ОлонОлон улсынулсынхудалдаахудалдаа

Макро эдийн засаг хичээлАА..ГэлэгжамцГэлэгжамц

2009 2009 онон

МУМУ--ынын ирээдүйирээдүй болсонболсоноюунлагоюунлаг оюутаноюутан залуустзалууст

энэхүүэнэхүү хичээлийгхичээлийг зориулавзориулав..

ХүндэтгэсэнХүндэтгэсэн:: АА..ГэлэгжамцГэлэгжамц

Эдийн засгийн ухааны олонсалбаруудын дотроос хамгийн эртүүссэн салбар бол олонолон улсынулсынэдийнэдийн засагзасаг юмюм. . Олон улсынэдийн засаг нь улс орнуудынхоорондох бараабараа,, үйлчилгээүйлчилгээ,,капиталынкапиталын хөдөлгөөнийгхөдөлгөөнийгсудална.

ГадаадГадаад худалдаахудалдаа гэжгэж юуюу вэвэ??

XVI-XVIIхудалдааг судалж эхэлсэн бөгөөдXVI-XVII зууны үеэс ОУ-ын

тэр үеийн эдийн засагчдыгмеркантилистууд гэнэ...................

XVIIIXVIII зууны эцсээр....................меркантилистуудын үзэл байрсууриа алдаж, чөлөөт худалдааныүзэл гарч ирсэн..........................

ОУОУ--ынын худалдаахудалдаа хийххийх ньнь чухамчухамяагаадяагаад ашигтайашигтай байдагбайдаг вэвэгэдгийггэдгийг ОУОУ--ынын худалдааныхудалдааны: :

ТуйлынТуйлын давуудавуу талынталын онолонолСонгодог онолын анхны төлөөлөгчА.Смит туйлын давуу талынонолыг анх үндэслэж, улсорнуудын хоорондох гадаадхудалдааг тайлбарласан. Улсорнууд ОУ-ын худалдаандоролцсоноор:

АдамАдам СМИТСМИТ (1723(1723--1790)1790)

• Хямд зардлаар хэрэгцээгээ хангах• Бага зардлаар ихийг үйлдвэрлэж, үйлдвэрлэхийнхээхэмжээг нэмэгдүүлэх боломжийг олж авдаг.

ТуйлынТуйлын давуудавуу талынталын онолооронолоорОУОУ--ынын худалдаахудалдаа хийгдэхэдхийгдэхэддараахдараах зүйлсзүйлс шалтгааншалтгаан ньнь болжболжбайдагбайдаг гэжгэж үздэгүздэг. .

• Үйлдвэрлэлийн нөхцөлийн ялгаа• Хэрэглэгчдийн сонирхолын ялгаа• Технологи нь ялгаатай

ХарьцангуйХарьцангуй давуудавуу талынталын онолонол

Д.Рикардо XIX зууны эхээр өөрийнхарьцангуй онолоо боловсруулж, туйлын давуу талын онолынтайлбарлаж чадаагүй тодорхойасуултанд хариулт өгсөн байдаг.

• Харьцангуй давуу талын онолоор ямар чбүтээгдэхүүнээр туйлын давуу талгүй улсолон улсын худалдаанаас ашиг олж болохыгтайлбарласан байдаг.

David Ricardo (1772David Ricardo (1772--1823)1823)

ҮйлдвэрлэлийнҮйлдвэрлэлийн боломжболомж

A

B

Кофе

(тон

н)

Кофе

(тон

н)

45

40

35

30

25

20

15

10

5

0

30

25

20

15

10

5

05 10 15 20 25 30 5 10 15 20

Цагаан будаа (тонн) Цагаан будаа (тонн )

АА улсулс ББ улсулс

АА улс цагаан будаагаараахарьцангуй давуу талтай

ББ улс кофегоороо харьцангуй давууталтай

Харьцангуй давуу талын тухай...ҮйлдвэрлэлийнҮйлдвэрлэлийн боломжболомж

Тухайн бүтээгдэхүүн үйлчилгээгээр аль улс ньхарьцангуй давуу талтай вэ? гэдгийг түүнийүйлдвэрлэлийн харьцангуй зардлаартодорхойлдог. Харьцангуй зардлыг тухайнбүтээгдэхүүн үйлчилгээний үйлдвэрлэлийналдагдсан боломжийн зардлаар хэмждэг.

