Post on 28-Jan-2018
1‐12‐2017
1
Oestrogenen, androgenen en het bot:focus op transgenders
Martin den Heijer
IWO, 15‐11‐2017
Anatomylibrary.us
1‐12‐2017
2
Age and sex
Men and women, so different, so similar
1‐12‐2017
3
Hormones
Autosomes
Sex chromosomes
6
Testosteron en oestradiol
1‐12‐2017
4
Pediatrics in Review 2007
Estrogens and bone
Trends Endocrinol Metab , 23(11), Sundeep Khosla, et al., Estrogen and the skeleton, 576-581, 2012
1‐12‐2017
5
Study design
• Gosereline 3,6 mg sc elke 4 weken (Zoladex)
• Testosterongel 1% (0‐1,25‐2,5‐5‐10 g) (Androgel)
• Randomisatie Anastrozole 1mg daily(Arimidex) vs Placebo
• Dexa, CT en botmarkers
16 weken
1‐12‐2017
6
Finkelstein, JCI, 2016
PlaceboAnastrozole
Effect op botdichtheid
PlaceboAnastrozole
1‐12‐2017
7
Botmarkers
PlaceboAnastrozole
1‐12‐2017
8
Conclusie
• Grenswaarde hypogonadisme verschillend per symptoom
• Remming botafbraak effect van oestrogeen
• Dit wordt bij relatief lage dosering/spiegels bereikt
Genderdysforie
16
1‐12‐2017
9
Beeldvorming
17
'Het wordt tijd transseksuelen te behandelen als gewone patiënten'
• 'Hoera, het is een meisje!" schreef Cisca (58) half augustus op haar Facebookpagina, een paar uur na haar geslachtsaanpassende operatie in het Amsterdamse VUmc. Met een foto van zichzelf in het ziekenhuisbed, zichtbaar aangedaan na de zware fysieke ingreep, maar met een brede lach. Cisca's overgangstraject van man naar vrouw was langdurig en ingrijpend. In december 2008 klopte zij aan bij het genderteam van het VUmc, na decennialang worstelen met haar identiteit. Bron: Trouw, 28‐9‐2012
18
1‐12‐2017
10
Gender
identity
Genetic
Prenatalhormones
Society
Peers
Parents
Psychological
Causes
Organizational‐activational hypothesis
20
1‐12‐2017
11
21
1‐12‐2017
12
Genderteams (VUMC, UMCG)
23
24
1‐12‐2017
13
Diagnostic phase
Hormonal phase
Surgery
Transitie‐traject
Reference values
26
Male Female
Testosterone 8‐25 <2.5 umol/l
Estrogen <130 130‐500 pmol/l
1‐12‐2017
14
27
Hormonale behandeling
• Man naar vrouw
– Anti‐androgenen
– Oestradiol
• Vrouw naar man
– Testosteron
– (Progestageen)
28
1‐12‐2017
15
Dosage forms Testosterone
29
Dosage forms Estrogen
30
1‐12‐2017
16
Masculinizing effects (F>M)
31
Feminizing effects (M>F)
32
1‐12‐2017
17
33
Treatment protocol
Male‐to‐female (MtF)
Cyproterone acetate (50‐100 mg/day) Anti‐androgen
Estradiol
‐ Oral estradiol valerate (2‐4 mg/day)
‐ Estradiol patch (100 µg twice a week) Age >40, thrombosis, (cardio)vascular disease
Female‐to‐male (FtM)
Testosterone gel (50 mg/day) Psychological reasons
Testosterone esters i.m. (250 mg/2 weeks)
Testosterone undecanoate i.m. (1000 mg/12 weeks)
1‐12‐2017
18
Characteristics
MtF (n=144) FtM (n=162)
Age, yr (median, range) 28 (19-69) 24 (18-63)
Ethnicity (% Caucasian) 96 93
Body mass index (kg/m2) 23 (17 – 40) 24 (16 – 42)
Smoking (% yes) 25 30
Alcohol >7 units/week (%) 9 6
Vitamin D use (% yes) 44 23
Follow-up: 12 months (range 10-14 months)
Change in BMD
Wiepjes et al, JBMR, 2017
1‐12‐2017
19
Adolescents ‐ puberty suppresion
• GnRH analogues(Gonadotropine Releasing Hormone)
– Better results (passability)
– Better psychologicaldevelopment
Lumbar Spine (adolescents)
Vlot et al, Bone, 2017
1‐12‐2017
20
Hip (adolescents)
Vlot et al, Bone, 2017
Acknowledgements
VU medical center, the Netherlands
Dept. of Internal Medicine
Chantal Wiepjes
Mariska Vlot
Renate T. de Jongh, MD PhD
Paul Lips, MD PhD
Dept. of Clinical Chemistry
Annemieke C. Heijboer, PhD
Ghent University Hospital, Belgium
– Guy T’Sjoen, MD PhD
University of Florence, Italy
– Alessandra Fisher, MD PhD
Oslo University Hospital, Norway
– Thomas Schreiner, MD
1‐12‐2017
21
Bedankt!