www.kesifakademi.com | SOSYAL PSİKOLOJİ

LİDERLİK VE KURAMLARIMustafa Yılmaz

Neler Öğreneceğiz?

Liderlik Kavramı

Yönetici Lider Farkı

Liderlikle İlgili Yaklaşımlar

Özellik Yaklaşımları

Davranışsal Yaklaşımlar

Michigan State Ve Ohio State Üniversitesi Çalışmaları

Blake Ve Mouton’un Yönetim Biçim Ölçeği

D.Mc Gregor’un X Ve Y Kuramları

Durumsal Liderlik Modelleri

Friedler’in Durumsallık Modeli

Yol Amaç Modeli

Vroom- Yettom- Jago Modeli

Yeni Liderlik Yaklaşımları

Dönüşümsel Liderlik

Karizmatik Liderlik

Liderlikte Atıf Kavramı

Pozitif Bir Liderlik Anlayışı: Otantik Liderlik

Liderlik Kavramı

Liderlik bir sanattır. Diğer sanat dallarında

olduğu gibi deneyim, zeka ve eğitim üstünlüğü

liderlik için genel niteliklerdir. Liderlik bireyleri

örgüt amaç ve hedeflere ulaştıracak şekilde

onları eş güdümleme sanatıdır.

Liderlik Kavramı

Liderlik, bir grup insanı belirli amaçlar etrafında

toplayabilme ve bu amaçları gerçekleştirmek

için onları harekete geçirme bilgi ve

yeteneklerinin toplamıdır.

Liderlik Kavramı

“Lider mensup olduğu grubun amaçlarını

belirleyen ve bu amaçların gerçekleşmesinde

gruba en etkili biçimde yön verebilen kişidir.”

Liderlik Kavramı

Herhangi bir durumda;

Hedefe ulaşmak için

Kişinin, grubun faaliyetlerini etkileme, yönlendirme,

kontrol etme

Grup üyelerini bir araya getirme

Grubun devamlılığını sağlama süreci

Neden Lidere İhtiyaç Var?

Bir işletmede bir lidere ihtiyaç duyma nedenleri;

Grubun yeni durumlara uyabilmesi

Grubun amacını gerçekleştirebilmesi

Grup üyelerinin tatmin olabilmesi

Grubun kendi bütünlüğünü koruyabilmesi

Grup içindeki iş bölümünün rolleri farklılaştırması ile grubu motive etmesi

Grup çalışması ile amaca daha kolay ulaşılmasının sağlanması

Grupta Lider rolünü üstlenen kişi grup yapısını korumalı ve hedefe

ulaşmada katkıda bulunması

Yönetici Lider Farkı

YÖNETİCİLİK, yönetim tanımında belirlenen

görevlerin etkili bir biçimde yerine getirilmesi

olarak tanımlanabilir. Bu anlamda; Yöneticilik,

başkaları adına yapılan, önceden belirlenen

amaçları gerçekleştirmek için uğraşılan bir iş-

uğraşıdır.

Yöneticilik için eğitim, deneyim ve sürekli

kendini yenilemeye ihtiyaç vardır. Liderlik ise,

bir yönetim SANATI…

Yönetici, insanları etkilerken gücünü formal

yollarla elde eden kişidir. Liderlik ise bireylerin

sosyal etkileme gücüyle (zeka, yetenek, beden

ve sözel iletişim becerileri, önseziler gibi) oluşur.

Lider formal olabileceği gibi bir grubun başı ya

da grubun ihtiyacı olduğunda ya da bir kriz

döneminde ortaya çıkabilir.

Herkes yönetici olabilir, ama herkes lider

olamaz, ancak yöneticinin iyi bir lider de olması

başarısında önemli bir rol oynar

LİDERLİKLE İLGİLİ YAKLAŞIMLAR

Liderlik teorilerini 4 bölümde inceleyeceğiz;

Özellik Yaklaşımları

Davranışçı Liderlik Yaklaşımları

Durumsal Liderlik Modelleri

Yeni Liderlik Yaklaşımları

Özellik Yaklaşımları

Özellikler Teorisi

“Büyük Adam” teorisi diye de adlandırılır

Liderlik çalışmalarının ilk dönemlerinde kişilik psikolojisi olarak ortaya

çıkmıştır

Liderin sahip olması gereken özellikleri belirleyip liderleri tanımlamıştır

Bu teoriye göre “Lider olunmaz, Lider doğulur”

Lider kişi; fiziksel, zihinsel, kişilik ve sosyo- ekonomik özellikleri ile

gruptan farklıdır

Teori, sadece Lideri incelemiş ancak onu takip eden grup üyelerini

teması içine almamıştır.

