Mikromaliyyənin təsirinin qiymətləndirilməsi

16-17 sentyabr,BAKI - 2008

Ilkin Nəzərov

4-CÜ AZƏRBAYCAN MIKROMALIYYƏ KONFRANSI“ MIKROMALIYYƏ -10 ILLIK QABAQCIL TƏCRÜBƏ”

1. AMA-nın təşəbbüsləri

2. Mikromaliyyənin təsirinin öyrənilməsi üçün metodoloji yanaşma

3. Mikromaliyyənin təsiri sorğusunun əsas nəticələri

4. Yekun qeydlər

Təqdimatın strukturu

AMA-nın TƏŞƏBBÜSLƏRİ

Mikromaliyyənin təsirinin qiymətləndirilməsi və sosial göstəricilər layihəsi (yanvar-dekabr 2008-

cil il)

Komponentlər:

1.Mikromaliyyənin təsirinin kəmiyyət qiymətləndirilməsi (12 MMİ-nin 2006 mikromaliyyə müştərisi arasında sorğu)

2.Mikromaliyyənin təsirinin keyfiyyət qiymətləndirilməsi (6 regionda 10 MMİ-nin 55 mikromaliyyə müştərisi ilə müzakirələr)

3.MMİ-lərin sosial fəaliyyətlərinin qiymətləndirilməsi (10 MMİ arasında sorğu)

MƏQSƏD

1.Mikromaliyyənin kəmiyyət və keyfiyyət təsirlərinin fərdi, ev təsərrüfatı, icma və biznes səviyyəsində qiymətləndirilməsi

2.MMİ-lərin fəaliyyətlərinin aztəminatlıların əhatə dairəsi/ünvanlılıq, xidmətlərin uyğunluğu, sosial kapital və sosial məsuliyyət baxımından qiymətləndirilməsi

TƏDQİQAT YANAŞMASI

Metodlar:1. Yeni və köhnə müştərilərin (18+ ay müddəti ərzində

mikromaliyyə proqramında iştirak edən) fərdi, ev təsərrüfatı, icma və biznes üzrə göstəricilərinin müqayisəsi əsasında təsirin qiymətləndirilməsi: i) ölkə; ii) paytaxt, digər şəhər və kənd yerləri; iii) regional bölgü üzrə

2. Müzakirə metodu əsasında mikromaliyyənin keyfiyyət aspektlərinin qiymətləndirilməsi

3. Aztəminatlıların əhatə dairəsi/ünvanlılıq, xidmətlərin uyğunluğu, sosial kapital və sosial məsuliyyət göstəriciləri əsasında sosial fəaliyyətin qiymətləndirilməsi

TƏDQİQATIN ƏHATƏ DAİRƏSİİştirakçı təşkilatlar Əhatə dairəsi Müştəril

ərin sayı, min

nəfərlə

İştirakçı təşkilatların

bazarda payı, min nəfər və %-

lə1-ci komponent üzrə

“Finca Azərbaycan”, “Azərbaycan Mikromaliyyələşdirmə Bankı”, “AzərKredit”, “Normikro”, “Aqrarkredit”, “CredAgro”, “Azəristar”, “Viator Azərbaycan”, “Dayaq Kredit”, “Ümid Kredit”, “Bank Respublika”, “İnkişaf üçün Maliyyə”

10 iqtisadi region və ya51 rayon və şəhər +kompakt halda yaşayan məcburi köçkün əraziləri

265 203,5 (77%)

2-ci komponent üzrə

“Finca Azərbaycan”, “Azərbaycan Mikromaliyyələşdirmə Bankı”, “AzərKredit”, “Normikro”, “Aqrarkredit”, “CredAgro”, “Azəristar”, “Viator Azərbaycan”, “Bank Respublika”, “İnkişaf üçün Maliyyə”

6 şəhər - Bakı, Lənkəran, Xaçmaz, İmişli, Şəki, Gəncə

265 202,1 (76,3%)

3-cü komponent üzrə

“Finca Azərbaycan”, “Azərbaycan Mikromaliyyələşdirmə Bankı”, “AzərKredit”, “Normikro”, “Aqrarkredit”, “CredAgro”, “Azəristar”, “Viator Azərbaycan”, “Dayaq Kredit”, “Ümid Kredit”

Bakı və Gəncə 265 187,2 (71%)

SEÇMƏ METODOLOGİYASI

Seçmə zamanı mərhələli klaster yanaşması əsasında təsadüfi seçmə üsulu ilə 2000 (1000 nəfər yeni və

1000 köhnə) mikromaliyyə müştərisi aşağıdakı parameterlər nəzərə alınmaqla seçilmişdir:

