KAFKASYA’DAKİ GELİŞMELER VE TÜRKİYE

BİLGESAM Kafkasya Uzmanı Elnur İSMAYİLOVBİLGESAM Kafkasya UzmanıOrhan GAFARLI

Kafkasya’nın Jeopolitiği

Kuzey Kafkasya

Kuzey Kafkasya•Kuzey Kafkasya

Federal Bölgesi- 2010 •Rus nüfusun en az

olduğu bölge•Müslüman nüfusun en

fazla olduğu bölge•Federal bütçeden en

fazla yardım alan bölge

•Rusya’nın en istikrarsız bölgesi

Kuzey Kafkasya’da Güvenlik Sorunları

•Rus-Kafkas Savaşı (1817-1864)•Birleşik Kafkasya Cumhuriyeti (Mayıs 1918-

Mart 1921)• II. Dünya Savaşı sırasındaki sürgünler•Çeçenistan Meselesi :• -1.Rus-Çeçen Savaşı (Aralık 1994-Agustos

1996)-Hasavyurt Antlaşması • -2.Rus-Çeçen savaşı (Eylül 1999-Nisan 2009)•2003-Tartışmalı referandum

Güney Kafkasya

Güney Kafkasya

Güney Kafkasya’da Güvenlik Sorunları

Dağlık Karabağ Sorunu

•Karabağ Savaşı, 1988-1994 •Mülteci sorunu ve Hocalı

katliamı•BM Güvenlik Konseyi

kararları•Rusya ve İran’ın

Ermenistan’a desteği•Türkiye’nin Azerbaycan’a

desteği•Minsk Grubu’nun önerileri•Madrid İlkeleri

•Erivan’ın 1915 tehciri ile ilgili iddiaları

•1915 olaylarının “soykırım” olarak tanınması hedefi

•Tazminat ve toprak talepleri

•ABD, Güney Amerika ve Avrupa’daki diasporaların faaliyetleri

•2015 hedefleri

Ermeni İddiaları

Gürcistan’daki Ayrılıkçı Bölgeler•Abhazya ve Güney Osetya

-Suhumi ve Şinvali’nin bağımsızlık girişimi-Rusya, ayrılıkçı dinamiklere destek sağladı.-Gül Devrimi sonrası Saakaşvili, merkezi hakimiyeti tekrar tesis etmeye çalıştı. -Rusya 2008’de bağımsızlıklarını tanıdı.

•Acaristan meselesi•Cevaheti meselesi

-Ahıska Türklerinin sürgünü-Ermeni göçünün teşviki

Küresel ve Bölgesel Etkileşimde Kafkasya•SSCB sonrası Kafkasya Yeni Büyük

Oyun’un parçası haline geldi. •Kuzey-güney doğrultusunda Rusya-

Ermenistan-İran işbirliği, •Doğu-batı doğrultusunda Batılı ülkelerin

desteğiyle Türkiye-Azerbaycan-Gürcistan işbirliği öne çıktı.

•Rusya, Kuzey Kafkasya’da toprak bütünlüğünü savunurken, güneyde ayrılıkçı bölgeleri destekledi.

Rusya ve Kafkasya 1991-2000Yeltsin Dönemi

2000-2008Putin Dönemi

2008-Medvedev ve Putin Dönemleri

-Ayrılıkçı bölgeleri desteklemek-Bölge ülkelerine BDT’ye katılmaları için baskı

-Bölge ülkeleriyle iyi ilişkiler kurmak-Rusya yanlısı rejimler oluşturmak

-Ağustos 2008 Rus-Gürcü savaşı-Abhazya ve Güney Osetya’nın bağımsızlığının tanınması-Dağlık Karabağ sorununda arabuluculuk girişimi

-Bölgede askeri üs edinme: Batum, Ahılkelek, Vaziani, Erivan, Gümrü

-Ekonomik ve askeri işbirliğini geliştirmek,AET, 2000; KGİT, 2002- Hazar Görev Gücü (CASFOR) önerisi

-Gümrük Birliği ve Avrasya Birliği

-Bölgedeki enerji nakil hatlarını kontrol etmek

-NABUCCO’nun engellenmesi

-Kuzey Akım ve Güney Akım

ABD ve Kafkasya1991-2001Clinton Dönemi

2001-2008Bush Dönemi

2008-Obama Dönemi

-Diplomatik ilişkilerin kurulması,-Demokrasi ve insan hakları vurgusu, -Rusya ve İran’ın bölgedeki etkisinin sınırlandırılması,

