PAGSUGPO SA MGA PESTE

NG GULAY SA PILIPINAS

• 75% ng bilang

ng hayop sa

buong mundo

ay mga insekto

• 800,000 uri ng

insekto pa lang

ang kilala

• Sa kabuuang

pantaya, ang

bilang ng

insekto ay

mahigit sa 2.5

milyon

• Kaya may 1.8

milyon na hindi

nakikilala

Insect Orders No. of Species

Diptera flies, mosquitoes 85,000

Coleoptera beetles 330,000

Lepidoptera butterflies, moths 160,000

Hymenoptera bees, wasps, ants 145,000

Orthoptera grasshoppers 17,000

crickets

Isoptera termites 1,900

Itlog Uod Uod Tulog Paru-paro

Inog ng Buhay ng INSEKTO

Katangian ng INSEKTO

Maikli ang inog ng buhayMaraming manganakMaliitMabilis magtago at lumipad Maraming alternatibong host o pagkainAng pagiging “uod tulog”Matalino sa kanilang angking pamamaraan

Kalakaran sa Paggugulayan

Abonong kemikal

Mataas na ani ngunit walang tibay na variety

Isang uri ng tanim o Mono-cropping

Sobrang bomba ng lasong pestesidyo

Sobrang linis na taniman

Paglaki ng gastos sa produksyon

Nagkakaroon ng tibay sa ibat-ibang klase ng lason ang insekto o RESISTANCE

Pagkamatay ng mga kaibigang kulisap na siyang pumipigil sa pagdami ng mga pesteng kulisap

Polusyon sa kapaligiran at sanhi ng ibat-ibang klase ng sakit at pagkakalason

Problema sa Paggamit ng Pestisidyo

Madaling gamitin ngunit mahal at nakalalason

Dulot nito……

Pagkasira ng lupa

Paglala ng sakit at peste

Pagkasira ng kalikasan

Pagkalipol ng mga insekto at hayop na hindi naman peste

Paglaki ng gastos

Panganib sa kalusugan ng magtatanim at mamimili

▪ Karaniwang tanong natin kung may peste…Ano ang pambomba?…

…Ang dapat na katanungan ay… ‘Bakit dumami ang peste?.....

▪ Pag nasagot natin ito madali na ang pagsugpo sa peste

Bakit lumalala angpeste…

Mono-cropping

Mahihinang uri na tanim at variety

Sobra at maling paggamit ng pestesidyo

Pagkasira ng kalikasan

Sobrang paggamit ng abonong kemikal

Pangkalahatang tagubilin…

1. Patabain ang lupa huwag ang halaman lang.

2. Magtanim ng pantaboy peste

3. Magtanim ng pangsakrepisyong halaman

4. Magsalit at ikot-tanim

5. Gumamit ng matibay na uri ng binhi

6. Wilihin ang mga kaibigang kulisap

7. Gumamit ng pisikal na paraan

8. Magkilib

9. Isaalang-alang ang kahalagahan ng damo

10. Huling depensa ang pestesidyong halaman.

Insecticides act in various ways.

▪ - Stomach poisons are eaten by the pest and absorbed into the body through the digestive tract.

▪ - Contact poisons enter an insect's body as a result of contact with treated surfaces such as plant foliage.

▪ - Fumigants enter the insect's body through the respiratory system.

▪ - Systemic poisons move through the plant's vascular system. They are absorbed by insects that feed on the leaves, stems, fruits or roots of treated plants.

Pinagsama-samang pamamaraan sa pagsugpo ng peste

Pisikal na ParaanMekanikal at KulturalPaggamit ng Matitibay na BinhiPaggamit ng Halamang GamotPaggamit ng mga Kaibigang KulisapKemikal

Mga Kaibigang Kulisap

Pupal Parasite

Egg Parasite

Lady beetle adult feeding on eggs of

Lepidopteran

Lady beetle larvae feeding on aphids

Spider-Generalist (Predator)

Parasitic wasps

Predatory Ants

Predatory Spiders

Predatory Bug

Predatory Dragon Fly

Lady beetle (Pagong-pagongan)

Natural Enemies (Kaibigang Insekto)

Kaibigang Amag at Bayrus

INOG NG BUHAYNG INSEKTO

Itlog

MatandaUod Tulog

Uod

Kumpletong Inog ng Buhay ng Insekto

Di – Kumpletong Inog ng Buhayng Insekto

Itlog

Matanda Nimpa

Pamamahala sa mga

Insektong Peste ng Gulay

na hindi nagdedepende sa

kemikal na spray…

Leafminer (Liriomyza sp.)

