Post on 12-May-2015
De Tweede Wereldoorlog herdacht 1
De Tweede Wereldoorlog herdacht
Een vergelijking tussen Nederland en Duitsland
De Tweede Wereldoorlog herdacht 2
INHOUD
1. Herdenken in Nederland– Hoe herdenken we nu en hoe deden we
dat vroeger?
2. Herdenken in Duitsland– DDR– BRD– Na de eenwording– 21e eeuw
3. Conclusies
De Tweede Wereldoorlog herdacht 3
Nationale herdenking in Nederland
De Nationale Dodenherdenking op de Dam in Amsterdam op 4 mei
De Tweede Wereldoorlog herdacht 4
Hebben we in Nederland altijd een Nationale Dodenherdenking gehad?
Een kleine herdenkingsgeschiedenis
De Tweede Wereldoorlog herdacht 5
Herdenking in 1945
Gedicht Ida-Marie Kriesz (1945))
De Tweede Wereldoorlog herdacht 6
Totstandkoming Nationale Dodenherdenking
• Hoe moet je een oorlog herdenken?
• Waaraan moet een herdenking voldoen?
• Waar komen de twee minuten stilte vandaan?
• Is de Nationale Dodenherdenking altijd zo geweest als hij nu is?
• Waarom vieren we 4 én 5 mei?
• Hoe blijft de herdenking actueel?
De Tweede Wereldoorlog herdacht 7
Ontwikkeling nationale herdenking
In jaren ‘60 ontwikkeling in herdenking:
• tot 1960 alleen verzetshelden en soldaten officieel herdacht• na 1960 ook alle Nederlandse Joodse
slachtoffers herdacht• vanaf 1962:
‘allen – burgers en militairen – die in het Koninkrijk der Nederlanden of waar ook ter wereld zijn omgekomen of vermoord sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, in oorlogssituaties en bij vredesoperaties.’
De Tweede Wereldoorlog herdacht 8
Problemen rond de herdenking
• 1951: de herdenking van de communistische verzetsheldin Hannie Schaft werd verboden.
• 1970: homoseksuelen mochten niet herdacht worden.
• 2012: Auke de Leeuw mag zijn gedicht niet voorlezen.
De Tweede Wereldoorlog herdacht 9
1933-2013: “zerstörte Vielfalt”
Hoe herdenkt men de oorlog in Duitsland?
De Tweede Wereldoorlog herdacht 10
Herdenken in Duitsland
Wanneer?
Niet één nationale herdenking, maar meerdere speciale herdenkingsdagen:
• 8 mei: Tag der Befreiung • 27 januari: Tag des Gedenkens an die
Opfer des Nationalsozialismus• Volkstrauertag (2e zondag voor
Advent)
De Tweede Wereldoorlog herdacht 11
Herdenken in Duitsland
Hoe?
• kransleggingen• herdenkingen in Bondsdag• speciale toespraken, gebeurtenissen en
tentoonstellingen tijdens speciale ‘ronde’ jaren (zoals 2013)
• uitgebreide aandacht op radio en tv
De Tweede Wereldoorlog herdacht 12
8 mei Tag der Befreiung
Op 8 mei 1945 gaf Duitsland zich over. Duitsland herdenkt de nederlaag in de oorlog en de
bevrijding van het nazisme.
De Tweede Wereldoorlog herdacht 13
27 januari
Op 27 januari werd Auschwitz door de Russen bevrijd. Die dag worden de slachtoffers van het nationaal-socialisme
herdacht.
De Tweede Wereldoorlog herdacht 14
2e zondag voor Advent Volkstrauertag
Alle doden van àlle oorlogen en de offers van Gewaltherrschaft aller Nationen worden herdacht.
De Tweede Wereldoorlog herdacht 15
Speciale herdenkingen op ‘ronde jaren’
Inwijding Denkmal für die ermordeten Juden Europas, Berlijn mei 2005
De Tweede Wereldoorlog herdacht 16
Vergangenheitsbewältigung
Het herdenken van de oorlog en rekenschap geven van het verleden is in Duitsland heel
belangrijk.
Er is een speciaal woord voor:
‘Vergangenheitsbewältigung’
Het betekent ‘in het reine komen met het verleden’
De Tweede Wereldoorlog herdacht 17
Ontwikkeling herdenken in Duitsland
Ging herdenken altijd al zo in Duitsland?
De Tweede Wereldoorlog herdacht 18
Herdenken in de DDR
De Tweede Wereldoorlog herdacht 19
DDR: 1949 - 1989
• Tag der Befreiung (8 mei) was in DDR een nationale vrije dag en betekende bevrijding van het nationaal-socialisme door het communisme.
• Inwoners van DDR moeten de Sovjet-Unie dankbaar zijn.
