Post on 19-Jul-2015
HIDROKARBURET DHE VETITE E TYRE
Permbajtja:
Hyrje.
C’jane komponimet organike?
Hidrokarburet e llojet e tyre.
Perftimi dhe perdorimi.
Djegia e karbureve.
Industria e hidrokarbureve.
Alkanet.
Alkenet.
Alkinet.
Kuriozitet: Shiu I metanit ne Titan.
Ekspozimi ndaj benzines dhe rreziqetshendetsore.
HYRJE
Kimia organike është degë e kimisë, qe studion
konponimet e karbonit.Ne komponimet organike
te karbonit bëjnë pjesë jo vetëm ato komponime
që gjenden ne botën e gjallë, por edhe ato
konponime qe perfitohen ne monimeve
inorganike në ato organike)dhe përfitimi i
amoaniakut nga metani(shëndrrimi i konponimeve
organike në ato inorganike).
Konponimet organike i karakterizojnë disa veti
fizike dhe kimike që i dallojnë nga konponimet
organike(tretshmerinë,pika e vlimit dhe e
shkrirjes,djegëshmëria,struktura
kimike,reaksionet kimike)etj.Konponimet organike
i paraqesim me formulë molekulare,racionale te
strukturës etj. Në kiminë organike bëjnë pjesë:
Komponimet organike të karbonit,
Hidrokarburet dhe llojet e tyre. Hidrokarburet bëjnë pjesë në grupin e kimisë organike , dhe janë komponime të përbëra
prej dy komponentave kryesorë karbonit dhe hidrogjenit. Hidrokarburet janë burime të
rëndësishme në ushqimin e njeriut si përbërje e frutave, karotës në përbërjen
e vajit të bimëve të larta, po ashtu gjenden edhe në përbërjen e naftës, gazi nëntokësor.
Hidrokarburet janë të ndara në hidrokarbure aciklike dhe hidrokrbure ciklike.
Hidrokarbure aciklike1) Hidrokarburet e
ngopura ndryshe
quhen Alkanët dhe kanë
karakteristikë lidhjen njëfishe të
cilat gjatë emërtimit marrin
prapashtesën AN dhe kanë
formulë të
përgjithshme CnH₂n+₂.2) Hidrokarburet e
pangopura ndahen
në Alkenët dhe Alkinët. Alkenët
si karakteristikë e kanë lidhjen
dyfishe dhe gjatë emërtimit
marrin papashtesën EN dhe
kanë formulë të
përgjithshme CnH₂n. Alkinët
kanë karakteristikë lidhjen
trefishe gjat emërtimit marrin
prapashtesën IN kanë formulë të
Hidrokarburet
Ciklike1) Cikloalkanët emërtohe
n nëse emrit të alkanit i
shtohet
parashtesa CIKLO dhe
kanë formulë të
përgjithshme CnH₂n ku
n≥3.
2) Cikloalkenët
emërtohen nëse emrit
të alkenit i shtohet
parashtesa CIKLO dhe
kanë formulë të
përgjithshme CnH₂n-
₂ ku n≥3.
Perftimi dhe perdorimi i
tyre. Hidrokarbutret perftohen me dy metoda:
1) Përftimi i alkaneve me anë të sintezës së Vurcit
2) Gatitja e alkaneve në laborator
Perdorimi i hidrokarbureve dhe gjendja e tyre:
1) Hidrokarburet janë një nga burimet më të rëndësishme energjitike të tokës. Mbizotërues të përdorimit të hidrokarbureve është si një burim i djegshëm i karburantit.
2) Në formën e tyre të ngurtë, hidrokarburet marrin formën e asfaltit.
3) Metani dhe etani janë në gjëndje të gaztë në temperaturat normale dhe nuk mund të jetë i lëngshëm nga presioni i vetëm.
4) Propani dhe butani është megjithatë lëng i lehtë, dhe ekziston më së shumti si një lëng.