Sulat ni Saddam

Inog ng BuhayLeafminer

6-10 days after pupation

nakalagak sa dahon

lilipat sa lupa

nasa dahon

Karaniwang peste ng gulay gaya ng:

▪ kamatis▪ talong▪ tabako▪ patatas▪ sili▪ okra▪ madadahong gulay▪ pamilya ng legumbre tulad ng sitao▪ cucurbits

Pamamahala / Kontrol:

Leafminer

1.Malalim na pagbubungkal ng lupa upang mapalutang sa init ng araw ang mga uod-tulog o “pupa” at kainin din ng langgam.

2.Crop rotation o pag-iikot tanim.

3.Pricking o tirisin ang dulo ng pinangainan sa dahon ng leafminer dahil nandito ang uod ng langaw.

4. Pagtatanim ng halamang pantaboy o repellant cropsgaya ng:

amarillo lemon grass o salayluya aromatic herbsbasiloregano

4. Paggamit ng dilaw na pandikit o yellow sticky trap

Whitefly (Dapulak)

Kamatis, Talong, Ampalaya, Sitao,

Sili

Sucking (Maninipsip)

Leafhopper

Ngusong kabayo

Aphids (Apaya)

Kamatis, Talong, Ampalaya, Sitao,

Sili

Nymphs

Female (Babae)

Aphids Mating

MATANDANG LALAKE

“winged”

• mating

• migration

• indicator of high aphid population

MATANDANG BABAE

(80 anak)

Apaya, Whitefly at Ngusong Kabayo

Nagdudulot ng mga sumusunod na pinsala sa taniman:

1. Paninilaw, pagkatuyo at pagkulot ng dahon dahil sapagsipsip ng dagta ng halaman.

2. Pangungulot ng dahon dahil sa bayrus 3. Tagapagdala at tagapagkalat ng bayrus (vector of virus)

at ibat-ibang uri ng sakit sa halaman

Pamamahala / Kontrol:

1. Paggamit ng dilaw na pandikit o yellow sticky trap

Mga materyales na pwedenggamitin:

✓ kulay dilaw na plato na gawa sa plastik

✓ dilaw na plastik galon na lalagyan ng langis

✓ lawanit o plywood na pininturahan ng kulay dilaw

2. Pagspray ng solusyong sabon (Soap solution) Ex. Perlathion, Surficidine, Argoticide at Tideudan

Formulation: 16 L. tubig + 1 pakete ng sabon (Tide, Surf powder, Perla, Argo)

➢ Ang mga insekto ay humihinga sa mga butas sa tagiliran ng kanilang katawan at ang pag spray ng sabon upang dumikit na maigi ang tubig (sticker) sa katawan ng aphids at dapulak ay tumutulong upang malunod (suffocate) ang peste.

➢ Ang pag-spray ay 2 hanggang 3 beses sa isang linggo at pinatatamaang maigi ang ilalim ng dahon at talbos na kung saan naninirahan ang mga naturang peste.

3. Pag-spray ng katas ng Halamang Pestisidyo (Botanical Pesticide) Ex. Silicidin

Ang ibat-ibang halaman na may kakayahan na makamatay ng maraming klaseng pesteng kulisap ay ang mga sumusunod:

Kakawate / Madre cacaoTubliNamiSoro-SoroAnonasSiling LabuyoOreganoNeem seeds Derris

4. Paggamit ng “Sacrificial plants” Hal. Pagtatanim ng okra sa paligid ng taniman ng talong upang dito maakit ang mga leaf hoppers o berdengngusong kabayo sa gulayan (trap plant) at di masyadong makapaminsala sa iba pang tanim na halaman.

5. “Smoke bomb” Smudging o pagpapausokupang maitaboy ang mga peste sa taniman.

6. Spot spray lamang ng mga pestisidyong botanikal at ipuntirya sa ilalim ng dahon kung saan namamahay ang mga pesteng kulisap.

