Ιστορία ΚατασκευώνΕνότητα 4.2b: Η αρχιτεκτονική των κτιρίων στα

αστικά κέντρα του 19ου αιώνα στην Ελλάδα:πλαίσιο και κύρια χαρακτηριστικά

Δρ Σταματίνα Γ. ΜαλικούτηΤμήμα Πολιτικών Μηχανικών Τ.Ε.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΑνώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα

Άδειες Χρήσης

• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό υπόκειται σε άδειες χρήσης Creative Commons.

• Για εκπαιδευτικό υλικό, όπως εικόνες, που υπόκειται σε άλλου τύπου άδειας χρήσης, η άδεια χρήσης αναφέρεται ρητώς.

2

Χρηματοδότηση• Το παρόν εκπαιδευτικό υλικό έχει αναπτυχθεί στα πλαίσια

του εκπαιδευτικού έργου του διδάσκοντα.

• Το έργο «Ανοικτά Ακαδημαϊκά Μαθήματα στο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Πειραιά Τεχνολογικού Τομέα» έχει χρηματοδοτήσει μόνο τη αναδιαμόρφωση του εκπαιδευτικού υλικού.

• Το έργο υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους.

3

Σκοποί ενότητας• Η γενικότερη και ειδικότερη τοποθέτηση των φοιτητών στα ζητήματα της εξέλιξης των μικτών συστημάτων στο πλαίσιο του τεχνικού και του άλλου πολιτισμού κυρίως στην Ελλάδα του 19ου αιώνα. • Η γνώση της οικείας αρχιτεκτονικής και οικοδομικής τεχνολογίας, παράλληλα με την κατανόηση των αρχών διαμόρφωσης και των παραλλαγών των συστημάτων αυτών. • Η απόκτηση βασικής ικανότητας για την αναγνώριση και ανάλυση των υφισταμένων ιστορικών κτιρίων, τα οποία θα κληθούν ως επαγγελματίες να αποκαταστήσουν.

4

Περιεχόμενα ενότητας

• Αθηναϊκός Κλασικισμός• Διάδοση στοιχείων Αθηναϊκού Κλασικισμού• Τα αρχιτεκτονικά ρεύματα του 19ου αιώνα

στις υπόδουλες ελληνικές περιοχές

5

Αθηναϊκός Κλασικισμός[παρουσιάζονται -ενδεικτικά- γνωστά οικοδομήματα, τα οποία σήμερα ανήκουν στο ελληνικό δημόσιο]

6

Κτίριο Βουλής (Ανάκτορα Όθωνα) 1836, Friedrich von Gärtner

Πηγή: Θανόπουλος, 2007: 164, 147.

Πηγή: Θανόπουλος, 2007: 148.

Κτίριο Βουλής: πρόσοψη βόρειου προπύλου

Πανεπιστήμιο, 1839Christian Hansen

Πηγή: Θανόπουλος, 2007: 227, 228.

Τα κτίρια της Εθνικής Βιβλιοθήκης (1), του Πανεπιστημίου (2) και της Ακαδημίας (3) στην Αθήνα, η ονομαζόμενη «Αθηναϊκή τριλογία».Πηγή εικόνων: Φιλιππίδης Δημ. (1984), Νεοελληνική Αρχιτεκτονική 1830-1980, εκδόσεις Μέλισσα: Αθήνα.

1

2

3

Δημοτικό Βρεφοκομείο 1872-1874, Γεράσιμος Μεταξάς

Πηγή: Θανόπουλος, 2007: 172, 159.

1837/ Πανεπιστήμιο 1839 / ΕΜΠ 1862

Δημαρχείο Αθήνας, 1872-1874, Παναγιώτης Κάλκος

Πηγή: Θανόπουλος, 2007: 134,143.

Οφθαλμιατρείο, Σίνα και Πανεπιστημίου, Αθήνα, έναρξη 1847, Χριστιανός Χάνσεν, μεταγενέστερες προσθήκεςΠηγή: //el.wikipedia.org

«Ιλίσσια», έπαυλη Δουκίσσης Πλακεντίας, Σταμάτιος Κλεάνθης, 1848, σήμερα ανήκει στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, λεωφ. Βασιλίσσης Σοφίας, ΑθήναΠηγή: //el.wikipedia.org

Πύργος Δουκίσσης Πλακεντίας «Ροδοδάφνη», ΠεντέληΧριστιανός Χάνσεν, Αλέξ. Γεωργαντάς, 1840 έναρξη (ημιτελές)

Φωτ. Βασίλης Αναστόπουλος, www.panoramio.com

Κτίριο «Ξενώνα» Δουκίσσης Πλακεντίας στην Πεντέλη

Πηγή: Παπαθεοδώρου Στεφανία - Σμαργιαννάκης Θεοφάνης (2006), Αποκατάσταση –Επαναχρησιμοποίηση κτιρίου στην Πεντέλη, πτυχιακή εργασία, Τμήμα ΠΔΕ-ΣΤΕΦ-ΤΕΙ Πειραιά,επιβλέπουσα Σταμ. Μαλικούτη, εικόνες σελίδων 27 και 36.