Fiziksel Özellikler; Aileden kalıtımsal olarak geçer

Başkalarına güven verici görünüm, boy, yakışıklılık ve cinsiyet

Irk, olgunluk ve enerjik olma

Zihinsel Özellikler; Lideri üstün gösterir

Karmaşık işlerle ve problemlerle uğraşma, kuvvetli insan ilişkileri

Güzel konuşma ve zekayı kullanma

Kişilik Özellikleri; Başarıda önemli rol oynar

Duygusal açıdan soğukkanlı, zorluklara karşı dayanıklı olma

Düşmanca duyguları saklayabilme, kararlılık ve güven duygularınıgösterebilme

Sosyo-Ekonomik Özellikler;

Liderin seçimi yalnız psikolojik temellere dayalı olarak değil, aynı zamandasosyo-ekonomik niteliklere de bağlıdır. Sosyo-ekonomik nitelikler birkişinin liderlik gücünü arttırır, ancak tek başına lider olmasını sağlamaz.

Davranışçı Liderlik Yaklaşımları

Davranışçı Liderlik Teorileri;

Lider kimdir?

Lider ne yapar?

Lider, çevredekilere, özellikle izleyicilerine nasıl davranır?

Çevresindekilerle ilişkileri, iletişimi ve birlikte çalışma alışkanlıkları

nasıldır?

Davranışçı Liderlik Teorileri tüm bu sorulara

yanıt arayan teorilerdir

Michigan State Üniversitesi Çalışmaları

1947’de Rensis Likert başkanlığında Michigan Üniversitesinde yapıldı

Birbiri ile ilgi olan ve Örgütsel etkinliği artmasına neden olan Liderlik özelliklerini inceledi

Grup üyelerinin tatmini ve grup verimliliğinin arttırılmasında liderin önemi belirlemeyi

amaçlandı

Sonuçta 2 lider davranışı belirlenmiştir; Kişiye yönelik ve İşe yönelik davranışlar

Kişiye yönelik Liderde;

İş görenlerin kişisel ihtiyaçlarının karşılanması

Çalışma koşullarının iyileştirilmesi

İşe yönelik Liderde;

Grup üyelerinin çalışmalarını yakından kontrol edilmesi

Otoritenin kullanılması

Grubu belirlenmiş ilke ve normlara göre yönetmesi

Michigan Üniversitesi Çalışması

Araştırma Sonucu

Kişiye yönelik liderler;

1. Etkin lider davranışı gösterir

2. Astların iş tatmini arttırır

3. Performansı olumlu yönde etkiler

Ohio State Üniversitesi Çalışmaları

1945’te Ralph Stogdill başkanlığında Ohio State

Üniversitesinde oldu

Lider Davranışı Tanımlama Anketi (LBDQ) sonuçlarının

analiz edilmesiyle oldu

Analizlerde Liderlik, 2 farklı boyutta incelendi; İnisiyatif ve

Anlayış özellikleri incelendi.

Ohio State Üniversitesi Liderlik Çalışması Liderlik Boyutları

İnsiyatif Anlayış

Planlama ve örgütleme İş tatminine önem verme

Karar verme Arkadaşça davranma

Koordine etme Duygu düşünceleri anlama

Problem çözme Danışarak karar verme

İletişim sürecini belirleme Destek olma

Yöneltme, talimat verme İletişim kurma

Baskıcı davranma

Blake ve Mouton’un Yönetim Biçim Ölçeği

Robert Blake ve Jane Mouton tarafından geliştirildi

Liderlik 2 ana boyutta incelenmiştir;

