Meerwaarde van technologische hulpmiddelen bij personen met dementie

thuis

Herman Astrid

Soenen Karine

Deelnemende projecten

• Solidariteit voor het Gezin (SVHG), Gent• Tandem, Expertisecentrum Dementie, Turnhout• In-HAM vzw (Innovatiecentrum voor huisvesting met

aangepaste middelen), Gits• St.- Franciscus – CAZ (Christelijke Alg. Ziekenhuizen)

Midden-Limburg• Wit-Gele Kruis Oost-Vlaanderen• Sophia, Expertisecentrum Dementie, Kortrijk• Vzw Thuishulp, Brussel

I. De behoeften van de mantelzorger ivm thuiszorg

II. Het aanbod op de technologiemarktIII. Kennis over technologie en behoefte aan

technologie IV. Technologie vanuit het perspectief van

personen met dementie.V. Conclusies in de zoektocht naar de

meerwaarde van technologie

Meerwaarde van technologie

Invalshoeken bij ondersteuning

Mantelzorg / omgeving Persoon met dementie

Probleemoplossend Belevingsgericht psycho-educatie

Probleemoplossend Belevingsgericht psycho-educatie

I. De behoeften van de mantelzorger ivm thuiszorg

Behoeften in de thuiszorg: literatuur

Taken van de mantelzorgers:

• Medisch-verpleegkundige taken • Ondersteuning ADL• Financiële/ juridische aangelegenheden• Sociale contacten • Emotionele ondersteuning• Oppas/ supervisie

Hoe belastend zijn deze taken?

“Verhoogd risico op depressie, angsten, werkbelasting, slechte kwaliteit van relatie en minder adequaat copinggedrag in vgl. met mantelzorgers van een niet-dementerend familielid.” (Zorg voor dementerenden in België, Garant, 2006)

Behoeften in de thuiszorg: literatuur (2)

Als zwaar belastend wordt ervaren:

“Triestige of depressieve stemming van de persoon met dementie, dingen verliezen, verbale agressie, gevaarlijk gedrag of gedrag dat de mantelzorger in verlegenheid brengt (het zogenaamde probleemgedrag).”

(Onderzoek naar de noden en behoeften van persoon met dementie, mantelzorgers en georganiseerde thuiszorg, Van Oost, Depoorter, 2002)

Behoeften in de thuiszorg: literatuur (3)

Als helpend wordt ervaren:

• Een goede kwaliteit van de relatie tussen mantelzorger en patiënt

• Ondersteuning bij het omgaan met probleemgedrag• Hulp bij oppas• Emotionele steun• Informatie over de ziekte, hulpmogelijkheden,

tegemoetkomingen, diagnose.. • Regelmatig gesprek met een zorgcoördinator

Behoeften in de thuiszorg: literatuur (4)

En de technologie?

Noodzaak van een grote variëteit in het technologisch aanbod

Mantelzorg / omgeving Persoon met dementie

Probleemoplossend Belevingsgericht psycho-educatie

Probleemoplossend Belevingsgericht psycho-educatie

Behoefteanalyse bij mantelzorgers

• Themabijeenkomsten • Cursus die handvatten aanreikt waardoor de zorg langer

vol te houden is• Cursus waarbij men leert om te gaan met de zware taak

en het leren de eigen grenzen herkennen• Informatie over het ziektebeeld dementie en omgangstips• Meer professionele hulp: oppas, dag-of nachtopvang• Vaker rust en ontspanning voor zichzelf• Luisterend oor

Behoefteanalyse mantelzorgers

Conclusies:

• Opvallend is de vraag naar ondersteuning van beleving van de zorg en de vraag naar psycho-educatie.

• Beperkte vraag naar probleemoplossing

• Geen spontane verwijzing naar technologie

Onderzoeksvraag overheid

“In hoeverre kunnen technologische hulpmiddelen bijdragen tot het

uitstellen of zelfs vermijden van een residentiële opname van personen met

dementie in een thuissituatie?”

Bepalende factoren in de beslissing tot opname

Samenhang tussen:

• Stressoren: cliëntkenmerken, aard van de zorgsituatie• Tussenliggende factoren: kenmerken van de

mantelzorger, steun bij de zorg, kwaliteit van de relatie

• Stresseffecten: belasting, tevredenheid als gevolg van het zorg verlenen, welbevinden, …(Spruytte)

Bepalende factoren in de beslissing tot opname

Bevraging bij rvt’s en geriatrische afdelingen van ziekenhuizen:

• Noodzaak van permanent toezicht• Veiligheidsproblemen• Nachtelijke onrust• Incontinentie

Welke factoren zijn bepalend in de beslissing tot opname?

