Post on 08-Sep-2019
- 2 -
rwmena da codna
ISBN 978-9941-404-32-0
winamdebare broSuraSi mkiTxveli gaecnoba
sruliad saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmi-
desisa da unetaresis ilia II mier ganaTlebisa da
mecnierebis, rwmenisa da codnis sinTezis, swori
aRzrdisa da pedagogikis mniSvnelobis Sesaxeb ga-
moTqmul mosazrebebs, romlebic amokrefilia sa-
patriarqos gamomcemlobis SesaniSnavi samtomeu-
lidan `epistoleni, qadagebani, sityvani 1977-2007~
(red: gvanca koplataZe, grigol ruxaZe).
- 5 -
`sazogadoebis nawili did imeds amyarebs mecnierul-
teqnikur progresze da miaCnia, rom swored igi mout-
ans kacs bednierebas. mecnierebasa da teqnikas SeuZlia
garkveul wilad Secvalos fizikuri samyaro, Secvalos
Cveni planetis garegnuli saxe, misi flora da fauna,
geografiuli zedapiri... magram adamianis gardaqmna, misi
gakeTilSobileba da sulieri amaRleba isev da isev ada-
mianis xelTaa.
Cvens metad rTul da daZabul droSi bevri ram
aris damokidebuli sazogadoebis, mTeli saxelmwifosa
da calkeuli pirovnebis kulturaze. `sityva kultura
sazogadoebriv mecnierebebsa, da gansakuTrebiT istori-
aSi, ori azriT ixmareba. pirvelis mixedviT kulturaSi
umTavresad igulisxmeba ganaTleba, rodesac, magaliTad,
laparakoben kulturul erebze an sazogadoebis fenebze
da upirispireben maT ukulturo erebsa da klasebs. igive
gagebiT ixmareba gamoTqma, vTqvaT, kulturuli adamiani,
kulturuli manerebi da a.S. kulturas meore, gacile-
biT farTo gagebas sZens yofis mniSvneloba saerTod anu
Sinagani mdgomareoba~ (brokhauzisa da efronis encik-
lopedia, t. 33). kulturas ase ganyofen: materialuri
(aq igulisxmeba cxovrebis pirobebi, Cacmuloba, iaraRi,
SeiaraReba, Zvirfaseuloba da a.S.) da sulieri; masSi Se-
dis: religia, ena, Cveulebani, zneoba, codna, litera-
tura, xelovneba... da sazogadoebrivi kultura anu sax-
saaRdgomo epistoleni
- 6 -
rwmena da codna
elmwifoebrivi, politikuri, sazogadoebrivi formebi
da kanonebi...
sazogadoebrivi yofis dRevandeli forma TavisTavad
iTxovs adamianisagan mraval siaxles: axleburad
azrovnebas, RirebulebaTa da warmodgenaTa gadafasebas,
maRal sulier kulturas.
Cvens saukuneSi, rodesac Zalian bevria umaRles dam-
Tav rebuli, xolo danarCenni ki saSualo ganaTlebiT ari-
an, vrwmundebiT, rom mxolod ganaTleba kulturas ar
niSnavs.
cudad aRzrdilTaTvis ganaTleba igivea, rac maxvili
ugnurTa xelSi, _ wers erTi RvTismetyveli. cxovreba
gviCvenebs, rom rwmenis, siyvarulis, Tavmdablobis, Tav-
Sekavebulobis, keTilmosurneobis, Tavazianobis, sxvis-
Tvis WirSi Tanadgomis unaris aRzrdis gareSe didi
xarvezi iqneba daSvebuli pirovnebis CamoyalibebaSi. nu
daviviwyebT, rom Tundac erTi mozardis naklovanebebi
gansazRvrul pirobebSi SeiZleba xasiaTis saSiS Tvisebebad
iqces da gamousworebeli ziani moutanos sazogadoebas.
mociquli pavle romaelTa mimarT epistoleSi wer- epistoleSi wer-epistoleSi wer- wer-wer-
da: romelsa-igi viqm, ara vici, rameTu ara romeli-igi me
mnebavs, mas viqm, aramed romeli-igi mZuls, mas vhyof (rom.
7, 15). mSvenivrad Tqva hainrix hainem: `msoflio orad
gaiyo da bzarma Cems gulze gaiara~.
mxolod RmerTia msofliosa da kacTa mkurnali da
mxsneli, mxolod misi SewevniT SeiZleba Sinagani winaaRm-, mxolod misi SewevniT SeiZleba Sinagani winaaRm-mxolod misi SewevniT SeiZleba Sinagani winaaRm- misi SewevniT SeiZleba Sinagani winaaRm-misi SewevniT SeiZleba Sinagani winaaRm- SewevniT SeiZleba Sinagani winaaRm-SewevniT SeiZleba Sinagani winaaRm- SeiZleba Sinagani winaaRm-SeiZleba Sinagani winaaRm- Sinagani winaaRm-Sinagani winaaRm- winaaRm-winaaRm-
degobis daZleva, mSvidobis damyareba sakuTar TavTan,
moyvasTan da xalxTan urTierTobis maRali kulturis
miRweva, rac azrTa SemTxveviTi sxvadasxvaobisagan Tavis
aridebasa da mis sanacvlod optimaluri da SeTanxmebu- da mis sanacvlod optimaluri da SeTanxmebu-da mis sanacvlod optimaluri da SeTanxmebu- mis sanacvlod optimaluri da SeTanxmebu-mis sanacvlod optimaluri da SeTanxmebu- sanacvlod optimaluri da SeTanxmebu-sanacvlod optimaluri da SeTanxmebu- optimaluri da SeTanxmebu-optimaluri da SeTanxmebu- da SeTanxmebu-da SeTanxmebu- SeTanxmebu-SeTanxmebu-
- 7 -
li gadawyvetilebebis miRebas gulisxmobs.
kultura ar unda iyos Caketili mxolod muzeumebsa da
TeatrebSi; igi unda igrZnobodes yvelgan: quCaSi, baReb-
sa da skverebSi; restornebsa da kafeebSi, yovel ojaxSi.
kultura ar aris marto sportsa da sazeimo SexvedrebSi
monawileoba, arc medlebisa da jildoebis damsaxureba,
gamofenebis daTvaliereba, biblioTekebsa da kafeebSi
siaruli... kultura aris mudmivi mzadyofna sxvisTvis
sixarulis misaniWeblad, zrunva momavlisaTvis, axal-
gazrdebisa da saerTod adamianisaTvis RvTivminiWebuli
unarisa da SesaZleblobebis gamovlinebisaTvis, moyvasSi
da sakuTar TavSi SemoqmedebiTi Zalisa da mravalmxrivi
talantis aRmoCenisa da gamomzeurebisTvis.
didi kulturul-saganmanaTleblo mniSvneloba aqvs
literaturas, Teatrsa da kinos, saerTod xelovnebas.
talantiTa da niWiT dajildoebul mweralsa da re-
Jisors, romelic TviTonac cxovrebis SuagulSi tri-
alebs da xedavs kacTa gulis idumal zraxvebs, keTili
mwyemsis msgavsad ZaluZs, dagvexmaros rogorc sinamd-
vilis SecnobaSi, ise CvenTvis savali gzebis mignebaSi;
oRond ise, rom Wriloba marto ki ar gaaSiSvlos, aramed
umkurnalos mas, anda gvaswavlos mainc, rogor moviS-
uSoT igi.
kacobriobis kulturis istoria grZeli jaWvis sax-
iT warmogvidgeba, romlis yoveli nawili mWidrod aris
dakavSirebuli wina da momdevno rgolebTan. memkvid-
reoba da urTierTgavlena aris mTavari biZgis mimcemi
kulturis ganviTarebisaTvis.
qarTulma nacionalurma geniam, erovnulTan erTad,
SeiTvisa ra cxovelmyofeli wyaro romauli, berZnuli
saaRdgomo epistoleni
- 8 -
rwmena da codna
da aRmosavluri civilizaciebisa, Seqmna udidesi taZari
sulieri Senobisa, romlis mTavari xuroTmoZRvari iyo
qristiani qarTveli kaci. saerTod qristianma adamianma
madlieri rwmeniTa da codniT amokveTa zneobrivi
cxovrebis iseTi brwyinvale kanonebi da magaliTebi,
romlis msgavss ar icnobda qristianobis winare
msoflio.
ase rom, kultura mxolod calkeuli adamianis pi-
radi saqme rodia, igi mTeli xalxis simdidrea.
Cveni mizani ar aris kulturis kanonebze wera, ubral-
od gvsurs meti seriozulobiT davufiqrdeT am proble-
mas da misdami Cvens damokidebulebas.~
qristes aRdgoma
Tbilisi, 1986
- 9 -
`sasuliero seminariasa da akademiaSi ikiTxeba saga-
ni, romelsac `zneobrivi RvTismetyveleba~ ewodeba. Tu
RvTismetyveleba jer kidev miuRebelia Cvens skolebSi,
zneoba xom aucilebelia. sagans davarqvaT `zneobrivi
kultura~ da SevitanoT igi skolis programaSi.
dRes bevrs laparakoben Tanamedrove pedagogikis
naklze. gamoTqmulia mravali mosazreba, SemuSavebulia
programa... magram imas ki aravin dakvirvebia, rom pir-
veli klasidan damamTavrebel klasamde erT skolaSi
moswavleTa sworad aRzrda SeuZlebelia; rom absurdi
da udidesi danaSaulia, roca pirvelklasels vaiZulebT,
TiTqmis imdenive xans ijdes gakveTilze mobilizebuli,
ramden xansac vTxovT, vTqvaT, meaTe klasis moswavles.
swavlebis aseTi formiT xom bavSvs Zalauneburad ro-
botad vzrdiT.
ymawvilis datvirTva Tavdapirvelad msubuqi formiT,
vTqvaT 5 an 10 wuTiT unda daviwyoT. Semdeg ki nel-nela
gavzardoT dro, rom isini sibejiTes TandaTan SeeCvion.
swavlebis procesSi Cveni is naklic unda gaviTvaliswi-
noT, rom qarTvelebs gvaxasiaTebs saqmis kargad dawyeba,
magram damTavreba ki gviWirs, ar gviyvars misi bolomde
miyvana. amitom bavSvs ra xnis ganmavlobaSic davsvamT
gakveTilze, iseTi davaleba unda mivceT, rom im droSi
aucileblad Caetios, daasrulos igi, an saqmis garkveu-
li nawili mainc, rom mas gamoumuSavdes dawyebulis au-
cileblad damTavrebis survili da moTxovnileba.
albaT, yvelaze sasurvelia, skolebi daiyos klasebis
mixedviT: erTi skola iyos pirveli klasebisaTvis, sxva
_ meore klasebisaTvis da a.S. anda erTi skola dawyebiTi
klasebisaTvis, meore _ mozardTaTvis da a.S., samwliani
saaRdgomo epistoleni
- 10 -
rwmena da codna
SualediT TiToeuli.
bolo wlebis mRelvarebam dagvanaxa, rom Cveni mo-
qmedeba ZiriTadad grZnobebsa da emociebzea dayrdnobi-
li da rom goneba ar akontrolebs mas. emociuroba kar-
gia, igi Cveni Tvisebaa, magram ar aris sakmarisi. gvaklia
Rrma analizis unari.
saerTod, unda iTqvas, rom Tanamedrove adamianis
azrovneba zedapirulia, moklebulia Rrma gansjas, ras-
ac mecnierebi radios, televiziis, presis, kinos, Teat-
ris da informaciis sxva saSualebebis simravliT xsnian.
kaci ver aswrebs yvelafris aRqmas, amitomac misi goneba
swrafad gadadis erTi sagnidan meoreze.
migvaCnia, rom am xarvezis gamosworeba SegviZlia, Tu
Seiqmneba I klasidan damamTavrebel klasamde saskolo
kursi Rrma azrovnebis swavlebisaTvis, sadac gamoyeneb-
uli iqneba RvTismetyvelebis, logikis, fsiqologiis,
filosofiis, anTropologiis... monapovari, Cveni eris
sulieri da inteleqtualuri potenciali (Teoriuli
masala aucileblad magaliTebiT unda iyos ganmtkice-
buli).
Rrma azrovnebasTan ziareba bavSvs metad gauadvilebs
sxva sagnebis aTvisebas. amasTan, Cven aRvzrdiT namdvi-
lad Wkvian axalgazrdebs, romlebic icxovreben da imo-
qmedeben ara mxolod emociebiT, Tavisufalni iqnebian
maqsimalizmisagan da Cvenze ufro gonierad, rwmeniT da
simarTliT warmarTaven cxovrebas.~
aRdgoma qristesi
Tbilisi, 1990
- 11 -
`cnobili mecnierebi, filosofosebi, RvTismety-
velebi, fsiqologebi Tvlian, rom am saqmes bavSvis da-
badebis pirveli dRidanve unda SevudgeT. amasTan, mudam
unda gvaxsovdes, rom aucilebelia, codnis micemasTan
erTad, grZnobaTa aRzrdazec vizrunoT.
gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces gulis kul-
turas. guli aris adamianis sulieri da xorcieli sic-
ocxlis SeerTebis adgili; aqedan momdinareobs keTili
da boroti zraxvani da qmedebani. Cveni goneba garedan
miRebul informacias agzavnis gulSi; aq xdeba yovelive
amis samarTliani an usamarTlo gansja, romelic Semdeg
Cvens moqmedebaSi vlindeba. guli aris centri mraval-
gvari sulieri gZrnobisa, sxvadasxva gancdisa, cxovelu-
ri vnebisa.
ase rom, gulSi yalibdeba da mwifdeba pirovnebis
zneobrivi safuZvlebi, romelnic Semdeg adamianis cx-
ovrebaSi iCens Tavs.
wminda mefe daviTma, fsalmunTa Semqmnelma, mSvenivrad
icoda gulis mniSvneloba. igi ase SesTxovs Semoqmeds:
guli wmida dahbade CemTana, RmerTo, da suli wrfeli gan-
miaxle guamsa Cemsa (fs. 50, 12).
guli, _ es aris adamianis yvelaze didi siwminde,
kvarcxlbeki uzesTaesisa, taZari sulisa wmidisa. amitom-
ac mimarTavs ufali TiToeul Cvengans: momec me, Svilo,
guli Seni (ig. 23, 26).
amis Sesaxeb dawvrilebiT imitom vsaubrobT, rom
mSoblebi anda pedagogebi roca Svils an moswavles ama
Tu im keTil rCevas aZleven, xSirad maTi naTqvami rCeba
xmad mRaRadeblisa udabnosa Sina. ufrosebis darigeba,
axsna, mtkiceba umetes SemTxvevaSi unayofoa, radgan
saaRdgomo epistoleni
- 12 -
rwmena da codna
Tavidanve daSvebuli aqvT erTi didi Secdoma: maT ver
SeZles bavSvis gulis karis gaReba. guli ki mxolod siy-
varuliT ixsneba.
mSobelma Tu maswavlebelma, upirveles yovlisa, ms-
menelTa siyvaruli unda daimsaxuros da gasaRebic mis
xelSi iqneba; gaaRe guli, Sedi Sig, daamyare wesrigi da
Seni gemovnebiT ganalage yoveli; xelis SemSleli ar gey-
oleba.
magram siyvaruli rom davimsaxuroT, jer Cven
unda SeviyvaroT bavSvi namdvili siyvaruliT. didebs
unda axsovdeT, rom bavSvis motyueba SeuZlebelia;
igi gacilebiT imaze mets gZrnobs, vidre Cven gvgonia
(adamianebs Soris xom, garda xilulisa, TvalisTvis
SeumCneveli sulieri kavSiric myardeba).