5) Pentani është i lëngshëm në temperaturën normale, që zakonisht përdoret në kimi dhe industri si një lëndë gati pa erë të fuqishme.
6) Heksani është gjithashtu është një jo-polar, jo-aromatik, tretës, si dhe një pjesë e rëndësishme e zakonshme benzinë.
7) Heksani dhe oktanit - alkanët, alkenët dhe cikloalkanët izomerik janë komponentët kryesorë të benzinës,naftës, dhe përzierje tretës industriale.
Djegia e karbureve. Hidrokarburet aktualisht janë burimi kryesor i botës së energjisë elektrike
dhe ngrohjes burimeve (si për shembull në shtëpi për ngrohje) për shkak
të energjisë së prodhuar duke djegur. Shpesh kjo energji është përdorur
si drejtpërdrejt në ngrohjen si ngrohës në shtëpi, të cilat i përdorin ose të
naftës apo gazit natyror. Diegia e hidrokarbureve është përdorur për të
ngrohur ujë, e cila pastaj është qarkulluar. Një parim i ngjashëm është
përdorur për të krijuar energji elektrike në termocentralet. Metani liron
vetëm një dioksid karboni (CO2) për dy Molekulat e ujit (H2O).
Veti karakteristike të hidrokarbureve janë që ata prodhojnë avull, dioksid
karboni dhe nxehtësi gjatë djegies dhe se duhet oksigjen që djegia të
ndodhë. Hidrokarburi më i thjeshtë, metani, digjet kështu:
CH4 + 2 O2 → 2 H2O + CO2 + Energji Një tjetër shembull është propani:
C3H8 + 5 O2 → 4 H2O + 3CO2 + Energji Djegia e hidrokarbureve është një shembull i një reaksioni kimik
ekzotermik.
Industria Hidrokarbureve Bazuar ne studimet komplekse mbi tregun dhe infrastrukturen si dhe ne zhvillimin strategjik afat
mesem dhe afat gjate ne vend dhe rajon, Qeveria e Shqiperise ka percaktuar tashme dy zona
per zhvillimin e infrastructures detare dhe bregdetare ku do te ndertohen terminale te importimit
dhe eksportimit te nenprodukteve te naftes , Vlora (ish zona SOD PVC-se) dhe Durresi (zona
Portoromanos).
Qeveria Shqiptare eshte duke punuar ne drejtim te diversifikimit te furnizimit me burime
energjetike me baze hidrokarbure vecanerisht ne drejtim te nxitjes se investimeve ne kete fushe
per investitoret vendas dhe te huaj Shqiperia tashme eshte anetare e Komunitetit te Energjise
per Europen Juglindore duke nenshkruar edhe Traktatin e Komunitetit te Energjise ne tetor
2005 te cilen e ka ratifikuar edhe Kuvendi i Shqiperise.
Nafta dhe gazi do te vazhdoje te dominoje furnizimin e tregut Shqiptare ne burime energjetike
edhe per dekadat ne vazhdim. Nafta gazi dhe nenproduktet e tyre e kane rritur kontributin e tyre
ne konsumin final te energjise.
Aktualisht nenproduktet e naftes zene mbi 60% te plotesimit te nevojave me burime energjitike
te tregut te brendeshem ,tendence e perafert kjo dhe per tregun rajonal.Ne se do te
diferenconim nga pikpamja gravitative rritjen e konsumit teketij burimi energjitik ne dekaden e
fundit peshen me te madhe e ka Sektori i Transporteve.
Alkanet të njohura gjithashtu si vajra, janë komponimetkimike që përbëhen vetëm prej elementeve të karbonit C dhehidrogjenit H ( p.sh., hidrokarburet) , ku këto atome janë të lidhursë bashku ekskluzivisht nga vetëm lidhje (dmth, ato janëkomponime të ngopura) aciklike çdo strukturë (dmth. unazore) .