Üretime önem veren Lider

Kişiler arasındaki ilişkilere yönelen Lider

Bleke ve Mouton bu matris sayesinde 81 farklı liderlik

tarzını ortaya çıkarmıştır

(1,1) Başarısız Yönetim

Bu tarz liderde ne iş ne insan ilişkileri önemlidir

Örgüt – iş gören hedefleri arası uyumsuzluk

İş görenler kendi haline bırakılır

Önemli olan İşlerin yapılması değil nasıl yapılması gerektiğidir

İletişim yukarıdan aşağı doğru tek yönlüdür

(9,1) Otorite – İtaat

Bu tarz lider, işin zamanında ve eksiksiz bitmesini ister

İnsan faktörleri dikkate alınmaz

İletişim yukarıdan aşağı doğru tek yönlüdür

(1,9) Klüp Yönetimi

Gruptaki kişilerin ihtiyaçları önemlidir

Dostça bir ortam hakimdir

Yapılacak işe yeterince önem verilmez

Hedefler açık şekilde belirlenmez

(9,9) Takım Yönetimi

Hem işe hem işi yapana yeterince önem verilir

Örgütün hedefleri ile kişisel ihtiyaçlar arası uyumsuzluk yoktur

Yeterince fırsatta insanlar yaratıcılıklarını gösterebilir

İki yönlü ve açık bir iletişim vardır

Bu tarz başarılı bir liderlik için doğru matris noktası olduğu kabul edilir

(5,5) Orta Yol

Görevin gerekleri ile iş gören ihtiyaçları arasında ters orantı var

Kullanılan yöntem, varolan durumu muhafaza etme yöntemidir

Hem biçimsel hem biçimsel olmayan iletişim sistemleri kullanılır

Yenilik ve değişikliklere açık değildir

McGregor’un “X” ve “Y” Kuramları

McGregor’un “X” ve “Y” Teorileri Açısından Liderlik;

“X” teorisine göre;

Ortalama özellikteki bir insan çalışmayı sevmez işten kaçar

Sorumluluk almayı sevmez

Çalışmalar için zorlanmaları gereklidir

“Y” Teorisine göre;

İnsanlar kendilerini kontrol ederek çalışır

Her insan potansiyelini geliştirip aldığı sorumlulukları çoğaltır

Yönetici, iş görenlere yaratıcı ve kendilerini gelişitirici bir ortam sağlar

McGregor’un “X” teorisine sahip olan lider “Otoriter ve Mücadeleci ”

“Y” teorisine sahip olan lider ise “Katılımcı ve Demokratik”

DURUMSAL LİDERLİK MODELLERİ

Durumsallık kuramları liderlik biçiminin, özel bir durumun gereklerine

göre biçimlenmesi ve çeşitlenmesi gerektiğini, bu nedenle tek bir

yaklaşımın bütün koşullar için geçerli olmayacağını belirtir. Liderler

davranışlarını, değişen koşullara göre ayarlamalıdır. Durumsallık teorisi

en uygun liderlik davranışının koşullara ve durumlara göre

değişeceğini söylemektedir. Bazı durumsal liderlik modelleri;

Fiedler’in Durumsallık Modeli

House’un Yol Amaç Modeli

Vroom-Yetton-Jago Modeli

Fiedler’in Durumsallık Modeli

Fiedler, liderin ortaya çıktığı durumlar üzerinde kurduğu

modelinde, lider ve grup arasındaki ilişkiler, grubun liderin

yeteneklerine güven derecesi, astların yaptıkları işin doğası

(zor ,çeşitli, tekdüze vb.) ve lidere ne derecede otorite

verildiği gibi etmenler üzerinde durmaktadır. Kuram liderlik

biçimleri ile durumun istekleri arasında eleştirme yapılması

ve uyumun sağlanması durumunda grup etkinliğinin

artacağını varsaymaktadır.

Liderlerin davranışlarının etkinliğini belirleyen üç

önemli durumsal değişken vardır. Bunlar:

Lider ile izleyiciler (üyeler) arasındaki ilişkiler

(leader-member relations),

Başarılacak işin niteliği (task structure)

Liderin mevkiye dayanan otoritesinin derecesi

(position power)

Lider-Üye İlişkileri: Lider ve astları arasındaki karşılıklı ilişkileri ifade eder. Lider ve astlar

arasında karşılıklı sevgi, saygı, güven varsa bunlar iyi ilişkilerin işaretidir.