Bevraging:33 mantelzorgers, 10 verpleegkundigen en 9 huisartsen

• Noodzaak van constante hulp of controle

• Te weinig persoonlijk contact met de persoon met dementie mogelijk

Bepalende factoren in de beslissing tot opname

Conclusies eigen onderzoek:

• verschillende doelgroepen

• Verschillende methodieken

Vergelijking moeilijk, doch verleidelijk

II. Het aanbod op de markt van technologie

Het aanbod op de markt van technologie

Met zorgcentrale• Passieve alarmering: melden van problemen via

bewegingsmelders, infraroodmelders of akoestische melders; dwaaldetectie

• Signalering: melden van vooraf ingestelde limieten: akoestisch, sensoren mbt veiligheid, brandalarm

• Bewaking: camerabewaking na alarmering, bewegingsmelders, polszenders

Bediening: op afstand bedienen van functies

Aandachtszorg: spreek-luisterverbinding met mantelzorger

Het aanbod op de markt van technologie

Deuralarm

Het deuralarm detecteert de persoon met dementie als hij de deur uitstapt

Bedmat

De bedmat detecteert de persoon met dementie als die uit bed stapt, en kan een geluidsignaal naar mantelzorger afgeven

Rook/ gasalarmering

Rookalarmering (geluidssignaal) en signaal naar de zorgcentrale

Deursensoren

Geluidssensor

Camerabewaking in woning

Camera’s voor externe controle

De zorgcentrale

zorgcentrale videotelefoon cliënt thuis

Beveiliging Veiligheid

Zorg Comfort

Centrale

Zorg aan huis

Ziekenhuis Huisarts Familie

ICT /Techniek

Zonder zorgcentrale• Ook de kleine zaken….• Telefoon met fotootjes bij voorkeurtoetsen• Klok met dag-aanduiding• Locator…

Het aanbod op de markt van technologie

III. Kennis over technologie en behoefte aan technologie

Kennis over technologie

Knelpunten:

• Onwetendheid: de voorstelling reikt niet verder dan het vertrouwde, informatie is onvoldoende gecentraliseerd

• Vooroordelen: zeer duur, kan menselijke ondersteuning niet vervangen, te ingewikkeld en onbetrouwbaar…

Knelpunten

• Gebrek aan kennis vertroebelt de behoefte aan technologie (onbekend is onbemind)

• Aanbod op de markt is onvoldoende gecentraliseerd (door het bos de bomen niet meer zien)

• Huidige generatie is niet vertrouwd met technologie, met als gevolg angst en weerstand…

Behoefte aan technologie

Interessant onderzoek van Janneke Kreling

‘De toekomst van de seniorenzorg’, jan. 2005

Behoefte aan technologie

• Acceptatie van een nieuw zorgconcept wordt beïnvloed door angst en de houding die men heeft ten opzichte van techniek in de zorg

• Angst heeft een sterke negatieve invloed op acceptatie

• Houding heeft een significant positieve invloed op acceptatie

Conclusie

• Hoe meer angst, hoe minder het concept van techniek in de zorg zal geaccepteerd worden

• Hoe positiever de houding ten opzichte van het zorgconcept, hoe meer acceptatie er zal zijn om deze ook te willen gebruiken

Behoefte aan technologie

Er is dus nood aan strategieën die:

• Een positieve houding tav technologie helpen ontwikkelen

• De angst voor technologie helpen verminderen

Behoefte aan technologie

Voorkeur mantelzorger

Top 5 (WGK –OVl):

1. Anti-slipvloer in de badkamer2. Valdetectiesysteem3. Verlichte plasroute4. Extra veiligheidsverlichting (strip aan

trapje…)5. Spreek-luisterverbinding na alarm

Top 8 (E-tandem)

1. Brandalarmering2. Informatiesessies3. Inbraakalarmering4. Passieve personenalarmering5. Dwaaldetectie buiten6. Actieve personenalarmering7. Camerabewaking/valdetectie8. Valdetectie

Voorkeur mantelzorger

Conclusies

• De technologie dient geplaatst te worden in het ruimer kader van de nood aan:

1. ondersteuning bij de beleving van de zorg

2. psycho-educatie

• De mantelzorger wenst van technologie in eerste instantie een verhoging van veiligheid en beveiliging

IV. Technologie vanuit het perspectief van personen met dementie

• Kenmerken populatie

• Technologie en het perspectief van de persoon met dementie

• Knelpunten → introduceren technologie

• Hoe ideaal in de praktijk?

