi graficznych, dostępnychw ramach aplikacji Centrum sterowania GNOME.
Graficzneśrodowiska pracy 6
Graficzn
e śro
dowisk
a pracy
Rozdział 6.
114
Alternatywne graficzneśrodowiska pracy
Po co właściwie istnieją alternatywne graficzneśrodowiska pracy? Dlaczego miałbyś miećochotę na skorzystanie z nich? I co właściwieznaczy litera „K” w określeniu KDE?
Odpowiedź na pierwsze pytanie będzie prosta,jeśli uzmysłowisz sobie, że środowisko Linuksa,w odróżnieniu na przykład od MicrosoftWindows, jest bezpłatne i otwarte dla wszelkichmodyfikacji. Alternatywne graficzne środowiskapracy powstają wtedy, gdy jakaś osoba bądźgrupa osób, którym nie odpowiadają istniejąceśrodowiska, decyduje się napisać własne. I takiealternatywne środowiska są utrzymywanei uaktualniane również przez grupy ochotników,którzy na co dzień korzystają z tych środowisk.
Jeśli chcesz uzyskać więcej szczegółowychinformacji na temat KDE, polecam Ciodwiedzenie serwisu internetowego,poświęconego temu środowisku, dostępnegopod adresem: http://www.kde.org.
Zapewne po przeczytaniu tego rozdziałubędziesz już pewny, czy chcesz wypróbowaćKDE lub WindowMakera. Myślę, że znajdzieszdostateczną ilość powodów, by sprawdzićfunkcjonalność tych środowisk, zwłaszcza gdydowiesz się o możliwościach pakietu KOffice,wchodzącego w skład środowiska KDE.
Jedną z przyczyn, dla której możesz chciećzastosować KDE, jest fakt, że było to domyślneśrodowisko graficzne w poprzednich wersjachLinuksa i mogłeś się już do niego przyzwyczaić.
Oczywiście, dla wielu osób wystarczającąodpowiedzią na pytanie, dlaczego chcąwypróbować alternatywne środowiskograficzne, będzie po prostu: „Skoro mam,to obejrzę”.
Jeśli chodzi o literę K w nazwie K DesktopEnvironment (KDE), to nie oznacza onaabsolutnie niczego konkretnego. Litera Kprzypomina skróconą nazwę samochodu,produkowanego przez firmę Chrysler,nazywanego K-car. Przyjmuję zatem,że litera K oznacza skróconą nazwę bardzofunkcjonalnego graficznego środowiska pracy.
Alternatywne graficzne środowiska pracy
Graficzne środowiska pracy
115
Opcje logowania do systemu
W domyślnej konfiguracji systemu Red HatLinux po włączeniu komputera uruchamianejest środowisko graficzne (więcej informacjina temat konfiguracji systemu znajdzieszw rozdziałach 1., 2. i 3.). Zatem jeśli niemodyfikowałeś domyślnych parametrówsystemu, to po włączeniu komputerai wykonaniu pewnych czynności, które sązwiązane z uruchamianiem systemu, pojawi sięgraficzny ekran logowania.
Tak jak sugeruje nazwa, za pomocą tego ekranuwprowadzisz informacje, które identyfikują Cięw systemie oraz podasz odpowiednie hasło,zezwalające na dostęp do zasobów komputera.U dołu ekranu znajdziesz pasek z dodatkowymiopcjami, którymi są:
� opcja wyboru sesji (Sesja), czyli rodzajuśrodowiska tekstowego bądź graficznego,które powinno zostać uruchomionepo poprawnej autoryzacji;
� menu Systemowe, za pomocą któregomożesz zakończyć pracę komputera,bądź uruchomić go ponownie;
� opcja wyboru języka (Język), w którymmają być budowane poszczególne menuśrodowiska i obiekty, związane z napisami.
Graficzny ekran logowania się do systemuzostanie wyświetlony ponownie, gdy wylogujeszsię z systemu.
Opcje związane z sesją
Opcje sesji określają, w jakim trybie-środowiskupowinna być uruchomiona aktualna sesja pracyz systemem.
Opcje
logowania do sy
stemu
Rozdział 6.
116
Aby określić parametry sesji:
1. Przejdź kursorem myszy do pozycji Sesja,aby rozwinąć menu podrzędne, związanez parametrami sesji (również widocznena rysunku 6.1).
2. Wybierz typ sesji, który Ci odpowiada.
3. Wprowadź swój identyfikator użytkownikainaciśnij Enter.
4. Gdy pojawi się następne okno, wprowadźhasło związane ze swoim identyfikatorem.
5. Naciśnij Enter.
Wskazówki
� Wprowadzane przez Ciebie hasło nie będziewyświetlane na ekranie.