…maswavlebloba erT-erTi yvelaze sapasuxismgeblo
da sapatio profesiaa mTels msoflioSi, radganac igi
zrdis momaval Taobebs. CvenTan ki pedagogs ara aqvs av-
toriteti arc ojaxSi, arc sazogadoebaSi da arc moswav-
leTa Soris. ufro metic, umravles SemTxvevaSi mowafes
ar uyvars skola da arc aRmzrdelni.
dRes bevrs laparakoben maswavleblis Sromis so-
cialur da sazogadoebriv mniSvnelobaze; amis Taobaze
adgenen sxvadasxva deklaraciebs... saqme ki adgilidan ar
iZvris, piriqiT, ufskrulisken mieqaneba.
Cemi SexedulebiT, yvelaze didi xelfasi, nebism-
ieri profesiis adamianebTan SedarebiT, pedagogebs unda
hqondeT. aq unda mivizidoT yvelaze niWieri kadrebi, is-
eTni, romelnic gamorCeulni iqnebian ara marto codniT,
aramed, upirveles yovlisa, Rrma rwmeniT, siyvaruliT,
- 13 -
didi moTminebiT da sxva keTili TvisebebiT, rasac Sem-
deg isini TavianT moswavleebs gadascemen.
iqneb sjobdes, skolis programa da sagnebi cal-calke
Seiqmnas humanitaruli da teqnikuri ganyofilebebisaT-
vis. e.i. gagvexsna erTi tipis skolebi humanitarebisaT-
vis, meore tipisa ki _ maTTvis, visac teqnikuri sagnebi
itacebs, magram ise, rom orive saxis skolebSi darCenil-
iyo zogadsaganmanaTleblo kursi. sasuliero seminari-
asa da akademiaSi, sxvebTan erTad, iswavleba zneobrivi
RvTismetyveleba. saSualo skolis programaSic SeiZle-
boda Segvetana eTika.
gana dro ar aris davfiqrdeT imaze, tyuilad ra-
tom vaswavliT Cvens bavSvebs mag., algebras, geometrias,
fizikas, qimias da sxva iseT sagnebs, romlebic cxovrebaSi
SeiZleba saerTod ar dasWirdeT; maSin, rodesac arafers
veubnebiT rwmenis, siyvarulis, siZulvilis, Suris, sin-
anulis, Serigebis unaris, ampartavnebis, Tavmdablobis,
samarTlianobis, mowyalebis, siZulvilis, sicruis, si-
marTlis, Sromis mniSvnelobisa da aucileblobis Ses-
axeb.
amitomac Sedegad miviReT sazogadoeba qurdebisa
da borotmoqmedebisa, mliqvnelTa, cruTa da uzneoTa,
dabalma sulierobam sxva mxrivac iCina Cvens xasiaTSi
Tavi: adrindel Cems epistoleSi ukve mqonda imis Sesaxeb
saubari, rasac aq kidev gavimeoreb: qarTvelebi emociuri
xalxi varT, amitomac Cvens moqmedebas xSirad grZnobebi
warmarTavs, grZnoba kargia, igi gulidan momdinareobs,
magram ar aris sakmarisi, aucilebelia gonebis, zogjer
civi gonebis kontroli, rom sworad ganvsazRvroT Cveni
saaRdgomo epistoleni
- 14 -
rwmena da codna
saqcielis SesaZlo dadebiTi an uaryofiTi Sedegebi.
am cota xnis winaT erT-erTma cnobilma qarTvelma
mweralma saubrisas ase brZana: Tu vinme damartyams, mec
davartyam da sulac ar vfiqrob, ra SeiZleba amas mo-
hyveso.
diax, es qarTul xasiaTSi devs da igi Cveni didi nak-
lia. ase cxovreba ar gamogvadgeba. aucileblad unda vi-
fiqroT, ra iqneba Semdeg, radganac es `Semdeg~ CvenTvis,
Cveni xalxisTvis SeiZleba sabediswerod iqces.
Cveni Svilebic unda SevaCvioT gansjas, gonier az-
rovnebasa da moqmedebas. amitomac yovelnairad unda
SevecadoT, koncentrireba gavukeToT mTel Cvens su-
lier da inteleqtualur SesaZleblobebs da SevqmnaT
saSualo skolis yvela klasisaTvis filosofiuri Rrma
azrovnebis kursi.
wignebi unda Sedgebodes kanonebisa da Rrma abstraq-
tuli azrovnebis Semcveli magaliTebisagan. ra Tqma
unda, gamoyenebuli unda iyos RvTismetyveleba, logika,
fsiqologia, filosofia, anTropologia, literatura,
istoria da sxva disciplinebi.
programa TandaTan unda rTuldebodes ise, rom saSu-
alo skolis damTavrebis Semdeg miviRoT analitikurad,
Rrmad moazrovne axalgazrdebi.
albaT, aseve saWiroa, mecnierTagan Seiqmnas special-
uri komisia, romelic SeimuSavebs programas da Sead-
gens wignebis serials bavSvebis aRzrdis Taobaze ojaxSi.
yvelanairad unda vecadoT, patarebi Tavidanve mieCvion
fiqrs; dae, maT norC Tavebsa da gulebSi daibados axali
ideebi, Tundac utopiuri; Semdeg es yvelaferi TavisTa-
vad mowesrigdeba.
- 15 -
dRes skoladamTavrebuli ymawvilebi saerTod ar ic-
noben cxovrebas, ar arian masTan Seguebulni, ar arian
Sromas SeCveulni da xSirad sruliad SemTxveviT xvde-
bian ama Tu im saswavlebelSi.
vfiqrob, skolaSi yofnis periodSi moswavleebi
xSirad unda ataron qarxnebSi, fabrikebSi, samecniero
centrebSi, rom maT garkveuli warmodgena SeeqmnaT ama
Tu im saqmianobaze. saSualo skolaSi bavSvma aucile-
blad unda SeiTvisos raime xeloba, romelic mas mTe-
li sicocxlis manZilze gamoadgeba. arCeuli special-
oba unda ainteresebdes moswavles da unda iyos iseTi,
rom am xelobiT, saWiroebis SemTxvevaSi, arCinos Tavisi
Tavic da ojaxic.
bolos minda Sevexo mSoblebisTvisac da maswavle-
blebisTvisac erT metad sayuradRebo sakiTxs, sakiTxs
sityvis mniSvnelobis Sesaxeb.
sityva ar aris marto bgeraTa erTianoba; masSi gan-
sakuTrebuli mistikuri Zalaa Cadebuli.
mSoblebo! arasdros, araviTar SemTxvevaSi ar dasw-
yevloT Tqveni Svilebi, aramed akurTxeT, gecodebodeT
da giyvardeT isini. icodeT, Tqveni sityvebi didi Za-
lisaa da aucileblad Sesruldeba. bibliac gvaswavlis,
rom kurTxeva mSoblebisa ganamtkicebs Svilebis saxlebs,
maT ojaxebs, wyevla ki safuZvlamde angrevs maT.
maswavleblebo! Tqvenma sityvam, Tqvenma keTilma an
uxeSma damokidebulebam SeiZleba gadaarCinos an daRu-
pos aRsazrdeli. xom naTqvamia: xes rom yovel dRe Ses-
Zaxo, gaxmio, gaxmeba. nurasodes nu etyviT bavSvebs, rom
uniWoni da cudni arian, SeibraleT isini da nu daam-
cirebT klasis winaSe.
saaRdgomo epistoleni
- 16 -
rwmena da codna
gansakuTrebuli yuradRebiT moeqeciT e.w. Znelad-
aRsazrdelT. swored maTgan gamodian genialuri ada-
mianebi an cnobili damnaSaveni. aseTi bavSvebi floben
did energias da iTxoven gansxvavebul damokidebulebas.
kargi aRmzrdelis xelSi isini gamorCeul pirovnebebad
Camoyalibdebian, Tu ara da maTi ganviTareba sxva
mimarTulebiT wava.
yovelTvis gaxsovdeT: TiToeul Tqvens moswavleSi
Cadebulia raRac gansakuTrebuli niWi da unari. miex-
mareT mas, gamoavlinos igi.
pedagogs, romelic ver iokebs sibrazes, sajarod
kicxavs da Seuracxyofs moswavleebs, unda eyos vaJka-
coba da gambedaoba imisa, rom TviTon datovos skola.
igi SeiZleba gamodges nebismier sawarmoSi, dawesebule-
baSi, magram ara skolaSi, radganac is ver SeZlebs rw-
meniTa da siyvaruliT aRzardos keTilisa da borotis
garCevis unaris mqone momavali Taoba. es ki Cvens winaSe
mdgari metad rTuli, magram aucileblad gadasawyveti
amocanaa.
yvelaferi unda gavakeToT, rom xeli SevuwyoT bavSve-
bis sulier amaRlebas, xeli SevuwyoT maTi norCi, Seury-
vneli gulis kulturis srulyofas. wmida ioane kron-
Standteli ambobs: `guli metad faqizi, sulieri, msub-
uqi da Tavisi bunebiT zeciuria. gaufrTxildiT mas. nu
daamZimebT, nu gaamiwierebT. iyaviT metad TavdaWerilni
Wama-smisas da saerTod erideT xorciel siamovnebebs.
guli taZaria RvTisa. vinc daangrevs RvTis taZars,
mas daswyevlis ufali~. sxva adgilas ki igive wmindani
wers: `gulis sicocxle siyvarulSia, xolo RvarZli da
mtroba moyvasisa klavs mas. ufali imitom gvacxovrebs
- 17 -
am soflad, rom RvTisa da moyvasis siyvarulma mTlianad
moicvas Cveni guli. amas elis igi yvelasgan. es aris mize-
zi da mizani qveynis arsebobisa~.
paseqi qristesi
Tbilisi, 1991
saaRdgomo epistoleni
- 18 -
rwmena da codna
`dRes Cvens inteligencias imaze meti pasuxismge-
bloba ekisreba, vidre TviTon grZnobs. is roli, rasac
Tavis droze asrulebda samefo dinastia, Tavadaznau-
roba, eklesiasTan erTad unda itvirTos inteligenciam.
igi unda iqces erisTvis WeSmariti gzis gamkvlevad,
erovnuli mrwamsis, kulturis da xelovnebis damcvelad
da Semqmnelad. amitomac xeli unda SevuwyoT misi didi
niWisa da maRali Tvisebebis maqsimalur gamovlinebas
erisa da RvTis samsaxurad.
Tu normaluri sazogadoebis Seqmna gvsurs, Cvenma
inteligenciam, erismTavrebma upirvelesad unda iz-
ru non mozardi Taobis swor aRzrdaze. adamianis bu-
neba dacemulia da Cveni codvismieri Tvisebani asa-
kisdamixedviT gamovlindebian. amitomac bavSvebma Ta-
vidanve unda iswavlon avis da kargis garCeva, brZola
borotebasTan da uflis SewevniT daZlion mankieri
midrekilebani. am rTul saqmes maswavleblebi sifrTxiliT
unda moekidon. kargi iqneba, Tu isini uznaZis ganwyobis
TeoriiT ixelmZRvaneleben da pirovnul TvisebaTa
gaTvaliswinebiT miudgebian TiToeul aRsazrdels.
bavSvebs Tavidanve unda gavuRviZoT grZnoba adamianis
Rirsebis danaxvisa da dafasebisa, ganvamtkicoT rwmena
imisa, rom yoveli CvenTagani RvTisagan gansakuTrebuli
niWiTaa dajildoebuli, oRond aucilebelia am madlis
gamovlena.
mozardi Taoba unda davuaxlovoT Sromas, SevayvaroT
- 19 -
miwa, yvavilebi, cxovelebi, buneba; vaswavloT masTan
kavSiri, raTa man Semdeg advilad daamyaros harmoniuli
urTierToba garemosTan.
...saWiroa maRali inteleqtis mqone diplomatebis
aRzrda; saWiroa diplomatiuri skolis daarseba, sadac
axalgazrdebi SeiTviseben Cveni xalxis da msoflio qvey-
nebis diplomatiur gamocdilebas da SeZlebisdagvarad
gaakeTeben yvelafers, raTa saqarTvelom Tavisi adgili
daikavos msoflio erTa Soris.~
aRdgoma qristesi
Tbilisi 1992
saaRdgomo epistoleni
- 20 -
rwmena da codna
`eqvsi dRe iSrome da ofliT SeniT Wame puri Seni ar-
sobisa, _ gvibrZanebs ufali. es dasja ki ara, kurTxevaa
RvTisa.
gaxsovdeT, locvisa da dauRalavi Sromis gareSe
RvTis saTnos verafers gavakeTebT: verc miwis nayofs
movipovebT, verc namdvil srul codnas SeviZenT, verc
sulier cxovrebaSi mivaRwevT rames. Rvawlis gareSe war-Rvawlis gareSe war-
moudgenelia im zneobrivi Tvisebebis SeZena, rac auci-
lebelia Cveni ukvdavi sulisaTvis.
siyvaruliT mogmarTavT Cveno axalgazrdebo: nu
eZebT iol gzebs; isini mxolod daRupvisaken gibiZge-
ben. nu gaxdebiT mewvrilmaneni da movaWreni; yidva-
gayidva da masTan dakavSirebuli sxva urTierTobani
afuWebs da amaxinjebs adamianis suls. Cveni winaprebi-
saTvis XIX saukuneSic ki es xeloba arasasurvel saqmed
iTvleboda. mixedeT miwas; miwa dagapurebT da gagaT-
bobT Tqven. bunebasTan kavSiri ajansaRebs kacis sulsa
da sxeuls. yvelaferi unda gakeTdes, rom Seicvalos
Cveni dRevandeli yofa, amaRldes zneoba, amuSavdes
Cveni warmoebebi, qarxnebi, fabrikebi, ayvavdes meur-
neobebi.~
aRdgoma qristesi
Tbilisi, 1994
- 21 -
`saqarTvelos kulturuli, inteleqtualuri, Tun-
dac materialuri potencialis aRorZineba sulieri amaR-
lebiT unda daiwyos. mecnierebis da mis warmomadgenelTa
sulieroba iqneba saTave Cveni qveynis ganaxlebisa.
inteligenciaSi didi potenciuri Zalaa. warsuli dr-
ois umZimes periodebSic moazrovne fena Cveni qveynisa
xalxSi nergavda ganaTlebisa da socialuri progresis
maRal idealebs, cdilobda miaxloveboda Rrma filos-
ofiur sakiTxebs da absoluturi WeSmaritebis proble-
mas. erTaderTi, rac mas aklda, es iyo WeSmariti sarwmu-
noebis sruli gaazreba. Tavisi funqciis sworad Sefasebas
da Sesrulebas inteligencia SeZlebs mxolod maSin, Tu
Tavis codnas rwmenas daukavSirebs. oden am SemTxvevaSi
miaRwevs is did da sasurvel Sedegebs.~
aRdgoma qristesi
Tbilisi, 1995
saaRdgomo epistoleni
- 22 -
rwmena da codna
`sakiTxi gonebisa da grZnobebis urTierTmimarTebisa
friad aqtualuria CvenTvis, Cveni xalxisaTvis, radgan
Cven bunebiT zedmetad mgrZnobiareni varT. samwuxarod,
gonebam da grZnobebma adgilebi gacvales, amitom xSirad
CvenSi TavdauWereli da aulagmavi grZnobebi gonebaze
batonoben da imoneben mas. swored amis gamo mogvdis am-
deni Secdoma. amitomac kvlav vubrundebi ideas, romel-
ic erTxel ukve gamovxate: Cvenma saSualo skolebma
da umaRlesma saswavlo dawesebulebebma logikuri da
filosofiuri azrovnebis kursi unda SemoiRon, am gziT
Cveni axalgazrdoba logikur azrovnebas iswavlis da is
Secdomebi aRar mouva, romelnic xSirad sabedisweroni
xdebian. Cveni mTavrobisa da ganaTlebis saministros
mier es sakiTxi seriozulad unda iqnes Seswavlili. qris-
tianuli ideali ara pasiuri, aramed aqtiuri gonebaa.