Görev Yapısı: Yapılacak işin iyi tanımlanmış ve nasıl yapılacağının belirli olmasını ya da

tam tersi belirsizliğin hüküm sürdüğü durumları açıklar. İşin yapısının belirliğinin yüksek

olduğu durumlar, planlı ve önceden bilinen iş ortamlarını açıklarken, işin yapısının

belirliliğinin düşük olduğu durumlar değişimi ve karışıklığı açıklar.

Liderlerin Mevkii Gücü: Liderlerin sahip olduğu liderlik gücünün tabiatında var

olduğunu ifade eder. Diğer bir anlamda, liderin üyeler tarafından lider olarak kabul

edilmesi gerekir. Eğer lider, yeteri kadar astları yönlendirebiliyorsa, gerektiğinde

ödüllendirip, cezalandırabiliyorsa liderin mevkii gücü yüksek ve uygundur. Eğer bütün bu

özelliklere sahip değilse, liderin kontrolü dışında pek çok karar alınıyorsa liderin gücü

zayıf demektir.

House’un Yol- Amaç Modeli

Yol-amaç modeli, 1970’li yıllarda Martin Evans ve Robert House tarafından geliştirilmiş bir

yaklaşımdır. Liderlikte yol-amaç modeli liderin belirli özelliklerinden çok, liderin davranışları

ve durumları üzerinde durur. Araştırmacılar, liderlerin örgütte iki önemli fonksiyona sahip

bulunduklarını ileri sürmektedirler. Bunlar;

1. Örgütsel amaçları belirleme ve böylece astlara hangi davranışlarının

ödüllendirileceğini bildirme durumudur.

2. Arzulanan davranışlar doğrultusunda astları destekleyerek, onların amaçlara

ulaşmasını sağlamak ve sonucunda da ödülleri arttırmaktır.

Liderin davranışının astlarca kabul edilmesi, ancak bu davranışın derhal tatmin edici

olmasına ve onların gelecekte erişebilecekleri bir tatmin için araç olabilme koşuluna bağlıdır.

Ayrıca, bir liderin davranışı başarılı bir görev yapıldığı, bir ihtiyaç tatmin edildiği, başarılı bir iş

için gerekli olan faaliyetler desteklendiği ölçüde güdüleyici olmaktadır.

Yol-amaç modeli, liderin farklı durumlarda farklı davranış görüntüleri göstereceğini ileri

sürerek, dört liderlik davranışı belirler: Bunlar; yönlendirici, destekleyici, katılımcı ve

başarıya yönelik lider tipleridir.

1. Yönlendirici Lider; astlardan beklentilerinin neler olduğunu açıklar, görevleri nasıl

başaracakları konusunda rehberlik eder, iş programları ve astlara başarı

standartlarının tanımını yapar.

2. Destekleyici Lider; astlara arkadaşça davranarak onların statülerine ilgi gösterir.

Astların kendilerini iyi hissetmelerini sağlar.

3. Katılımcı Lider; kararları vermeden önce astların fikirlerine başvurur. Onların istek

ve düşüncelerini dikkate alır.

4. Başarıya Yönelik Lider; amaçlara ulaşmada astlardan yüksek performans

bekleyen, bu performansı göstermeleri için de gereken desteği sağlayan bir

liderlik tipidir.

Vroom-Yetton-Jago Modeli

Liderlikte 3. tip durumsallık modeli Vroom-Yetton-Jago modelidir. İlk

olarak, Victor Vroom ve Philip Yetton tarafından öne sürülmüş, son

yıllarda da Arthur G. Jago tarafından yaygınlaştırılmıştır. Bu model de,

yol-amaç modeli gibi belirlenen bir durumdaki liderlik modelini

tanımlamaya çalışır.

Vroom ve Yetton katılımcı karar vermeyle ilgili beş düzey

tanımlamaktadır. En otokratik liderlikten, en katılımcı liderliğe kadar

bu beş düzey şu şekilde sıralanmaktadır.

1.Otoriter Lider (1)

Lider, kendisine verilen uygun bilgileri kullanarak, sorunu

çözer ya da kararı verir.