-Rusya’nın etkisini azaltmak,-Bölge ülkelerinin toprak bütünlüğünü savunmak,-Renkli devrimler,

-2008 savaşı sonrası Rusya’ya tepki,-Arabuluculuk ve pasif tutum

-NATO’nun Barış İçin Ortaklık programı-GUAM’ın tesisi

-Bölge ülkelerinin NATO’ya entegrasyonu,

-Gürcistan’ın NATO üyeliğinin desteklenmesi

-Hazar havzasındaki enerji kaynaklarının uluslararası pazarlara taşınması,

-Enerji güvenliği konusunda çıkarlarını korumak,

-NABUCCO ve TANAP’ın desteklenmesi

• BDT Ülkelerine Teknik Yardım (TACIS) projesi

• Avrupa Kafkasya Asya Ulaşım Koridoru (TRACECA) projesi

• Demokrasi ve insan hakları vurgusu

• Enerji güvenliği • 2004-Avrupa Komşuluk

Politikası • 2009-Doğu Ortaklığı

Programı

AB ve Güney Kafkasya

AGİT- Minsk Grubu •1992’de Dağlık Karabağ

sorununun çözümüne yönelik teşkil edildi.

•Üyeler: Azerbaycan, Ermenistan, Rusya, Belarus, ABD, Fransa, Türkiye, Polonya, Almanya, Finlandiya ve İsveç

•Eşbaşkanları: Rusya, ABD ve Fransa

İran ve Güney Kafkasya

Çin ve Güney Kafkasya

İsrail ve Güney Kafkasya

• Bölge devletleri ile ekonomik ilişkiler

• İpek Yolu güzergahı üzerindeki uluslararası ticaretin canlandırılması

• Bölgedeki ulaşım altyapı yatırımları

• Hazar havzasındaki enerji kaynakları

• Azerbaycan ve Gürcistan’ın toprak bütünlüğüne destek

• Azerbaycan’la savunma sanayi alanında gelişen ilişkiler ve stratejik işbirliği

• Bakü’nün ABD’deki Yahudi lobilerinin desteğini alma hedefi

• İsrail parlamentosunun Ermeni iddialarını gündeme alması

• Gürcistan’ a silah ihracatı• Azerbaycan ve Gürcistan’ın

toprak bütünlüğüne destek

Türkiye ve Kafkasya

•Rusya Federasyonu’nun toprak bütünlüğüne saygı

•Güney Kafkasya devletlerinin bağımsızlığına destek

•1991’de diplomatik ilişkiler kuruldu

•Hazar havzasındaki enerji kaynakları

Türkiye’nin Güney Kafkasya Politikası

•Rusya’nın menfaatlerine doğrudan zarar vermeden bölge ülkeleriyle işbirliği geliştirmek,

•Bölge ülkelerinin toprak bütünlüklerine destek,•Bölgedeki çatışmaların uluslararası hukuk

kurallarına dayalı çözümü,•Bölgedeki sorunların tüm tarafların katılacağı

bir birlik içinde çözüme kavuşturulması,•Bölgedeki enerji nakil hatlarında geçiş ülkesi

olmak.

Türkiye ve Dağlık Karabağ Sorunu

Türkiye-Ermenistan İlişkileri

•1993’de diplomatik ilişkiler kesildi

•Ermeni iddiaları & tazminat ve toprak talepleri

•ASALA & PKK’ya destek

•2009 Zürih Protokolleri

•Erivan’ın 2015 hedefleri

Askeri İşbirliği Alanları

• Azerbaycan’la savunma sanayi işbirliği

• Gürcistan ve Azerbaycan’la ortak tatbikatlar

• Bölge ülkelerinin NATO’ya entegrasyonu

• NATO’nun Barış İçin Ortaklık programı

• BLACKSEAFOR

Bölgesel İşbirliği Projeleri- Enerji•Türkiye-Azerbaycan-

Gürcistan arasında stratejik işbirliği

•Bakü-Supsa•Bakü-Tiflis-Ceyhan •Bakü-Tiflis-Erzurum•TANAP•TAP

Bölgesel İşbirliği Projeleri- Ulaşım• Bakü-Tiflis-

Kars demiryolu projesi (2007)

• Avrupa Kafkasya Asya Ulaşım Koridoru (TRACECA) projesi

Sonuç ve Öneriler