Chapter 2

หนาทบรรจภณฑ (Functions of Packaging)

อาจารย ธนภทร ธชพนธ

เนอหาในบทเรยน • หนาทบรรจภณฑ (Functions of Packaging)

1. หอหมผลตภณฑ 2. ใชแบงจ าหนาย 3. เพอปกปองสนคา 4. ใชรวมหนวยสนคาเพอขนยาย 5. เพอความสะดวกของลกคา 6. เพอการสอสาร

• ผลกระทบบรรจภณฑ (Effects of Packaging)

วตถประสงคของบทเรยน • นกศกษามความรความเขาใจเกยวกบหนาทบรรจภณฑ • นกศกษามความรความเขาใจเกยวกบผลกระทบบรรจภณฑ

หนาทบรรจภณฑ (Functions of Packaging)

1. หอหมผลตภณฑ

Containment

2. ใชแบงจ าหนาย

Apportionment

3. เพอปกปองสนคา

Damage Protection

4. ใชรวมหนวยสคาเพอขนยาย

Handing of load unit

5. เพอความสะดวกของลกคา

Convenience for Customer 6. เพอการสอสาร

Communication

1. หอหมผลตภณฑ (Containment)

• เปนการจดหนวยสนคาตามขนาดบรรจทตองการ เชน แชมพ 500 ml • สนคาสวนใหญเมอผลตออกมาแลวตองหมเพอคงสภาพไว เชน

ของเหลว • เพอปกปองสงเปรอะเปอน

ตวอยาง บรรจภณฑแชมพ SYOSS มขนาด 500 ml บรรจภณฑออกแบบมาเพอรองรบของเหลว และสงเปรอะเปอน

2. ใชแบงจ าหนาย (Apportionment)

• ขนาดบรรจสนคามหลายขนาดเพอใหผบรโภคเลอกใหสอดคลองกบความตองการ

• ขนาดบรรจเพอขายปลกของสนคาแตละชนดมความแตกตางกน • สนคาชนดเดยวกน อาจมบรรจภณฑทแตกตางกน • การท าหนาทนของบรรจภณฑจงชวยเออตอการขายและการใช

ประโยชนของผบรโภค

3. เพอปกปองสนคา (Damage Protection)

• บรรจภณฑเพอการตลาดและโลจสตกสมหนาทส าคญอยางหนงคอ ปกปองสนคาไมใหเสยหายจากการขนยาย ขนสงและเกบรกษา โดยใชเครองมอ บบ กด สนสะเทอนและตกหลนจากทสง

• ในมมมองดานโลจสตกส สนคาตองมการเปลยนถายและเชอมตอระหวางยานพาหนะจากตนทางถงปลายทาง ดงนน บรษทจะตองพจารณาปจจยทอาจท าใหสนคาเกดความเสยหาย ดงน – ปจจยแวดลอมทางกายภาพ – ปยจยสภาวะภายนอก

กรณตวอยางการขนสงทางเรอและทางอากาศ

การขนสงทางทะเล – ใชเวลาในการขนสงนาน เรอจะตองฝาคลนและลมท าใหสนคากระทบ

กระแทกกนและบบกด โอกาสสนคาเสยหายมมาก ดงนนบรรจภณฑจงตองมความแขงแรงเพยงพอทจะทนตอสภาพดงกลาว

บรรจภณฑทไดรบความเสยหายจากการขนสงทางเรอ

กรณตวอยางการขนสงทางเรอและทางอากาศ (ตอ)

การขนสงทางอากาศ – ส าหรบการขนสงทางอากาศความแขงแรงบรรจภณฑอาจจ าเปนนอยลง

เพราะสนคาอยในยานพาหนะเปนชวงเวลาไมนาน การใชคอนเทนเนอรกชวยลดความเสยหายสนคาจากสภาพดงกลาว

ปจจยแวดลอมทางกายภาพ Physical environment

2. การเกบรกษา (Storage) การจดเกบสนคาในคลงสนคา เพอรอการสงไปยงลกคานน สนคาทเกบใน

คลงสนคาจะมการจดวางตามทก าหนดไว โดยมการพจารณาในเรองของ น าหนก รปราง และขนาด • กรณทสนคามน าหนกมากจะวางกบพน

