Post on 28-Feb-2019
Edukacja zdrowotna w nowej podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej.
Anna Kamińska Doradca metodyczny
MODN w Koninie
anna.kaminska@modn.konin.pl
Definicja edukacji zdrowotnej
Edukacja zdrowotna to proces dydaktyczno-wychowawczy, w którym dzieci i młodzież uczą się jak żyć aby:
• zachować i doskonalić zdrowie własne i innych ludzi
oraz tworzyć środowisko sprzyjające zdrowiu;
• w przypadku wystąpienia choroby lub niepełnosprawności aktywnie uczestniczyć w jej leczeniu, radzić sobie i zmniejszać jej negatywne skutki.
B. Woynarowska (2010)
Dlaczego niezbędna jest edukacje zdrowotna (EZ) w szkole?
• EZ jest prawem każdego dziecka - w dzieciństwie i młodości kształtują się zachowania zdrowotne, które decydują o stylu życia i zdrowiu w późniejszych latach.
• W szkole są możliwości prowadzenia systematycznej,
zaplanowanej EZ całej populacji dzieci i młodzieży oraz nauczycieli, pracowników szkoły i rodziców.
• EZ wspiera realizację podstawowych zadań szkoły – zdrowie
ucznia sprzyja osiągnięciom szkolnym. • EZ w szkole jest uznana za najbardziej opłacalną, długofalową
inwestycję w zdrowie społeczeństwa, jej koszty są niewspółmiernie niższe niż leczenia chorób.
Edukacja zdrowotna obejmuje przekazywanie i nabywanie (zwiększanie) lub korygowanie:
wiedzy (informacji) o zdrowiu dotyczącej zagrożeń dla zdrowia, a także czynników zwiększających potencjał zdrowotny;
umiejętności (sprawności) umożliwiających właściwe zachowania
zdrowotne: Umiejętności związane ze zdrowiem fizycznym (higiena i pielęgnacja ciała,
samobadanie, samokontrola np. masy ciała – podejście prosomatyczne,
Umiejętności dotyczące zdrowia psychospołecznego tzw. umiejętności życiowe np. radzenie sobie w nowych sytuacjach życiowych, podejmowanie właściwych decyzji i wyborów;
Dla utrzymania i doskonalenia zdrowia niezbędne jest opanowanie wielu umiejętności, prostych i złożonych.
Edukacja zdrowotna obejmuje nabywanie lub korygowanie:
• przekonań - względnie stałych składników świadomości człowieka, które wynikają z przeświadczenia, że pewien stan rzeczy jest taki, a nie inny.
• postaw - elementów osobowości, względnie trwałych predyspozycji do reagowania lub zachowywania się w określony sposób.
Postawa wobec zdrowia ma trzy komponenty: • poznawczy – przekonania, myśli, wiedza o zdrowiu i chorobie, • emocjonalny – reakcje, emocje, uczucia związane z różnymi aspektami zdrowia (np. lęk, poczucie zagrożenia), • behawioralny – zachowania związane ze zdrowiem. Zadaniem nauczyciela jest kształtowanie u uczniów pozytywnych postaw wobec zdrowia własnego i innych ludzi.
• Dbałość (troska) o zdrowie wiąże się z postawą autokreacyjną wobec zdrowia, związaną z przekonaniem, że każdy człowiek: jest odpowiedzialny za swój los, pomyślność i zdrowie oraz, że swoim działaniem może zdrowie chronić i doskonalić. Nauczyciel poprzez swoje działania i prezentowane
wzorce osobowe ma realny wpływ na kształtowanie się u uczniów określonego stylu życia.
• Prozdrowotny styl życia – wartości, postawy oraz
zespół zachowań związanych ze zdrowiem, które ludzie podejmują świadomie dla zwiększenie potencjału swego zdrowia.
Samokontrola zdrowia i samobadanie
Sen, odpoczynek
Aktywność fizyczna
Racjonalne żywienie
Dbałość o ciało Poddawanie się
badaniom profilaktycznym
Zachowanie bezpieczeństwa
Racjonalne zachowania w przypadku choroby
Dbałość o zdrowie
Korzystanie i dawanie wsparcia
Radzenie sobie z problemami i stresem
Niepalenie
Ograniczone spożywanie alkoholu
Nieużywanie narkotyków
Co to znaczy „dbać o zdrowie”?
• robić coś pozytywnego dla swego zdrowia, • nie robić czegoś zagrażającego zdrowiu.
Dlaczego ludzie nie dbają o zdrowie?