7. Pagtatanim ng mga halamang pantaboy sa paligid ng taniman tulad ng mga sumusunod:

Luya, Amarillo o Tagetes, Basil, OreganoMayana, Aromatic Herbs, Salay, Bawang

Mapanirang Insekto

ng

AMPALAYA

• Langaw

• Babae

• Buntis

• Tinuturok o idini-deposito ang itlog sa bunga ng ampalaya

• Hindi kumakain ng ampalaya

Ampalaya fruitfly

Larva(Uod)

Adult(Matanda)

Larval damage

(Sira ng uod)

Pamamahala / Kontrol:

Paggamit ng “sex – pheromone” attractant o pabango

– Sex Pheromone (Methyl eugenol o CUELURE) (Ex. Zorgen, cuelure), inaakit nito ang mgalalaki na manunurok upang ganap namabawasan ang populasyon ng fruitfly.

- Maari ring gamitin ang balat ng puno ng“Kalingag” bilang attractant.

Bagging o Pagbabalot ng ampalaya

– Diyaryo (mabilis masira, maputla ang bunga)

– Plastik (nagpapawis, nakakabulok ng bunga)

– Net / NET GUARD (matagal na pakikinabangan)

Fruit fly control

NYLON NET BAG

Nylon Net

Pechay, Mustasa, Cabbage, Kamatis, Pachoi, Lettuce, Cauliflower, atbp.

SUKAT: 1.5 meters X 100 meters

Netting of Ampalaya

5inches

24inches

open

open

• Sukat ng Net:

(1.5 meters X 100 meters)

• Dami ng magagawang net: 800 na piraso

• Presyo ng net: (P 1,200 to P 1,500)

• Presyo ng tahi: (25 centavos – P1.00)

• Saan makakabili: Agricultural stores o Divisoria

Pagsugpong Kultural:

▪ Malimit na pagpitas sa bungang may butas ng uod at pag aalis ng talbos na lanta at pinasukan ng uod.

▪ Pagsusunog ng mga apektadong parte ng halaman

▪ Pagbabaon sa lupaupang mapigilan anginog ng buhay at maiwasan angpagdami nito.

Ang mga pinaka-mapaminsalang insekto sa BUNGANG GULAY ay umaatake sa bunga at talbos nito at hindi ang mga kumakain lamang sa mga dahon nito.

▪ Kamatis Tomato fruit worm

▪ Talong Eggplant fruit & shoot borer

▪ Sitao Sitao pod borer

Mapanirang Insekto

ng

SITAO

Aphids

11

Sitao pod borer (uod)

Damage (Sira-kain)

Larva (uod)

Pod borer

Leafminer

Mapanirang Insekto

ng

KAMATIS

Tomato Fruit Worm

(Helicoverpa armigera)

Tomato fruitworm

▪ Helicoverpa armigera

Pangangalaga

▪ Fruitworm- bomba ng katas ng siling labuyo, Bt, NPV

▪ Trichogramma ang kalabang mortal nito

Pangangalaga laban sa Peste

Mites/Thrips – bomba ng sabon

▪ Kaibigang kulisap - predatory mites, lace wing, Orius

Fruit fly- gumamit ng sex-attractant

Fruitfly

▪ Bactrocera cucurbitae Coquillett

Myzus persicae

Aphids-

▪ Bomba ng katas ng siling labuyo

▪ De-sabog (abo)

▪ Trichogramma

Leafminer

•Tinatawag ding Jet

Pagsugpo-

-kulektahin ang

apektadong dahon,

-Trichogramma,

-hayaang may ilang

damo

Leaf miner

Whitefly

▪ Bemisia

▪ Mas malala kung tag tuyot

▪ Bomba ng sabon o spreaders

▪ Gumamit ng amag naMetarrhizium

Whitefly

▪ Inog-buhay

▪ 15 araw

Mapanirang Insekto

ng

TALONG

Mga Peste ng Talong

Shoot and fruit borer

(Leuconoides orbonalis) -

nalalanta ang talbos, sira ang

bunga. Kulektahin ang lantang

talbos, mag-ilaw sa gabi, gumamit

ng Trichogramma, Bt at Nucleo

polyhedrosis virus (NPV). Sex

pheromone Hal. Bitag

Pagbobomba - hindi epektibo,

magastos, lason, lalong lumalala

ang peste!