aucilebelia Ziebani, ganaTebani da aRmoCenani. adamians
yovelTvis unda hqondes grZnoba daukmayofileblobisa
da swrafva siaxlisaken.~
aRdgoma qristesi
Tbilisi, 1996
- 23 -
`da mainc, vis unda daekisros mTavari pasuxismgeblo-
ba momavali Taobis formirebaze?
am saqmis mxolod mSoblebze mindoba ar iqneba swori,
radgan isini xSirad samsaxuriT arian dakavebulni da sa-
Tanadod ver iclian SvilebisaTvis. verc mxolod skola
aiRebs am tvirTs.
vfiqrob, yvelaze efeqturia sami Zalis _ ojaxis, sko-
lisa da eklesiis SeTanxmebuli moqmedeba. unda Seiqmnas
avtoritetuli komisia da gamoikveTos TiToeulis pasu-
xismgebloba da movaleoba. damRupveli iqneba Sedegi, Tu
aRzrdis programa da moqmedeba ar iqneba SeTanxmebuli
ojaxs, skolasa da eklesias Soris.
ganaTlebis saministrom aucileblad unda SeimuSa-
os programa Cveni momavali Taobis sulieri, fizikuri
da inteleqtualuri ganviTarebisa. skoladamTavrebuli
axalgazrda momzadebuli unda iyos rogorc ojaxuri
cxovrebisaTvis, ise sazogadoebrivi problemebis gada-
salaxad.
igive iTqmis specialuri da umaRlesi saswavleblis
studentebzec. samwuxarod, Cven verafriT ver vTavi-
sufldebiT Zveli stereotipebisa da standartebisagan.
ganaTlebis programebis SemuSaveba ki dauSvebelia an-
Tropologiis, logikis, fsiqologiis, socialuri filo-
sofiis gauTvaliswineblad. cnobili fsiqologi aleqsi
leontievi XX s-is ganaTlebas axasiaTebda, rogorc su-
lis gaRatakebis process informaciiT gamdidrebis xar-
jze. igive mdgomareobaa dResac.
mTavari is ki ar aris, Tu ra raodenobis sagans vaswa-
vliT axalgazrdas, aramed is, Tu ra Sedegs mogvcems
Cvens mier micemuli codna, rogor waadgeba is ymawvilis
saaRdgomo epistoleni
- 24 -
rwmena da codna
sulier Tu praqtikul cxovrebas. amitomac vimeoreb, au-
cilebelia daiZlios zRvari ojaxs, eklesias, kulturasa
da ganaTlebas Soris.
kultura da ganaTleba paralelur wrfeTa msgavsi
ki ar aris, aramed xSirad Tanmxvedri cnebebia. kultu-
risa da ganaTlebis kavSiri bunebrivad badebs eklesia-
sa da ojaxTan urTierTobis aucilebel moTxovnilebas.
mxolod aseT garemoSi SeiZleba aRizardos harmoniulad
ganviTarebuli pirovneba, mxolod am SemTxvevaSi eqneba
adamians srulfasovani warmodgena samyaroze da gamou-
muSavdeba unari kritikul situaciebSi swori gadawyve-
tilebebis miRebisa.~
paseqi qristesi
19 aprili, 1998
- 25 -
`mecnierebaca da religiac saSualebaa obieqturi re-
alobis Sesacnobad da isini xels unda uwyobdnen WeSma-
ritebis gziT kacobriobis ganviTarebas.
cnobili mkvlevari maqs planki Segvaxsenebs: „mecnie-
reba da religia sinamdvileSi ar upirispirdebian erTma-
neTs, aramed nebismieri moazrovne kacisaTvis isini auci-
lebelia erTmaneTis Sesavsebad da gasaRrmaveblad“.
am azrs uZvelesi droidanve aviTarebda qristes ek-
lesia, magram aq mniSvnelovani is aris, rom imaves imeo-
rebs Tanamedrove mecnierebac, romelic garkveuli pe-
riodis ganmavlobaSi TiTqos daupirispirda religias,
Tumca es droebiTi movlena iyo da am etapma, madloba
RmerTs, ukve ganvlo.~
aRdgoma qristesi
Tbilisi, 30 (17) aprili, 2000
saaRdgomo epistoleni
- 26 -
rwmena da codna
`yvelaze mZime brZola sakuTar TavTan gviwevs. jer
kidev antikur xanaSi icodnen am WeSmaritebis Sesaxeb.
dananebiT ambobs aleq sandre makedonelze misi biografi
kvintus kurciusi: „is, vinc ver gatexa sparsTa uricxvma
laSqarma, damarcxda vnebaTagan“.
...saerTod, ufro metad gvmarTebs analitikuri
azrovnebis unaris gamovlena, vidre gulis karnaxiT
siaruli. Cveni yoveli nabiji awonili da gamarTlebuli
unda iyos.
Rirsi makari aRmsarebeli wers: „sibrZne mdgomareobs
imaSi, rom sagnebi da movlenebi davinaxoT ise, rogorc
isini sinamdvileSi arian, mTeli maTi Sinagani Tavisuf-
lebiT“. marTlad xedvis unari ki sufTa gulidan modis.
RmerTma mogvces Zala swori xedvisa, RmerTma mogvc-
es unari WeSmaritebasTan ziarebisa da maSin Cven namdvil
Tavisuflebas movipovebT.
Cvens qveyanaSi mimdinare procesebze gansakuTrebuli
pasuxismgebloba unda itvirTos inteligenciam da axal-
gazrdobam. swored isini unda dadgnen Cveni sulieri da
erovnuli Rirebulebebis sadarajoze.
msurs erTgvari siamayis grZnobiT aRvniSno, rom
saqarTveloSi inteligentTa Soris TiTqmis ar yofilan
mebrZoli aTeistebi. ma rTalia, umravlesobam komunis-
tur periodSi eklesiuroba dakar ga, magram RvTisadmi
Sinagani rwmena SeinarCuna da mas bolomde Tan atarebda.
amitomac iyo, rom 1977 wels, rodesac RvTis gangebiT
sapatriarqo taxtze amirCies, eklesiisTvis dasaxmare-
blad pirvelad inteligencia da axalgazrdoba movida.
didi madlierebiT minda gavixseno q-ni babo (barbare)
- 27 -
dadiani, aleqsandre (Sura) banZelaZe, guram pataraia,
levan cucqiriZe, lamara da grigol abaSiZeebi, irakli
abaSiZe, erasti da elene vaCnaZeebi, nana xatiskaci, me-
dea jafariZe da rezo TabukaSvili, lili gegelia, rezo
CxeiZe, medea Caxava, zurab kiknaZe, elguja giunaSvili,
giorgi cincaZe, baCana bregvaZe da sxvani.
maT uTvalTvalebdnen, aviwrovebdnen, uSlidnen Cven-
Tan siaxloves, magram isini ar uSindebodnen zewolas.
minda SevCerde axalgazrdebzec, romelTa yofnac
eklesiaSi maSin, faqtobrivad, Tavganwirva iyo. ramde-
ni winaaRmdegobis gadalaxva mouxda magaliTad zurab
WavWavaZes, rom wlebis ganmavlobaSi SeenarCunebina Tan-
amSromloba da kavSiri sapatriarqosTan. cnobili filos-
ofosis, filosofiis institutis direqtoris, b-n niko
WavWavaZis Svili Tavadac SesaniSnavi mecnieri iyo. zura-
bi komkavSiridan garicxes, cils swamebdnen, cdilobdnen,
gavlena moexdinaT mis mSoblebze, daemcirebinaT da mZ-
ime mdgomareobaSi CaegdoT mTeli ojaxi.
es gza gaiara komunisturi mmarTvelobis dros ekle-
siaSi mosuli axalgazrdobis udidesma nawilma, romelTa
Soris gansakuTrebiT minda gamovyo tragikulad gardacv-
lili soso (ioseb) wereTeli da giorgi Wanturia.
amas imitom vambob, rom dResac inteligencias da
axalgazrdobas seriozuli problemebis gadalaxva moux-
debaT, Tu aqtiurad Caebmebian qveynis aRmSeneblobaSi da
macxovnebeli gzidan ar gadauxveven.~
aRdgoma qristesi
Tbilisi, 2001
saaRdgomo epistoleni
- 28 -
rwmena da codna
`Cveni yofis erT-erTi mTavari damaxasiaTebeli mo-
vlenaa centralizebuli, winaswar dagegmili ekonomikis
Secvla Tavisufali sabazro cxovrebis wesiT. totali-
tarul reJims SeCveuli xalxi, samwuxarod, advilad ver
uRebs alRos drois moTxovnilebebs da dabneuli saso-
warkveTilebaSi vardeba.
aucilebelia analitikuri azrovneba, axali ideebi,
gonieri, SorsmWvreteli adamianebi, raTa am periodis-
Tvis damaxasiaTebeli riskic da msxverplic maqsimalu-
rad Semcirdes.~
aRdgoma qristesi
Tbilisi, 2002
- 29 -
`gansakuTrebul yuradRebas aseve saWiroebs skole-
bsa da sxva saswavlo dawesebulebebSi Cveni axalgazrde-
bis aRzrdis sakiTxi. ukve ramdenime welia mimdinareobs
saubari saswavlo programebis ganaxlebasa da axlis Se-
muSavebaze.
bolo dros mosaxleobaSi didi mRelvareba gamoiwvia
bavSvebis seqsualuri aRzrdis proeqtma. is, rac kulu-
arulad iyo cnobili, albaT, ver ganxorcieldeba sazo-
gadoebis mkveTrad uaryofiTi poziciis gamo. jer-jero-
biT ucnobia movlenebi rogor ganviTardeba, magram unda
iTqvas, rom saswavlo programebze pasuxismgebloba mxo-
lod ganaTlebis saministros ar unda daekisros; gana-
Tlebis reforma qveynis prezidentisa da mTavrobis gan-
sakuTrebul yuradRebas saWiroebs da, radgan saqme eris
momavals exeba, misi ganxilva farTo sazogadoebriobis
msjelobis sagnad unda iqces.
Tu jansaRi, qveynis erTguli, Zlieri Taobis aRzrda
gvsurs, didi dro unda daeTmos qarTuli literaturisa
da saqarTvelos istoriis swavlebas, Sromis kulturas,
azrovnebis ganviTarebas, samSoblosadmi Tavdadebisa da
vaJkacobis amsaxveli qarTuli da ucxouri nawarmoebebis
gacnobas.
kargad gvesmis, rom ar SeiZleba mxolod Zveli ste-
reotipebiT cxovreba. jer kidev romaelebi ambobdnen:
droni icvlebian da Cvenc vicvlebiT masTan erTado, ma-
gram isic aucilebelia, rom axali Rirebulebebis SeTvi-
sebisas, ar davkargoT Cveni tradiciuli da zneobrivi
faseulobani.
calke unda Seiqmnas aRzrdis programa, rac gulisx-
mobs urTierTobebis kulturisa da qcevis wesebis Seswa-
saaRdgomo epistoleni
- 30 -
rwmena da codna
vlas. dRes skolebsa da umaRles saswavleblebSi es me-
tad mniSvnelovani funqcia ugulvebelyofilia da mis-
Tvis mxolod ojaxi zrunavs. saWiroa aRzrdis saerTo
meTodiT xelmZRvanelobdes da urTierTkavSirSi iyos
ojaxic, eklesiac da saswavlebelic, anu gamTliandes is
garemo, sadac mozardi yalibdeba.
cnobili xelovani, SesaniSnavi mkvlevari, warmatebu-
li fermeri an biznesmeni, kargi muSa an niWieri axalga-
zrda rogorc adamiani, SeiZleba sulac ar iyos zneobri-
vi pirovneba. sulieri Rirsebebis gareSe ki nebismieri
adamiani fass kargavs da misi arseboba qveyanas did si-
keTes ver moutans. imedia, Cven ar gvsurs aseTi Taobis
aRzrda.~
aRdgoma qristesi
Tbilisi, 2004
- 31 -
`Tanamedrove adamianis tragedia imaSia, rom kultu-
ra da mecniereba (gansakuTrebiT filosofia) didad das-
cilda eklesias.
bevrs eCveneba, rom mecnierul-teqnikuri miRwevebi
dadasturebaa adamianuri gonebis srulyofilebisa da
hgoniaT, rom mecnierebas droTa viTarebaSi mTeli samya-
ros saidumloebaTa axsna SeuZlia. amitomac Semoqmedis
rwmena an naklebad gacnobierebuli adamianebis damaxasia-
Teblad da dReisaTvis sruliad zedmetad miaCniaT, anda
imdenad misaRebad, ramdenadac SeiZleba igi gamoadgeT
mosaxleobis dabali fenebis marTvis saSualebad. isini
uaryofen saswauls, radgan nebismier saswaulSi aris is,
rasac logikiTa da miwieri kanonebiT ver axsni.
morwmuneTaTvis ki cxovreba RvTisa da samyaroSi
misi saswaulebis aRiarebis gareSe warmoudgenelia. mS-
venivrad Tqva goeTem: rogoradac ar unda moindomos
adamianma, buneba da masSi mimdinare procesebi gonebaze
unaSTod ar iyofa, anu yvelgan da yvelaferSi rCeba ad-
gili iracionalurisaTvis, rwmenisaTvis.
rwmena ar gamoricxavs mecnierebas: piriqiT, mis mi-
Rwevebsa da mtkicebulebebs iyenebs da axali aRmoCene-
bisaTvis TviTonac iRvwis (XIX-XX saukuneebSi araerTi
gamogoneba ukavSirdeba morwmune mecnierTa da mkvlevar
sasuliero pirTa saxelebs). misTvis gasagebia, rom esa Tu
is Teoria an hipoTeza SeiZleba xval saerTod miuRebeli
aRmoCndes, an ukeTesiT Seicvalos. es ki imitom xdeba,
rom adamianis goneba da misi SesaZleblobebi SezRudu-
lia da srulyofilebisagan daSorebuli. maSin, rodesac
WeSmariti qristianuli swavleba iseTivea, rogoric iyo
pirvel saukuneebSi, macxovrisa da misi mowafeebis mier
saaRdgomo epistoleni
- 32 -
rwmena da codna
gadmocemuli da wminda eklesiis mier aRiarebuli. es
imitom, rom ieso qriste ara marto srulyofili adamia-
nia, aramed _ WeSmariti RmerTic da misi swavleba ucdo-
melia.~
saqarTvelo mxolod maSin gadarCeba da daimkvidre-
bs Rirseul adgils msoflioSi, Tu is, Tavis tradicie-
bze dayrdnobiT, Seqmnis Tanamedrove teqnologiebsa da
miRwevebze dafuZnebul qarTul saxelmwifos.
am ori pirobis Sesruleba metad mniSvnelovania Cveni
arsebobisa da Semdgomi ganviTarebisaTvis. Tundac erT-
erTi maTganis mokleba umZimesi Sedegis momtani iqneba
qveynisaTvis. aucileblad unda gaviTvaliswinoT isic,
rom erTa TviTmyofadobis umTavres faqtorad dRes
kulturuli arealiRa rCeba, radgan msoflio inte-
graciis pirobebSi Tanamedrove qveynebis politikuri da
ekono mikuri sazRvrebi TandaTan kargavs Tavis uwindel
daniSnulebas. kultura mxolod mwerlobaSi, xelovne-
basa da mecnierebaSi ar vlindeba, aramed mTeli sazoga-
doebis cnobierebasa da yofa-cxovrebaSic.
