Сувязь паміж дэмакратыяй, правамі чалавека і эканамічнымі працэсамі ў краіне

Кароткі агляд эканамічнай сітуацыі ў Беларусі

П. Быкоўскіbykowski@br.minsk.byhttp://paulyuk.livejournal.com

Будынак прахадной Мiнскага трактарнага завода

Фільм -- афіцыйная візітная картка Рэспублікі Беларусь

Глабальны распаўсюд эканамічнай свабоды (2001)

Глабальны распаўсюд эканамічнай свабоды

На карце Еўропы

толькі Беларусь, а апошнім часам

і Расія аднесены да

краінаў, дзе падаўляюцца эканамічныя свабоды

Свабода эканомікі прыводзіць да дабрабыту людзей

Крыніца: Anthony B. Kim is Policy Analyst in the Center for International Trade and Economics at The Heritage Foundation.

http://www.heritage.org/Research/WorldwideFreedom/wm1650.cfm

Свабода эканомікі прыводзіць да дабрабыту людзей

Людзі ў краінах з "вольнай" або "пераважна вольнай эканомікай" атрымліваюць задавальненне ад значна большага узроўню жыцця ў параўнанні з людзьмі ў краінах з "пераважна нявольнымі" або "падаўленымі эканомікамі"

Крыніца: Anthony B. Kim is Policy Analyst in the Center for International Trade and Economics at The Heritage Foundation.

http://www.heritage.org/Research/WorldwideFreedom/wm1650.cfm

Павялічэнне эканамічнай свабоды паляпшае доступ людзей да ідэяў і рэсурсаў

Крыніца: Anthony B. Kim is Policy Analyst in the Center for International Trade and Economics at The Heritage Foundation.

http://www.heritage.org/Research/WorldwideFreedom/wm1650.cfm

Павялічэнне эканамічнай свабоды паляпшае доступ людзей да ідэяў і рэсурсаў Больш высокая эканамічная свабода таксама

мае моцную станоўчую карэляцыю з Індэксам чалавечага развіцця ААН — гэта комплексны паказнік, што ўключае ў сябе тры ключавыя вымярэнні дабрабыту чалавека: чаканую працягласць жыцця пры нараджэнні; даход на душу насельніцтва па парытэце пакупніцкай здольнасці; узровень пісьменнасці дарослага насельніцтва, а таксама ахоп насельніцтва сярэдняй і вышэйшай адукацыяй.

Крыніца: Anthony B. Kim is Policy Analyst in the Center for International Trade and Economics at The Heritage Foundation.

http://www.heritage.org/Research/WorldwideFreedom/wm1650.cfm

Індэкс чалавечага развіцця для Беларусі

Фота un.by. в.а. Прадстаўніка ПРААН у Беларусі Леван Буадзэ прэзентуе «Даклад аб разьвіцьці чалавека – 2007/2008».

У 2007 г. Беларусь трапіла ў лік краін з высокім узроўнем ІЧР

Беларусь заняла 64–е месца сярод 177 дзяржаў. Яна ўзнялася на тры месцы ў рэйтынгу, а значэнне ІЧР перавысіла 0,800, што дазволіла ўвайсці ў групу 70 краінаў з высокім узроўнем чалавечага развіцця.

Крыніца: http://un.by/by/undp/news/belarus/29-11-07-new1.html

Чаму ў Беларусі высокі ІЧР?

Аналіз складнікаў ІЧР паказвае, што высокія паказчыкі Беларусі звязаныя ў большай ступені з высокім паказчыкам валавага унутранага прадукту (ВУП) на душу насельніцтва, а не адрозненнямі ва ўзроўнях адукацыі і даўгалецця.

Так, індэкс адукацыі ў Беларусі такі самы, як ва Ўкраіне, Расіі, Туркменістане і Арменіі і блізкі да аналагічнага паказчыку Казахстана і Ўзбекістана. Па індэксе чаканай працягласці жыцця Беларусь саступае Грузіі, Арменіі і Азербайджану, апярэджваючы Ўкраіну і Расію.

Крыніца: http://un.by/undp/news/belarus/27-07-02-1.html

Што такое ВУП (Gross Domestic Product, GDP)

ВУП -- рынкавы кошт усіх канчатковых тавараў і паслуг (гэта значыць прызначаных для непасрэднага ўжывання), вырабленых за год ва ўсіх галінах эканомікі на тэрыторыі дзяржавы для спажывання, экспарту і назапашванні, у незалежнасцю ад нацыянальнай прыналежнасці скарыстаных фактараў вытворчасці.

