Architectural Design Concept, Philosophy and Theory: Chapter 4 Postmodern Architecture

1

ARCHITECTURAL DESIGN CONCEPT DESIGN CONCEPT, PHILOSOPHY AND THEORY Chapter 4: Postmodern Architecture

Postmodern Architecture

สถาปตยกรรมหลงสมยใหม (Postmodern architecture) มลกษณะเฉพาะทแตกตางกบงานสถาปตยกรรมสมยใหม โดยเฉพาะในเรองของความหมาย และการสอความหมาย (Signification and meaning) ซงไดรบการพฒนามาจากแนวคดดานภาษาแบบโครงสรางนยม และแนวความคดในเรองของการสอซา (re-presentation) พหนยม (pluralism) ความซบซอน (complexity) การถวลหาอดต (nostalgia) ทองถนนยม (regionalism) และสมพนธบท (contextualism)

ชารลส เจงคส (Charles Jencks) ใชคาวา Post-modern เพอแสดงถงความตอเนองจาก modern แตนกประวตศาสตรและนกปรชญาหลายคนใชคาวา postmodern โดยมความคดเหนวารปแบบนไมมความสมพนธตอเนองจากแนวคดแบบสมยใหมนยมอยางชดเจน

Death of Modern Architecture

การตายของสถาปตยกรรมสมยใหมไดถกประกาศโดย Charles Jencks ในหนงสอ The Language of Post-modern Architecture (1977) วาเกดขนเมอ 3.32 pm on July 15th 1972, at St Louis, Missouri (วนท 15 กรกฎาคม 2515 เวลาประมาณบาย 3 โมงครง) เมออาคารหลงแรกของโครงการ Pruitt-Igoe ซงถกออกแบบโดย Minoru Yamasaki ภายใตรปแบบสมยใหมนยมไดถกระเบดรอถอนลง

โครงการนไดออกแบบตามแนวคดของ CIAM และไดรบรางวล AIA (The American Institute of Architect) ในป 1951

อาคารนถงแมวาจะยงแขงแรงมนคงอย แตผอยอาศยไดละทงพนทเนองจากปญหาเรองอาชญากรรมและการทาลายสงของสาธารณะ (vandalism) ซงถกมองวาเกดจากการออกแบบทไมด

The Death and Life of Great American Cities

หนงสอ The Death and Life of Great American Cities (1961) เขยนโดย เจน เจคอปส (Jane Jacobs) ถอวาเปนจดเรมตนของการโจมตความผดพลาดของสถาปตยกรรมแบบสมยใหมนยม โดยเจน เจคอปส ไดชใหเหนวารปแบบของความเรยบงายทเปนทนยมในการวางผงแบบสมยใหมนยมนน ขดแยงตอความเปนจรง และเปนสวนหนงททาใหเกดปญหาในเรองของการใชชวตในเมอง ตอมาแนวคดดงกลาวไดถกสะสมและพฒนาตอยอดมาจนเปนแนวคดแบบหลงสมยนยม

แนวคดของเจน เจคอปสสอดคลองกบแนวคดเรองของความหลากหลายในระบบนเวศน (ecology) ซงตองอาศยการพจารณาถงความสมพนธแบบพงพาซงกนและกน อนเปนรากฐานของวทยาศาสตรแบบใหมหลงวทยาศาสตรแบบนวตนซงมองสงตางแบบแยกสวน และคดแบบเสนตรง

Complexity and Contradiction

หนงสออกเลมซงถอวาเปนจดกาเนดของแนวคดสถาปตยกรรมแบบหลงสมยใหมนยมคอ Complexity and Contradiction (1966) เขยนโดย Robert Venturi หนงสอเลมนไดรบการยกยองวามคณคาและมอทธพลตอการเปลยนแปลงทางดานสถาปตยกรรมในศตรวรรษท 20 เทยบเคยงกบหนงสอ Vers une Architecture (Towards a New Architecture) ของ Le Corbusier ในป 1923

Venturi ไดเปรยบเทยบระหวางงานสถาปตยกรรมสมยใหมทเนนเรองความเรยบงาย (Simplification or Picturesqueness) กบงานสถาปตยกรรมทเนนเรองความซบซอนและแตกตาง (Complexity and Contradiction) ซงเปนการสรางเสรมเสนหแหงความคลมเคลอไมชดเจน (Ambiguity)

Architectural Design Concept, Philosophy and Theory: Chapter 4 Postmodern Architecture