Худалдааны нөхцөлХарьцангуй давуу талын тухай...ҮйлдвэрлэлийнҮйлдвэрлэлийн боломжболомж

Худалдаанаас олох ашигШинэ сонголт

Худалдааны боломж

Судлах нь…

Кофе

(тон

н)

Кофе

(тон

н)

45

40

35

30

25

20

15

10

5

0

30

25

20

15

10

5

05 10 15 20 25 30 5 10 15 20

A

B

Худалдааны боломжитшулуун

Худалдааны боломжитшулуун

Цагаан будаа(тонн) Цагаан будаа (тонн)

А улс Б улсХарьцангуй давуу талын тухай...

ҮйлдвэрлэлийнҮйлдвэрлэлийн боломжболомж

Худалдааны боломжит шулуун

Кофе

(тон

н)

Кофе

(тон

н)

45

40

35

30

25

20

15

10

5

0

30

25

20

15

10

5

05 10 15 20 25 30 5 10 15 20

A

B

Худалдааны боломжитшулуун

Худалдааны боломжитшулуунA’

B’

Цагаан будаа(тонн) Цагаан будаа (тонн)

Худалдаанаас олох ашигА улс Б улс

Худалдааны боломжит шулуун

Кофе

(тон

н)

Кофе

(тон

н)

45

40

35

30

25

20

15

10

5

0

30

25

20

15

10

5

05 10 15 20 25 30 5 10 15 20

A

B

Худалдааны боломжитшулуун

Худалдааны боломжитшулуунA’

B’

Цагаан будаа(тонн) Цагаан будаа (тонн)

Худалдаанаас олох ашигА улс Б улс

Чөлөөт худалдааныасуудал...

А улсын экспортын нийлүүлэлтба импортын эрэлт

А улсын хөнгөнцагааны дотоодын

зах зээл

А улсын экспортба импорт

Dd

Sd

Хэрвээ дэлхийн ЗЗ-ийнА улсынхаас 25

центээр илүү гэвэл

$1.50

1.25

1.00

.75

.50

.25

Үнэ

(нэг

кг/дол

лар)

10050 75 125 150Хэмжээ

10050

Үнэ

(нэг

кг/дол

лар)

$1.50

1.25

1.00

.75

.50

.25

Хэмжээ

Экспорт = 50$1.50

1.25

1.00

.75

.50

.25

10050

Dd

Үнэ

(нэг

кг/дол

лар)

Үнэ

(нэг

кг/дол

лар)

10050 75 125 150

илүүдэл = 50

$1.50

1.25

1.00

.75

.50

.25

Хэрвээ дэлхийн зах зээлдээр үнэ цааш өссөн

гэвэл...

Sd

Хэмжээ Хэмжээ

А улсын экспортын нийлүүлэлтба импортын эрэлт

А улсын хөнгөнцагааны дотоодын

зах зээл

А улсын экспортба импорт

Экспорт = 50

Экспорт = 100$1.50

1.25

1.00

.75

.50

.25

10050

Dd

Үнэ

(нэг

кг/дол

лар)

Үнэ

(нэг

кг/дол

лар)

10050 75 125 150

илүүдэл = 50

илүүдэл = 100 $1.50

1.25

1.00

.75

.50

.25

Хэрвээ дэлхийн ЗЗдээр үнэ 1$-оосбага гэвэл...