Uod ng Talong

Moth

Uod

Shoot-entry hole Fruit-entry hole

Larva (uod)

Mga Peste ng Talong

Shoot and fruit borer

Shoot and fruit borer

Sobrang linis, solong tanim

Mahinang variety

Mga Peste ng Talong

Fruit borer of eggplant

Eggplant Fruit & Shoot Borer

▪ Ang pangingitlog ay nagaganap sa gabi sa ilalim na bahagi ng dahon.

▪ Pagkapisa ng itlog ang uod ay gumagapang ng 30 hanggang 60 minuto at naghahanap ng lugar na mainam pasukan at butasin tulad ng talbos at bunga.

▪ Ang uod ay kulay pula at umaabot ng 15 millimetro ang haba.

▪ Ang uod ay makikita sa buko, bulaklak, talbos at bunga ng talong.

instars flowers shoots fruits

1st X

2nd X X X

3rd X X

4th X X

5th X

SINISIRANG bahagi

Natural enemies

▪ Trichogramma chilonis – eggs

▪ Apantheles sp.- larva

▪ Brachymeria sp- larval-pupal

▪ Cardiochelis sp.- larva

▪ Chelonus sp.- larval-pupal

▪ Xanthopimpla punctata- larval-pupal

▪ Trathala flavo-orbitalis- larval-pupal

▪ Euborellia annulata- eggs, larva, pupa

Pagsugpong Kultural:

▪ Malimit na pagpitas sa bungang may butas ng uod at pag aalis ng talbos na lanta at pinasukan ng uod.

▪ Pagsusunog ng mga apektadong parte ng halaman

▪ Pagbabaon sa lupaupang mapigilan anginog ng buhay at maiwasan angpagdami nito.

Netting of Eggplant

5inches

Eggplant fruit

Nylon Net bag

15inches

open

close

Makagagawa ng 3,000 net

Itlog

Uod Tulog

4-5 days

Uod

10-12 days

7-10 days

Matanda

Pamamahala / Kontrol

Para sa:

✓ Uod ng Kamatis ✓ Uod ng Talong ✓ Uod ng Sitao

Paggamit ng Kaibigang Kulisap

TRICHOGRAMMA

Ano ang TRICHOGRAMMA?

• maliit na insekto

• 0.8 mm ang laki

• ang matandang Tricho ay malayang

nakakapamuhay

• ang pagkain nito ay katas ng bulaklak at hamog

• ang babaeng Tricho ay nagtataglay ng ovipositor

na siyang ginagamit sa pagdeposito ng

kanyang itlog sa itlog ng paru-paro

• nakakabugok ng itlog ng gamogamo

inahin

itlog sa itlog

uod saitloguod tulog

sa itlog

wastonggulang

Inog ng Buhay

Ang itlog na may Trichogramma ay kulay itim at handa nang gamitin

Pamamaraan ng Paglagay ng Tricho cards

Halaman Ilang beses

Bilang kada lagay

Kailan maglalagay

Kamatis at

Talong

8 Una : 100 cards

Ika 2-8 :100 cards

3-4 linggo pagka-

lipat-tanim

lingguhang pagitan

Sitao 4 Una : 70 cards

Ika-2-4 : 70 cards

3-4 linggo pagka-

lipat-tanim

lingguhang pagitan

Paglalagay ng

Trichocards

sa

Talong at

Kamatis

Ephilachna beetles - sabugan ng

abo ang dahon

Mga Peste ng Talong

Whitefly -

bombahin ng sabon

o Perlathion

Mga Peste ng

Talong

Aphids - bomba ng

siling labuyo o

Silicidin, toothbrush

Mga Peste ng Talong

Common pests of pepper

▪ Aphids o apaya- black or green, sucks the sap

▪ Broad mites- curl shoot, shiny leaves

▪ Thrips- leaves drying, brownish,

▪ Fruitworm- bores into the fruits as in tomato

▪ Fruitfly- lays eggs on the fruits, larva feeds inside the fruits

Aphids o ‘Apaya”

Aphis gossypii Glover, Myzus persicae

▪ Spread wood ash

▪ Spray Silicidin (100g/sprayer)

▪ Spray soap or Perlathion

▪ NE- lacewings, lady beetles, Trichogramma

Broad Mites

Polyphagotarsonemus latus(Banks)

▪ Microscopic mites. Virus-like symptoms.