...Cveni didi resursia inteleqtualuri potencial-
ic. qveyanam ar unda dakargos is samecniero monapovari,
rac mas gaaCnia. amis magaliTia baltiispireTis qveynebi,
ro melTac TiTqmis srulad gamoiyenes sabWoTa periodis
samecniero Tu ekonomikuri miRwevebi, ramac ganapiroba
am qveynebis swrafi ganviTareba. CvenTan procesebi,
samwuxarod, sxvagvarad ganviTarda, daiSala qveynis eko-
no mikuri sistema da gauqmda mTeli rigi sawarmoebi.
ar SeiZleba igive bedi ewios mecnierebas. mraval
dargSi saqarTvelos msoflioSi aRiarebuli mkvlevarebi
- 33 -
hyavs. saerTod, nebismieri qveynis ganviTarebaSi samecni-
ero sfero gadamwyvet rols asrulebs; mis Camoyalibebas
didi Tanxa da didi dro sWirdeba. gamousworebeli Sec-
doma iqneba, qveyanam ar gamoiyenos is samecniero poten-
ciali, romelic mas gaaCnia.
saerTod, warmatebiT mxolod is erebi da saxelmwi-
foebi viTardebodnen, romlebic alRos uRebdnen drois
moTxovnebs. samocianelTa moRvaweobiT qarTvelma xalx-
ma Rirseuli pasuxi gasca rTuli epoqis gamowvevebs da
ara marto fizikurad gadarCa, aramed damoukideblobi-
saTvis sulieradac moemzada.
XX saukunis bolos aRorZinebul erovnul moZraobas
mravali Rirseuli warmomadgeneli hyavda da bevrma mis
idealebs sicocxlec Seswira. dRes asparezze ukve sxva
axalgazrdebi arian. saWiroa ar daikargos TaobaTa erTo-
ba da erovnul faseulobaTa dacva axali moTxovnebis
Sesabamisad gagrZeldes.
jer kidev ilia ambobda: dRes sxva omia, omi wignisa
da codnis, codva ar aris cecxlsa da maxvilSi gamota-
rebuli qarTuli droSa CrCilma da matlma SeWamoso?
es sityvebi dResac aqtualuria, oRond Tana m e drove
pirobebSi vi T a reba kidev ufro rTu ldeba imiT, rom ka-
cobriobam Seqmna brZolis axali forma – in f ormaciuli
omi. qve ynebisa da politi kur Za lTa dapirisp i reba dRes
ZiriTadad am saSualebiT xorci el d eba, momavalSi ki mas,
albaT, gadamwyveti mni Svneloba eqneba.~
aRdgoma qristesi
Tbilisi, 2006
saaRdgomo epistoleni
- 34 -
rwmena da codna
`mociqulTa mier naqadagebi qristianobis aRiare-
bam sxvadasxva qarTveluri tomi erTi rwmeniT, erTi
eniT, erTi kulturiT erTian qarTvel erad SeaduRaba
da unikaluri, TviTmyofadi da mravalferovani qarTu-
li civilizacia Seqmna, romelmac didi wvlili Seitana
zogadqristianuli kulturis ganviTarebaSi;
sazRvargareT qarTvelebma adreuli saukuneebidanve
ganamravles kulturul-saganmanaTleblo kerebi. ukve
V saukunidan ierusalimis maxloblad arsebobs petre
iberisa da misi maswavleblis, ioane lazis mier Seqmnili
samonastro savane, romelic lazTa monastris saxeliT
aris cnobili. garda amisa, qarTvelebi wmida miwaze 40-ze
met taZars flobdnen; Cven monastrebi gvqonda, agreTve,
konstantinopolSi, egvipteSi, kvi prosze, saberZneTSi,
bulgareTSi..... rac maSindel msoflio civilizaciasTan
aqtiuri urTierTobis saSualebas gvaZlevda da erovnu-
li kulturis CamoyalibebaSic gvexmareboda.
...msoflioSi mimdinare procesebs rom ar CamovrCeT,
saWiroa informaciis floba da analitikuri azrovneba,
miTumetes, didi saxelmwifoebis dainteresebis sfero-
Si myofi iseTi mcirericxovani qveynisaTvis, rogoric
saqarTveloa.
amitomac analitikuri azrovneba saWiroa bavSvobi-
danve iswavlebodes. am sagnis SemoReba didad daexmareba
Cvens niWier axalgazrdebs, advilad daeuflon Tavis
momaval specialobebs.
raki adamianis xasiaTis Camoyalibeba adreuli asaki-
dan iwyeba. kargi iqneba, Tu sabavSvo baRebSi, baton dim-
itri uznaZis ganwyobis Teoriaze dayrdnobiT, patarebs
gavuRvivebT ro gorc erTmaneTis, ise saerTod, adamianis
- 35 -
Tanadgomis survils, patiebis unars, ufrosis pativis-
cemas, mamulis siyvaruls. es damokidebuleba gahyveba
maT skolaSic da mTel cxovrebaSic.
skolaSi aucileblad unda iyos fsiqologi, romelic
pedagogebTan da mSoblebTan erTad daakvirdeba moswav-
les da daexmareba RvTisagan boZebuli niWis gamovlenasa
da ganviTarebaSi.
aRzrdis saqmeSi maswavlebels gadamwyveti mniS-
vneloba aqvs. amitomac ar SeiZleba skolaSi SemTxveviTi
adamianebi muSaobdnen. samwuxarod, amas CvenTan saTanado
yuradReba ar eqceva, ris gamoc yvelaze metad momavali
Taoba ziandeba. maswavlebels bavSvebi unda uyvardes da
mSobeliviT unda moeqces maT. amasTan, TviTonac unda
Seayvaros maT Tavisi Tavic da Tavisi saganic. aucilebe-
lia, rom igi ar Semoifarglos mxo lod sagnis swavlebiT
da cxovrebisTvisac moamzados isini. am mizniT moswav-
leebTan unda Caataros klasgareSe Sexvedrebi da sau-
brebi maT momavalze, im problemebze, romelnic SeiZle-
ba cxovrebaSi SexvdeT; aswavlos avisa da kargis garCeva,
aswavlides swrafi reagirebis kulturas.
mimaCnia, rom yvelaze maRali xelfasi saSualo da
umaRlesi skolebis pedagogebs unda hqondeT, radgan
isini ayalibeben qveynisa da eris momavals da ar arse-
bobs sxva, amaze metad sapasuxismgeblo, profesia. peda-
gogis saqmianoba unda iyos prestiJuli da es wodebac
didi Sromis fasad unda mieniWos ama Tu im adamians.
Tu am principebiT vixelmZRvanelebT, gonier, anali-
tikuri azrovnebis unaris mqone Taobas gavzrdiT, rac
daexmareba mas zneobrivad jansaR pirovnebebad Camoyali-
bebaSic, radgan adamiani, Segnebulad Tu ar emsaxureba
saaRdgomo epistoleni
- 36 -
rwmena da codna
borotebas, adre Tu gvian aucileblad gaacnobierebs,
rom es cxovreba mxolod gamocda da momzadebaa mara-
diulobisaTvis da uars aRar ityvis yvelaze Zvirfasze
_ uflis siyvarulze.~
aRdgoma qristesi
Tbilisi, 2007
- 39 -
`qristianobis madliT Zalmosili Svilebi Cveni erisa
iRvwodnen Cveni enis, Cveni mwerlobis, Cveni filosofi-
uri azrovnebisa da mecnierebis winsvlisa da ayvavebi-
saTvis. Cveni eris didi Svilebi upirvelesad iRvwodnen
TavianTi sulieri amaRlebisa da ganwmendisaTvis, raTa
amis Semdeg qristes madliT Zalmosilni udides mec-
nierul, filosofiur da literaturul moRvaweobas
Sesdgomodnen.~
qristes Soba
1980/1981
q. Tbilisi
saSobao epistoleni
- 40 -
rwmena da codna
`saqarTvelom jer kidev uZvelesi droidan SeiTvisa
maRali kulturis sxvadasxva nakadi. misTvis axlo iyo
kacobriobis sulis yvelaze mtkivneuli da amaRlebuli
problemebi: sulis srulyofisa da adamianis ganRmrTo-
bisa sarwmunoebis da siyvarulis saSualebiT, eklesii-
sa da saxelmwifos, qristianobamdeli da qristianuli
kulturebis urTierTobisa, filosofiuri azrovnebisa,
mwerlobisa da arqiteqturisa, ferwerisa da musikisa;
yovelive es mwvaved idga da dResac dgas Cveni xalxis
winaSe. rac yvelaze mTavaria, saqarTvelos yovelTvis
hqonda udidesi Sinagani Zala, Tavisi mowameebis, gan-
manaTleblebis, poetebis, mxatvrobisa da Tavisi uSi-
Sari da Tavisuflebismoyvare xalxis saxiT. erTi mTa-
vari wyaroTagani, saidanac qarTvelebi iRebdnen Tavi-
anT sulier Zalebs _ esaa uZvelesi da madliani qarTuli
ena, romelzec saocrad mdidari literatura Seiqmna,
esaa ena, romlis Sesaxeb Rirsma mama ioane-zosimem Tqva:
`yoveli saidumlo amas enasa Sina damarxul ars~.
qristes Soba
1981 / 1982
q. Tbilisi
- 41 -
`Cven ar gvaqvs ufleba Tanamedrove civilizaciis
yvela ubedurebis sawyisad mecniereba davsaxoT. adamiani
ubralod sulierad moumzadebeli Sexvda mecnierul aR-
moCenebs. pirovnebis sulieri ganviTarebis procesi me-
tad CamorCa teqnikur progress da radgan erTi meores
ar ganapirobebs, dairRva wonasworoba; aman ki warmoSva
saSiSroeba da Cvens winaSe daayena mravali gadauWreli
problema.~
qristes Soba
1992 / 1993
q. Tbilisi
saSobao epistoleni
- 42 -
rwmena da codna
`Zalian xSirad codnas da rwmenas upirispirebdnen
erTmaneTs, rac metad uaryofiTad moqmedebda rogorc
rwmenaze, ise mecnierebaze. codna da rwmena TviTmizani
ki ar aris, aramed gzaa WeSmaritebisa da RvTisaken mi-
mavali. yovelTvis unda gvaxsovdes didi mistikosisa da
filosofosis, maqsime aRmsarebelis sityvebi: `codna,
RvTis SiSisagan aulagmavi, Sobs qedmaRlobas~.
vfiqrob, gansakuTrebuli yuradReba unda mivaqcioT
dawyebiT, saSualo da umaRles saswavleblebs, romlis
programebic kardinalur cvlilebebs moiTxovs.
skolebSic da institutebSi sruliad ar eqceva yur-
adReba axalgazrdobis zneobriv aRzrdas. Cveni gogonebi
da ymawvilebi moklebulni arian elementarul sarwmu-
noebriv da moralur aRzrdas, ar ician eTikuri normebi,
ojaxSi da sazogadoebaSi qcevis wesebi.
Zvel dros am sakiTxebiT mSoblebi iyvnen dakaveb-
ulni, axla dedac da mamac msaxuroben da ara aqvT dro
SvilebisaTvis, anda TviTonac ar yofniT done saTanado
aRzrdis misacemad.
dRes Cvens axalgazrdobas ZiriTadad quCa ayalibebs,
ris samwuxaro Sedegsac ukve imkis TiTqmis yvela ojaxi.
mTavrobis xelmZRvanelobiT, mimaCnia, unda Seiqmnas
mecnierTa kompetenturi komisia, romelic Tavis mxriv
Camoayalibebs calkeul qvejgufebs saswavlo progr-
amebis Sesadgenad. aseTi komisiebi, albaT ukve arsebo-
ben, magram isini unda gaZlierdes da maTi muSaobis efeq-
turoba Semowmdes.
upirveles amocanad aseve migvaCnia, rogorc saSua-
lo, ise umaRlesi saswavleblebisTvis Rrma azrovnebis
kursis Sedgena.
- 43 -
gulis karnaxs, romelic Cvens xalxSi xSirad batonobs
gonebis gansjaze, xSirad mivyavarT gauTvaliswinebel da
mZime Sedegebamde.
dRes, rodesac ase bevri siZnelea gadasalaxi, aucile-
belia Rrma, abstraqtuli da analitikuri azrovneba, rac
mogvcems saSualebas ganvWvritoT SesaZlo koliziebi
ama Tu im moqmedebisa da Tavi avaridoT araswor gadaw-
yvetilebebs.
dawyebiT da saSalo skolebSi metad sasurvelia
ikiTxebodes sulieri da zneobrivi kulturis kursi,
romelic Seexeba RmerTs, sarwmunoebis, siyvarulis,
borotebisa da sikeTis, ampartavnebis, Tavmdablobis, mi-
tevebis, Serigebis, adamianebTam urTierTobis sakiTxebs
an nebismieri normaluri adamianis cxovrebis yov-
ladaucilebel normebs.
yvela umaRles saswavlebelSi kargi iqneboda, rom
iswavlebodes zneobrivi filosofiis kursi. ar arse-
bobs iseTi RvTismetyveli an filosofosi, romelic ar
exebodes adamianis zneobis sakiTxebs. am filosofosTa
gansjis gacnoba metad gaamdidrebs Cveni axalgazrdobis
sulier samyaros.
skolebSi aucilebelia esTetikuri kursis Setana.
xalxSi TandaTan ikargeba silamazis grZnoba. adamiani im-
denad gauxeSda, rom aRarc bunebis aRqmis unari aqvs, arc
musikis gancdisa. kultura sulierebisagan daiSrita, uRv-
To da usulo gaxda. xelovneba, romelmac unda aRzardos
adamianebi da sulieri amaRlebisa da zneobrivi srulyofis
kibeze aiyvanos isini, uSinaarso gasarTobad iqca.