2

Complexity and Contradiction

เขาไดเสนอวาสถาปตยกรรมควรอยในสภาพแบบ “Both-and” มากกวา “Either-or” ตามแนวคดแบบสมยใหมนยม เขาไดเนนยาเรองของการใหความหมายแบบพหนยม การใชประโยชนหลายลกษณะของพนท ความแตกตางทเกดจากองคประกอบ ภายใน-ภายนอก การรวมกลมของสงทแตกตางจนเกดเปนภาพรวม เขาไดปฏเสธงานสถาปตยกรรมทเสนอขอมลอยางตรงไปตรงมาเพยงมตเดยว โดยไดเสนอแนะแนวทางของความขดแยงทเกดขนในงานแตยงคงสรางใหเกดความเปนอนหนงอนเดยวได

ในหนงสอเลมน Venturi ไดยกตวอยางงานในยคบาโรค และงานสถาปตยกรรมสมยใหมหลายชน (เชนงานของ Le Corbusier) วามการใชเทคนคทเขาไดเสนอแนะอยอยางชดเจน

Learning from Las Vegas

หนงสออกเลมหนงของ Venturi โดยเขยนรวมกบ Denise Scott Brown and Steven Izenour คอ Learning from Las Vegas (1972) เปนหนงสอทไดมการขยายความถงเรองการสอสญลกษณในงานสถาปตยกรรม โดยใชบทเรยนจากเมอง Las Vegas ซงเปนเมองทสรางบนพนทวางเปลากลางบทเรยนจากเมอง Las Vegas ซงเปนเมองทสรางบนพนทวางเปลากลางทะเลทรายใหเปนเมองแหงแสงส โรงแรมและคาสโน เขาไดมองวางานสถาปตยกรรมทนนไดประกอบดวยเนอหาอยสองประเดนหลก คอ สวนทเรยกรองความสนใจ (หรอเนนความแตกตาง) และ สวนเนอหาสาระทเปนขอมลของโครงการ ดงนนอาคารจงตองการ Decorated Shed หรอ Façade ทมการตกแตงเพอสรางใหเกดการจดจา เปนการสอความหมายถงสาระของงาน โดยรวมเรยกวา Symbolic Sign (สญญะทเปนเครองหมาย)

Learning from Las Vegas

หากแตวาถาอาคารนนมการปกคลมดวย Symbolic Form (รปแบบทเปนเครองหมาย) เชน อาคารทเปนรปเปด ทาใหเกดความสบสนไมสามารถสอไดถงสาระของอาคารได จะทาใหงานเกดเนอหาทเปน Iconic Form (รปแบบทเปนสญญะททาไวเพอเตอนหรอเปนตวอยางสาคญ) ขนมา ญญ ญแทนท

Icon หรอสญญะททาไวเปนตวแทน (re-presentation) นนไมมสาระในตวเองแตสามารถสอถงความหมายในลกษณะของความทรงจาทเกยวของสาระอน ๆ เชน Icon ในคอมพวเตอร เปนตน

Mode of Architectural Communication

ภายใตแนวคดแบบหลงสมยใหมการสอสารผานสถาปตยรรมนนสถาปตยกรรมจะถกมองวามสภาวะแบบรหสซอน (Double-coding) ททาใหสามารถอานไดในความหมายมากกวาหนงอยางการอปมาอปมย (Metaphor) กเปนอกกระบวนการหนงในการสรางความ เชอมโยงระหวางรหสใหม กบรหสเดม (สงทมอยในใจแตเดม) การมองหา

สงทคนเคยนเปนทงปญหาและขอไดเปรยบทเกดขน ขนอยกบความสมพนธระหวางรหสเดมและรหสใหมทอยในใจของผอานงานสถาปตกรรมวาจะตความและสรางความหมายใหกบงานสถาปตยกรรมอยางไร และหากมองตามแนวคดแบบ post-structuralism แลว การตความและการสรางความหมายนเปนสงทควบคมไมได มการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา

Architectural Design Concept, Philosophy and Theory: Chapter 4 Postmodern Architecture

3

Mode of Architectural Communication

ถาพจารณาสถาปตยกรรมในรปแบบเดยวกนกบทเราศกษาภาษาจะพบวาการเรยบเรยงเนอความทางสถาปตยกรรมกมลกษณะเชนเดยวกนกบภาษา

คา (Words) หรอ ศพท (Vocabulary) นนเปนหนงยอยของการใหคา (Words) หรอ ศพท (Vocabulary) นนเปนหนงยอยของการใหความหมาย ในทางสถาปตยกรรม Words หรอ Vocabulary นนเปนสวนยอยของงาน การใหความหมายของศพทมอย 3 ลกษณะคอ

รหสดชน (Indexical code) หรอการบงบอกถงการใชงาน ทศทาง

รหสสญรป (Iconic code) หรอการบงบอกเพอสรางความแตกตาง

รหสสญลกษณ (Symbolic code) หรอการบงบอกสอความหมาย ประเภทการใชงาน ฐานนศกด ซงเปนรหสทใชมากทสดในงานสถาปตกยรรม