▪ Has many natural enemies (Orius, Predatory mites, Lacewing)

▪ Spray soap solution

Thrips

Thrips palmi Karny

▪ Severe during the dry season

▪ Has some natural enemies like predatory mites and Orius

▪ Spray water, soap, mulch with rice straw or plastic

Fruitworm

Helicoverpa armigeraHubner

▪ Use Trichogramma

▪ Spray Bacillus thuringensis (Bt) like Xintari,

▪ Spray NPV o Nucleo polyhedrosis virus

Fruitfly

▪ More severe in non-pungent varieties

▪ Sanitation, fruit fly attractant

▪ Border of hot pepper

Mga Peste ng “Crucifers”

▪ Diamondback moth- tarsan, pinakamalalang problema

▪ Cabbage looper

▪ Cutworm

▪ Flea beetles

▪ Army worm

▪ Aphids

Cabbage Looper

▪ Trichoplusia sp

Cabbage Looper

▪ Trichoplusia ni Hubner

▪ Pagsugpo – Kaibigang kulisap gaya ng Trichogramma at Cotesia. Pagbomba ng biocontrol agents gaya ng BT (Xintari) at NPV

Life Cycle

Aphids

▪ Aphis gossypii

▪ Pagsugpo- bomba ng katas ng siling labuyo at sabon. Marami itong kalabang kulisap gaya ng lady beetle at wasps

▪ The larvae are large, greasy, dark gray in color curling up in C-shape if disturbed. Mature, 6th instar larvae are1.5 inches long with grainy texture.

▪ Adult cutworms are gray moths which have a series of distinctive dark markings on their forewings and lighter colored hind wings.

Inog buhay

▪ 35 araw

Pinsala

▪ Young larvae make round holes on leaves of seedlings.

▪ Older larvae are nocturnal

▪ feeders cutting young seedlings at the base, often causing death of the affected plants.

▪ Damaging stage is larvae.

Pagsugpo

▪ Araruhin ng malalim ang taniman

▪ Pangalagaan ang mga kaibigang kulisap (parasitic nematodes, braconids, at predaceous ground beetles)

▪ Magbomba ng Bacillus thuringensis (Bt) tulad ng XenTari, DiPel, Thuricide , Halt, Agree, etc.

at Nucleo-polyhedrosis virus (NPV)

Diamondback Moth

▪ Plutella xylostela

▪ Tinatawag ding Tarsan. Madaling tumibay sa lasong pestesidyo

▪ Pagsugpo- kaibigang kulisap (natin) (Diadegma, Cotesia, Trichogramma). Bomba ng BT (Xintari) at NPV. Magtanim ng mais sa paligid, amarillo, cosmos, basil, tanglad

Life Cycle

▪ One complete cycle takes 21 to 51days

▪ Release and/or maintain a good population of parasitic wasps like Diadegma spp. and Apanteleses spp. and predators like lacewings, spiders and lady beetles.

▪ Spray with BT, Dipel or other BT formulations.

Flea Beetle

Crop Affected : Crucifers (Cauliflower,

Cabbage and Chinese Cabbage)

Local Names : ‘Timel’

Scientific Name : Phyllotreta spp.

Inog buhay• 30-50 araw

Pagsugpo

• Kalinisan

• Ikot-tanim

• Gumamit ng kulambo

Description

▪ Eggs are greenish white laid in rows or cluster on leaves.

▪ Larvae are hairless, brownish-green with alternate dark and light stripes down their backs, and 2” long when fully grown.

▪ Pupae are dark brown and approximately ¾” long.

▪ Sand-colored moths have a wing span of 1.5” with definitive white dots in the center of each forewing and dark markings on the hind wing.

Damage

▪ Larvae tend to feed at night and hide in the soil or under foliage during the day.

▪ They eat large amounts of leaves with young larvae feeding on terminal growth while older larvae feed near the ground.

Department of Agriculture

REGIONAL CROP PROTECTION CENTER 4Eco. Garden, Los Baños, Laguna

Telefax No: (049) 536-1905