2.Otoriter Lider (2)

Lider, gerekli bilgileri astlarından alarak , sorunun çözümüne

kendisi karar verir. Astların oynadığı rol , kararın verilmesi için

gereken bilgiyi sunmaktır.

3. Danışan Lider (1)

Lider sorunu, astları bir grup olarak bir araya toplamaksızın, konuyla ilgili

fikirlerini alarak bireysel olarak paylaşır. Sonra astların etkisini yansıtsın ya da

yansıtmasın, kararı kendisi verir.

4. Danışan Lider (2)

Lider sorunu, bir grup olarak astlarıyla paylaşır onların toplu fikirlerini öğrenir.

Sonra astların etkisini yansıtsın ya da yansıtmasın kararı kendisi verir.

5. Katılımcı Lider

Lider sorunu bir grup olarak astlarıyla paylaşır. Burada liderin rolü başkanlık

yapmaktır. Lider kendi çözümünü ya da önerisini kabul etmesi için gruba

baskıda bulunmaz. Amaç grubun da desteklediği en uygun çözüme ulaşmaktır.

YENİ LİDERLİK YAKLAŞIMLARI

Küreselleşme ve rekabet, toplumsal ve kurumsal süreçlerdeki

gelişmeler liderlik alanında da yeni yaklaşımların ortaya

çıkmasına neden olmuştur. Değişen insan sermaye ve bilgi

yönetimi ile birlikte liderlerin de yeni bilgi, yetenek, vizyon,

strateji geliştirmeleri ya da lider olabilmeleri için daha üst

düzey bilgi ve becerilere sahip olmaları gerekmektedir. Yeni

liderlik yaklaşımlarından Dönüşümsel Liderlik ve Karizmatik

Liderlik konularını ele alacağız.

Dönüşümsel Liderlik

Dönüşümcü liderlik anlayışına göre, lider izleyicilerin

ihtiyaçlarını, değer yargılarını değiştiren kişidir.

Dönüşümcü lider organizasyonları, değişim ve

yenilenmeyi gerçekleştirerek üstün performansa

ulaştıran kişidir. Bu da liderin vizyon sahibi olması ve

vizyonu izleyicilere kabul ettirmesi ile mümkündür. Yani

vizyon örgütsel yaşamı 'anlamlı' hale getirir, çalışanların

heyecanını körükler.

Dönüşümsel liderlik biçiminde lider, karizma, geleceği görmek, empati yapabilmek

gibi özelliklere sahiptir. Bir karizmatik lider ,grup üyelerince olağanüstü özellikleri

olduğu şeklinde algılanır. Liderin grup üyelerinde yarattığı sadakat ve heves onların

esin yeteneğini geliştirir. Lider davranışı, astlar için bir örnek oluşturur. İzleyicilerin

'kendilerini adama' düzeylerini yükseltir.

İşlerin devamlılığına önem veren geleneksel liderler (transactional), geçmişle

bugünü bağdaştırarak, geçmişteki olumlu ve yararlı gelenekleri sürdürmek, bunları

gelecekteki nesillere bırakmak açısından katkıda bulunurken, dönüşümsel liderler,

bugün ile geleceği bağdaştırmaya çalışıp, yenilikçi ve yaratıcı etkinlikleri

özendirerek, grup ve örgüt başarısını artırıcı bir rol oynarlar.

Karizmatik Lider

Karizma, bilindiği üzere çekiciliği (attractiveness) ifade

etmektir. Bir kişinin sahip olduğu karizmanın, başkalarını

etkilemede önemli bir rol oynadığına daha önce işaret

etmiştik. Karizmatik lider, sahip olduğu karizma oluşturan

özellikleri ile başkalarını, kendi istediği yönde davranmaya

sevk edebilen kişidir. Karizmatik lider izleyicilerini üstün

performansa sevk eden kişidir.

Karizmatik liderler, takipçileriyle aralarında duygusal bağlar kurarak,

onları umulmadık hedeflere doğru yönlendirebilirler. Dönüşümsel

liderlikte olduğu gibi, burada da astların, örgütün amaçları ve

misyonuyla ilgileri, kendi amaçlarının üzerindedir. Karizmatik

liderler, astların sadakatini kazanırlar ve onlara örnek teşkil ederler.