Mode of Architectural Communication

วากยสมพนธ (Syntax) หรอการสรางความสมพนธจนเกดเปนประโยค หรอวลทสามารถสอความหมายไดนน เปนการสรางเรองใหเกดขนจากการประกอบกนของคา ทาใหเกดความสละสลวย งดงาม และสรางเรองราวทสลบซบซอน ทงนการสรางความสมพนธดงกลาวยอมสมพนธกบรปแบบของการเขยน (Rhetoric) ซงเปนการกาหนดวธการสรางความสมพนธดงกลาวดวย

สญวทยา หรอ อรรถศาสตร (Semantics) หรอศาสตรการตความนนเปนการพจารณางานสถาปตยกรรมแลวมองถงการสอความหมายของงานสถาปตยกรรมนน ๆ เชน การนารปแบบ Neo-classicism มาใชในสถานทราชการเพอสอถงแนวคดของกรกเรองการปกครอง เปนตน

Postmodern Architecture Characteristics

ลกษณะของสถาปตยกรรมแบบหลงสมยใหม ตามแนวคดของ Jencks สามารถแบงออกเปนรปแบบตาง ๆ ไดดงน

การอางองอดต (Historicism) การนารปทรงในอดตมาใชใหมอยางประสมปนเป แตตองเปนไปอยางมสรางสรรคม

เหตมผล

การนารปแบบมาใชอยางไมลดทอน (Straight Revivalism)การนารปแบบในทองถนมาใชใหม (Neo-vernacular)

การนาสงตาง ๆ ทเปนรปแบบของทองถนมาใชเพอสรางความสมพนธกบชมชน เชนการนาคตทองถน ทแฝงไวมาใชเปนการแสดงออกเชงสญลกษณ

การเลนกบสงทอบตขนในบรบทของเมอง (Ad-hoc Urbanist) การนาสงทตาง ๆ ทแสดงเหมอนวาไมไดตงใจ หรอเนนความแปลกประหลาดเพอผลทางความทรงจา หรอการจดจา ในการจดการพนทสาธารณะของเมอง

AT&T Building, New York (1978-1982) by Johnson/Burgee Architects

Piazza d’Italia, New Orleans, Louisiana (1974-1978) by Charles W. Moore

Architectural Design Concept, Philosophy and Theory: Chapter 4 Postmodern Architecture

4

Teatro del Mondo for the Venice Biennale (1979-1980) By Aldo Rossi

Best Showroom at the Almeda-Genoa Shopping Center, Texas (1975), at the Arden Fair Shopping Center, California (1977), and at Richmond, Virginia (1972) By Site Projects

Postmodern Architecture Characteristics

การอปมาอปมย (Metaphor and Metaphysics) การเปรยบเปรย (จนถงขนกระทบกระเทยบ/ ประชดประชน/ แดกดน) โดยการสรางความหมายใหเกดขนใหม ในบางครงมการเปรยบเทยบหรออางองถงอภปรชญา (Metaphysics) มาเปนเนอหาในการสอสาร

ใ การสรางพนทวางแบบหลงสมยใหมนยม (Postmodern Space)การเนนการสรางพนทวางใหตอเนอง ซอนทบ ไมรจบ ไมมจดเรมตน ไมมศนยกลาง เปนการสรางเอกลกษณแบบเฉพาะสวน แนวคดนไดพฒนาตอเนองจนเกดเปนแนวทางแบบ Neo-modern (New modern) และ Deconstruction

Jewelry Shop, Viena (1975) by Hans Hollein

Architectural Design Concept, Philosophy and Theory: Chapter 4 Postmodern Architecture

5

Haas Haus, Viena (1990) by Hans Hollein

Disney projects (1980s-90s) by Micheal Grave

Vanna Venturi House (1962-1964) by Robert Venturi with Arthur Jones

Architectural Design Concept, Philosophy and Theory: Chapter 4 Postmodern Architecture

6

Postmodern Architectural Design Techniques

เทคนคในการสรางพนทวางแบบหลงสมยใหมนยมนนมหลายประการตวอยางเชน

การสรางทวภาพ/ ทวรป (Duality)

การสรางสภาพความเปนปจจบน หรอสงทเกดขนในทนท (Spontaneity) การสรางสภาพความเปนปจจบน หรอสงทเกดขนในทนท (Spontaneity)

การสรางความขดแยงไมลงตว (Contrary/ Contradiction)

การสรางความคลมเคลอไมชดเจน (Ambiguity)

การสรางการปรากฎของสงทไมปรากฎ (Visibility of Invisibility/ Absence)

การสรางความสมพนธกบบรบท (Contextualism)

การกาหนดใหเกดการเผชญหนาของของสองสงทแตกตางกน (Juxtabposition) Franklin Court, Philadelphia (1972-1976) by Robert Venturi and John Rauch