ВУП краіны можа быць выяўлены як у нацыянальнай валюце, і пры неабходнасці даведкава пералічаны па біржавым курсе ў замежную валюту, так і можа быць прадстаўлены па Парытэце пакупніцкай здольнасці (ППЗ) (для больш дакладных міжнародных параўнанняў).

Што ж тычыцца ВУП Беларусь займае трэцяе месца сярод

краін СНД па ўзроўні ВУП на душу насельніцтва, зыходзячы з ацэнкі па парытэце пакупніцкай здольнасці (ППЗ) -- у 2007 г. склаў 110,6 млрд. USD.

Темпы роста ВВП

% к предыдущему году Государства – участники СНГ 2006 г. 2007 г. 2008 г. (прогноз

Статкомитета СНГ)

Азербайджан 134,5 125 117

Армения 113,3 113,8 111

Беларусь 110,0 108,2 108-108,5

Грузия 109,4 112,71 109-110

Казахстан 110,7 109,71 109-109,5

Кыргызстан 103,1 108,2 107

Молдова 104,4 103,11 107

Россия 107,4 108,1 106,5

Таджикистан 107,0 107,8 107,5

Туркменистан … 1212 …

Узбекистан 107,3 109,81 108

Украина 107,1 107,3 107

В среднем по государствам – участникам СНГ * 108,1 109 107

1 Январь – сентябрь. 2 По данным ИНТЕРФАКС от 12 января 2008 года Здесь и далее: * – оценка, расчет, … – данные отсутствуют (не представлены), – явление

отсутствует.

ВУП на душу насельніцтва

Гандль таварамі (% ад ВУП)

Прыцягненне прамых замежных інвестыцый

Рост ВУП на душу насельніцтва моцна адстае ад роста ВУП у бягучых цэнах

0

20000

40000

60000

80000

100000

120000

140000

1995 2001 2003 2005 2007

У бягучыхцэнах, млрд.BYRна душунасульніцтва,тыс. BYR

ВУП 1995 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007

У бягучых цэнах, млрд. BYR 121403 91341) 17173 26138 36565 49992 65067 79267 96087

У супаставімых цэнах, у працэнтах да мінулага году 89,6 105,8 104,7 105,0 107,0 111,4 109,4 110,0 108,2

на душу насульніцтва, тыс. BYR 11909 9131) 1722 2634 3703 5088 6656 8145 9904

Аб'ём сярэднедушавога ВУП Беларусі, разлічаны па ППЗ, у 2005 г. склаў 8,541 тыс USD (66 месца ў свеце). У той жа час у бягучых коштах аб'ем ВУП на душу насельніцтва склаў 3,090 тыс. USD (70 месца)

Строка 20

2500

5000

7500

10000

12500

15000

17500

20000

22500

25000

27500

30000

Дынаміка ВУП у бугучых коштах, млрд. BYR

І ' 2007ІІ' 2007ІІІ'2007ІV'2007І'2008ІІ' 2008

На момант атрымання незалежнасці ў 1991 г. па звестках Сусветнага банку Беларусь была самай багатай з 12 рэспублік былога СССР і ВУП складаў 6,25 тыс. USD

Крыніца: Беларусь у сацыяльна-эканамічных і грамадска-палітычных працэсах 1946 -- 2006 гг., стар. 125.

ВУП на душу насельніцтва, пералічаны па ППЗ ў USD * Максімум: Люксембург — 58.600 USD * Мінімум: Усходні Цімор — 400 USD * Сярэднее па ўсім свеце: 8.800 USD * Сума па ўсім свеце: 55,5 трлн. USD Беларусь -- 8,541 тыс USD

Беларускія эканамічныя свабоды і сярэднія значэнні па Еўропе і па свеце

Мільтан Фрыдман (1912-2006), амерыканскі эканаміст, лаўрэат Нобелеўскай прэміі 1976 г. "за дасягненні ў галіне аналізу спажывання, гісторыі грашовага звароту і распрацоўкі манетарнай тэорыі, а таксама за практычны паказ складанасці палітыкі эканамічнай стабілізацыі".

- А ці можа існаваць эканамічная свабода без свабоды палітычнай?