Sd

А улсынэкспорт

Хэмжээ Хэмжээ

А улсын экспортын нийлүүлэлтба импортын эрэлт

А улсын хөнгөнцагааны дотоодын

зах зээл

А улсын экспортба импорт

хомсдол = 50

$1.50

1.25

1.00

.75

.50

.25

10050

Dd

Үнэ

(нэг

кг/дол

лар)

Үнэ

(нэг

кг/дол

лар)

10050 75 125 150

илүүдэл = 50

илүүдэл = 100 $1.50

1.25

1.00

.75

.50

.25

Sd

экспорт = 50

экспорт = 100

импорт = 50

А улсынэкспорт

Хэмжээ Хэмжээ

А улсын экспортын нийлүүлэлтба импортын эрэлт

А улсын хөнгөнцагааны дотоодын

зах зээл

А улсын экспортба импорт

хомсдол = 50

хомсдол = 100

$1.50

1.25

1.00

.75

.50

.25

10050

Dd

Үнэ

(нэг

кг/дол

лар)

Үнэ

(нэг

кг/дол

лар)

10050 75 125 150

илүүдэл = 50

илүүдэл = 100

А улсынэкспорт

экспорт = 50

экспорт = 100

импорт = 50

импорт = 100

А улсынимпорт

$1.50

1.25

1.00

.75

.50

.25

Sd

Хэмжээ Хэмжээ

А улсын экспортын нийлүүлэлтба импортын эрэлт

А улсын хөнгөнцагааны дотоодын

зах зээл

А улсын экспортба импорт

DdХомсдол = 50

$1.50

1.25

1.00

.75

.50

.25

10050

Үнэ

(нэг

кг/дол

лар)

Үнэ

(нэг

кг/дол

лар)

10050 75 125 150

Илүүдэл = 100

С улсынэкспорт

С улсынимпорт

$1.50

1.25

1.00

.75

.50

.25

Sd

Илүүдэл = 50

Хэмжээ Хэмжээ

С улсын экспортын нийлүүлэлтба импортын эрэлт

С улсын хөнгөнцагааны дотоодын

зах зээл

С улсын экспортба импорт

ДэлхийнДэлхийн ЗЗЗЗ дээрхдээрх экспортэкспорт болонболонимпортынимпортын тэнцвэрттэнцвэрт үнэүнэ баба тоотоо хэмжээхэмжээ

Үнэ

(нэг

кг/дол

лар)

А улсын экспорт

А улсын импорт

Хэмжээ

С улсын экспорт

С улсын импорт

10050

$1.50

1.25

1.00

.75

.50

.25

25

.88 Тэнцвэр

ОлонОлон улсынулсын худалдааныхудалдааны бодлогободлого

ТухайнТухайн улсынулсын экспортэкспорт, , импортынимпортынхэмжээгхэмжээг өөрчлөхөөрчлөх замаарзамаар эдийнэдийнзасгийнзасгийн төлөвтөлөв байдалдбайдалднөлөөлөхөднөлөөлөхөд чиглэсэнчиглэсэн төрөлтөрөлбүрийнбүрийн хөтөлбөрхөтөлбөр, , үйлүйл ажиллагаагажиллагааголонолон улсынулсын худалдааныхудалдааны бодлогободлогогэнэгэнэ..

Худалдааны хориг саад

Тарифын хориг саадОрлогын тарифХамгаалалтын тарифИмпортын квотТарифын бус хориг саадДемпинг