Çdo atom i karbonit duhet të ketë 4 lidhje qoftë C-H ( dmth, tëlidhet me atome të hidrogjenit ) apo lidhje C-C ( dmth,lidhje me atome tjera siç është karboni ) , dhe çdo atom i hidrogjenit duhettë jetë i lidhur ( bashkuar) për të një atom të karbonit .
Një varg i atomeve të karbonit është i njohur si strukturëkarbonike.Në përgjithësi, numri i atomeve të karbonit përdorenshpesh për të përcaktuar përmasat e alkanëve ( p.sh., C₂ - alkane).
Hidrokarburet e ngopura kanë formulë të përgjithshme CnH₂n+₂kurse për radikalët CnH₂n+₁ku atomet të karbonit janë bashkuarnë një strukturë. Hidrokarburet e ngopura janë të ndarë në alkanedhe cikloalkane , ata nuk kanë struktura të ngjajshme dhe nëkuptim të gjërë cikloalkanet nuk janë alkane. Megjithatë , ndonjëherë cikloalkanet janë quajtur alkane ciklike , i cili mund tëjetë konfuze sepse në të vërtetë alkanet quhen alkane aciklike .
Alkenet Alkenet janë hidrokarbure të pangopura me dy
atome të hidrogjenit më pak se Alkanet, me formulë të përgjithshme . Alkenetpërmbajnë një lidhje dyfishe në molekulë. Alkenetpërmbajnë dy e më shumë atome të karbonit. P.sh.: Eteni. Varësisht nga raporti që ekzistonndërmjet atomeve të karbonit dhe hidrogjenit, hidrokarburet e pangopura ndahen në: alken, tëcilat përmbajnë dy atome të hidrogjenit më pak se alknai përkatës, dhe alkine me katër atome mëpak.
Alkenet janë hidrokarbure të pangopura të cilatnë strukturën e molekulave të tyre përmbajnë njëlidhje dyfishe ndërmjet dy atomeve të karbonit. Alkenet përfitohen nga nafta me procesin e krekingut, me çhidratimin e alkooleve në prani tëacidit sulfurik.
HC nn 2
Eteni
HC nn 2
Eteni është (një alken me 2 atome të karbonit)përfaqësuesi më i
thjeshtë i alkeneve, me formulë molekulare , me formulë
racionale dhe me formulë 3D. Eteni përdoret si
lëndë djegëse për makina, si tretës organik, për shpejtimin e
pjekjes së frutave dhe të përimeve, për përfitimin e lëndëve
plastike, të etanolit, etandiolit dhe të lëndeve plasëse.
CHCH 22
EMERTIMI DHE IZOMERIA E
ALKENEVE
Emërtimi i alkeneve është njësoj sikurse i
alkaneve, por prapashtesa “an”[Alk(an)]
zëvendësohet me prapashtesën “en”[Alk(en)].
Te alkenet zbatohen të njëjtat rregulla sikur të
alkanet, por e kanë një ndryshim, se te
alkenet zgjidhet vargu karbonik më i gjatë, që
përmbanë lidhje dyfishe dhe numërtimi i
atomeve fillon nga skaji, që e ka lidhje dyfishe
më afër.
Emrat dhe formulat për katër anëtarëte serisë homologe të alkeneve
Alkinet Alkinet janë hidrokarbu
re që kanë të paktën një lidhje trefishe në mes të dy atomeve të karbonit, me formulë CnH2n-2. Të alkinet janë historikisht të njohur si acetilen ose acetileni në varg, edhe pse emri acetilen po përdoret edhe për t'iu referuar posaçërisht anëtar i vargut të thjesht, i njohur si etin (C2H2) duke përdorur nomenklaturë zyrtare të IUPAC.
Reaksionet Alkinet janë të përfshirë në shumë reaksione
organike.
Reaksionet elektrofile të shtimit
Shtimin e hidrogjenit për të
dhënë alkenë apo alkanë . Një katalizator efektiv
është për shembull Lindlar katalizator (katalizator
homogjen) , në konvertimin e fenilacetilenit dhe
stirenit.