- Так, і лепшы прыклад гэтага - Ганконг. Эканамічная свабода неабходная, але недастатковая ўмова для свабоды палітычнай.

http://www.ksta.de/servlet/ContentServer?pagename=ksta%2Fpage&atype=ksArtikel&aid=1027536606745&openMenu=987490165154&calledPageId=990103122457&listid=994406280866

Структура знешняга гандлю таварамі Рэспублікі Беларусь з асобнымі краінамі за студзень-май 2008 г.У працэнтах да таваразвароту

31.1 68.9

95.1 4.9

61.3 38.7

28,9 71,1

61.1 38.9

89.3 10.7

93.2 6.8

17.6 82.4

83.7 16.3

78.6 21.4

24.8 75.2

0 20 40 60 80 100

Расія

Нідэрланды

Украіны

Германія

Польшча

Вялікабрытанія

Латвія

Кітай

Бразілія

Літва

Італія

Экспарт Імпарт

канцэрн "Белнафтахім"

Яго прадпрыемства забяспечваюць каля траціны ўсіх экспартных паставак Беларусі.

Нацыянальная праграма развіцця экспарту Рэспублікі Беларусь на 2006-2010 гг. прадугледжвае павелічэнне экспарту канцэрна за гэты перыяд у 1,55 разы з штогадовым тэмпам прыросту на 9,2% .

Пры гэтым доля Беларусі ў сусветным экспарце прадуктаў нафтаперапрацоўкі складае 1,31% (доля у экспарце Беларусі 27,4%), угнаенняў -- 4,29% (доля у экспарце Беларусі 6,66%).

Крыніцы: http://www.belneftekhim.by/ru/about/ Смирнов Е. Укрепление позиций на мировом рынке // "Вестник

внешнеэкономических связей", №2, 2006 г., с. 52. Давыденко Е. Л. Экспортная специализация стран с малой экономикой в условиях

роста // "Экономический бюллетень НИЭИ Министерства экономики Республики Беларусь", №6, 2008 г., с. 33.

Аб'ёмы і глыбіня перапрацоўкі нафты на беларускіх НПЗ

ААТ "Нафтан" ААТ "Мазырскі НПЗ" гады

Аб'ём перапрацоўкі нафты, млн. т/год

Глыбіня перапрацоўкі нафты, %

Аб'ём перапрацоўкі нафты, млн. т/год

Глыбіня перапрацоўкі нафты, %

1997 7,3 59,1 4,6 61,3

1998 6,7 60,7 4,6 62,9

1999 6,1 61,9 5,4 60,1

2000 7,2 64,8 6,3 62,9

2001 7,3 67,3 6,0 64,0

2002 7,7 66,0 7,6 66,3

2003 8,2 69,8 7,6 66,2

2004 8,8 69,6 9,6 68,2

2005 9,7 65,8 10,1 67,0

2006 10,7 69,9 10,6 66,7

2007 10,7 72,7 10,6 68,1

2011 12,0 92 12,0 92,5 Крыніца: О. Самохвалова. Программы развития – ответ на вызов времени. Технологические аспекты модернизации нефтеперерабатывающей отрасли // "Вестник Белнефтехим", №5, май 2007 г., с. 45.

Студзень-май 2008 г. в % да студзеня-маю 2007 г. выручка ад

рэалізацыі прадукцыі

Сабекошт рэалізаванай прадукцыт

Прыбытак ад рэалізацыі прадукцыі

Реэпубліка Беларусь 139,9 137,3 169,8 у тым ліку:

Мінжылкамунгас 122,6 123,3 137,5 Мінсувязі 115,1 115,8 122,5 Мінсельгасхарч (сістэма) 138,0 136,1 169,8

у тым ліку: Мінсельгасхарч (арганізацыі рэспубліканскай формы ўласнасці і з доляй рэспубліканскай уласнасці)

135,2 135,9 148,6

Аблсельгасхарч (сістэма) 139,1 136,1 183,8 Мінгандль 139,1 131,8 197,1 Мінтранс 126,2 125,9 133,2 Мінэнерга 124,8 125,8 100,7 Мінбудархітэктуры 139,2 134,3 218,6 Мінпром 136,6 136,0 150,2 Канцэрн «Беллегпрам» 118,8 118,2 130,3 Канцэрн «Беллесбумпрам» 135,5 125,7 157,0 Канцэрн «Белнафтахім» 150,7 128,4 273,1 Канцэрн «Белбіафарм» 114,8 113,0 123,7 Канцэрн «Белдзяржхарчпрам» 133,9 130,7 226,1 Белкаапсаюз 130,6 127,3 263,7

Структура беларускай эканомікі

ТЭК (35 буйных і сярэдніх цеплаэлектрастанцый, 15 гідраэлектрастанцый, 11 дробных электастанцый. Сума вырабаткі 26,6 мдрд. кВт /г), 74% -- выкарыстанне прыроднага газу.