� Jeśli w menu Sesja wybierzesz pozycjęAwaryjna, system uruchomi okno terminalui będziesz mógł pracować w trybietekstowym (szczegółowy opis dotyczącykorzystania z tego trybu znajdziesz poniżej).
� Domyślnym graficznym środowiskiempracy jest GNOME (szczegółowewyjaśnienia, jak zmienić domyślniewywoływane środowisko graficzne,odnajdziesz w dalszej części tego rozdziału).
Tryb awaryjny
Tryb awaryjny logowania się do systemuumożliwia wykonanie polecenia w trybietekstowym. Służy do tego pojedyncze okno,jakie wyświetli się w prawym dolnym roguekranu.
Rysunek 6.1. Po kliknięciu znajdującej się u dołuekranu logowania pozycji Sesja pojawi się menupodręczne, umożliwiające wybór parametrów sesji
Opcje logowania do systemu
Graficzne środowiska pracy
117
Rysunek 6.2. Jeśli opcja Change only appliesto current display jest wyłączona, zmianywprowadzone w oknie dialogowym programuDesktop Switcher spowodują wybór domyślnieuruchamianego środowiska graficznego
5. Upewnij się, że opcja Change only applies
to current display jest wyłączona.
6. Kliknij OK.
Wskazówka
� Więcej informacji na temat programuDesktop Switcher znajdziesz w rozdziale 3.
Do czego służy tryb awaryjny?
Samo oprogramowanie serwera X Windowjako takie nie wymaga trybu awaryjnego,gdyż jest prawie pewne, że serwer każdorazowoda się uruchomić. Problem może pojawić sięjedynie przy uruchamianiu sesji użytkownikai przypisanych do niej programów. Zatem, jeśliTwój komputer nie potrafi prawidłowo przejśćprocedury uruchamiania środowiska graficznego(już po zalogowaniu się), natomiast poprawniewyświetla ekran, zachęcający do zalogowaniasię do systemu, możesz skorzystać z trybuawaryjnego i poszukać miejsca, w którympojawia się problem.
Oczywiście, najlepiej by było, gdybyś nigdy niespotkał się sytuacją, w której sięgniesz do trybuawaryjnego. Jeśli jednak taka sytuacja sięprzydarzy, polecam rozdziały od 8. do 11.oraz dodatek A.
Aby z trybu awaryjnego powrócićdo ekranu logowania się do systemu:
1. W wierszu poleceń wpisz ����. Po tympoleceniu sesja zostanie zakończonai ponownie pojawi się okno logowaniado systemu.
Wskazówka
� Zamiast wpisywać polecenie ����, możesznacisnąć klawisze Ctrl+D (kombinacja taoznacza wylogowanie bieżącego użytkownika).
Aby zmienić domyślnie uruchamianeśrodowisko graficzne:
1. Uruchom sesję w środowisku GNOME.
2. Przejdź do menu głównego środowiskaGNOME.
3. Z menu głównego GNOME wybierz pozycjeExtras, Preferences, Desktop Switching
Tool. Pojawi się okno dialogowe Desktop
Switcher, przedstawione na rysunku 6.2.
4. Wybierz za pomocą przełącznikaśrodowisko graficzne, które chceszuruchamiać domyślnie.
Opcje
logowania do sy
stemu
Rozdział 6.
118
Dodawanie pozycji
Desktop Switcher do panelu
Umieszczenie aktywatora (odpowiednikaskrótu do pliku z systemu Windows) programuDesktop Switcher w podwójnie zagnieżdżonymmenu może spowodować, że zapomnisz, gdzieon się znajduje; nie musisz jednak martwić sięwtedy, że nie został wcale zainstalowany.Program Desktop Switcher jest instalowanydomyślnie wraz ze środowiskiem GNOME.Jednakże korzystanie z niego byłoby wygodniejsze,gdyby jego aktywator umieszczony był w menugłównym GNOME, albo — najlepiej — na jednymz paneli.
Jeśli chcesz ułatwić sobie korzystanie z programuDesktop Switcher, możesz umieścić jegoaktywator na panelu głównym GNOMEw następujący sposób:
1. Odszukaj w menu aktywator, uruchamiającyprogram Desktop Switcher (przypominam,znajduje się on w menu Extras, Preferences).
2. Kliknij prawym klawiszem myszy pozycjęDesktop Switching Tool.
3. Z menu podręcznego wybierz Dodaj
aktywator do panelu. Na panelu pojawi sięikona, za pomocą której możesz uruchamiaćprogram Desktop Switcher.