SevZlebT am winaaRmdegobebis gadalaxvas? SevZlebT
SevaRoT axalgazrdebis Sinagani samyaros kari, raTa dai-
saSobao epistoleni
- 44 -
rwmena da codna
wyos iq feriscvalebis diadi procesi? Znelia es, magram
yovladaucilebeli.
amisTvis ar unda daviSuroT Cveni mwiri SesaZle-
blobani da gavakeToT yvelaferi Cveni momavali Taobis,
qveynis xvalindeli dRis swori aRzrdisaTvis.~
qristes Soba
1993/1994
q. Tbilisi
- 45 -
`maRali kultura da ganviTarebuli teqnika xalxis
bednierebisTvis ar aris sakmarisi; aris Rirebulebani,
romelic ama Tu im eris cxovrebaSi saukuneobiT iqmnebian
da yalibdebian da romelTa dakargvac danaSaulia. CvenT-
vis aseTia: marTlmadidebluri sarwmunoeba, mociqulTa-
gan boZebuli, musika, _ yvelas rom aRafrTovanebs, Cveni
ena da damwerloba, idumalebiT savse da didebuli; gasa-
ocari xelovneba, xatwera, arqiteqtura, Cveni mSvenieri
wes-Cveulebani.
mimaCnia, rom Cveni xalxisa da gansakuTrebiT axal-
gazrdobis sulieri aRzrdisa da amaRlebis mizniT unda
daarsdes kulturis didi centri, sadac binas daidebs
sasuliero da saero xelovnebis gamorCeuli nimuSebi,
moewyoba droebiTi da mudmivi gamofenebi Tanamedrove
qarTveli da ucxoeli ostatebisa.
kulturis am centrSi calke adgili unda daeTmos qa-
rTul arqiteqturas, unda daarsdes minanqris, Wedurobis,
xeze kveTis, qargvis, qsovis, qvis damamuSavebeli saxelos-
noebi. yovelive amisTvis, vfiqrob, Sesaferisi rusTavelis
prospeqtze mdebare yofili mTavrobis sasaxlis Senoba
iqneba. am SemTxvevaSi igi ara marto sagamofeno adgilad,
aramed Cvens sulier da zneobriv skoladac iqceva.
rodesac Cveni kulturis TviTmyofadobis SenarCu-
nebaze vlaparakobT, es imas rodi niSnavs, rom sakuTar
naWuWSi Caketva gvsurs da sxvisgan aRarafris swavla aRar
gvWirdeba. ara, Cven gonier Sromismoyvare futkars unda
davemsgavsoT, romelic neqtars mxolod im yvavilebisgan
agrovebs, romelic TaflisTvisaa gamosadegi.~
qristes Soba
1994/1995, q. Tbilisi
saSobao epistoleni
- 46 -
rwmena da codna
saaxalwlo epistole
`gvaxsovdes, asomTavruli da nusxa-xucuri damwer-
lobis xmarebidan gandevniT Cvenive nebiT vaSenebT yru
kedels warsulsa da momavals Soris. Tanamedrove qa-
rTveli kacisaTvis TandaTan ucxo da gaugebari xdeba
uZvelesi qarTuli gamocemebi, TumcaRa isini imave Rv-
Tiuri madliT gasxivosnebuli, dinji da darbaisluri
qarTuliT gviamboben eris gardasuli cxovrebis Wirsa
da dalxinebas.
yovelma saSualo skoladamTavrebulma unda icodes
asomTavruli da nusxa-xucuri wera-kiTxva. am saSviliS-
vilo saqmeSi daufasebeli daxmarebis gaweva SeuZliaT
Zveli qarTuli enis maswavleblebs.
vTxov qarTvel morwmuneT, gamoiCinon sibejiTe da
gulmodgineba, Seiswavlon asomTavruli da xucuri dam-
werloba, ar moSalon xidi _ akveduki, gadebuli sax-
elovan warsulsa da bednier momavals Soris, rogorc
erTaderTi gza, romliTac moaRwia Cvenamde enam, rwmenam
da qarTveli kacis geniam.
ZvelqarTuli damwerlobis codna yoveli qarTvelis
valia. igi farad da maxvilad epyra mociqulTa swor wmida
ninos, romelmac qarTveli eri sabolood aziara qristes
rwmenas. ZvelqarTul enaze metyvelebdnen qarTveli wmi-
danebi; Rirsni mamani da dedani, romelTa Rvawli ganu-
zomelia RvTismSoblis wilxvedri saqarTvelosTvis, misi
warsulis, awmyosa da momavlis naTelyofaSi.~
ianvari, 1982
- 47 -
saaxalwlo epistole
gardamoixile zeciT, RmerTo,
da ixile da moxede venaxsa amas, da ganamtkice ese,
romel daasxa marjueneman Senman.
(mRvdelmTavris kondaki)
`bolo wlebSi Cvens saxelmwifoSi safuZveli Caeyara
SesaniSnav wamowyebas, romelsac ewodeba `Cven veZebT ta-
lantebs~. aseTi masobrivi Zieba unda iyos yvela dargSi.
gansakuTrebuli movaleoba am mxriv ekisrebaT Cvens mec-
nierebs, poetebs, xelovnebis muSakebsa da saerTod yvela
Segnebul adamians.~
Tbilisi, 1983
saSobao epistoleni
- 48 -
rwmena da codna
saaxalwlo epistole
saqarTvelos wminda eklesiis RvTivkurTxeul Svilebs
Zeno da asulno RvTisano, sulierno Svilno Cemno!
`RmerTman... keTilsa kacsa winaSe missa
misca sibrZne da mecniereba, da sixaruli~
(eklesiaste 2, 26)
`ojaxi aris is garemo, sadac bavSvis fsiqika yalibde-
ba. aq ismens is pirvel zRapars, aq eziareba rwmenasa da
siyvaruls, aq Rvivdeba misi suli, aq iqceva pirovnebad.~
Tbilisi, 1987
- 49 -
saaxalwlo epistole
`movediT Cemda yovelni maSuralni da tvrT-mZi-
meni, da me gangisueno Tquen. aRiReT uReli Cemi Tquen
zeda, da iswaveT Cemgan, rameTu mSvd var da mdabal gu-
liTa, da hpooT gansuenebaY sulTa TquenTaY~
(maTe 11, 28-29)
(maTe 11, 28-29)
`farTo gagebiT mecniereba erTobliobaa yovelgvari
codnisa, romelsac gonebrivi Semowmeba an gaangariSeba
aqvs gavlili da cnobil sistemur wesrigSia moyvanili,
dawyebuli TeologiiT, metafizikis, wminda maTematikiT
da damTavrebuli numizmatikiT... istoriulad dada-
sturebulia, rom mecniereba Tumca gamoyofilia da da-
moukideblad ganagrZobs ganviTarebas, magram igi ama Tu
im filosofiuri sistemidan yovelTvis iRebda dasabu-
Tebul gamaerTianebel sawyiss (brokhauzisa da efronis
enciklopedia).
rodesac mecnierebaze vsaubrobT, uneburad ismis
kiTxva: ewinaaRmdegeba Tu ara erTmaneTs mecniereba da
rwmena?
bolo aTwleulebis manZilze bevri iTqva da daiwera
iseTi, rac, erTi SexedviT, maT dapirispirebas amtkicebs.
amtkicebs imasac, TiTqos mecnierebiT yvelafris axsna
SeiZlebodes; magram, gana SeiZleba mecnierebis saSuale-
biT gadawydes sulieri problemebi, roca igi uZluria,
gaarkvios fizikuri wesrigis esa Tu is movlenac ki?
gana SeiZleba mecniereba da rwmena daupirispirdes
erTmaneTs, roca isini adamianis SemoqmedebiTi azrovne-
bis sruliad gansxvavebul sferoebs miekuTvnebian: erTi
saSobao epistoleni
- 50 -
rwmena da codna
fizikurs, xolo meore suliers? isini ki ar upirispir-
debian, aramed avseben erTmaneTs.
TavisTavad mecniereba RvTisgan nakurTxia. igi ada-
mianis inteleqtis, adamianis, rogorc RvTis xatebis, mi-
Rwevaa. amitomac mecnierebis monapovari dalocvilia da
unda gamoiyenebodes pirovnebis sulieri da fizikuri
keTildReobisaTvis mxolod da ara mis dasaTrgunad.
Tanamedrove pirobebSi, roca feriscvaleba xdeba
socialur-eTikur sferoSi, roca mimdinareobs deval-
vaciis rTuli procesi, roca tradiciuli Rirebulebis
nacvlad ibadeba axali mecnierul-teqnikuri siaxleni,
mTavaria, ar davkargoT TviTon pirovneba, ar davukar-
goT mas is Tvisebebi, rac gaaCnia adamians, rogorc RvTis
xatebas.
arada dRes sazogadoebis progresze xSirad msje-
loben TiToeuli mosaxlis keTildReobis mixedviT; su-
lieri da zneobrivi kulturis gacilebiT mniSvnelovani
problemebi ki xSirad meore planze rCeba.
Tu gvsurs sazogadoebis winsvla, unda vizrunoT
misi kulturis amaRlebaze, rac gulisxmobs adamianSi
adamianurobis gamovlenas, adamianis `gaadamianebas~, rom
igi iyos ara marto matarebeli sikeTisa da silamazisa,
romliTac dagvajildova Semoqmedma, aramed am maradiul
RirebulebaTa mTesvelic.
axalgazrdebis cxovreba rom swori gziT warvmar-
ToT, gansakuTrebuli yuradReba unda mivaqcioT gulis
kulturas; gulis siwminde erT-erTi yvelaze didi ma-
dlia.~
Tbilisi, 1988
- 51 -
saaxalwlo epistole
saqarTvelos eklesiis RvTivkurTxeul Svilebs,
mkvidrTa saqarTveloYsa da ucxoeTSi mcxovreb
Cvens TanamemamuleT
`mieaxleniT RmerTsa, da mogeaxlos Tquen~
(iakobi 4, 8)
`zogjer amboben: mecniereba da rwmena erTmaneTs
ewinaaRmdegebao. ar aris swori. gana SeiZleba isini dau-
pirispirdnen urTierTs, rodesac Cveni yofis sul sxva-
dasxva sferoebs moicaven: rwmena _ suliers, mecniereba
_ materialurs? isini erTmaneTs ki ar gamoricxaven, ara-
med avseben da aucilebelni arian pirovnebisa da sazoga-
doebis normaluri ganviTarebisa da arsebobisaTvis.~
Tbilisi, 1985
saSobao epistoleni
- 52 -
rwmena da codna
saaxalwlo epistole
saqarTvelos marTlmadidebeli eklesiis
RvTivkurTxeul erTgul Svilebs
`netaria da wmindaa, visac wili udevs pirvel aRdgomaSi.
meore sikvdils ara aqvs xelmwifeba masze~
(gamocx. 20, 6)
`codnis dagroveba dabadebidanve iwyeba. Cvil asak-
Sive bavSvs Sexeba aqvs mSoblebTan, axloblebTan, gare-
mosTan, saidanac iZens igi e.w. empiriul codnas. skola,
umaRlesi saswavlebeli, mecnieruli moRvaweoba... afar-
Toeben da aRrmaveben pirovnebis Tvalsawiers, ibadeba
axali ideebi, Cndeba axali siRrmeebi. codnis gafarToe-
ba ar unda SeCerdes. magram es, upirveles yovlisa, unda
xdebodes wignebis kiTxviT, TviTanaliziT, dialogis
gziT da ara televiziis gadacemebis saSualebiT, rome-
lic zedapirul informacias iZleva mxolod.
WeSmariti codna da WeSmariti mecniereba aucileblad
miiyvans adamians RmerTTan. samwuxarod, xdeba isec, rom
zogierTi mTeli cxovreba eZebs, magram ver iZens WeSmarit
codnas anu im codnas, romelic mas RmerTTan daaaxlovebs.
mociquli pavle pirdapir ambobs: `is, vinc mTeli cxovreba
eZebs da ver poulobs, misi samsjavro ukve Semdgaria~. arada,
ramdeni adamiani wavida amqveynidan ise, rom WeSmaritebasTan
ar hqonia Sexeba; es imitom, rom an saerTod ar eZebdnen mas,
anda ar eZebdnen iq, sadac misi povna SeiZleboda.
Cveni cxovrebisa da saqmianobis yvelaze saimedo sayr-
deni da orientiri aris marTlmadidebluri sarwmunoeba. me
xazs vusvam marTlmadideblur sarwmunoebas, radgan swored
araswori sarwmunoeba aSorebs yvelaze xSirad adamians WeS-
- 53 -
maritebisagan da saboloo jamSi Rupavs mas. unda gvaxsov-
des, WeSmaritebis Zieba rTuli procesia; rudunebiT savse,
sulieri, inteleqtualuri da fizikuri Sromaa, romlisa-
Tvisac yrmobidanve unda movamzadoT momavali Taoba.
gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces bavSvebis
religiur aRzrdas, maTSi namdvili qristianuli sulis
gaRvivebas. miTumetes dRes, rodesac Cveni garemo samya-
ro sapirispiro mimarTulebiT viTardeba.
mozards Tavidanve unda gavuRvivoT `wmida werili-
sadmi~ mowiweba da siyvaruli, eklesiuri cxovrebis sur-
vili. davanaxoT codva da codviTi midrekilebani, vaswa-
vloT garCeva sikeTisa da borotebisa, vaswavloT sina-
nuli, Serigeba, unari danaSaulis aRiarebisa, simarTlis
dacvisa, isini unda mivaCvioT siyvaruliT cxovrebas,
sxvisi tkivilis gaTavisebas, zrunvas gaWirvebulebisa da
avadmyofebisadmi da saerTodac: unda aRvzardoT maTSi
survili, icxovron da iRvawon RmerTTan, moyvasTan da
bunebasTan Tanxmobasa da kavSirSi.
rodesac vlaparakobT saswavlo programebis reorgani-
zaciaze, aucileblad unda vifiqroT Sromis swavlebazec,
raTa aRvzardoT iseTi pirovnebebi, romelTaTvisac Sro-
ma iqneba bunebrivi sasicocxlo moTxovnileba. samwuxarod,
arc ojaxSi, arc skolasa da umaRles saswavleblebSi am mi-
marTulebiT dResdReobiT araferi keTdeba. televiziiTa da
masobrivi informaciis saSualebebiT miRebuli mswraflcva-
lebadi yoveldRiuri informaciebi da susti STabeWdilebe-
bi ki gulmodgine Sromisa da muyaiTobis survils ukargaven
axalgazrdebs. ufro metic, sazogadoebaSi ukve gaCenilia
uaryofiTi damokidebuleba Sromisadmi da mis sanacvlod
batonobs survili cxovrebis ioli gzebis Ziebisa.
saSobao epistoleni
- 54 -
rwmena da codna
yovel movlenas Cven ori saxiT aRviqvamT: Teoriu-
lad da praqtikulad. Teoriul codnas mecniereba iZle-
va, praqtikuls _ yoveldRiuri gamocdileba. Teoriuli
codna Rirebulia maSin, Tu igi cxovrebaSia gamoyenebu-
li. amasTan namdvili codna zneobriv da keTil saqmeebSi
vlindeba. amitomac Tqva antikuri xanis cnobilma filo-
sofosma sokratem, rom codna sikeTeao.~
qristes Soba
1998/99
- 55 -
`dRes erT-erTi umZimesi problemaa RirebulebaTa
gaufasurebac. adamianebs, gansakuTrebiT ki axalgazrde-
bs, arwmuneben, TiTqos samSoblos siyvaruli, ufrosisa-
dmi pativiscema, patiosnad cxovreba (enisa da sarwmuno-
ebis dacva) da sxva, Cveni erisaTvis damaxasiaTebeli tra-
diciebi, moZvelda; arada, rogor SeiZleba moZveldes is,
rac maradiul Rirebulebebs warmoadgens.