• Uitgangspunt: in DDR wonen geen fascisten
• Alle oorlogsmisdadigers bevinden zich in West-Duitsland.
De Tweede Wereldoorlog herdacht 20
De Muur werd in de DDR antifaschistischer Schutzwall genoemd.
Antifaschistischer Schutzwall
De Tweede Wereldoorlog herdacht 21
De BRD van 1949 tot jaren ‘60
• Nadruk op bondgenootschap met VS.
• Nadruk op goede betrekkingen met West-Europa (met name Frankrijk).
• Nadruk op herstel economie.
• Vooruit kijken is belangrijk, in plaats van achteruit.
De Tweede Wereldoorlog herdacht 22
1963: Frankrijk en West-Duitsland sluiten het Elysee-verdrag.
1963 Élysée-verdrag
De Tweede Wereldoorlog herdacht 23
1970: Historische knieval Willy Brandt
De Tweede Wereldoorlog herdacht 24
Herdenken in de jaren ‘80
Toespraak Von Weizsäcker Reagan bezoekt Bittburg
De Tweede Wereldoorlog herdacht 25
Herdenken na de eenwording
De Neue Wache in Berlijn
De Tweede Wereldoorlog herdacht 26
Herdenken in 21e eeuw
Stellingen onderzoek Die Zeit 2010
1. De geschiedenis van het nationaalsocialisme in Duitsland interesseert mij zeer, ik wil daar graag meer over te weten komen.
2. Op school wordt te veel over de nazitijd en te weinig over andere periodes uit de Duitse geschiedenis gesproken.
3. In mijn familie wordt tegenwoordig steeds weer over de nazitijd gesproken en gediscussieerd.
4. De Duitsers vormen allang een natie zoals alle andere, de nazitijd is een tijd van voorgaande generaties.
De Tweede Wereldoorlog herdacht 27
Herdenken in de 21e eeuw
Vervolg
5. De eeuwige herinnering aan de nazigeschiedenis verhindert, dat de Duitsers een gezond zelfbewustzijn ontwikkelen.
6. Mijn familie, mijn ouders, grootouders en overgrootouders hebben zich tijdens de nazitijd nergens schuldig aan gemaakt.
7. Het grootste gedeelte van de Duitsers heeft geen schuld, er waren slechts een paar misdadigers, die de oorlog gestart zijn en de Joden omgebracht hebben.
8. Ik schaam me voor dat wat de Duitsers in de tijd van het nationaalsocialisme gedaan hebben.
De Tweede Wereldoorlog herdacht 28
Conclusie onderzoek in Die Zeit
Die Zeit: jongeren zijn nog wel geïnteresseerd in WO II maar zien het als
geschiedenis, en hebben geen zin in opgelegd schuldgevoel.
De Tweede Wereldoorlog herdacht 29
Herdenken in de 21e eeuw
2011: Duitse president houdt 5 mei-lezing in Nederland.
De Tweede Wereldoorlog herdacht 30
President Gauck in 5 mei-lezing:
‘Juist omdat wij Duitsers de last en de schuld van
de geschiedenis op ons hebben genomen, geldt
voor ons, en geldt ook voor mij: wij vieren samen
met iedereen de bevrijding van het
nationaalsocialistische juk, wij vieren mee met
iedereen die destijds zijn onafhankelijkheid en
vrijheid weer terugkreeg. En wij voelen mee met
iedereen die juist nu in andere delen van de
wereld de vrijheid ontdekt of herontdekt.’
De Tweede Wereldoorlog herdacht 31
Conclusies
Herdenken in Nederland
• In Nederland is in 1947 besloten dat we gesneuvelde soldaten en verzetshelden met twee minuten stilte op 4 mei zouden herdenken.
• Sinds de jaren ‘60 herdenken we alle Nederlandse oorlogsslachtoffers sinds de Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog herdacht 32
Conclusies
Herdenken in Oost-Duitsland (DDR)
• In de communistische DDR vond de overheid dat de oorlog vooral de schuld was van de nationaal-socialisten in West-Duitsland.
• Ze beweerden dat de communistische DDR geen schuld had: communisten vochten immers tegen de nationaal-socialisten?
De Tweede Wereldoorlog herdacht 33
Conclusies
Herdenken in West-Duitsland (BRD)
• In West-Duitsland kwam het herdenken van de oorlog meer en meer in het teken staan van de ‘bevrijding van het nationaal-socialisme’.
De Tweede Wereldoorlog herdacht 34
Conclusies
Herdenken in het huidige Duitsland
• In het huidige Duitsland wordt nog altijd veel aandacht besteed aan de misdaden en gruwelijkheden die in de Tweede Wereldoorlog door de nationaal-socialisten zijn begaan.
• Onderzoek wijst uit dat jonge mensen interesse hebben in WO II als geschiedenis.
Ze hebben geen behoefte aan opgelegde emotie