Brak wiedzy
Brak potrzeby
Poświęcanie zdrowia dla osiągnięcia innych celów
Brak wiary we własne siły
Przekonanie, że zdrowie nie zależy od nas
Wymówki (brak czasu, zła pogoda)
Styl życia (ok. 50-52%)
Środowisko (ok. 20%)
Biologia człowieka (ok. 20%)
Organizacja opieki medycznej (ok. 10-15%)
1. Nie myślę o zmianie
2. Myślę o zmianie
7. Dokonuję zmiany Udało mi się!!!
3. Decyduję się na zmianę
4. Wprowadzam zmianę, praktykuję
5. Podtrzymuję zmianę, eksperymentuję
6. Wracam do punktu wyjścia
Wejście przez obrotowe drzwi
Wyjście
Jeżeli wiemy, na jakim etapie
zmiany zachowania jest
dana osoba, możemy jej
lepiej pomóc!
Etapy zmiany zachowania
Miejsce edukacji zdrowotnej w podstawie programowej w szkole podstawowej
Preambuła PP
„Ważną rolę w kształceniu i wychowaniu uczniów w szkole podstawowej odgrywa edukacja zdrowotna. Zadaniem szkoły jest kształtowanie postaw prozdrowotnych uczniów, w tym wdrożenie ich do zachowań higienicznych, bezpiecznych dla zdrowia własnego i innych osób, a ponadto ugruntowanie wiedzy z zakresu prawidłowego odżywiania się, korzyści płynących z aktywności fizycznej, a także stosowania profilaktyki.”
Miejsce edukacji zdrowotnej w podstawie programowej w szkole podstawowej
„Wychowanie fizyczne pełni ważne funkcje edukacyjne, rozwojowe i zdrowotne: wspiera rozwój fizyczny, psychiczny, intelektualny i społeczny uczniów oraz kształtuje obyczaj aktywności fizycznej i troski o zdrowie w okresie całego życia, wspomaga efektywność procesu uczenia się oraz pełni wiodącą rolę w edukacji zdrowotnej uczniów.”
„Wychowanie fizyczne to nie tylko przygotowanie sprawnościowe, ale przede wszystkim prozdrowotne. Pełni ono, oprócz swej funkcji doraźnej, również funkcję prospektywną (przygotowuje do dokonywania w życiu wyborów korzystnych dla zdrowia). W podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej widoczna jest (…) koncepcja sprawności fizycznej ukierunkowanej na zdrowie.”
Miejsce edukacji zdrowotnej w podstawie programowej w szkole podstawowej
Warunki i sposób realizacji Edukacja zdrowotna. • W tym bloku tematycznym zawarto treści dotyczące
zdrowia i jego diagnozowania w kontekście przeciwdziałania chorobom cywilizacyjnym. Łączenie treści z tego bloku z wdrażaniem kompetencji społecznych sprzyja rozwijaniu poczucia odpowiedzialności za zdrowie własne i innych ludzi, wzmacnianiu poczucia własnej wartości i wiary w swoje możliwości. Treści w tym bloku wzmacniają znaczenie aktywnego i zdrowego trybu życia w celu jak najdłuższego zachowania sprawności i zdrowia.
Miejsce edukacji zdrowotnej w podstawie programowej w szkole podstawowej
Warunki i sposób realizacji „(…) edukacja zdrowotna powinna być dostosowana do potrzeb uczniów (po przeprowadzeniu diagnozy tych potrzeb) oraz do możliwości organizacyjnych szkoły.
Warunkiem skuteczności realizacji tego bloku jest integrowanie treści z innymi przedmiotami, w tym np. biologią, wychowaniem do życia w rodzinie, wiedzą o społeczeństwie, edukacją dla bezpieczeństwa. Wymaga to współdziałania nauczycieli różnych przedmiotów, współpracy z pielęgniarką albo higienistką szkolną oraz z rodzicami.
Niezbędne jest także skoordynowanie tych zajęć z programami edukacyjnymi dotyczącymi zdrowia i profilaktyki zachowań ryzykownych lub chorób, oferowanymi szkołom przez różne podmioty.”