...fsevdokultura, romelic ase eZaleba dRes Cvens
axalgazrdobas, aSorebs mas WeSmarit kulturasa da xe-
lovnebas. dapirispireba amgvar mdare, ugemovno da na-
mdvil kulturas Soris, romelsac saukuneebis manZilze
qmnida Cveni xalxi da romelmac drois gamocdas gauZlo,
aSkaraa. samwuxarod, xSiria SemTxvevebi, roca presac
da televiziac saeWvo Rirebulebis ucxour xelovne-
bas uwevs propagandas. imedi maqvs, qarTveli eri, uflis
wyalobiT, namdvilsa da yalbs erTmaneTisagan advilad
gaarCevs, swor gadawyvetilebas miiRebs da amiT gadagva-
rebisagan Tavis Sinagan „mesac“ daicavs.~
qristes Soba
Tbilisi, 2001/2002
saSobao epistoleni
- 56 -
rwmena da codna
`samwuxarod, mecnierul-teqnikur ganviTarebasTan
erTad xdeba adamianis individualuri saxis dakargva,
ufasurdeba sicocxle, iqmneba iseTi meqanizmebic, ro-
melic TiTqmis aRar emorCileba adamianis kontrols da
faqtobrivad misTvis mtrul Zalad SeiZleba iqces. yo-
velive amis paralelurad kacobrioba ayalibebs erTian
kontrolirebad teqnologiur sistemas. am sistemas ki
aucileblad sWirdeba WeSmariti sarwmunoebiT aRvsili,
siyvaruliT, nebisyofiTa da pasuxismgeblobis grZnobiT
dajildoebuli adamianebi, razec naklebad fiqroben.
migvaCnia, rom marTlmadidebel eklesias unda hqon-
des mWidro kontaqti mecnierebTan da is sasicocxlo da,
SeiZleba iTqvas, sabediswero sakiTxebi, romelic aRelve-
bs msoflios, eklesiis yuradRebis miRma ar unda darCes.
dadga dro, rodesac Tanamedrove civilizaciis pro-
blemebis saRvTismetyvelo da filosofiuri gadawyveta
sasicocxlod aucilebeli Seiqna. am mxriv Cvens eklesia-
Si pirveli nabijebi ukve gadaidga. is urTierToba, rome-
lic bolo dros Camoyalibda saqarTvelos samociqulo
eklesias, sasuliero da saero umaRles saswavleblebs,
mecnierebaTa akademiebsa da sxva samecniero-kulturul
centrebs Soris imedis momcemia da, vfiqrobT, karg Se-
degs gamoiRebs. Cven megobrul xels vuwvdiT Cvens inte-
ligencias da moxarulni viqnebiT, Tu SevZlebT erTma-
neTTan viTanamSromloT qveynis sakeTildReod. sazru-
navi ki mravladaa.
...rCeba erTi gamosavali: unda SevZloT axalgazr-
debSi yovelive negatiurisa da uzneobisadmi imunite-
tis gamomuSaveba da maTTvis myari moraluri safuZvlis
- 57 -
Seqmna. adrec araerTgzis miTqvams, rom dRes, rogorc
arasdros, saWiroa kavSiri ojaxs, skolasa da eklesias
Soris. vfiqrob, xelisufleba TviTon unda iyos amiT
dainteresebuli, radgan, procesebi Tu ase ganviTarda,
safrTxe, upirveles yovlisa, ojaxs da saxelmwifos emu-
qreba.
...gana ar aris dro seriozulad dafiqrdes xelisu-
flebac, eklesiaca da inteligenciac qveyanaSi danaSau-
lebebisa da TviTmkvlelobaTa ricxvis katastrofuli
zrdis mizezebze? Cven valdebulni varT vizrunoT eris
momavalze. vfiqrob, saxelmwifosa da eklesias Soris da-
debuli sakonstitucio SeTanxmeba unda iqces qveynis-
Tvis sasargeblo erToblivi muSaobis safuZvlad, unda
droulad moxdes am mniSvnelovani dokumentis realize-
ba cxovrebaSi, Tuki gvsurs avaSenoT ganviTarebuli de-
mokratiuli saxelmwifo, zneobrivi safuZvlebiT.~
qristes Soba
Tbilisi, 2002/2003
saSobao epistoleni
- 58 -
rwmena da codna
`movuwodeb Cvens axalgazrdebs analitikuri, fi-
losofiuri, Rrma azrovnebisaken. „saerTod filosofia
iswrafis, sazogadoebis ganviTarebis sxvadasxva etapze
Searigos goneba, grZnoba da nebeloba zneobrivi msofl-
mxedvelobis kriteriumebis gamomuSavebis mizniT“ (n.
groti), es ki Sobs axal ideebs, romelTac CvenTvis ucnob
kiTxvebamde mivyavarT. Rrma analizisa da Ziebis survi-
li ki RmerTis Secnobis did SesaZleblobas iZleva. maS,
„eZiebdeT da hpovoT, irekdiT da gangeRoT Tqven“ (mT.
7,7).~
qristes Soba
Tbilisi, 2003-2004
- 59 -
`saerTod, mecnierebasa da ganaTlebas qveynis gan-
viTarebisaTvis gadamwyveti mniSvneloba aqvs, radgan
swavlis procesSi xdeba momavali Taobis formireba pi-
rovnebebad. amitomac skola da, zogadad, saswavlebeli
marto codnas ki ar unda aZlevdes mozards, aramed man
unda aRzardos igi da Tavisi qveynis Rirseul moqalaqed
Camoayalibos. am saqmeSi metad didia ojaxisa da ekle-
siis roli. saswavlebeli, rogorc xalxis mier daqirave-
buli dawesebuleba, valdebulia, Tavisi saqmianoba sazo-
gadoebis interesebis Sesabamisad warmarTos da radga-
nac sazogadoebas faqtobrivad ojaxTa erToblioba da
eklesia (romlis wevria Cveni mosaxleobis absoluturi
umravlesoba) Seadgens, ganaTlebis sistema eklesiisa da
ojaxis tradiciul Rirebulebebs unda Seesabamebodes
(visac survili aqvs gansxvavebul garemoSi aRzardos
Svilebi, SeuZlia es kerZo saswavleblebSi ganaxorcie-
los). es aris swored imis sawindari, rom momavali Taoba
avaciloT Tundac iseT saSinel sens, rogoric narkoma-
nia da sxva mankierebania.~
qristes Soba
Tbilisi, 2007
saSobao epistoleni
- 63 -
sityva, warmoTqmuli
intronizaciis aTi wlisTavTan dakavSirebiT
`gelaTis, iyalTosa da gremis akademiebis Semdeg
saqarTvelos eklesias mravali saukunis manZilze aRar
Rirsebia umaRlesi sasuliero saswavlebeli. Tu Cven
qarTul sasuliero mwerlobasa da RvTismetyvelebas ga-
davxedavT, vnaxavT, rom isini swored maSin idgnen ma-
Ral doneze, roca saqarTveloSi es umaRlesi sasuliero
saswavleblebi moqmedebdnen.~
25 dekemberi, 1987
sityvani
- 64 -
rwmena da codna
sityva, warmoTqmuli SoTa rusTavelis saxelobis
saxelmwifo akademiur TeatrSi gamarTuli
rusTavelis sazogadoebis damfuZnebel sxdomaze
`rac Seexeba eklesias, kargad mogexsenebaT, rom yo-
veli qarTveli moZRvari, sasuliero piri _ mwignobari
da ganaTlebuli pirovneba iyo, rasac samonastro cxo-
vrebis maRali done ganapirobebda. monastrebi ara marto
sulieri da asketuri moRvaweobis savaneebs warmoadgen-
da, aramed did mecnierulsa da kulturul centrebsac.
isic kargad mogexsenebaT, Tu warsulSi ra didi tradi-
ciebi arsebobda saqarTveloSi sasuliero ganaTlebisa.
didi mniSvneloba aqvs qarTuli kulturis gacnobas
ucxoelTaTvis. yvelam unda icodes, vin varT da ra wvli-
li SevitaneT msoflio saganZurSi. am mxriv bevri ramis
gakeTeba SeuZliaT ucxoel qarTvelologebs, maTTan
urTierToba ki mosagvarebelia. samwuxarod, es urTier-
Toba jerjerobiT TiTqosda TviTdinebasaa micemuli.
amas aRniSnavs yvela qarTvelologi, visTanac ki misau-
bria. isini gamoTqvamen gulistkivils, rom maTi muSaoba
arakoordinirebulia. Zalian xSiria SemTxveva, roca ori
mecnieri erTsa da imave Temaze muSaobs da amis Sesaxeb
arc erTma icis da arc meorem. amitom, vfiqrobT, Cvens
mecnierebaTa akademiasTan, an universitetTan unda Sei-
qmnas centri, romelic konsultacias gauwevs sazRvarga-
- 65 -
reT mcxovreb qarTuli kulturis sakiTxebiT daintere-
sebul pirebs, miscems saWiro Temebs dasamuSaveblad da
daainteresebs maT CvenTvis mniSvnelovani sakiTxebiT. es
aucilebelia, rogorc saerTo saqmisaTvis, ise erovnuli
TvalsazrisiT.
bolos, minda davloco rusTavelis sazogadoeba, dav-
loco sruliad saqarTvelo.~
19 marti, 1988
sityvani
- 66 -
rwmena da codna
sityva, warmoTqmuli Tbilisis sasuliero akademiis
gaxsnisadmi miZRvnil sxdomaze
`SemTxveviTi ar aris, rom daviT aRmaSenebelma umaR-
lesi saswavlebeli monasterTan daaarsa. asketizmi da
mecniereba, orive, rCeulTa xvedria da maTi Serwyma ide-
alur pirovnebaSi xdeboda. aseTi rCeulni mravlad hya-
vda saqarTvelos: petre iberi, efrem mcire, aToneli ma-
mani, ioane petriwi, arsen iyalToeli, miqael modrekili,
ioane minCxi... TviT daviT aRmaSenebeli da sxvani.
SemTxveviTi ar aris isic, rom gelaTis akademias uwo-
debdnen meore ierusalims da meore aTens. ierusalimiT
aRiniSneboda misi maRali sulieroba, xolo aTeniT _ ma-
Rali mecnieruli done.
gelaTis akademia iyo is centri, sadac ixveweboda da mu-
Savdeboda literaturul-filosofiuri azrovneba da termi-
nologia. aq iTargmneboda aramarto cnobil RvTismetyvelTa
da filosofosTa naSromebi, aramed antikuri filosofiis
rCeuli nimuSebic, iwereboda originaluri Sromebi.
rwmenis asamaRleblad gansakuTrebuli yuradReba
eqceoda logikisa da fsiqologiis swavlebas, ar cxre-
boda saRmrTo werilSi egzegetikuri muSaoba.
aseTi unda iyos Cveni gezic. amave dros, unda gavi-
TvaliswinoT is problemebi, romelic dRes dgas Cveni
erisa da kacobriobis winaSe. Tbilisis sasuliero akade-
mia unda iqces damakavSirebel xidad Tanamedrove mec-
nierebasa da RvTismetyvelebas Soris.
rogorc mogexsenebaT, am saukuneSi bevri cdilobda
rwmena da mecniereba gaeTiSa da daepirispirebina erTma-
neTisTvis.
- 67 -
gana SeiZleba mecniereba da rwmena daupirispirdes
erTmaneTs? isini xom adamianis SemoqmedebiTi azrovnebis
sruliad gansxvavebul sferoebs moicaven: erTi _ fizi-
kurs, meore _ suliers. maSasadame, isini ki ar ewinaaRm-
degebian, aramed avseben erTmaneTs.
mecniereba RvTisagan nakurTxia. igi adamianis, ro-
gorc RvTis xatebis miRwevaa. oRondac yovelnairad
unda vecadoT, rom mecnierul-teqnikuri revoluciis
am metad rTul dros swori mimarTuleba da gamoyeneba
mivceT adamianis gonebis nayofs, unda vecadoT, rom mec-
nierulma winsvlam xeli ar SeuSalos pirovnebis sulier
ganviTarebas.
me minda Cemi sityva davamTavro solomon brZenis
gamonaTqvamiT: `dasawyisi sibrZnisaY ars SiSi RmrTisa...
gulsa Sina saxierisa kacisasa ganisvenebs sibrZne~...
1 oqtomberi, 1988
sityvani
- 68 -
rwmena da codna
sityva, warmoTqmuli misi uwmidesobis,
serbeTis patriarqis pavles pativsacemad
gamarTul darbazobaze
`aRdgenil iqna gelaTis mecnierebaTa akademia, ro-
melmac eklesiis egidis qveS gaaerTiana mecnierebis ga-
moCenili moRvaweebi. akademiam miznad daisaxa mecniere-
bisa da RvTismetyvelebis daaxloeba da TanamSromloba.
vfiqrobT, swored es aris is gza, romelmac unda Seakav-
Siros Cveni eklesia da mecniereba, rwmena da codna.
gansakuTrebuli pasuxismgebloba akisria eklesiebs
Cveni axalgazrdobis sulieri da moraluri sijansaRis
saqmeSi. ganaTlebis moRvaweebTan erToblivad saWiroa
Seiqmnas specialuri aRmzrdelobiTi programebi, rom-
lebSic aisaxeba zneobisa da eTikis normebi da mniSvne-
loba marTlmadideblobisa Cvens cxovrebaSi. am saqmeSi
didi roli unda iTamaSos Cvenma masobrivi informaciis
saSualebebma, televiziam. procesi aseTi sasikeTo Zvre-
bisa Cvens sazogadoebaSi ukve dawyebulia.~
29 agvisto, 1996
- 69 -
eklesia mxolod gaerTianebisaTvis zrunavs
`RvTis madli rom mogecemaT, amis Semdeg ufals unda
sTxovoT, mogceT codna, risTvisac intensiuri mecadine-
obaa saWiro. aqve minda gavixseno erTi Cveni profesoris
sityvebi: sasuliero seminaria da akademia codnas ki ara,
gasaRebs aZlevso. ai, am gasaRebiT unda gaaRo mecnie-
rebis darbazi da Sexvide. saWiroa wignTan xangrZlivad
jdoma. saRmrTo wignebis garda, aucileblad unda vki-
TxulobdeT filosofiursa da anTropologiur Txzu-
lebebs, fsiqologias, logikasa da istorias. aucilebe-
lia wakiTxulis gansja, anu garCeva imisa, raa misaRebi da
ra dasagmobi. Cveni qalaqis maRaziebi da quCebSi gamota-
nili daxlebi dRes sxvadasxva wigniTaa savse, amitom Cven
TviTon unda SegveZlos gansja, romeli mogvcems maTgan
WeSmarit codnas da romeli ara.~
14 seqtemberi, 1991
sityvani
- 70 -
rwmena da codna
sityva, warmoTqmuli ganaTlebis saministroSi
`unda davloco is adamianebi, romelTac ekisrebaT
didi misia _ qarTuli enis, istoriisa da geografiis swa-
vleba araqarTul skolebSi. upirveles yovlisa, Cvenma
pedagogebma moswavleebs unda Seayvaron saqarTvelo da
sakuTari Tavi; roca moswavles uyvars maswavlebeli, igi
didi sixaruliT swavlobs mis sagans; aRsazrdelebma (da
maTma mSoblebma) unda gaiTavison, rom maTTvis aRniSnu-
li sagnebis codna aucilebelia, Tu momavalSi saxelmwi-
fos cxovrebaSi aqtiuri monawileobis miReba surT.