Πηγή: Θανόπουλος, 2007: 200, 293.

Μέγαρο Μελά, πλατεία Κοτζιά, 1874, Ernst Ziller

Οικία Schliemann («Ιλίου Μέλαθρον», 1878-80, Ernst Ziller

Επαύλεις Κηφισιάς, E. Ziller

Πηγή: Φιλιππίδης, 1984: 133.

Διάδοση στοιχείων Αθηναϊκού Κλασικισμού

18

• Η νεοκλασική μορφολογία περνά σε όλο τον ελληνικό χώρο και όλα τα κοινωνικά στρώματα με αποτέλεσμα να συγκροτείται συχνά με έναν εμπειρικό τρόπο χωρίς τις αυστηρές αρχές του Aθηναϊκού Kλασσικισμού.

• Η μετάβαση από την παραδοσιακή αρχιτεκτονική στην «λόγια» νεοκλασσική αρχιτεκτονική έγινε σταδιακά. Η νεοκλασσική μορφή υιοθετείται και εμπλέκεται με την παράδοση σε επίπεδο μορφολογίας, τυπολογίας και διακοσμητικών στοιχείων.

• [Κρεμέζη, 2009: 24]

Νεοκλασσικό κτίριο στο ΝαύπλιοΠηγή: Μηλένα Παπαδημητρίου, φοιτήτρια Τμήματος ΠΔΕ ΤΕΙ Πειραιά

Πηγή: Κυριακίδης Κ. – Μαλικούτη Στ. (1984), Το ιστορικό κέντρο του Ναυπλίου, Αθήνα: έκδοση ΕΜΠ, Πίνακας 38.

Κατόψεις ισογείου και 1ου ορόφου του προηγούμενου κτιρίου

Πρόσοψη του προηγούμενου κτιρίου

Πηγή: Κυριακίδης Κ. – Μαλικούτη Στ. (1984), Το ιστορικό κέντρο του Ναυπλίου, Αθήνα: έκδοση ΕΜΠ, Πίνακας 29, σχ. 52.

Πάτρα//el.wikipedia.org

Πάτρα//el.wikipedia.org

Ερμούπολη//el.wikipedia.org

Τρίποληwww.tripolis.gr

Πηγή: //evia-halkida.blogspot.com

Χαλκίδα

Τα αρχιτεκτονικά ρεύματα του 19ου αιώνα στις υπόδουλες ελληνικές περιοχές

25

Θεσσαλονίκη, Οθωμανικό Διοικητήριο, 1891, Vitaliano PoselliΜπορείτε να δείτε ένα ενδιαφέρον σύντομο video στην διεύθυνση: www.youtube.com/watch?v=fk2ZlfSh8oM

Πηγή: //wikimapia.org – Γενική Γραμματεία Μακεδονίας - Θράκης

Το Φροντιστήριο στην Τραπεζούντα, 1900-02Πηγή: Κανονίδης Π., 2007: 167 (το βιβλίο οφείλω στον κ. Θεόφιλο Κωτσίδη, τον οποίο ευχαριστώ και από τη θέση αυτή).

Ξάνθη

φωτ.: Δημήτριος Μαυρίδης, www.panoramio.com

• Για την ανάπτυξη των λειτουργικών, κατασκευαστικών και μορφολογικών γνωρισμάτων των αστικών κτιρίων του 19ου αιώνα στην Ελλάδα, διαμέσου της παρουσίασης του κτιριακού δυναμικού του ιστορικού κέντρου του Πειραιά (το οποίο συνιστά αντιπροσωπευτικό παράδειγμα), βλ.:

• 1)Παρουσίαση 3.3. και• 2)Δημοσιεύσεις Στ. Μαλικούτη στην Επιστημονική Επετηρίδα

Εφαρμοσμένης Έρευνας του ΤΕΙ Πειραιά, τόμος IV, Νο 1, 1999: • α) «Διερεύνηση της Αρχιτεκτονικής των Ιδιωτικών Κτιρίων του

Νεώτερου Πειραιά 1835-1870», σελ. 121-136, και• β) «Η Ιδιωτική Αρχιτεκτονική στον Πειραιά 1870-1910», σελ. 137-

148

29

Τέλος Ενότητας