• กรณทสนคามน าหนกเบาจะวางบนชนวาง (rack)

ความเสยหายสนคาทางกายภาพระหวางการเกบรกษาจะเกดจากการวางทบ ซอนกน การวางทบซอนอาจท าใหสนคาแตกหกได ดงนนบรรจภณฑ

จ าเปนตองมความแขงแรงในระดบหนงเพอใหสามารถวางทบซอนกนได

ภาพตวอยางการเกบรกษาบรรจภณฑทด

ปจจยแวดลอมทางกายภาพ Physical environment

3. การขนยาย (Handling) การขนยายสนคาระยะทางสน เชน ขนขนยานพาหนะ ขนยายเขาเกบในคลงสนคา ขนยายไปวางกองเพอขนขนยานพาหนะ การขนยายสนคาในคลงสนคามหลายระบบ ซงเปนปฏบตการคลงสนคาประเภทหนง เชน การใชระบบสายพานล าเลยง ระบบทอ หรอใชเครองมอขนยาย เชน รถฟอรคลฟต รถเขน เปนตน ระบบขนยายมผลตอความเสยหายสนคาแตกตางกน ความเสยหายอาจเกดจากการตกหลน การทมแทงและการกระทบกระแทกระหวางขนยาย

ดงนนบรรจภณฑจะตองสามารถปกปองสนคาระหวางขนยายไมใหเสยหายไดในระดบหนงและใชอปกรณขนยายใหไดประโยชนสงสด

ภาพตวอยางการขนยายบรรจภณฑ

การใชระบบสายพานล าเลยง การใชระบบคนยก

ปจจยสภาวะภายนอก Outside elements

สนคาตองเคลอนยายจากตนทางถงปลายทาง ตองผานการปฏบตการและสภาวะแวดลอมทแตกตางกน บางชวงสนคาอยในชวงปกปดและบางชวงอยกลางแจงและยงตองผานสภาวะภายนอกระหวางขนสงและการเกบรกษา บรรจภณฑจงตองค านงถงสภาวะภายนอก ดงน

1. ความเสยหายจากอณหภม (Temperature) 2. ความเสยหายจากน า 3. ความเสยหายจากความชน (Humidity) 4. สารแปลกปลอม

ปจจยสภาวะภายนอก Outside elements

1. ความเสยหายจากอณหภม – สนคาทตองขนสงระยะไกล ตองพบเจอกบสภาวะอณหภมทตางกน เชน

สนคาจากตะวนออกไกลไปยโรป จะประสบกบอณหภมทแตกตางกน ในขณะททานตะวนออกไกลอากาศรอน แตยโรปมอากาศหนาว ดงนนอณหภมจงท าใหสนคาเสยหายได เชน แขงตว เนาเสย บวม แตกราว การปองกนความเสยหายดวยบรรจภณฑคอนขางจะเปนเรองยาก ดงนนสนคาบางชนดจะตองเกบในหองปรบอณหภม เชน คอนเทนเนอรชนดปรบอณหภม หรอหองเยนในระวางยานพาหนะ

– อยางไรกตาม ชวงการขนถายสนคาเขา-ออกยานพาหนะซงอาจท าใหสนคาเสยหายได ดงนนบรรจภณฑจะตองปกปองความเสยหายในชวงขนยายเป ลยนถายยานพาหนะขนสงหรอ เขา เกบในคลง สนคาไดอยาง มประสทธภาพ

ภาพตวอยางคอนเทนเนอรชนดปรบอณหภม และหองเยนในระวางยานพาหนะ

ปจจยสภาวะภายนอก Outside elements

2. ความเสยหายจากน า สนคาบางชนดเมอถกน าหรอไอน าจะเสยหายได เชน เกดการละลาย การ

แยกตว เกดสนม บรรจภณฑทใชจะตองสามารถปกปองความเสยหายจากน าหรอไอน าในชวงขนสง ขนยายเปลยนยานพาหนะขนสงและเขาเกบในคลงสนคา