Wskazówki
� Istnieje również inny, wygodniejszy sposóbdodawania aktywatorów do panelu — wystarczyprzeciągnąć myszą aktywator na panel.
� Jeśli znasz polecenie, które wywołujekonkretny program, możesz dodaćodpowiadającą mu pozycję na panelu,tworząc na nim nowy aktywator i wypełniającodpowiednio jego właściwości.
� Możesz też wprowadzić polecenieuruchamiające program w oknie terminalulub w oknie uruchamiania programów,wyświetlanym po naciśnięciu klawiszy Alt+F2
(polecenie uruchamiające program DesktopSwitcher to ������������ ���������).
Opcje logowania do systemu
Graficzne środowiska pracy
119
Rysunek 6.3. W menu Systemowe znajdziesz opcjeumożliwiające zakończenie pracy z komputerem
Opcje logowania w menu System
Za pomocą opcji, które są zawarte w menuSystemowe, możesz spowodować zakończeniepracy komputera bądź ponowne jegouruchomienie.
Aby ponownie uruchomić komputer:
1. Gdy zobaczysz ekran logowania siędo systemu, wybierz pozycję Systemowe,przesuwając kursor myszy nad słowoSystemowe i klikając lewy klawisz myszy.Zobaczysz następne menu podręczne,zawierające dwie pozycje (rysunek 6.3).
2. Kliknij pozycję Ponowne uruchomienie
komputera i naciśnij OK. Pojawi się oknodialogowe, umożliwiające potwierdzeniedecyzji o ponownym uruchomieniukomputera.
3. Kliknij Tak.
Wskazówka
� Ta metoda jest odpowiednikiem wydaniapolecenia: � �����������.
Aby zakończyć pracę komputera:
1. Gdy zobaczysz ekran logowania siędo systemu, wybierz pozycję Systemowe.Zobaczysz następne menu podręczne,zawierające dwie pozycje.
2. Kliknij pozycję Wyłączenie komputera.Pojawi się okno dialogowe dla potwierdzeniadecyzji o zakończeniu pracy komputera.
3. Kliknij Tak.
Wskazówka
� Ta metoda jest odpowiednikiem wydaniapolecenia � ������� ���.
Opcje
logowania do sy
stemu
Rozdział 6.
120
Opcje dostępne w menu Język
Język uruchamianej sesji możesz wybraćz długiej listy, wyświetlanej po kliknięciupozycji Język w oknie logowania (rysunek 6.4).Wybrany przez Ciebie język zostanieuwzględniony przy wyświetlaniu wszelkichkomunikatów systemowych, a także przywyświetlaniu opatrzonych napisami elementówinterfejsu graficznego, takich jak menu,okna dialogowe i paski narzędzi. Niestety,tłumaczenie systemu nie jest kompletne— dynamiczny rozwój oprogramowania dlasystemu Linux powoduje, że projekty tłumaczeńnie nadążają za rozwojem programów (niektóreaplikacje są modyfikowane niemal codziennie!).Dlatego niektóre elementy środowiska w dalszymciągu będą opisywane po angielsku.
Aby uruchomić sesjęw języku francuskim:
1. W ramach ekranu logowania się do systemuwybierz pozycję Język. Zobaczysz listę,zawierającą ponad 50 języków do wyboru.
2. Kliknij pozycję Francuski.
3. Wprowadź swój identyfikator użytkownikai zatwierdź go klawiszem Enter.
4. Wprowadź swoje hasło.
5. Naciśnij Enter.
6. W oknie z pytaniem o to, czy wybranyjęzyk ma zostać językiem domyślnym,odpowiedz Nie.
7. Zostanie uruchomiona sesja, w ramachktórej w wielu miejscach zamiast napisówpo angielsku zostanie wyświetlone ichfrancuskie tłumaczenie (rysunek 6.5).
Wskazówka
� Gdy wybierzesz jakiś język i pozwolisz,aby został on ustawiony jako język domyślny,jest on automatycznie przyjmowany jakoobowiązujący dla następnych sesji, chybaże ponownie dokonasz wyboru.