ТарифынТарифын ЭЗЭЗ--ийнийн үрүр дүндүн

1.1. ЖижигЖижиг улсынулсын эдийнэдийн засагзасаг анализанализ

2.2. ТомТом улсынулсын эдийнэдийн засгийнзасгийн анализанализ

PY

QY

S

D

F

A

G

a b c d

O

P w

P t

ОУ-ын ЗЗ-ийн үнэ

Татварын дараах импорт

① үнийн өсөлт

Q1 Q2Q3 Q4

Татварын өмнөх импорт

② татварын дараах импортынбууралт

eB

C

H

③a+b+c+d нь хэрэглэгчийн алдагдал

④ a нь үйлдвэрлэгчийн илүүдлийн өсөлт

⑤ c нь засгийн газрын тарифынорлого

Алдагдал：a+b+c+d（хэрэглэгч）Ашиг：a（үйлдвэрлэгч）+c（засгийн газар）

⑥ (b+d） нь цэвэр ашиг

1.1. ЖижигЖижиг улсынулсын эдийнэдийн засагзасаг анализанализ

1.1. ТомТом улсынулсын эдийнэдийн засгийнзасгийн анализанализ

PY

QY

S

D

Pw

Pt

O

PW1

Pt1

Q1 Q3 Q4 Q4

a b c df

t

PW1：Том улсын импортын бууралт, ОУ-ын зах зээлийн үнийн уналт

Pt1：татварын дараах дотоодын бууралт

O

P

QD

S

PW

PQ

Q1 Q3 Q4 Q2

a b c d

ИмпортынИмпортын квотынквотын ЭЗЭЗ--ийнийнүрүр дүндүн

ИмпортынИмпортын квотынквотын ЭЗЭЗ--ийнийнүрүр дүндүн

PPWW

PPW&QW&Q

SSDD

DDDD

PP

QQ

КвотКвоттогтоогчийнтогтоогчийн

орлогоорлогоSSW&QW&Q

ҮйлдвэрлэгчийнҮйлдвэрлэгчийнилүүдлийнилүүдлийн өсөлтөсөлт

ҮхмэлҮхмэл хэмжээхэмжээ/ / алдагдалалдагдал

КвотКвот

ДемпингДемпинг

ЭЗ-ийн үрдүн P,C

QQ O

DF

MRF

MC

DD MRD

PF

PD

MC

Үнийн ялгаварлалҮнийн ялгаварлал

ГадаадынЗЗ

ДотоодынЗЗ

Гадаадын ЗЗ нь дотоодынЗЗ-ээс илүү их мэдрэмжтэй

байна...Дотоодын ЗЗ-ийнүнэ гадаад ЗЗ-ийнүнээс өндөр байх...

ТАРИФЫНТАРИФЫН ЭДИЙНЭДИЙН ЗАСГИЙНЗАСГИЙН НӨЛӨӨНӨЛӨӨ

Шууд үр дүн:• Хэрэглээг зохицуулах• Дотоодын үйлдвэрлэлийгнэмэгдүүлэх

• Импортоос татгалзах• Тарифын орлогоШууд бус үр дүн

ТАРИФЫНТАРИФЫН ЭДИЙНЭДИЙН ЗАСГИЙНЗАСГИЙН НӨЛӨӨНӨЛӨӨ

Квотын эдийн засгийннөлөө

Тариф болон квотынцэвэр зардал

Орлогынхуваарилалтын нөлөө

Үр ашиггүй үйлдвэрлэл ньнийгмийн зардлыг бий болгох

ба хэрэглээний илүүдэл.

ЭкспортынЭкспортын татаастатаас

DD

S

Хэмжээ

Үнэ

Pw ДэлхийнЗЗ-ийн үнэ

Чөлөөт худалдааны үед, Pw ньдэлхийн ЗЗ-ийн үнэ

Qd

Qd -хэрэглээний эрэлт

Qs

Qs- үйлдвэрлэлGE нь экспорт.

G E ТатаасТатаасын үед Qd' ньүйлдвэрлэгчдийн нийлүүлэлт Qs'нь дотоодын ЗЗ үйлдвэрлэл.

Pw+ s

Qd' Q`s'

AB нь шинэ экспорт.

A B

Дэлхийн худалдааны байгууллага (WTO)•Улс хоорондын худалдааныхарилцааг зохицуулах зорилгоор 1947 онд Тариф Худалдааны Ерөнхийхэлэлцээр / ГАТТ/ байгуулагдсан

•1947-1995 оныг хүртэл 8 удаагийн уртхэлэлцээр явагдаж...

•1995 оны 1 сард Дэлхийн худалдааныбайгууллагыг бий болгох тухайхэлэлцээр хүчин төгөлдөр болжүүссэн.