3. ความเสยหายจากความชน ความชนสามารถท าความเสยหายกบสนคาบางชนดได โดยจะท าใหสนคา

ละลายแขงตว หรอเกดสนม อากาศในบางประเทศหรอบางพนทของโลกมความชนสง การบรรจภณฑจะตองค านงถงปจจยดานความชนเพอปกปองมใหสนคาเสยหาย

ปจจยสภาวะภายนอก Outside elements

4. สารแปลกปลอม โดยปกตยานพาหนะขนสนคาหลายชนด สนคาบางชนดมกลน เชน สารเคม

ยาปราบศตรพช สนคาอนอาจเสยหาย มโอกาสตดกลน หรอรสชาตเปลยนไป สนคาอาจเสยหายจากแมลงและสตว ดงนนบรรจภณฑจะตองสามารถปกปองการแทรกซมของกลน แมลงและสตวได

สารปนเปอนเมลามนในขนมหม

4. ใชรวมหนวยสนคาเพอขนยาย (Handling of Load Unit)

• บรรจภณฑเพอการตลาดจะมงดงดดความสนใจลกคาดวยการออกแบบขนาดและสสนใหสะดดตา บางบรษทจงใชบรรจภณฑใหญโตเกนความจ าเปน ท าใหมผลตอตนทนขนสง เกบรกษา ขนยาย ใชพนทสนเปลอง

• การขนยายท าไดหลายวธ บางบรษทอาจใชแรงงานคนยาย เชน แบก หาม หรอใชรถลากเขน บางบรษทใชเครองจกร เชน รถฟอรคลฟท สายพานล าเลยง

• การขนยายจะตองใชอปกรณขนยายใหไดประโยชนสงสด นนคอ ขนยายไดครงละปรมาณมาก โดยรวมสนคาบรรจในกลองใหญหรอวางบนแครรองสนคาเพอใหเปนหนวยใหญ (load unit) ซงจะชวยลดตนทนขนยายเนองจากขนยายไดคราวละจ านวนมาก

4. ใชรวมหนวยสนคาเพอขนยาย (ตอ) (Handling of Load Unit)

• อปกรณทใชรวมหนวยสนคาในการขนสงระหวางประเทศทนยมกนในปจจบน คอ คอนเทนเนอร – คอนเทนเนอร เปนกลองเหลกขนาดใหญสามารถบรรจสนคาไดจ านวนมาก

อกทงยงมความคงทน แขงแรง สามารถปกปองความเสยหายสนคาไดดและขนยายสนคาไดครงละปรมาณมาก

• ดงนนการบรรจภณฑทมประสทธภาพจะตองพจารณาออกแบบใหสามารถใชประโยชนจากอปกรณขนยายใหไดประโยชนสงสด นนคอ ขนยายไดครงละปรมาณมาก และมขนาดเหมาะสม สามารถวางทบซอนกนได

ภาพตวอยางคอนเทนเนอร

5. เพอความสะดวกของลกคา (Convenience for Customer)

• ผบรโภคเมอซอสนคาไปแลวกจะถอตดตวไป ดงนนบรรจภณฑจงจ าเปนตองท าหนาทแบงหนวยสนคาใหมขนาดทเหมาะสมตามสภาพตลาด ดงนน – ขนาดบรรจภณฑจงควรแตกตางไปตามสนคา – ขนาดบรรจภณฑจะตองเหมาะสมกบการใชสอย – ขนาดบรรจภณฑมขนาดทเอออ านวยตอการถอตดตว (ไมใหญและหนกมาก)

6. เพอการสอสาร (Communication)

บรรจภณฑจะตองใหขอมลดานตางๆ ดงน 1. ขอมลผผลต ฉลากบรรจภณฑบอกบรษททผลตและแหลงก าเนดสนคา 2. ขอมลเกยวกบสนคา ระบคณสมบตสนคา วน/เดอน/ปทผลต วธใช น าหนกและ

อนๆ 3. ขอมลการเกบรกษา เชน เกบในทแหง เกบในหองปรบอณหภม 4. ขอมลรหสสนคาทใช เชน UPC (Universal Product Code) 5. ขอมลดานโลจสตกส ไดแก ค าแนะน าวธขนยาย เกบรกษา ขอจ ากดอณหภม การ