Rysunek 6.4. Lista dostępnych języków jest doprawdyimponująca, przy czym zawsze na pierwszej pozycjiwystępuje język używany w sesji poprzedniej,natomiast na pozycji drugiej — język określonyw systemowych ustawieniach domyślnych
Rysunek 6.5. Elementy środowiska graficznegozostaną opisane zgodnie z wybranym przez Ciebiejęzykiem
Opcje logowania do systemu
Graficzne środowiska pracy
121
Rysunek 6.6. Tutaj możesz instalować i deinstalowaćpakiety wchodzące w skład dystrybucji
Rysunek 6.7. Na liście pakietów środowiska XWindow odszukaj i zaznacz pozycję WindowMaker
Korzystanieze środowiska WindowMaker
Środowisko WindowMaker jest najprostszymi najmniejszym środowiskiem graficznym,dostarczanym wraz z ósmą edycją systemuLinux Red Hat. Jest ono właściwie ograniczonedo menedżera okien i małych programów(apletów). Będzie prawdopodobnie najbardziejwydajne na starszych komputerach, nie mającychmocy obliczeniowej, które z jakichś powodówmuszą obsługiwać środowisko graficzne.Możesz oczekiwać, że właśnie na takichkomputerach praca z WindowMarker będzieszybsza i wygodniejsza niż w bardziej złożonychśrodowiskach X Window, takich jak GNOMEbądź KDE (choć i tak nawet GNOME będziepracowało na komputerze klasy 486 o wielewydajniej niż na przykład Windows 98).
Wygodną opcją zawartą w WindowMaker jestbezpośrednie umieszczenie w menu menedżeraokien programów, służących do konfigurowaniatego środowiska. Niestety, w przeciwieństwiedo poprzednich wersji systemu Red Hat Linux,WindowMaker nie jest standardowo dostępny przywyborze sesji. Co więcej, domyślnie nie jest nawetinstalowany wraz ze środowiskiem X Window.
Instalacja środowiska WindowMaker:
1. Włóż do napędu CD-ROM pierwszą płytęinstalacyjną Red Hat 8.0 (jest ona dołączonado tej książki).
2. Pojawi się okno z pytaniem o automatyczneuruchomienie płyty. Naciśnij Tak. Pojawi sięokno powitalne programu zarządzaniapakietami. Naciśnij Naprzód.
3. W oknie wyboru pakietów do instalacji(rysunek 6.6) kliknij Szczegóły obok pozycjiX Window System.
4. Wyświetlone zostanie okno wyboruposzczególnych pakietów, podobne do tegona rysunku 6.7. Na liście Extra Packages
odszukaj i zaznacz pozycję WindowMaker.
5. Naciśnij Naprzód.
Korzy
stanie ze
środowisk
a W
indowMaker
Rozdział 6.
122
6. Menedżer pakietów wyszuka potrzebnedo zainstalowania pakiety i wyświetliokno podsumowania procesu aktualizacji(rysunek 6.8). Naciśnij Naprzód.
7. Na żądanie menedżera pakietów umieśćw napędzie płytę instalacyjną numer 3(jest ona również dołączona do tej książki).
8. Naciśnij Finish.
Od tej chwili środowisko WindowMakerdostępne będzie w ramach sesji. Możeszto sprawdzić, uruchamiając program DesktopSwitcher. Powinien on zawierać opcje takie,jakie widnieją na rysunku 6.9.
Aby uruchomić
środowisko WindowMaker:
1. Zakończ bieżącą sesję GNOME (pozycjaKoniec pracy w menu głównym GNOME).
2. Na ekranie logowania wprowadź Twójidentyfikator użytkownika i naciśnij Enter.
3. Wprowadź hasło, przypisane do kontaużytkownika.
4. Kliknij Sesja i z menu podręcznego wybierzWindowMaker.
5. Na pytanie, czy WindowMaker ma zostaćustawiony jako domyślny menedżer okiendla przyszłych sesji, kliknij Nie.
6. Zobaczysz pulpit z charakterystycznymdla środowiska WindowMaker spinaczem;widoczny będzie również panel dokujący(rysunek 6.10).
Rysunek 6.8. Program zarządzający pakietamisamodzielnie wyszukuje wszystkie pakiety, któremuszą zostać wzięte pod uwagę, aby dany składniksystemu został poprawnie zainstalowany
Rysunek 6.9. Teraz za pomocą programuDesktop Switcher możesz przełączyć sesjęna sesję uruchamiającą środowisko WindowMaker
Rysunek 6.10. Pulpit charakterystycznydla WindowMakera; po prawej panel dokujący,pełniący rolę podobną do głównego paneluśrodowiska GNOME
Korzystanie ze środowiska W
indowMaker
Graficzne środowiska pracy
123
Rysunek 6.11. Niestety, menu WindowMakerajest konfigurowane niezależnie od zainstalowanychw systemie aplikacji, dlatego zdarza się,że po wywołaniu którejś z pozycji zgłaszanyjest błąd (program nie istnieje)
Rysunek 6.12. Program Window Maker Preferencespozwoli Ci na zmianę niemal każdego z parametrówdefiniujących wygląd i działanie środowiska graficznego
Rysunek 6.13. Wyświetlane obok okna programu menuumożliwia interaktywne modyfikowanie jego zawartości;jeśli na przykład chcesz usunąć z menu nie działającyodnośnik, wystarczy, że przeciągniesz go poza menu
Aby skorzystać z menu dostępnego
w środowisku WindowMaker:
1. Kliknij prawym klawiszem myszygdziekolwiek na ekranie i z rozwiniętegomenu wybierz odpowiadającą Ci pozycję(rysunek 6.11).