1. Regional bölgü2. Seçilmiş təşkilatların bazarda payı3. Qadın kişi nisbəti4. Məcburi köçkünlər5. 20% ehtiyat siyahı

Sorğu zamanı araşdırılan məsələlər

Sorğu zamanı müştərilərdən 14 istiqamətində 152 sual soruşulmuşdur:

1. Ev təsərrüfati üzvləri barədə məlumat2. Ev təsərrüfatının pul gəlirləri3. Nağdsiz gəlirlər - bitkiçilik və heyvandarliq məhsulları4. Ev təsərrüfatının xərcləri5. Əmanətlər və sərmayə 6. Mənzil-yaşayış şəraiti7. Əmlak 8. Götürülmüş və verilmiş borclar9. Səhiyyə xidmətlərindən istifadə 10.Təhsil11.Bazarlara, yollara, inzibati mərkəzlərə və digər xidmətlərə çıxış12.Biznes/sahibkarliq fəaliyyəti13.Mikromaliyyə xidmətləri14.Müştəri barədə məlumat

N %Kişi 1369 68,2Qadın 637 31,8Cəmi 2006 100

Respondentlərin gender və status bölgüsü

  Cəmi Yeni KöhnəYerli 83,6 84,12 83,01

MK 12,0 11,65 12,42Qaçqın 4,4 4,23 4,56

  100,0 100,00 100,00

  Cəmi Kişi Qadın Yeni Köhnə

Bakı 14,9 15,0 14,6 17,8 11,7

Digər şəhər yeri 45,7 41,8 54,2 39,2 53,2

Kənd yeri 39,4 43,2 31,2 43,0 35,1

CƏMİ 100 100,0 100,0 100 100

Respondentlərin yaşayış yerinə görə bölgüsü

 Kişi Qadın Regionları

n payı, %Bakı 68,9 31,1 14,9Abşeron 55,9 44,1 8,0Gəncə-Qazax 52,6 47,4 17,9Şəki-Zaqatala 69,0 31,0 7,2Lənkəran 85,2 14,8 13,5Quba-Xaçmaz 69,4 30,6 9,0Aran 71,8 28,2 23,2Yuxarı Qarabağ 56,7 43,3 1,5Dağlıq Şirvan 70,8 29,2 3,2Naxçıvan 87,5 12,5 1,6Cəmi 68,2 31,8 100 

Respondentlərin regionlar üzrə bölgüsü

Respondentlərin ev təsərrüfatı ilə əlaqəsi

Respondentlərin yaş bölgüsü

Respondentlərin təhsil səviyyəsi

Rəsmi nikah 78,0 80,3

Qeyri-rəsmi nikah 0,6 1,0

Nikahda olmamışdır 10,9 9,2

Boşanmışdır 2,1 1,9

Evli, lakin ayrı yaşayır 0,6 0,4

Dul 7,9 7,2

CƏMİ 100 100,0

Mikromaliyyə proqramlarında iştirak edən yeni və köhnə müştərilərin nikah statusu

Respondentlərin məşğulluq növləri üzrə bölgüsü

ET üzvlərinin əsas məşğuliyyəti

İşsizlik səviyyəsi – 12,6%İqtisadi fəal əhali – 55,6%

Respondentlərin fəaliyyət sahələri

Respondentlərin sahibkarlıq bilikləri

  Paytaxt Digər şəhər yerləri

Kənd yerləri Cəmi

ETÜ üzrə kredit proqramında iştirak əmsalı

1,043 1,112 1,087 1,092

Yeni müştərilər üçün       1,071Köhnə müştərilər üçün       1,116

ET-nin kredit proqramında iştirak səviyyəsi

Kreditin orta məbləği – 1551 AZNYenilər üçün – 1217 AZNKöhnələr üçün – 1928 AZN

Kreditin 71%-i biznes gəlirləri hesabına qaytarılır (yeni-66; köhnə - 77%

Mikrokreditlərin orta həcmi

  Yeni KöhnəFaiz dərəcəsinin yüksək olması 77,0 81,6Kreditin həcminin kiçik olması 37,3 32,2Kreditin müddəti çox qısadır 33,6 22,1Ödəmə qrafikinin intensivliyi 5,6 11,4Zəmanət siyasəti və tələblərinin sərtliyi 4,6 5,0Kredit prosedurlarının mürəkkəbliyi 3,1 1,5İşçi heyətin səriştəsizliyi və ya pis rəftarı 0,6 1,2Kredit verilməsinin ləngliyi 0,9 0,8Korrupsiya 1,1 0,4Kredit xidmətlərinin əlçatmazlığı 0,5 0,3