Wymaganie szczegółowe EZ
Możliwy sposób
realizacji
Podejście EZ Treści powiązane Kl. IV
Uwagi
opisuje jakie znaczenie ma aktywność fizyczna dla zdrowia;
Na wielu lekcjach wf
P
roso
mat
yczn
e
Blok tematyczny -„Aktywność fizyczna”
opisuje zasady doboru stroju do warunków atmosferycznych w trakcie zajęć ruchowych
Lekcje wf realizowane poza salą sportową
Blok tematyczny - „Rozwój fizyczny i sprawność fiz.” - „Aktywność fizyczna”
opisuje piramidę żywienia i aktywności fizycznej
Warsztaty
opisuje zasady zdrowego odżywiania
Blok tematyczny - „Rozwój fizyczny i sprawność fiz.” (2.1)
Klasa IV W zakresie wiedzy. Uczeń:
Klasa IV W zakresie umiejętności. Uczeń:
Wymaganie szczegółowe EZ
Możliwy sposób
realizacji
Podejście EZ Treści powiązane Kl. IV
Uwagi
przestrzega zasad higieny osobistej i czystości odzieży
Wszystkie lekcje wf
P
roso
mat
yczn
e
przyjmuje prawidłową postawę ciała w różnych sytuacjach
Blok tematyczny - „Rozwój fizyczny i sprawność fiz.” (2.4; 2.5) - „Aktywność fizyczna”
Klasa V - VI Uczeń:
W zakres
ie
Wymaganie szczegółowe EZ Możliwy sposób
realizacji
Podejście EZ
Treści powiązane Kl. V – VI
Uwagi
wie
dzy
omawia sposoby ochrony przed nadmiernym nasłonecznieniem i niską temperaturą;
Lekcje poza salą sportową
P
roso
mat
yczn
e
Blok tematyczny -„Aktywność fizyczna (LA, A. Terenowa), - EZ (2.3)
um
ieję
tno
ści
wykonuje ćwiczenia kształtujące nawyk prawidłowej postawy ciała w postawie stojącej, siedzącej i leżeniu oraz w czasie wykonywania różnych codziennych czynności;
Na wielu lekcjach wf lub realizowany jako odrębny temat lekcji
Blok tematyczny - „Rozwój fizyczny i sprawność fiz.” (1.3, 2.2, 2.3) - „Aktywność fizyczna”
wykonuje ćwiczenia oddechowe i inne o charakterze relaksacyjnym
Część końcowa lekcji wf
Blok tematyczny -„Aktywność fizyczna
podejmuje aktywność fizyczną w różnych warunkach atmosferycznych (2.3)
Lekcje poza salą sportową np. zimą
EZ kl. (1.3) wymienia zasady i metody hartowania organizmu
Klasa V – VI W zakresie wiedzy. Uczeń:
Wymaganie szczegółowe EZ Możliwy sposób
realizacji
Podejście EZ
Treści powiązane Kl. V - VI
Uwagi
wyjaśnia pojęcie zdrowia Warsztaty
P
roso
mat
yczn
e
opisuje pozytywne mierniki zdrowia
Lekcje wf Blok tematyczny - „Rozwój fizyczny i sprawność fiz.” (2.1) - „Aktywność fizyczna”
omawia zasady aktywnego wypoczynku zgodne z rekomendacjami aktywności fizycznej dla swojego wieku (np. WHO lub UE)
Warsztaty Blok tematyczny - „Aktywność fizyczna”
(1.4) - wymienia rekomendacje aktywności fizycznej dla swojego wieku
Mierniki zdrowia: • poziom sprawności fizycznej, • ilość (częstotliwość, czas trwania) i intensywność aktywności fizycznej, • wydolność fizyczna, • wskaźniki fizjologiczne np. spirometria, • wskaźniki biochemiczne np. poziom hemoglobiny we krwi, • rozwój fizyczny (pomiary somatyczne np. wzrost, masa ciała) i stan odżywienia np. wkaźnik BMI, • samopoczucie psychiczne i funkcjonowanie społeczne.
Klasa VII - VIII Uczeń:
W zakre
sie
Wymaganie szczegółowe EZ
Możliwy sposób realizacji
Podejście EZ
Treści powiązane Kl. VII – VIII
Uwagi
wie
dzy
wymienia przyczyny i skutki (…) używania sterydów w celu zwiększenia masy mięśni
Lekcja wf
P
roso
mat
yczn
e
Blok tematyczny - „Rozwój fizyczny i sprawność fiz.” (1.1; 2.4)
omawia sposoby redukowania nadmiernego stresu i radzenia sobie z nim w sposób konstruktywny (1.2)
Warsztaty lub końcowa cz. lekcji poświęconej ćw. relaksacyjnym
nakierowane na umiejętności psycho- społeczne
Blok tematyczny - EZ (2.2)
um
ieję
tno
ści dobiera rodzaj ćwiczeń
relaksacyjnych do własnych potrzeb (2.2)
Odrębne tematy lekcji poświęcone technikom relaksacyjnym luk cz. końcowe w cyklach.