Środowisko WindowMaker instalowane jestwraz z kompletem plików konfiguracyjnych,które z góry definiują między innymi zawartośćposzczególnych gałęzi menu. Tymczasemzdarza się, że pozycji, która występuje w menu,nie ma w systemie (np. jeżeli wybrałeś niepełnąinstalację systemu Red Hat). Jeśli spróbujeszuruchomić program, który istnieje jedyniew menu WindowMakera, wyświetlony zostaniekomunikat o błędzie.
Jest to mylące, na szczęście możeszsamodzielnie dostosować menu do zawartościTwojego systemu. WindowMaker wyposażonyjest w program konfiguracyjny, za pomocąktórego możesz zdefiniować niemal wszystkieparametry środowiska.
Aby skonfigurowaćmenu środowiska WindowMaker:
1. Na panelu dokującym, umieszczonym poprawej stronie pulpitu, kliknij dwukrotnietrzecią od góry ikonę. Uruchomiony zostanieprogram konfiguracyjny WIndow Maker
Preferences. (rysunek 6.12).
2. Za pomocą suwaka przewiń listę przyciskóważ do przycisku symbolizującego rozwiniętemenu. Kliknij ten przycisk.
3. W dolnym panelu programu pojawi sięzestaw opcji do modyfikacji menu.Równocześnie na ekranie wyświetlonazostanie atrapa menu, odzwierciedlającabieżącą zawartość menu (rysunek 6.13).
Korzy
stanie ze
środowisk
a W
indowMaker
Rozdział 6.
124
Aby usunąć pozycję menu:
1. Odszukaj w atrapie menu pozycję, którąchcesz usunąć i przytrzymaj nad nią lewyklawisz myszy.
2. Nie puszczając klawisza myszy, przeciągnijwskaźnik poza obszar atrapy menu.
3. Puść klawisz myszy. Pozycja menu zostanie„wyrzucona” poza atrapę.
Menu możesz również rozbudowywać o własnepozycje. Odbywa się to na zasadzie rozszerzaniaatrapy o kolejne segmenty, przenoszonena atrapę z okna konfiguracji menu programuWindow Maker Preferences. Do wyborumasz między innymi następujące segmenty:
� aktywatory programów (segment Run
program)
� menu podrzędne (segment Submenu)
� menu zawartości katalogu (segmentDirectory Contents)
Aby dodać pozycję menu:
1. W oknie konfiguracji menu wybierzjeden z rodzajów pozycji menu(jeden z segmentów).
2. Przeciągnij wybrany segment nad atrapęmenu — wskaźnik myszy zmieni kolorna zielony.
3. Wybierz miejsce na atrapie i puść przyciskmyszy. Segment zostanie umieszczonyw wybranym miejscu (rysunek 6.14).
4. Wprowadź odpowiednie parametry(na przykład w przypadku segmentu Run
Program będą to: polecenie do wykonaniai skrót klawiszowy, wyzwalający program).
5. Kliknij dwukrotnie nowo wstawionysegment. Będziesz mógł wprowadzićjego nazwę.
Rysunek 6.14. Możesz bardzo łatwo dodawaćnowe segmenty do menu; na prezentowanymprzykładzie w podmenu Aplikacje umieszczonyzostał segment Submenu
Korzystanie ze środowiska W
indowMaker
Graficzne środowiska pracy
125
Rysunek 6.15. Podmenu zawartości kataloguumożliwia tworzenie dostępnych z menu katalogówplików, np. katalogu dokumentów tekstowychczy katalogu plików dźwiękowych
Szczególnie przydatny jest segment podmenuzawartości katalogu. Umożliwia on tworzeniemenu, będących de facto wydrukiem zawartościplików, a dodatkowo, po kliknięciu jednegoz plików, uruchamiany jest programzdefiniowany jako przeglądarka dla danegomenu zawartości katalogu (rysunek 6.15).
Za pomocą programu Window Maker Preferencesmożesz zmieniać jeszcze wiele innych aspektówśrodowiska. Samodzielne badanie jego możliwościprzybliży Ci konstrukcję i sposób działaniamenedżera okien WindowMaker.