Металургія (15 прадпрыемстваў чорнай і 5 каляровай металургіі)

Хімічная і нафтахімічная прамысловасць (удзельная вага ў канцэрне "Белнафтахім" складае больш за 55%, а ў агульным экспарце больш за 50%, занята ў канцэрне "Белнафтахім" 119,4 тыс. чалавек)

Структура беларускай эканомікі

Мышанабудаванне і металаапрацоўка (доля ў агульным аб'ёме прамысловасці 21,8%)

Машынабудаванне прамысловасць металічных канструкцый і

вырабаў рамонт машын і абарудавання 2 і 3 = > 14,5% аб'ёма вытворчасці галіны і

21,6% от агульнага ліку рабочых. Пераважна сярэднія і невялікія прадпрыемствы

з колькасцю занятых да 300 чалавек.

Структура беларускай эканомікі

Станкабудаванне 28 прадпрыемстваў Аўтамабілебудаванне 44 прадпрыемства (МАЗ і БелАЗ) Трактарнае і сельскагаспадарчае

машынабудаванне (39 прадпрыемстваў, МТЗ, Лідсельмаш,

Гомсельмаш) Будаўнічая, дарожнае і камунальнае

машынабудаванне 24 прадпрыемствы (ААТ "Амкадор")

Структура беларускай эканомікі

Машынабудаванне для харчовай і лёгкай прамысловасці. Бытавыя прыборы

24 прадпрыемствы (ААТ "Атлант") Электронная прамысловасць 3 навукова-вытворчых аб'яднання Электратэхнічная прамысловасць 44 прадпрыемства (Магілёўліфтмаш) Оптыка-механічная прамысловасць (ВА "БелОМА") Прыборабудаванне 37 прадпрыемстваў

Структура беларускай эканомікі 

Радыёэлектронная прамысловасць (Гарызонт, Віцязь) Лёгкая і тэкстыльная прамысловасць 1487 прадпрыемстваў, занята 136,6 тыс.

чалавек АПК 4701 прадпрыемства, занята 117,9 тыс. чалавек,

9-10% ВУП Лясны комплекс 4671 прадпрыемства, занята 117,9 тыс. чалавек

Структура беларускай эканомікі

Будаўнічы комплекс 8% ВУП, занята 383 тыс. чалавек, да 84,1%

займаюць арганізацыі з колькасцю работнікаў да 50 чалавек

Гандаль і паслугі 9,6% ВУП, занята 552 тыс. чалавек Транспарт і дарожная гаспадарка 9,8% ВУП

Высновы

Эксперты канстатуюць павелічэнне ступені таварнай канцэнтрацыі за кошт пашырэння продажу нафтапрадуктаў, што можа стаць негатыўным фактарам пры змене ўмоў знешняга гандлю.

Развіццё экспарту з краінамі ЕС вызначаецца пераважна ростам продажу нафты і нафтапрадуктаў.

Адбываецца значнае паніжэнне канкурэнтаздольнасці тавараў спажывецкага прызначэння. Змены ў структуры знешняга гандлю сведчыць аб падвышэнні сыравіннай скіраванасці экспарту і значным паніжэнні долі паставак спажывецкіх тавараў. Пры гэтым расійская сыравіна з'яўляецца галоўнай крыніцай для вытворчасці прадукцыі.

Высновы

Большая частка ВУП вырабляецца меншай часткай прадпрыемстваў Беларусі.

Значная частка занятых у беларускай эканоміцы амаль не робяць унёсак у стварэнне ВУП.

Дзяржава пераразмяркоўвае прыбыткі для захавання працоўных месцаў.

Апошнім часам дзяржава адмаўляецца ад патэрналісцкай функцыі і пачынае працэс раздзяржаўлення.

Высновы

Зараз адміністрацыйна-каманднымі метадамі забяспечваецца дабрабыт значнай часткі насельніцтва. Павялічэнне рынкавых механізмаў у кіраванні беларускай эканомікай пагражае захаванню гэтага status quo.

Разам з тым, адначасова дзяржава абмяжоўвае магчымасці самазанятасці насельніцтва, напрыклад, у якасці ІП

або фермера. Беларусь купляе за мяжой каля паловы бульбы.

Высновы

Зараз адміністрацыйна-каманднымі метадамі забяспечваецца дабрабыт значнай часткі насельніцтва. Павялічэнне рынкавых механізмаў у кіраванні беларускай эканомікай пагражае захаванню гэтага status quo.

Разам з тым, адначасова дзяржава абмяжоўвае магчымасці самазанятасці насельніцтва, напрыклад, у якасці ІП