Hazırkı kredit proqramlarıının ən böyük çatışmayan cəhətləri

  New Longer-term

İnflyasiya 36,4 40,9Rəqabət 26,8 31,3Maliyyəyə çıxış imkanı zəifdir/yoxdur 15,4 17,8Vergilər yüksəkdir 15,1 10,1Bazar yoxdur 14,4 13,5İnhisarçılıq 13,3 12,1İnfrastruktur zəifdir/yoxdur (elektrik, qaz, su təchizatı, avtomobil yolları və s.) 11,7 12,4Nəqliyyat 6,8 5,9Korrupsiya/rüşvətxorluq 3,5 5,9İxtisaslı işçi qüvvəsi çatışmır 2,6 4,4Təlim yoxdur 2,5 2,1

Biznes/sahibkarlıq/özünüməşğulluq fəaliyyəti istiqamətində müştərilərin qarşılaşdıqları ən böyük çətinliklər

CƏMİMean – 238,5Meadian – 150Minimum – 20Maksimum – 4420

GƏLIRLƏR ÜZRƏ ƏSAS GÖSTƏRICILƏR

(adambaşına aylıq, AZN-lə)

Köhnə müştərilər üzrəMean – 263,4Median – 163Minimum – 21Maksimum - 4420

Yeni müştərilər üzrəMean – 216,5Median – 140Minimum – 20Maksimum – 3605

GƏLİRLƏR ÜZRƏ ƏSAS GÖSTƏRİCİLƏR

CƏMIMean - 145Median - 116Minimum – 30Maksimum - 1061

İSTEHLAK XƏRCLƏRİ ÜZRƏ ƏSAS GÖSTƏRICILƏR(adambaşına aylıq, AZN-lə)

Köhnə müştərilər üzrə Mean – 145Median - 121Minimum - 31Maksimum - 972

Yeni müştərilər üzrə Mean – 138Median – 111Minimum – 30Maksimum - 755

Ərzaq 55,9Qeyri-ərzaq 32,9Xidmət 11,2

Ev təsərrüfatında əmanətin saxlanma forması

Yeni və köhnə müştərilər üzrə ev təsərrüfatında əmanətin saxlanma forması

Ötən 12 ay ilə müqayisədə son 12 ay ərzində ET-nün əmanətlərinin

dinamikası

Əmanətlərdən istifadə (yeni və köhnə)

ET-lərdə debit kartından istifadə səviyyəsi

ET-lərdə kredit kartından istifadə səviyyəsi

Qohumlar/dostlar, dövlət qurumları, icma üzvləri/qonşular, dini təşkilatlar, işəgötürənlər, fərdi borcverən şəxslərdən

istifadə halları çox aşağıdır - 7%.

Borcun istifadə məqsədi

Yeni və köhnə müştərilər üzrə borcun istifadə məqsədi

Burada köhnə ET-lər daha aktivdir

SON 12 AYDA BORC VƏ PUL BAĞIŞLAYAN ET-lər

Respondentlərin ETÜ-lərinin 90%-dən yuxarısı şəxsi mənzilə malikdir və bu nisbət köhnə müştərilər üçün cüzi olaraq yüksəkdir. Cəmi respondentlərin 25,3%-i 2007-ci ildən bəri evlərində səthi və əsaslı təmir işləri aparmışdır: köhnə müş4% .

  BakıDigər şəhər

Kənd Yer.

İçməli su (Yayda) 13,4 14,1 11,2İçməli su (Qışda) 13,9 14,3 11,2Qaz (yayda) 21,4 18,7 6,1Qaz (qışda) 20,9 18,1 6,0Elektrik enerjisi (yayda) 23,8 23,1 21,9Elektrik enerjisi (qışda) 23,7 22,0 20,1

MƏNZİL VƏ YAŞAYIŞ ŞƏRAİTİ

ET-lərdə son 12 ayda səhiyə xidmətlərindən istifadə edənlər

SƏHİYYƏ XİDMƏTLƏRİNDƏN İSTİFADƏ

Təhsildən yayınmanın səbəbləri və uşaq əməyi

Bu hal yeni müştərilərdə nisbətən yüksəkdir

Illik təhsil xərcləri (orta təhsil üzrə)

1. İlkin hesablamalar göstərir ki, mikromaliiyyə əksər göstəricilər üzrə xüsusilə yoxsulluğun azaldılmasına 5%-ə yaxın müsbət təsir edir

2. Mikromaliyyə proqramlarına cəlb edilən müştərilərin 22%-ə yaxını yoxsulluq səviyyəsində yaşayanlardır (70 AZN-lə hesabladıqda)

3. Mikromaliyyə müştərilərin həyat səviyyəsinin yaxşılaşmasına sürətli təsir etməsə də onların gəlirlərinin dayanaqlığını təmin edir

YEKUN QEYDLƏR

DİQQƏTİNİZƏ GÖRƏ TƏŞƏKKÜR EDİRƏM!