Inhoud

• Progressieve degeneratieve aandoening• Specifieke ethiologie → dementievormen

→ karakteristieken

▫ Alzheimerdementie▫ Vasculaire dementie▫ Loewy-Body▫ Parkinson-dementie▫ Huntington-dementie▫ Frontotemporale dementie ▫ …

Eigenheid persoon met dementie :een kleurenpalet

Progressieve aspect

3 fasen naar score MMSE: licht - matig - ernstig

De 4 “ik-fasen”: Bedreigde - ik

Verdwaalde - ik Verborgen - ik

Verzonken - ik

Verschillende stadia in dementie

• Frieda, 83j• Alleenwonende weduwe• 2 dochters, 1 zoon• Verpleegster • Vriendin van de fam. komt poetsen

• 2 jaar diagnose Alzheimer

Casus A. : kennismaking

Casus A. : neuropsychologisch bilan

• Oriëntatie: tijd en ruimte ↓

• Aandachtscapaciteiten: gerichte en volgehouden aandacht ↓

• Geheugen: retrival problemen, episodisch geheugen ↓

• Praxis: intact

• Fasie: woordvindingsmoeilijkheden

• Gnosie: voldoende

• Executief functioneren: plannen en organiseren = moeizaam, probleemoplossend denken = deficiënt, mentale flexibiliteit = verminderd, ziekte-inzicht = aanwezig

ALLEDAAGS FUNCTIONEREN?

Casus A. : (hetero-) anamnese

Handgreep bevindingen:

• Slaat maaltijden over• Drinkt te weinig• Eten bakt af en toe aan • Staat ‘s nachts op om deuren te controleren• Sluit deur en laat sleutel in het slot zitten• …

Casus A. : Technologische alternatieven

Voorbeelden van alternatieven:

• Een kookduur-begrenzer (al dan niet automatisch of manueel)

• Het genereren van een signaal/alarm via wekker of gsm of rechtstreeks telefonisch contact om te melden dat het etenstijd is (al dan niet incl. camera, ter

controle ,zodat de gevraagde actie wel degelijk wordt uitgevoerd) 

• Een bed-alarm valpreventiesysteem waarbij via een sensor een signaal wordt doorgegeven naar een spreek-luistercontactsysteem.

Technologie vanuit het perspectief van de persoon met dementie

Voorwaarden:

• Een gevoel van onafhankelijkheid• Ondersteunen in maken van keuzen• een positieve invloed op zijn leven• Ondersteunen van de nog aanwezige vaardigheden• Ondersteunen het zelfbeeld, als zijnde iemand met

mogelijkheden• Herinneren aan vertrouwde oplossingen• Informatie is ten allen tijde beschikbaar

Profiel persoon met dementie:knelpunten in omgang met technologie

• Verminderde cognitieve vaardigheden: …, leervermogen, …

• Gebrek aan ziekte-inzicht→ vanuit emotionele beleving→ vanuit cognitieve beperking

• Gedragsmoeilijkheden

• Verlies van tijdsbesef/ oriëntatie

Ethische aspecten

Een handgreep thema’s:

• Veiligheid vs Rechten als mens

• Wilbeschikkingsrecht

• Autonomie vs Beschermen

• …

Ethische aspecten : 3P’s

Perspectieven: gezichtspunten van ALLE betrokken

Principes: respect voor autonomie

Paradigma: toetsing aan ander scenario

Perspektief persoon met dementie: stappen in het beslissingsproces

1. Wat zijn de leefomstandigheden2. Analyseer de behoeften/mogelijkheden van de pmd3. Wat is het probleem dat opgelost moet worden4. Identificeer mogelijke technologie en alternatieven5. Bekijk ethische aspecten6. Bevraag en adviseer7. Kies en beslis8. Implementeren9. Bevraag resultaten10. Follow-up

Hoe ideaal in de praktijk?

Introduceren van de technologie

▫ Vraag gestuurd▫ Professionelen▫ Tijdstip van introduceren ▫ Wetgeving

# Kritische vragen …

Nood aan technologie op maat

▫ Gepersonaliseerde technologie▫ Evoluerend met de noden▫ Kwaliteit van het leven verhogen▫ Zo weinig mogelijk activiteit van de pmd▫ Snelle afhandeling & grote flexibiliteit▫ Psycho-educatie en begeleiding

Hoe ideaal in de praktijk? (2)

V. Conclusies in de zoektocht naar de meerwaarde van technologie

I. De behoeften van de mantelzorger en de persoon met dementie ivm thuiszorg

II. Het aanbod op de technologiemarkt

III. Kennis over technologie en behoefte aan technologie

IV. Technologie vanuit het perspectief van personen met dementie.

Conclusies in de zoektocht naar de meerwaarde van technologie

• Noden staan centraal Persoon met dementie Mantelzorg / naaste omgeving

• Nood aan optimaal werkende technologie• Respect voor vraagbehoefte en ethiek• Voldoende ondersteuning • Verwachtingen technologie = realistisch! • Nood aan uitgebreid kritisch onderzoek

Eindconclusies

Eindconclusies (2)

Technologie complementair aan menselijke assistentie

Antwoord op onderzoeksvraag overheid:

…Technologie zou een meerwaarde kunnen betekenen in het uitstellen van een opname…