Aby zakończyć pracę
środowiska WindowMaker:
1. Z menu głównego WindowMakera wybierzWyjście.
2. Z menu podrzędnego wybierz Wyjście.
3. Potwierdź chęć opuszczenia środowiskaWindowMaker.
Korzy
stanie ze
środowisk
a W
indowMaker
Rozdział 6.
126
Korzystanieze środowiska KDE
Środowisko K Desktop Environment, określanetakże mianem KDE, było przez długi czasśrodowiskiem zajmującym pozycję pomiędzyWindowMakerem (czy wcześniej Fvwm2)a GNOME. Jednakże jego dynamiczny rozwójspowodował, że wersja KDE dostępnaw dystrybucji Red Hat Linux 8.0 jest kompletnym,zintegrowanym i bogato wyposażonymśrodowiskiem graficznym, niewiele lubwcale nie ustępującym środowisku GNOME.
KDE jest dobrze znane użytkownikompoprzednich wersji systemu Linux Red Hat,gdyż było w nich domyślnym środowiskiemgraficznym.
Wskazówka
� Jeśli wybrałeś przy instalacji systemuRed Hat Linux instalację w trybie Personal
Desktop lub Workstation, KDE nie będziezainstalowane. W tym wypadku, jeślizechcesz z niego skorzystać, musisz jewcześniej zainstalować za pomocą programuzarządzającego pakietami (podobnie,jak to było przy WindowMakerze).
Aby uruchomić KDE:
1. Upewnij się, że Twój system zostałskonfigurowany tak, by automatycznieuruchamiać tryb graficzny (środowiskoX Window; patrz rozdziały 1. i 2.).
2. Podczas logowania się do systemu z menuSesja wybierz pozycję KDE.
3. Wprowadź swój identyfikator użytkownikaoraz hasło.
4. Naciśnij Enter. Zostanie uruchomioneśrodowisko KDE i pojawi się ekran podobnydo przedstawionego na rysunku 6.16.
Rysunek 6.16. KDE jest pełnym możliwościśrodowiskiem pracy
Korzystanie ze środowiska KDE
Graficzne środowiska pracy
127
Rysunek 6.17. Okno główne centrum sterowaniaKDE — tu zmienisz dosłownie każdy z parametrówdefiniujących działanie środowiska graficznego
Rysunek 6.18. Okno programu Konqueror możesłużyć do przeglądania plików, dostępnych zarównona lokalnym dysku twardym, jak i w sieci Internet
Centrum sterowania KDE
(KDE Control Center)
Na pierwszy rzut okna możesz nie odróżnićśrodowiska KDE od GNOME — w dystrybucjiRed Hat 8.0 oba te środowiska zostałymaksymalnie upodobnione. Nawet panel KDEwygląda identycznie jak panel GNOME — takasama jest nawet ikona wywołująca menu KDE(z czerwonym kapeluszem). Co więcej, równieżsamo menu jest wspólne dla obu środowisk— wiele pozycji menu GNOME pokrywa sięz pozycjami menu KDE.
Wiele różnych opcji, związanych z wyglądemi zachowaniem się środowiska KDE, możeszskonfigurować za pomocą programu Centrumsterowania.
Aby uruchomić programCentrum sterowania KDE:
1. Kliknij na widocznym w lewym dolnymrogu ekranu przycisku, opatrzonym ikonkączerwonego kapelusza. Zostanie wyświetlonemenu KDE.
2. Wybierz z menu pozycję Centrum sterowania.Pojawi się, przedstawione na rysunku 6.17,okno główne programu Centrum sterowania.
3. Z widocznej w lewej części okna listy wybierzopcję, którą chciałbyś skonfigurować.
Wskazówka
� Wiele opcji, które są dostępne w menugłównym programu Centrum sterowaniaśrodowiska KDE, jest zbliżonych w swymdziałaniu do analogicznych opcji programuCentrum Sterowania GNOME.
Środowisko KDE wyposażone zostałow przeglądarkę Konqueror, pełniącą rolęzarówno uniwersalnego menedżera plików,jak i zaawansowanej przeglądarki internetowej,obsługującej wiele protokołów. Okno przeglądarkiKonqueror możesz zobaczyć na rysunku 6.18.
Korzy
stanie ze
środowisk
a KDE
Rozdział 6.
128
Pakiet KOffice
KOffice jest jednym z nowszych zintegrowanychpakietów oprogramowania biurowego, dostępnegodla systemu Linux. Jeszcze nie dawno nie miałwielkiej konkurencji, a z jego rozwojem wiązanowielkie nadzieje. Do dystrybucji 8.0 dołączonojednak profesjonalny pakiet OpenOffice.org,dysponujący możliwościami zdecydowanieprzewyższającymi skromny pakiet KOffice.Pakietowi OpenOffice poświęcę zresztąosobny rozdział.