Karizmatik liderliği, dönüştürücü liderlikten ayıran en önemli özellik,

karizmatik liderliğin her zaman yeniliğe ve değişime

odaklanmamasıdır.

Karizmatik liderler, örgütlerinin geleceğini bugünden çok farklı

görürler. Geleceği yakalayabilmek için, astları güçlendirerek ve

geliştirerek sorumluluk almalarını sağlarlar. Astlarla aralarında çok

güçlü bir bağ kurarlar ve güven ortamı yaratırlar. Kendilerini ve

fikirlerini tanıtmak için tüm iletişim kanallarını kullanırlar; astları için

hem fikirleri, hem de davranışlarıyla model oluştururlar.

KAYNAK: http://isikoren.files.wordpress.com/2012/12/20121213-141602.jpg

LİDERLİKTE ATIF KAVRAMI

Atıfta bulunulan kişinin davranışları ve etkileyen faktörlerin ayırt edici

özellikleri olup olmadığını kıyaslanması

Kişinin her hangi bir davranışı ve sonuçları gözlemlenmesi

Bu davranışın bir liderlik davranışı olup olmadığı saptanması

Bu davranış “Liderlik” davranışı olarak algılanıyorsa ve tutarlılık

gösteriyorsa kişi LİDER olarak tanımlanabilir

Lider bu teori yardımı ile, izleyicilerine ne şekilde davranacağını ve nasıl

yönlendireceğini çözebilir

Atıf Teorisi;

Kişinin içsel özelliklerini kontrol etmesi

Kişinin çevre faktörlerinden ne kadar etkilendiğini kontrol etmesi

POZİTİF BİR LİDERLİK ANLAYIŞI: OTANTİK LİDERLİK

Otantiklik; kendi kendini bilmek, kendini doğru olarak ifade edebilmektir.

Otantikliğin özü insanın kendini bilmesi, kabul etmesi ve kendine karşı daima

net doğru olabilmesidir. Başka bir değişle «Birey; kendi öz değerlerine,

kişiliğine, tercihlerine ve duygularına bağlı olduğu ölçüde otantiktir».

Otantik, orijinal taklit olmayan anlamına gelir. Bu bağlamda otantik lider;

«Kendi düşünceleri, davranışları ve diğerleri tarafından nasıl algılandıklarının

farkında olan, kendilerinin ve diğerlerinin değerleri, ahlaki bakış açıları,

bilgileri ve güçlü yönlerini bilen; içinde bulundukları-çalıştıkları ortamı tanıyan,

kendine güvenen, umudu olan, iyimser, sorunların çabuk üstesinden gelebilen

ve ahlaklı bireyler»dir.

Otantik liderlerin özellikleri özetle şu şekilde sıralanabilir;

Topluma hizmet vermeyi ilke edinirler.

Kimseyi taklit etmezler kendilerine özgüdürler.

Kişisel çıkarlardan çok toplum çıkarlarını düşünürler.

Statü onlar için çok önemli değildir.

Otantik liderlik özelliği doğuştan değildir, sonradan geliştirmişlerdir.

Güçlü bir kurum kültürü ve sosyal kültürlerde nasıl kabul edileceklerini ve

köklü bir değişim için hangi kültürden yararlanacaklarını bilirler.

Akıllarını kullanırlar ancak vicdan duyguları da davranışlarında baskın rol

oynar.

www.kesifakademi.com

Zihin, Kalp ve Ruh Bütünlüğünde Bireysel ve Toplumsal Gelişim

TEŞEKKÜRLER

KAYNAKÇA

http://notoku.com/durumsal-liderlik-modelleri/#ixzz3OAXRhCl6

http://notoku.com/durumsal-liderlik-modelleri/#ixzz3OAZMgSNw

http://notoku.com/durumsal-liderlik-modelleri/#ixzz3OApBQRc8

http://notoku.com/yeni-yaklasimlardan-donusumsel-liderlik-modeli/#ixzz3OB2gZd6f

http://notoku.com/yeni-yaklasimlardan-donusumselliderlik-modeli/#ixzz3OB4kRzai