วางซอน สนคาอนตราย 6. ขอมลเพมเตมอนๆ ขอมลทงหมดนมประโยชนในการตรวจรบสนคา การคดแยกสนคาตามใบสง การขนสง การตรวจหาหรอคนหาและบอกวธการขนยายวาเปนสนคาอนตรายหรอสนคาแตกหกงาย รวมทงวธเกบรกษา

ภาพตวอยางรหส UPC

ตวอยางฉลากบรรจภณฑทด 20

1.ภาพประกอบ 10.ค าบรรยายสรรพคณสนคา

2.ค าบรรยาย 11.รเจาะ

3.ตวไกดสโรงพมพ 12.เครองหมายเตดตรา แพค

4.ค าบรรยาย 13.ขอมลผผลตและสวนประกอบ

5.เครองหมาย อย. 14.โลโกสนคา

6.เครองหมายขยะมลฝอยธรรมดา 15.โลโกบรษทผผลต

7.เครองหมายรไซเคล 16.ชอสนคา

8.เครองหมายฮาลาย 17วนหมดอาย/วนผลต

9.บารโคดสนคา 18.ค าบรรยายสรรพคณสนคา

20. ขอมลทางดานโภชนาการอาหารของผลตภณฑ (ไอ-คอน)

19.เครองหมายสตรเจ

ผลกระทบบรรจภณฑ (Effects of Packaging)

บรรจภณฑเพอการตลาดและโลจสตกสมผลกระทบตอกจกรรมโลจสตกส และระบบซพพลายเชน ดงน

1. การควบคมสนคาคงคลง (Inventory Control) 2. การหยบสนคา (Order Selection) 3. ตนทนขนยาย (Handling Cost) 4. ตนทนเกบรกษา (Storage Cost) 5. ตนทนขนสง (Transportation Cost) 6. การบรการลกคา (Customer Service) 7. สงแวดลอม (Environment)

1. การควบคมสนคาคงคลง (Inventory Control)

• บรษทมสนคาผานเขา-ออกอยตลอดเวลา โดยขนอยกบจ านวนหนวยสนคา (SKU: Stock Keeping Unit) และปรมาณขาย ดงนนการจดการสนคาคงคลงทมประสทธภาพ จะตองมสนคาพรอมบรการลกคา ขณะเดยวกนกตองคอยควบคมไมใหมปรมาณมาก – SKU = หนวยวดทเลกทสดในระบบสนคาคงคลง ชนดสนคา รายการสนคา

หรอการจ าแนกสนคาเปนหนวย ดวยวธการบนทกและจดเกบขอมลในเชงปรมาณ เพอใหสามารถชวยแยกความแตกตางของสนคาแตละชนได จงมการใชระบบ SKU ในการก าหนดรายการสนคาตงแตผผลต ผจดซอ จดสง รวมถงผขายปลก ชวยลดปญหาความสบสนทเกดจากการเขาใจไมตรงกน และชวยใหมสนคามเพยงพอตอความตองการ ท าใหทราบถงชวงเวลาและปรมาณการสงซอทเหมาะสมกบสนคาชนดนน ๆ

1. การควบคมสนคาคงคลง (Inventory Control) (ตอ)

• บรรจภณฑทเออตอการจดการสนคาคงคลงประการหนง คอ ระบบบงชผลตภณฑ (identification system) ทตดอยกบบรรจภณฑ เชน – UPC, Electronic Product code (EPC), bar code หรอ

Radio frequency identification (RFID)

• ระบบบงชผลตเออตอการตรวจนบสนคาคงคลงเขา-ออก โดยใชเวลานอยและมความถกตอง

EPC UPC/Bar Code RFID

2. การหยบสนคา (Order Selection)

• บรษททมสนคาเปนรอยรายการ สนคาเหลานถกจดเกบในคลงสนคา เมอลกคาสงซอสนคา พนกงานคลงสนคาจะเปนผหยบสนคา ความรวดเรว ความถกตองและประสทธภาพการหยบขนอยกบ บรรจภณฑทตดเครองบงชผลตภณฑมองเหนไดชดเจน (Visibility) และรปทรงทงายตอการหยบ