RmerTi giZRodeT da geweodeT; darwmunebuli var,
rom Tqveni moRvaweoba karg Sedegebs gamoiRebs.~
20 seqtemberi, 2004
- 71 -
sityva, warmoTqmuli mecnierebaTa akademiaSi
`Tqven kargad mogexsenebaT, rom saqarTvelos marTl-
madidebeli eklesia mudam xels uwyobda mecnierebis gan-
viTarebis process. CvenTan iyo da dResac aris saocari
tradicia, romelic jer kidev uwmidesi da unetaresi
kalistrates patriarqobis dros damkvidrda: mecniere-
bi, Cveni kulturis muSakebi ikribebodnen patriarqTan
xuTSabaTobiT da imarTeboda msjeloba ama Tu im sak-
iTxze. Cven vagrZelebT am tradicias. da moxaruli varT,
rom gvaqvs xSiri Sexvedrebi rogorc mecnierebTan, ise
sazogado moRvaweebsa da xelovnebis warmomadgenlebT-
anac.
erTma didma mecnierma brZana: Cvens winaSe ori didi
wignia _ biblia da mecniereba bunebis Sesaxebo. da Tu
vinme ityvis, rom isini ewinaaRmdegebian erTmaneTs, es
imas niSnavs, rom Tavad ver igebs an erTs, an meores.
urTierToba rwmenasa da codnas Soris erTi uZve-
lesi problemaTagania da igi jer kidev I-II saukuneebSi
ganixileboda. amis damadasturebelia Sroma klimenti
aleqsandrielisa, romelsac ewodeba „stromata“ anu
„xaliCebi“, sadac naTqvamia, rom orive, codnaca da rw-
menac, aucilebelia adamianisaTvis. es udidesi mecnieri
da filosofosi imis Sesaxebac msjelobs, Tu romelia
pirveladi da askvnis, rom pirveladi rwmenaa da codna
masze aris daSenebuli. bolos igi saocar daskvnas akeT-
ebs imis Taobaze, rom mxolod morwmune adamiani aris
mona RvTisa, xolo morwmune da Tanac ganaTlebuli,
megobaria RvTisa, rogorc amas Tavad saxareba gvaswav-
lis: ufali Cveni ieso qriste mociqulebs mimarTavs:
„megobarno Cemno; me ar giwodebT Tqven monas, aramed
sityvani
- 72 -
rwmena da codna
megobars, radgan Tqven ukve yvelaferi iciT, rac gad-
mogeciT“.
Tqven kargad mogexsenebaT, rom TiTqmis yoveli mon-
asteri saqarTveloSi ara marto sulieri moRvaweobis ad-
gili iyo, aramed didi mecnieruli centric, magaliTad,
iverTa monasteri aTonis mTaze, petriwoni da mravali
sxva. Cven gvinda, rom es tradicia aRdges, rac ar aris
advili. iciT, rogori mZime gza ganvlo eklesiam am 200
wlis manZilze, magram Cven yvelafers vakeTebT imisaTvis,
rom tradicia, romelic axasiaTebda qarTul eklesias, kv-
lav gacocxldes da Cveni urTierTobebi axal simaRleze
avides. swored am mizniT davaarseT sruliad saqarTvelos
kaTolikos-patriarqis fondi, romelic Cveni sulierebis,
mecnierebisa da kulturis aRorZinebasa da ganviTarebas
moemsaxureba. zogierTi Tqvengani ukve arCeulia sabWoSi,
romelic am fondis ganmgebeli iqneba.
...arsebobs gamoTqma: „me gexmarebi Sen imisaTvis, rom
Sen sakuTar Tavs daexmaro.“ Cveni muSaoba etapobrivi
unda iyos.
oriode dRis win Cvens radioSi batoni SoTa nadiraS-
vilis Zalian saintereso leqcias vusmendi, sadac ba-
toni SoTa saubrobda imaze, rom wina mTavrobebma ver
SemogvTavazes iseTi idea, romelsac xalxi gahyveboda da
mxars dauWerda. Cven am fondiT iseTi idea unda Sevqm-
naT, rom mTeli eri amogvidges mxarSi da amaSi Tqveni
daxmareba Zalian gvWirdeba.
...minda, mogaxsenoT kidev erTi ram: ramdenime wlis
win me gamovTqvi Tvalsazrisi saskolo programaSi Rrma
- 73 -
azrovnebis, ganyenebuli Tu filosofiuri azrovnebis
kursis Setanis Taobaze. ra Tqma unda, masSi logikac
Sevidoda, anTropologiaca da filosofiac. SeiZleboda
am kurss dialogebis saxe miscemoda. igi xels Seuwyob-
da gonebis ganviTarebas. radgan rogorc Cvens fizikur
kunTebs sWirdeba varjiSi, aseve sWirdeba varjiSi Cvens
gonebasac.
Tqven kargad mogexsenebaT, rom qarTvelebi emociu-
ri xalxi varT da CvenSi gulisa da grZnobebis kultura
Warbobs. Cven jer vakeTebT da gakeTebuls gonebiT mx-
olod Semdeg vakontrolebT. piriqiT ki unda iyos, ga-
sakeTebeli saqme da gadasadgmeli nabiji, jer gonebiT
unda ganvsajoT da gaviazroT da Semdeg gavakeToT da
gadavdgaT. es Zalian seriozuli sakiTxia. Tu Cven Sevi-
tanT saSualo skolaSi aseT sagans, maSin saSualo skolis
damTavrebisas gveyoleba moazrovne adamiani, romelic
im Secdomebs, romlebsac dRes uSvebs axalgazrda, aRar
dauSvebs. vfiqrob, aseTi kursis Seqmna am fondis erT-
erTi mizanic iqneba da mis ganxorcielebaSi ganaTlebis
ministric dagvexmareba. bevria iseTi sakiTxi, romelic
gadadebas ar iTmens da gadaWras axlave moiTxovs. ma-
galiTad, Tqven kargad mogexsenebaT, rom milionze meti
axalgazrda gasulia ucxoeTSi, zogi maTgani dabrunde-
ba, zogi, albaT, _ ara. rogor davexmaroT, rom maT ar
daiviwyon mSobliuri ena da ar moswydnen TavianT fes-
vebs? Cven amazec unda vifiqroT .
ase rom, es fondi Zalian mniSvnelovan rols Seas-
rulebs da Tqveni daxmareba Zalian gvWirdeba. kidev
erTxel madlobas mogaxsenebT yuradRebisaTvis.~
6 Tebervali, 2005
sityvani
- 74 -
rwmena da codna
`Sesrulda 15 weli, rac mkiTxvelma gazeT `madlis~
pirveli nomeri miiRo da marTlac saswauli moxda,
`madlma~ madli moitana saqarTveloSi. am TxuTmeti wlis
ganmavlobaSi gazeTSi qveyndeboda bibliis komentarebi,
kulturis, erisa da eklesiis istoriis sakiTxebi, ekle-
siisa da inteligenciis urTierTobis amsaxveli werilebi
da interviuebi, statiebi Tavdadebul winaparTa da gamo-
Cenil pirovnebaTa Sesaxeb. `madli~ Cveni axalgazrdobis
maswavleblad da sayvarel gamocemad iqca.~
kaTolikos-patriarqis molocva
29. 05. 2005
- 75 -
sityva, warmoTqmuli saerTaSoriso
simpoziumis `qristianoba Cvens cxovrebaSi _
warsuli, awmyo, momavali~ gaxsnaze
`oriaTaswlovani istoria Cveni qveynisa naTlad mow-
mobs, rom Cveni kultura, arqiteqtura, mwerloba qris-
tianul sarwmunoebaze iyo dafuZnebuli. qristianoba
iyo is mTavari Zala, romelzec Sendeboda Cveni sulieri
Senoba. amasTan erTad, minda vTqva, rom saqarTveloSi
qristianoba da qristianuli rwmena mudam iyo dakav-
Sirebuli codnasa da mecnierebasTan. Cveni istoriidan
kargad viciT, rom yoveli monasteri, yoveli sulieri
savane ara marto sulieri moRvaweobis adgili, aramed
didi mecnieruli centric iyo.
...Cven dRes vcxovrobT mesame aTaswleulSi, metad
rTul periodSi, romelsac globalizaciis periods
uwodeben. xSirad arasworad ganmartaven imas, Tu ras ni-
Snavs globalizacia Cvens cxovrebaSi. upirveles yovli-
sa, unda iTqvas, rom igi mecnierebisa da teqnikis ganvi-
Tarebam gamoiwvia, da amdenad gardauvali procesia. Cven
mas ver SevaCerebT da arc aris saWiro. zogierTi glo-
balizaciaSi erTsaxovani sazogadoebis Seqmnas gulisx-
mobs, rac mcdari Sexedulebaa; sakacobrio faseulobam
ar unda daTrgunos da ar unda dafaros is erovnuli
da sulieri faseulobani, romelnic ama Tu im qveya-
nasa da xalxs gaaCnia. sxvaTa azriT, globalizacia _ es
aris hegemonia Zlieri qveynebisa, arc esaa swori; es rom
moxdes (da me vfiqrob, rom es arasdros moxdeba), kaco-
sityvani
- 76 -
rwmena da codna
brioba dakargavs kulturaTa im mravalsaxeobas, im did
erovnulsa da sulier faseulobebs, romelnic ama Tu
im erma saukuneebis ganmavlobaSi Seqmna. zogierTi glo-
balizacias kulturul Cernobilsac ki uwodebs, rac, ra
Tqma unda, aseve mcdaria. Cven realurad unda SevxedoT
am process da imis Sesaxeb unda vifiqroT, ra wvlili
SevitanoT masSi da rogor SevxvdeT am movlenebs.~
24 noemberi, 2005
- 77 -
sityva, warmoTqmuli saerTaSoriso
simpoziumis `qristianoba Cvens cxovrebaSi _
warsuli, awmyo, momavali~ daxurvis dRes
`TiTqmis yvelaferi, rac gakeTda musikaSi, litera-
turaSi, arqiteqturasa Tu mecnierebaSi _ damyarebuli
iyo da dResac emyareba qristianul sarwmunoebas. sa-
qarTvelo aris is qveyana, sadac saocrad iyo Serwymuli
codna da rwmena; Cven amis araerTi magaliTi gvaqvs.~
26 noemberi, 2005
sityvani
- 78 -
rwmena da codna
sityva, warmoTqmuli mecnierebaTa akademiaSi
`codnisa da rwmenis sakiTxi uZvelesi problemaa.
Tqven kargad mogexsenebaT, rom jer kidev pirvel sauku-
neebSi idga es sakiTxi da mas Zalian aqtiurad Seexo iseTi
cnobili mecnieri, rogoric iyo klimenti aleqsandrie-
li Tavis seriozul naSromSi „stromatebi“. misi azriT,
adamians aucileblad sWirdeba codnac da rwmenac, ma-
gram pirveladi mainc rwmenaa, anu rwmenaze unda iyos
aSenebuli codna da saerTod mecniereba. saocari daskv-
na gamoaqvs klimenti aleqsandriels. igi ambobs, rom Tu
adamiani mxolod morwmunea, igia monaa RvTisa, magram
Tuki is morwmunecaa da ganaTlebulic, maSin megobaria
RvTisa. es termini „megobari RvTisa“ saxarebidanaa aRe-
buli; ufali Cveni ieso qriste mimarTavs mociqulebs:
„megobarno Cemno“ da ganmartavs, rom monam ar icis, ras
fiqrobs da ras akeTebs batoni, xolo megobarma icis.~
24 ianvari, 2006
- 81 -
`aucileblad unda viSromoT da Cven-Cveni saqme vake-
ToT. dRes axalgazrdebis erTi nawili dausaqmebelia.
daamTavreben romelime saswavlebels da an samsaxurs ver
Souloben, an, ubralod, Sroma ar undaT. Cven gadavwyvi-
teT, rom sapatriarqosTan soflis meurneobis koleji
Seiqmnas, romelSic saSualo ganaTlebis mqone, 30 wlis
asakamde axalgazrdebi iswavlian. msurvelebma sabuTebi
sapatriarqos kancelariaSi unda Semoitanon. saswavle-
belSi Cairicxebian Rirseulebi, isini vinc gasaubrebas
gaivlian da gamocdebs Caabareben. Cven unda gvaxsovdes,
rom qarTveli kaci mudam mSromeli iyo. samwuxarod,
am bolo aTwleulebis ganmavlobaSi man Sromis unari,
ufro sworad, Sromis survili dakarga, maSin roca miwas-
Tan da bunebasTan mudam gansakuTrebuli siaxlove hqon-
da. saerTod, buneba adamians ara mxolod asazrdoebs,
aramed kurnavs kidevac. masTan siaxlovisas sicocxlis
wyurvili Zlierdeba da axali ideebi ibadeba. Cveni saswa-
vlebeli Zalian seriozuli iqneba; studenti, romelic
leqciebs umizezod ramdenjerme gaacdens, gairicxeba,
radgan kolejSi mxolod iman unda iswavlos, romelic am
saqmes seriozulad moekideba. sapatriarqos miwis didi
nakveTebi aqvs. ase rom, specialistebs, romlebic ko-
lejs daamTavreben, Cven TviTonve davasaqmebT. saswav-
lebeli mravalprofiliani iqneba: gamwvaneba, ekologia,
samkurnalo mcenareebis gamravleba-gamoyeneba da sxv.
kolejSi mxolod im axalgazrdebs miviRebT, romelnic
arc arsad swavloben da arc arsad muSaoben, radgan ra-
qadagebani
- 82 -
rwmena da codna
mdenime adgilas paralelurad swavla da muSaoba imas
niSnavs, rom arsad arafers gaakeTeben. studentebs sti-
pendia daeniSnebaT, ase rom, puris fuli eqnebaT. es kar-
gi wamowyeba SemdegSi SeiZleba dagvirgvindes da koleji
umaRles saswavleblad gadaiqces. axalgazrdebs Cven mar-
to fermerobas ki ar SevaswavliT, aramed locvasac da
saxarebis kiTxvasac, raTa ufalTanac da eklesiasTanac
ufro axlos iyvnen; sikeTes, siyvarulsa da erTmaneTis
patiebas vaswavliT, rac ase sWirdeba dRes saqarTvelos
da rac Cvens ers ixsnis. Cvens qveyanas mxolod rwmena,
locva da Sroma gadaarCens.~
sioni, 16 seqtemberi,
2001
- 83 -
`me vfiqrob, rom amqveynad sakuTari adgilis migne-
ba TviT pirovnebazea damokidebuli. axalgazrdam pro-
fesiad is unda airCios, ris gakeTebac yvelaze metad
uyvars, moswons da exerxeba.~
sioni, 17 Tebervali, 2002
qadagebani
- 84 -
rwmena da codna
`kidev erTxel minda SegaxsenoT, rom unda davicvaT
Cveni erovnuli da sulieri saunje, Cveni kulturuli
memkvidreoba, romelic aseve Cveni udidesi saunjea da
romliTac amayobs ara marto qarTveli kaci, aramed mas
kacobriobac Tavisad miiCnevs. Cven yvelaferi unda ga-
vakeToT, raTa es saunje SevinarCunoT da ara marto Se-
vinarCunoT, aramed gavaZlieroT da gavamravloT kidec.
ra Tqma unda, es sulac ar niSnavs sxva kulturaTa ua-
ryofas. maTgan unda SeviTvisoT is, rac CvenTvis sasar-
gebloa, rac sasargebloa adamianis sulieri ganviTare-
bisTvis, misi sulis cxonebisaTvis, xolo rac ar aris
misaRebi, is unda uarvyoT. dae, amis garCevis unari gvi-
boZos RmerTma!~
sioni, 2 noemberi, 2003
- 85 -
`...qarTveli kaci unda gaufrTxildes erovnul fa-
seulobebs _ mamuls, enas, sarwmunoebas, Cvens istorias,
kulturas, mwerlobas, musikas _ yovelive erovnuls. da
kidev, rac mniSvnelovania _ es aris qristianuli menta-
liteti, marTlmadidebluri azrovneba. ai, es ori Zala _
WeSmariti rwmena da Cveni didebuli kultura _ gadaar-
Cens saqarTvelos.~
qadageba yovladwminda RvTismSoblis
taZrad miyvanebis dResaswaulze
sioni, 4 dekemberi, 2003
qadagebani
- 86 -
rwmena da codna
`Cveni mizani mudam iyo da aris sulieri, zneobri-
vi da kulturuli faseulobebis dacva, maTi SenarCune-
ba. Tqven iciT, axla rTuli periodia integraciisa da
globalizaciisa. msoflioSi metad rTuli da Seuqceva-
di procesebi mimdinareobs. am dros erma unda gadaar-
Cinos Tavisi sulieri faseulobani. magram faqtia, SeuZ-
lebelia, rom SeaCero umsgavso satelevizio gadacemebi,
romelic am bolo dros ase gaxSirda eTerSi. saqarTve-
loSi jer kidev SeiZleba, sTxovo da viRacas gaagebino,
ra aris keTili da ra boroti, magram ucxoeTs amas ver
auxsni. amitom, Cvenma xalxma unda gamoimuSavos garkveu-
li imuniteti, SeiZinos sulieri Zala, ra Tqma unda, WeS-
mariti sarwmunoebis niadagze. am imunitetis wyalobiT,
codvam da borotebam ver unda daipyros adamianis gone-
ba da guli. me araerTxel miTqvams TqvenTvis, Tu rogor
aRwevs sulSi boroteba: adamianSi jer igi Tvalidan Se-
dis, Semdeg gonebaSi adis, mere gulamde aRwevs, bolos
ki mTels sxeuls moicavs. am dros ukve Znelia masTan
brZola. magram roca adamians aqvs sulieri Zala, su-
lieri imuniteti, SeuZlia gaumklavdes codvas, radgan
Zala Seswevs sulieri barieri aRmarTos da codva Tavis
gonebasa da gulSi aRar SeuSvas.