KOffice mimo wszystko podlega ciągłemurozwojowi, co, niestety, oznacza, że nie wszystkiejego funkcje zostały w pełni zaimplementowanei działają zgodnie z oczekiwaniami, choć rozwójprogramu jest naprawdę dynamiczny. W składpakietu KOffice wchodzą:
� KSpread — arkusz kalkulacyjny podobnydo Excela;
� KPresenter — podobny do Powerpointaprogram, służący do przygotowywaniaprezentacji;
� KIllustrator — program graficzny,z założenia przypominający programCorelDraw;
� KWord — edytor do przetwarzania tekstów(rysunek 6.19);
� KChart — program służącydo przygotowywania wykresów.
Aby opuścić środowisko KDE:
1. Kliknij na widocznym w lewym dolnymrogu ekranu przycisku, opatrzonymwizerunkiem czerwonego kapelusza.Zostanie wyświetlone menu KDE.
2. Wybierz z menu pozycję Wylogowanie.Pojawi się okno dialogowe Logout.
3. Kliknij Logout, potwierdzając swój wybór.
Rysunek 6.19. KOffice jest pełnowartościowympakietem biurowym; na rysunku przedstawionookno programu KWord
Korzystanie ze środowiska KDE
Graficzne środowiska pracy
129
Modyfikacje konti grup użytkowników
W systemach z rodziny Unix — a do takichnależy przecież również Linux — każdy plikoraz proces (tu przez proces rozumie sięuruchomiony program) jest czyjąś własnością.Właściciel pliku bądź procesu ma wszelkieuprawnienia z nim związane. Jedynymużytkownikiem, który może przejąć teuprawnienia, jest administrator systemu,znany Ci jako root.
Każdy plik jest własnością konkretnegoużytkownika oraz grupy użytkowników. Zarównowłaściciel indywidualny, jak i grupowy możetak zmodyfikować uprawnienia dostępu do pliku,by nikt poza nimi nie miał prawa do odczytulub zapisu pliku.
W świeżo zainstalowanym systemie znajdzieszidentyfikatory pewnych użytkowników orazgrup, które nie odpowiadają żadnym faktycznymużytkownikom systemu. Są to:
� daemon — wykorzystywany jakowłaściciel procesów demonów(programów systemowych);
� bin — jest właścicielem większościkatalogów i plików, zawierającychpolecenia i programy systemowe;
� sys — grupa, której członkowie sąwłaścicielami takich elementów systemu,jak pliki wymiany oraz obraz pamięcikomputera;
� nobody — jest nazwą użytkownika,który nie musi, a wręcz nie powinien miećżadnych specjalnych uprawnień systemowych.
Zwykle te niezwiązane z konkretnymiużytkownikami konta pozostają zablokowane(czyli nie można się za ich pomocą zalogowaćdo systemu). Blokady konta dokonuje się,umieszczając w pliku, który przechowuje hasła,w miejscu hasła pojedynczą gwiazdkę.
Modyfik
acje
kont i g
rup użytkowników
Rozdział 6.
130
Łączenie identyfikatorów użytkownikówreprezentujących osoby korzystające z systemuw grupy pomaga zapewnić im wygodny wspólnydostęp do plików, nad którymi razem pracują,oraz dostęp do plików parametryzujących proceslogowania się do systemu, nie ograniczając imprzy tym możliwości wyłącznego korzystaniaz pewnych plików. Identyfikatory użytkownikóworaz grup można modyfikować ręcznie, zmieniającodpowiednie pliki konfiguracyjne. Jak to zrobić,wyjaśnię w rozdziale 11.
Na szczęście, dzięki GNOME nie musiszdokonywać tych modyfikacji ręcznie; w celudodawania i modyfikacji identyfikatorówmożesz skorzystać z narzędzia do zarządzaniakontami użytkowników o nazwie Red HatUser Manager.
Aby dodać nowe konto użytkownika:
1. Zaloguj się do systemu jako root lubskorzystaj z opisanego w rozdziale 1.polecenia su root, aby tymczasoworozszerzyć swoje uprawnienia.
2. Z menu System Settings wybierz pozycjęUsers and Groups. Uruchomiony zostanieprogram Red Hat User Manager(okno główne tego programuprzedstawione jest na rysunku 6.20).
3. Kliknij Add User. Wyświetlone zostanieokno dialogowe tworzenia nowegoużytkownika (widoczne na rysunku 6.21).
4. Jako minimum musisz wprowadzićidentyfikator nowego użytkownikaoraz przypisane do jego konta hasło.
5. Kliknij OK. Na liście użytkowników pojawisię nowo utworzony wpis.
6. Jeśli chcesz przypisać użytkownikado określonej grupy, zaznacz reprezentującągo pozycję na liście użytkowników i kliknijProperties.