prosomatyczne / umiejętno-ści psycho-społeczne
Blok tematyczny - EZ (1.2)
Klasa VII - VIII Uczeń: W
zakresie
Wymaganie szczegółowe EZ Możliwy sposób realizacji
Podejście EZ
Treści powiązane Kl. VII – VIII
Uwagi
um
ieję
tno
ści
opracowuje rozkład dnia, uwzględniając proporcje między pracą a wypoczynkiem, wysiłkiem umysłowym a fizycznym, rozumiejąc rolę wypoczynku w efektywnym wykonywaniu pracy zawodowej;
Zadanie domowe (praca pisemna), Warsztaty , Projekt edukacyjny
P
roso
mat
yczn
e
Blok tematyczny - „Aktywność fizyczna” (1.3; 2.11)
demonstruje ergonomiczne podnoszenie i przenoszenie przedmiotów o różnej wielkości i różnym ciężarze.
Odrębny temat lekcji lub podczas lekcji, w których występuje przenoszenie sprzętu sportowego np. gimnastycznego, lekkoatletycznego
Blok tematyczny - „Aktywność fizyczna”
Klasa VII - VIII W zakresie wiedzy. Uczeń:
Wymaganie szczegółowe EZ Możliwy sposób realizacji
Podejście EZ
Treści powiązane Kl. VII - VIII
Uwagi
wymienia przyczyny i skutki otyłości oraz nieuzasadnionego odchudzania się (…)
Warsztaty (wspólnie z treściami powiązanymi)
P
roso
mat
yczn
e
Blok tematyczny - „Rozwój fizyczny i sprawność fiz.” (2.1; 1.3)
wymienia czynniki, które wpływają pozytywnie i negatywnie na zdrowie i samopoczucie, oraz wskazuje te, na które może mieć wpływ;
W
arsz
taty
omawia konsekwencje zdrowotne stosowania używek i substancji psychoaktywnych w odniesieniu do podejmowania aktywności fizycznej
wyjaśnia wymogi higieny wynikające ze zmian zachodzących w organizmie w okresie dojrzewania
Blok tematyczny - „Rozwój fizyczny i sprawność fiz.” (1.1;)
Treści edukacji zdrowotnej, które znalazły się w bloku tematycznym „Kompetencje społeczne”
Wymaganie szczegółowe Podejście EZ
Uwagi
omawia znaczenie dobrych relacji z innymi ludźmi, w tym z rodzicami oraz rówieśnikami tej samej i odmiennej płci
u
kier
un
kow
ane
n
a u
mie
jętn
ośc
i p
sych
osp
ołe
czn
e
PP Gimnazjum – blok EZ
identyfikuje swoje mocne strony, budując poczucie własnej wartości, planuje sposoby rozwoju oraz ma świadomość słabych stron, nad którymi należy pracować
PP Gimnazjum – blok EZ
wykazuje umiejętność adekwatnej samooceny swoich możliwości psychofizycznych
Nowe wymaganie
współpracuje w grupie szanując poglądy i wysiłki innych ludzi, wykazując asertywność i empatię
Częściowo nowe wymaganie – w PP Gimnazjum (blok EZ) były zagadnienia dotyczące asertywności .
Wymagania szczegółowe z edukacji zdrowotnej, które były w gimnazjum a w nowej podstawie programowej dla szkoły podstawowej i szkoły ponadpodstawowej
nie występują.
Uczeń:
• wymienia zachowania sprzyjające i zagrażające zdrowiu oraz wyjaśnia, na czym polega i od czego zależy dokonywanie wyborów korzystnych dla zdrowia
• omawia konstruktywne sposoby radzenia sobie z negatywnymi emocjami
• wyjaśnia, w jaki sposób może dawać i otrzymywać różne rodzaje wsparcia społecznego
Wymagania szczegółowe z edukacji zdrowotnej, które były w gimnazjum a w nowej podstawie programowej
będą realizowane w szkole ponadpodstawowej.
Uczeń:
• omawia (jest – dobiera) sposoby redukowania nadmiernego stresu i radzenia sobie z nim w sposób konstruktywny.
• omawia szkody zdrowotne i społeczne związane z paleniem tytoniu, nadużywaniem alkoholu i używaniem innych substancji psychoaktywnych; wyjaśnia, dlaczego i w jaki sposób należy opierać się presji oraz namowom do używania substancji psychoaktywnych i innych zachowań ryzykownych.