• การหยบสนคาเปนสวนหนงในกระบวนการซพพลายเชนทมผลตอประสทธภาพซพพลายเชน

3. ตนทนขนยาย (Handling Cost)

• การขนยายมขนตลอดซพพลายเชน เชน การขนยายสนคาภายในคลงสนคา การขนสงสนคาไปยงลกคา ซงถอเปนตนทนของบรษท

• บรรจภณฑสนคามหลายชนดและหลายขนาด ในกรณทเปนบรรจภณฑเพอการตลาด ควรจะมขนาดและน าหนกทเหมาะสมทผซอจะน าตดตวไปดวย รวมถงในมมมองดานการจดการโลจสตกสการขนสงทดจ าเปนตองสามารถขนยายไดครงละปรมาณมากเพอความรวดเรวและลดตนทนคาขนสง ดงนนบรรจภณฑจะตองสามารถหอรวมกน หรอวางซอนกนบนอปกรณขนยาย เพอทเครองจกรจะขนยายไดคราวละปรมาณมาก

4. ตนทนเกบรกษา (Storage Cost)

• สนคาผลตออกมาแลวไมไดขายหมดทนท โดยปกตสนคาเมอออกจากสายการผลตกจะน าไปเกบในคลงสนคาหรอศนยกระจายสนคา

• ตนทนเกบรกษาสนคาขนอยกบขนาดและน าหนกบรรจภณฑ บรรจภณฑทมขนาดใหญเกนความจ าเปนจะใชพนทมาก และวสดบรรจภณฑทมน าหนกมาก กจะมตนทนเกบรกษาสง

5. ตนทนขนสง (Transportation Cost)

• ยานพาหนะขนสงถกจ ากดดวยน าหนกและปรมาตรบรรทก ดงนนบรรจภณฑทมขนาดใหญจะใชปรมาตรระวางยานพาหนะมาก ขณะทบรรจภณฑทมรปทรงประหลาด (odd size or odd shape) จะท าใหมชองวางในระวางบรรทก ชองวางทเกดขนถอวาเปนพนทเสยเปลา

• เพราะฉะนนบรรจภณฑจงตองมขนาดเหมาะสม และเปนบรรจภณฑมาตรฐาน ซงจะเออตอการใชน าหนกบรรทกและปรมาตรยานพาหนะใหไดประโยชนสงสด

ภาพตวอยางรถบรรทกแบบตางๆ

Some Symbols Used for Packing Export Shipment

6. การบรการลกคา (Customer Service)

• ลกคาบรษทอาจเปนคนกลางหรอผบรโภค บรรจภณฑจงตองค านงการออกแบบบรรจภณฑเพอลกคาทงสองประเภท

• บรรจภณฑทดในดานการจดการโลจสตกสจะตองค านงถงการใชพนทวางขาย พนทจดเกบ และการใชอปกรณขนยาย

• บรรจภณฑโลจสตกสทมขนาดใหญ ไมสามารถใชแรงงานคนเคลอนยายได จะตองลงทนซอเครองจกรกลขนยาย

• บรรจภณฑเพอการตลาด ผบรโภคมการซอสนคาในปรมาณทไมมากและจะตองน าตดตวไป ดงนนบรรจภณฑจงตองสะดวกในการถอตดตว

7. สงแวดลอม (Environments)

• บรรจภณฑทน ากลบมาใชประโยชนไมไดกจะน าไปทงขยะ (waste) • ขยะบรรจภณฑอาจเปนของแขง เชน แกว ไม โลหะ พลาสตก และ

กระดาษ • บรรจภณฑทสามารถน ากลบมาใชได (reuse) หรอน าไปแปรสภาพ

เพอใชไดอก (recycling) จะชวยแกปญหาขยะบรรจภณฑ และยงเปนการใชประโยชนทรพยากรอยางมประสทธภาพอกดวย

• ขยะบรรจภณฑทไมสามารถน ากลบมาใชไดอกจะตองก าจดทง การก าจดบรรจภณฑบางชนดมตนทนสงและบางชนดมปญหามลภาวะมาก ดงนนการใชวสดมาท าเปนบรรจภณฑจงตองค านงถงผลกระทบตอสงแวดลอมดวย