...kidev erTxel minda giTxraT, rom fsevdokultura
daubrkoleblad Semodis CvenTan, rac metad saSiSia. me
imis Tqma ki ar msurs, rom Cven Zalian kargebi da sxvebze
ukeTesebi varT, aramed imisi, rom sikeTis borotebisgan
garCevis unari unda gvqondes.
- 87 -
araerTxel miTqvams TqvenTvis erTi iaponeli poetis
SesaniSnavi patara leqsi: „movida gazafxuli da ayvavda
alubali, magram movida Tovli da me veRar varCev, sad
aris yvavili da sad _ Tovli~. es adamianebzea naTqva-
mi. dRes adamianebs uWirT garCeva keTilisa da boroti-
sa; zogjer ver xedaven, sad aris kultura da sad fse-
vdokultura, romelic warwymedeli da damRupvelia.~
qadageba iliaobis dResaswaulze
sioni, 2 agvisto, 2004
qadagebani
- 88 -
rwmena da codna
`Cven vcxovrobT rTul dros, roca sxvadasxva lo-
zungi vrceldeba sazogadoebaSi da didad abnevs xalxs.
xSirad sibrZnesa, kulturasa da sikeTesTan erTad Semo-
dis crukultura, Semodis iseTi ram, romelsac ziani
moaqvs adamianisa da sazogadoebisTvis.
...dRes saqarTvelos eklesia yvelafers akeTebs imi-
saTvis, rom daicvas Cveni sulieri, erovnuli da zneob-
rivi faseulobani. es ar aris ioli saqme. radgan arcTu
ise cotani arian isini, romelTac yalbi faseulobani Se-
moaqvT.~
qadageba mTavarangelozobis dResaswaulze
sioni, 21 noemberi, 2004
- 89 -
`Cven, agreTve, didi yuradReba unda mivaqcioT qarTul
xelovnebas da qarTul kulturas. qarTuli kultura gva-
mTlianebs, igi Cveni enacaa, Cveni mamulic, sagaloblebic,
arqiteqturac, mxatvrobac, xatwerac, anu yvelaferi, rac
qarTvelma kacma Seqmna. saocaria, am patara erma udidesi
kulturuli sa unje daagrova da msoflio saganZurSi Sei-
tana, maSin, roca zogierTma Cvenze didma qveyanam, Cvenze
bevrad mravalricxovanma erma es ver SeZlo. es imas niSnavs,
rom Semoqmedebis Zalas da unars ufali gvaZlevs.
qarTvelma aucileblad unda Seicnos, risi niWi misca
mas ufalma, da Tavisi adgili ipovos.
saWiroa, Seiqmnas kulturis Tu xelovnebis centri,
sadac momavali Taoba, Cveni axalgazrdoba sulierad
aRizrdeba. saqarTvelos patriarqi var da mec ar vici
bolomde, risi patroni varT. dRes eqsponatTagan zogi
ucxoeTSia gatanili, zogic xelovnebis muzeumis sacaveb-
Sia Caketili. xelovnebis muzeumSi arsebul eqsponatTa
mxolod mesamedia gamofenili, danarCeni saunje ki aT-
euli wlebis ganmavlobaSi sawyobebSi inaxeba da maT ve-
ravin naxulobs. axalgazrdobas unda hqondes saSualeba
icodes, risi patronebi varT. is axalgazrda, romelic am
xelovnebas iswavlis da amasTan, marTlmadidebeli rwme-
niT aRizrdeba, _ verc narkomani gaxdeba, verc qurdi,
verc avazaki da verc sxva raime cudis Camdeni.~
wminda samebis lavra
28 noemberi, 2004
qadagebani
- 90 -
rwmena da codna
`saerTod minda vTqva, rom dRes mecnierebs da mec-
nierebas gansakuTrebuli yuradRebis miqceva sWirdeba,
radgan gansakuTrebiT uWirT. saqarTvelos eklesia qeds
ixris Cveni mecnierebis winaSe da didad afasebs maT Sro-
mas. minda vTqva, rom komunisturi reJimis dros, Cveni
mecnierebi da inteligencia fasdaudebel Rvawls eweod-
nen saqarTvelosaTvis, Cveni erovnuli da sulieri fa-
seulobebis gadarCenisaTvis.
Tqven albaT gsmeniaT, uwmidessa da unetares ka-
listrate cincaZesTan xuTSabaTobiT mecnierebi stum-
robdnen da saWirboroto sakiTxebze erTad msjelobdnen.
maT samSoblos siyvaruli aerTianebdaT.~
sioni, 16 ianvari, 2005
- 91 -
`akademiaSi Sexvedraze erTi mecnieris naTqvami gavix-
sene. igi ambobs: Cvens winaSe ori didi wignia _ biblia da
buneba, sabunebismetyvelo mecnierebebiTurT. vinc ambobs,
rom es ori wigni erTmaneTs ewinaaRmdegeba, igi maT an swo-
rad ver kiTxulobs, an romelime maTgans ver igebs; piriqiT,
mecniereba da sarwmunoeba erTmaneTs avseben. dRes dadga
swored is Jami, roca Cven erTad unda viyoT.~
wminda samebis lavra
13 Tebervali, 2005
qadagebani
- 92 -
rwmena da codna
`Tu axalgazrda sulierad mtkice ar aris da erov-
nul sa fuZvelze myarad ar dgas, advili SesaZlebelia,
gadagvarebis safrTxis winaSe aRmoCndes: daiviwyos Cveni
kultura, Cveni istoria, Cveni faseulobani, mSobliuri
ena da samwuxaro Sedegi miviRoT.~
wminda samebis lavra
2 oqtomberi, 2005
- 93 -
`Cven vcxovrobT droSi, romelsac ewodeba globali-
zaciis periodi; Cven vcxovrobT im dros, roca sxva qvey-
nebidan saqarTveloSi iWreba kultura da masTan erTad _
fsevdokulturac. Cven unda gvqondes iseTi maRali inte-
leqti, iseTi safuZvliani codna da ganaTleba (ara marto
codna, aramed ganaTlebac, _ naTeli unda su fevdes Cvens
gulsa da gonebaSi!), rom gavarCioT, sad aris ku ltura da
sad fsevdokultura; amisaTvis varT dRes mowodebulni.
saqarTvelos eklesia mudam axlos iyo mecnierebasTan
da mudam icavda da xels uwyobda mis ganviTarebas. rwmeni-
sa da codnis urTierTdamokidebuleba uZvelesi sakiTxia;
qristiani moazrovneni jer kidev I-II saukuneebSi msjelo-
bdnen amis Taobaze. iseTi didi filosofosi da mecnieri,
rogoric klimenti aleqsandrieli iyo, dawvrilebiT ga-
nixilavs am sakiTxs da ambobs, rom adamianisaTvis orive
aucilebelia: codnac da rwmenac. misi daskvniT, mxolod
morwmune aris mona RvTisa, xolo morwmune da amave dros
mcodne da ganaTlebuli adamiani megobaria uflisa. swo-
red am srulyofis kibeze unda avmaRldeT.
macxovari ambobs: „iyaviT srul, viTarca mamaY Tqveni ze-
caTai srul ars”. adamiani verasodes gaxdeba iseTi srulyo-
fili, rogorc mamazecieria. magram es aris miTiTeba imaze,
rom adamianis ganviTarebas, srulyofas ar aqvs dasasruli _
codnis miRebaSi iqneba es, Tu sulier cxovrebaSi. adamiani,
romelic srulyofis kibeze maRla adis, svlas sasufevel-
Sic agrZelebs; xolo adamiani, romelic amqveynad sulierad
ecema, is dacemas imqveyanadac gaagrZelebs.~
qadageba sveticxovlobis dResaswaulze
sveticxoveli, 14 oqtomberi, 2005
qadagebani
- 94 -
rwmena da codna
`...unda davicvaT Cveni erovnuli faseulobani, Cveni
kultura da mecniereba. Cveni universiteti wminda mefe
daviT aRmaSeneblis xsenebis dRes SemTxveviT ar ukur-
TxebiaT; arc isaa SemTxeviTi, rom dRes Cvens wirvas pro-
fesor-maswavleblebi eswrebian; RmerTma dalocos Cveni
mecnierebi.
minda aRvniSno, rom bolo ori saukunis ganmavlo-
baSi, roca saqarTvelom politikuri damoukidebloba
dakarga, da qarTulma eklesiam avtokefalia, misi mova-
leoba _ sulieri winamZRvroba erisa, qarTvelma mecnie-
rebma itvirTes. Cven Tavs vixriT Tqvensa da aw ukve gar-
dacvlil mecnierTa winaSe. didia Tqveni Rvawli; saqar-
Tvelo warmoudgenelia mecnierebis gareSe, Cveni didi
saxelovani moRvaweebisa.
me araerTxel miTqvams TqvenTvis da axlac vambob:
saqarTvelos samociqulo eklesia mudam Tqvens gverdiT
idga da ase iqneba momavalSic. eklesia mudam izrunebs
imisaTvis, rom Cvens mecnierebs momavali moRvaweobisa-
Tvis saTanado pirobebi Seeqmnas. me maqvs survili, rom
wmida samebis lavris teritoriaze aSendes patara sastu-
mro specialurad mecnierebisaTvis, raTa maT nebismier
dros SeeZloT mosvla da sulieri dasveneba am wmida sa-
vaneSi.
kidev erTxel gilocavT didebul dResaswauls. vfi-
qrob, rom rwmenasTan SeerTebuli codna da Cveni erov-
nuli faseulobani gadaarCens saqarTvelos. Zalian moxa-
- 95 -
ruli var, rom Cveni mecnierebi TandaTan uaxlovdebian
eklesias. mecnierebas didi da seriozuli Sedegebi eq-
neba im SemTxvevaSi, Tu mis gzas morwmune da sulierad
Zlieri adamianebi daadgebian. urwmuno adamianebi mec-
nierebaSi saSiSi Zalaa.~
qadageba daviTobis dResaswaulze
wminda samebis lavra, 8 Tebervali, 2006
qadagebani
- 96 -
rwmena da codna
...dRes Cven Cveni universitetisaTvis, Cveni suliere-
bisa da mecnierebis savanisaTvis vloculobT. Tbilisis
saxelmwifo universiteti unda iyos magaliTi ara marto
mecnierebisa da codnisa, aramed aseve maRali suliere-
bisa, sikeTisa, simSvidisa. universitetma unda uCvenos
magaliTi mTel saqarTvelos sikeTisa, Sendobisa, ur-
TierTmitevebisa. dRes universiteti mravali problemis
winaSe dgas da upirvelesad es problemebi konkretul
adamianebs exebaT. Cven gvesmis, rom erTsa da imave mdgo-Cven gvesmis, rom erTsa da imave mdgo-
mareobaSi arc pirovneba da Tundac arc universiteti
ar unda rCebodes da igi mudmivad unda viTardebodes.
SesaniSnavad Tqva ufalma: iyaviT srulyofilni, viTarca
mama Tqveni zecieri srulyofil ars. cxadia, es imas ar
niSnavs, rom adamiani odesme mamazeciers miswvdeba; es
mowodeba ubralod imaze migviTiTebs, rom adamians mud-
mivi da dausrulebeli ganviTareba axasiaTebs; igive unda
axasiaTebdes nebismier sazogadoebasac. universitetis
ganviTareba im dRidan daiwyo, roca igi Cvenma didma win-
aprebma daarses da sruliad saqarTvelos kaTolikos-
patriarqma akurTxa. universitetis damaarseblebs, iv.
javaxiSvils, k. kekeliZesa da sxvebs, me mamebs vuwodeb.
maT kargad axsovdaT daviT aRmaSeneblis sityvebi, rom-
lebic man gelaTis akademiis daarsebisas warmoTqva: ge-
laTis akademia Tavisi didi mecnierebiT meore aTina
unda gaxdes, xolo didi sulierebiT axali ierusalimio.
CemTvis gasagebia ganaTlebis saministros da reqtoris
survili, rom universiteti ufro Zlieri gaxdes, ufro
maRal dones miaRwios akademiurobis da SeiZleba sul-
ierebis TvalsazrisiTac, magram isic unda gvaxsovdes,
rom mTavari Zala universitetisa Cveni saTayvanebeli da
- 97 -
pativcemuli profesor-maswavleblebia. upirveles yov-
lisa, isini adamianebi arian, romelTa ukanac dganan maTi
ojaxebi _ Svilebi da SviliSvilebi; aseve unda gaviTval-
iswinoT is didi damsaxurebac, romelic maT Cveni erisa
da eklesiis, Cveni qveynisa da msoflio mecnierebis wi-
naSe miuZRviT.
saqarTvelos kaTolikos-patriarqis, uwmidesisa da
unetaresis kalistrates dros, maSin, roca eklesiac
idevneboda da mecnierebac, qarTveli mecnierebi kaTo-
likos-patriarqTan Sexvedras mainc axerxebdnen. isini
xuTSabaTobiT stumrobdnen uwmidessa da unetaress da
masTan mecnierulsa Tu sulier sakiTxebze saubrobdnen.
es xuTSabaTobebi SemdegSic gagrZelda. CemTan modiodnen
profesor-maswavleblebi da Semdeg im sakiTxebze, romle-
bzec Cven gvqonda saubari, leqciebze studentebs esau-
brebodnen. yovelive es imaze metyvelebs, rom miuxedavad
xelisuflebis mcdelobisa, daeyo Cveni xalxi, qarTvel
ers mainc erTi suli da erTi suliskveTeba hqonda. unda
gvaxsovdes, rom istoriuladac da dResac erTaderTi
Zala, romelic Cvens ers amTlianebs, saqarTvelos ek-
lesiaa.vcdilobT, rom Cvens xalxSi erTsulovneba sufe-
vdes. yvelas unda axsovdes, rom Tanamdeboba droebiTia,
da rom uflis winaSe yvelafrisaTvis pasuxi unda vagoT,
pasuxi unda gavceT RmerTs, Cvens ersa da winaprebs yo-
veli Cveni saqmisTvis.~
wminda samebis lavra,
25 ivnisi, 2006
qadagebani