ДЭЛХИЙНДЭЛХИЙН ХУДАЛДААНЫХУДАЛДААНЫ БАЙГУУЛЛАГАБАЙГУУЛЛАГА

Дэлхийн худалдааны байгууллага(WTO)•Тарифын хөнгөлөлт•Шинэ бодлогоор худалдаагидэвхжүүлэх

•Худалдааг чөлөөтэй болгох, гадуурхах бодлогыг устгахаддөхөм үзүүлэх

•Худалдааны элдэв саадыгарилгахад тус тус чиглэсэнбайдаг.

ДЭЛХИЙНДЭЛХИЙН ХУДАЛДААНЫХУДАЛДААНЫ БАЙГУУЛЛАГАБАЙГУУЛЛАГА

ГадаадГадаад худалдааныхудалдааны нийтнийт бараабарааэргэлтэргэлт //МонголМонгол улсулс//

ЭкспортынЭкспортын барааныбарааны гүйцэтгэлгүйцэтгэл2008 2008 онон

1 1 -- Хятад 1631302 64.2%64.2%2 2 -- Канад 174597 6.9%6.9%3 3 -- Их Британи 165824 6.5%6.5%4 4 -- Люксембург 161961 6.4%6.4%

5 5 -- АмерикийнHэгдсэн Улс 112670 4.4%4.4%

6 6 -- ОХУ 84629 3.3%3.3%7 7 -- Бусад 208281 8.2%8.2%

2539265100.0%

ИмпортынИмпортын барааныбарааны гүйцэтгэлгүйцэтгэл2008 2008 онон

1 1 -- ОХУ 1244538.844 34.4%34.4%2 2 -- Хятад 1182599.502 32.7%32.7%3 3 -- Япон 238855.8992 6.6%6.6%4 4 -- БНСУ 194594.8076 5.4%5.4%

5 5 -- Америкийн HэгдсэнУлс 156687.6028 4.3%4.3%

6 6 -- ХБHГУ 93339.37765 2.6%2.6%7 7 -- Бусад 505,216.5 14.0%14.0%

3615832.554 100.0%100.0%

ЭкспортынЭкспортын барааныбарааны бүтэцбүтэц2008 2008 онон

1 1 --Эрдэс бvтээгдэхvvн 60.1%60.1%

2 2 --Сувд, vнэт ба хагас vнэт чулуу, vнэт металл, гоёлын зvйлс, зоос

23.6%23.6%

3 3 --Нэхмэл болон нэхмэл бvтээгдэхvvн 8.9%8.9%4 4 --Арьс ширэн тvvхий эд болон боловсруулсан

арьс, шир, ангийн vс, эдгээрээр хийсэн эдлэл1.6%1.6%

5 5 --Бусад 5.8%5.8%

ИмпортынИмпортын барааныбарааны бүтэцбүтэц2008 2008 онон

1 1 --Эрдэс бvтээгдэхvvн 26.7%26.7%

2 2 --Машин, механик тоног төхөөрөмж ба эд анги, цахилгаанхэрэгсэл, тэдгээрийн сэлбэг 16.8%16.8%

3 3 --Авто, агаарын ба усан замын тээврийн хэрэгсэл, тэдгээрийн эд, анги 12.7%12.7%

4 4 --Целлюлоз цаас, картон 11.5%11.5%5 5 -- Vндсэн төмөрлөг болон тvvгээр хийсэн бvтээгдэхvvн 7.4%7.4%6 6 --Хvнсний бэлэн бvтээгдэхvvн 6.4%6.4%7 7 --Ургамлын гаралтай бvтээгдэхvvн 4.4%4.4%8 8 -- Бусад 14.1%14.1%

МонголМонгол улсынулсын гадаадгадаадхудалдааныхудалдааны бодлогободлого

ХудалдааХудалдаа

ХудалдааХудалдаа

ХудалдааХудалдаа

Бид хамтдаа хөгжлийгбүтээнэ...

Танд амжилт хүсье...

Хүндэтгэсэн: Адилбишийн Гэлэгжамц

Хичээлийг бүрэн эхээрнь

www.gelegjamts.com--оос татаж авна уу!