Rysunek 6.20. Z programu Red Hat User Managerkorzystaj, kiedy chcesz dodać nowy identyfikatorużytkownika bądź kiedy chcesz zmodyfikować danejuż istniejącego konta użytkownika
Rysunek 6.21. W oknie Create New Userpowinieneś wpisać dane, określające parametrykonta nowego użytkownika
Modyfikacje kont i grup użytkowników
Graficzne środowiska pracy
131
Rysunek 6.22. W oknie właściwości konta możeszprzypisać użytkownika do grup
7. W oknie właściwości konta przejdźdo zakładki Groups i zaznacz grupy,do których ma należeć użytkownik(rysunek 6.22).
8. Kliknij OK, aby zaakceptować dane,dotyczące nowego użytkownika.
9. Uruchom przeglądarkę Nautilus i upewnijsię, że został utworzony katalog domowyużytkownika.
Wskazówki
� Program Red Hat User Manager możeszuruchomić również z poziomu wierszapoleceń, wprowadzając w oknie terminalu��� ��������������.
� Dowolnym użytkownikom możesz nadawaćuprawnienia administratora, dodając ichdo grupy root.
� Możesz samodzielnie podać położeniekatalogu domowego dla nowo tworzonegoidentyfikatora użytkownika bądźzaakceptować katalog, sugerowany przezsystem (według grupy, do której zostałzakwalifikowany użytkownik).
Modyfik
acje
kont i g
rup użytkowników
Rozdział 6.
132
Aby dodać grupę:
1. W programie Red Hat User Managerprzejdź do zakładki Groups. Kliknijprzycisk Add Group.
2. W wyświetlonym oknie (rysunek 6.23)wprowadź nazwę grupy.
3. Naciśnij OK.
Wskazówki
� Już wprowadzone informacje na temat grupymożesz poprawić, gdy zaznaczysz grupęna odpowiednim identyfikatorze, widocznymna liście zakładki Groups, i kliknieszPropeties. W wyświetlonym oknie będzieszmógł zmienić nazwę grupy i przypisaćdo niej użytkowników.
� Bądź bardzo ostrożny, gdy edytujeszczy kasujesz informacje, związanez identyfikatorami bądź grupami, którenie są przeznaczone dla osób korzystającychz systemu. Informacje te są istotną częściąsystemu i ich modyfikacja może zablokowaćjego działanie.
Aby zmienić hasło administratora:
1. Z menu System Settings wybierz pozycjęRoot password. Uruchomi się programumożliwiający zmianę hasła administratorasystemu (rysunek 6.24).
2. Wprowadź nowe hasło administratorai potwierdź je. Kliknij OK.
3. Hasło musi mieć minimum sześć znaków.Ponadto, dobrze jest, jeśli nie jest to hasło,które występuje w słowniku i nie jestpalindromem (słowem, które można czytaćwspak). Zaleca się też konstruowanie hasełz liter i cyfr oraz niektórych dodatkowychznaków. W przeciwnym przypadku hasłobędzie podatne na złamanie, a atak na kontoadministratora może mieć poważnekonsekwencje dla systemu.
Rysunek 6.23. W tym oknie wprowadźnazwę tworzonej grupy
Rysunek 6.24. Jeśli chcesz zmienić hasłoadministratora systemu, wybierz z menuSystem Settings pozycję Root Password
Modyfikacje kont i grup użytkowników
Graficzne środowiska pracy
133
Podsumowanie
W tym rozdziale nauczyłeś się:
� Uruchamiać i kończyć pracę w środowiskachWindowMaker oraz KDE.
� Konfigurować środowisko WindowMaker
� Korzystać z programu Desktop Switcherw celu określenia domyślnie uruchamianegośrodowiska graficznego.
� Korzystać z menu Sesja, które jest dostępnena głównym ekranie logowania siędo systemu.
� Korzystać z menu Systemowe, które jestdostępne na głównym ekranie logowania siędo systemu.
� Korzystać z menu Język, które jest dostępnena głównym ekranie logowania siędo systemu.
� Uruchamiać pakiet KOffice.
� Dodawać nowe konta użytkowników,modyfikować parametry kont istniejącychi przypisywać użytkowników do grup,korzystając ze środowiska GNOME.
� Definiować nowe grupy użytkownikówi modyfikować grupy istniejące za pomocąśrodowiska Gnome.
� Zmieniać hasło administratora (roota).
Podsumowanie