EMERTIMI
Ngjajshëm si
dhe hidrokarburet tjer
a edhe alkinet
emërtohen në bazë
të numrave greko-
latin duke ju shtuar
prapashtesat IN për
alkinët dhe INIL për
alinët radikal.
Një mijë vjet pritje për shiun e
metanit në Titan Në hënën e Saturnit Titan ekzistojnë vende ku shiu bie një
herë në çdo një mijë vite, është konkluzion ky i njëhulumtimi të fundit astronomik. Toka dhe Titani janë botët e vetme në sistemin diellor, ku lëngjet bien nga lart nësipërfaqen e fortë edhe pse në Titan bie metan, e jo ujë.
Përllogaritja bazohet në gjetjet e sondave Cassini dheHuygens rreth furtunave me shi të cilat ndodhën më 2004 dhe 2010.
Titani të befason me faktin se si është “i njëjtë, por indryshëm” nga Toka. Erërat dhe shiu kanë formuarsipërfaqen, duke krijuar kanalet e lumenjve, liqenet, bjeshkët dhe brigjet. Por, atje hidrokarburet e lëngëta zënëvendin e ujit. Në Titan, temperatura e sipërfaqes ka vlerënmesatare prej -179 C.
Ekspozimi ndaj Benzines dhe
rreziqet shendetesore
Benzina është një substancë shumë toksike e
përbërë kryesisht nga hidrokarburet të cilat kane
shkalle toksiciteti të ndryshme. Benzina përmban
rreth 150 substanca kimike, shumica e këtyre
kimikateve te permbajne : Toluen, Etilbenzen dhe
Xylene.
Ekspozimi ndaj Benzinës mund të ndodhë në
disa mënyra:
Nepermjet mjedisit. Ekspozimi ndaj benzinë
qe mund të shkaktohet nga rrjedhja e tankeve
nëntokësore
Thithja – ose inhalimi ndodh më
shpesh kur benzina është përdorur në një
zonë të pa ventiluar mire.
Gëlltitja - ndodh kur një person pa dashje konsumon ujë tendotur me benzine. Ushqimi që ka qenë i gatuar me ujë tendotur gjithashtu mund te shkaktojë nivele të larte te demtimeveshendetesore nga benzina .
Kontakti me lëkurën - Ekspozimi ndaj benzinës mund tëndodhë edhe nepërmjet kontaktit të lëkurës . Kimikatet nëbenzinë perthithen nëpërmjet lëkurës dhe ekspozimi i zgjaturndaj ketyre perberesve con ne demtime serioze te lekures.
Rreziqet shëndetësore gjate nje ekspozimi afatgjatendaj benzinës • Lekura - kontakti i zgjatur me lëkurën mund tëjape nje tharje te lëkurës, duke shkaktuar plasaritje, acarim, dhepezmatim te saj. Edhe pse të rralla, reaksione alergjike janëraportuar.
• Gjaku - pjesëtarët e ekuipazheve te cisternave te benzinësdhe piktorët kanë pasur efekte negative në gjak për shkak tëekspozimit të zgjatur dhe të përsëritura ndaj benzinë s .
• Sistemi nervor periferik - Benzina përmban njëshumëllojshmëri të Parafines si psh n-heksani. Ekspozimi izgjatur kundrejte n-heksanit është i njohur per shkaktimine dëmeve të parikthyeshme ne sistemit nervor periferik.
• Sistemi Neurologjik - Ekspozimi afatgjatë ndaj benzinësndikon shumë ne funksionet neurologjike. Në fakt, efektet mbikapacitetin e kujtesës, aftesite intelektuale, dhe psikomotorikedhe aftësitë e të mësuarit janë parë në stacion per personat qe
PUNOI: IRIDA PAJENGA (LIDER)
EUAN KRASNIQI
ENXHI KODUZI
ENIS SEJDINI
KLEA GJEVORI
KLEO BANO
KLEVI KRYEZIU