Post on 10-Jul-2018
Beschermingsdossier: Geknotte grensboom zogenaamd ‘Den Olifant’ – monument
Dossiernummer: 4.001/31005/128.1 Pagina 1 van 8
Beschermingsdossier: Geknotte grensboom zogenaamd ‘Den Olifant’, Brugge
(Assebroek), Paalbos, Ter Lo, Warande zonder nummer – monument
INHOUDELIJK DOSSIER:
A. BESCHRIJVEND GEDEELTE
De aanleiding van het beschermingsdossier is de voortzetting van beschermingen
uitgaande van het thematisch beschermingspakket van het meest waardevolle houtig
erfgoed in Vlaanderen (Agentschap Ruimte & Erfgoed, 2009).
a. Historisch overzicht
De locatie bevindt zich in de oostelijke stadsrand van Brugge. De grensboom maakt deel
uit van het Paalbos, een door vrij recente bebouwing ingesloten bos op de grens tussen
Assebroek en Sint-Kruis. Het bos is gesitueerd op een zandige bodem, bij uitbreiding te
beschouwen als een onregelmatige dekzandgordel tussen Brugge en Maldegem. In het
bos zijn enkele lokalen voor jeugdverenigingen opgetrokken. Meerdere speeltuigen zijn
verspreid opgesteld. Aansluitend zijn er ook enkele speelweiden. Aan de rand van het
Paalbos bevindt zich de ‘campus Paalbos’ van basisschool Jan Fevijn. Deze school is
ingeplant naast de oude hoevesite ‘Hangheryn’, aansluitend bij de graslanddepressie van
de Gemene Weide, thans ingericht als natuurgebied.
De geknotte grensboom zogenaamd ‘Den Olifant’ is de opvallendste van een vijftal
vormenrijke zomereiken in het Paalbos en de enige die vrij recent ook met een naam
bedacht is. Het Paalbos, met een oppervlakte van circa 5 ha, is een vrij recent bos,
ontstaan na 1850 en is eigendom van de Stad Brugge. Het wordt hoofdzakelijk als
speelbos benut. Doorheen het bos lopen talrijke onverharde paden, waarvan enkele
teruggaan op oude verbindingswegen.
De benaming ‘Paalbos’ refereert aan een bos gelegen aan de grenspalen tussen Sint-
Kruis en de voormalige parochie Sint-Katarina. De huidige straatnaam verwijst naar een
deel van de oude weg naar Sijsele met verloop vanaf de Veltemweg (de vroegere
Antwerpse Heerweg, cf. Maalse Steenweg en Veltemweg), langs de huidige
Boomkwekersstraat, het Paalbos zelf, tussen de Warande van Male en het domein
Rijkevelde naar de kerk van Sijsele (nu deels verharde bosweg in het verlengde van de
Lorreinendreef in Assebroek). In de 17de eeuw geraakte deze vermoedelijk vroeg-
historische weg gedeeltelijk in onbruik, maar werd de functie circa 1748 opnieuw
bevestigd. Dan wordt op de kruising van de Syselestrate of Holeweg met de
Looweideweg (die leidt naar de loweiden op Oedelem) een natuurstenen grenspaal
geplaatst om de grenzen van de vier parochies Sint-Kruis, Sint-Katarina, Assebroek en
Oedelem aan te duiden. Het is aannemelijk dat daarbij aanvullend ook gebruik gemaakt
werd van grensbomen. Op een kaart van 1775, met de eigendommen van de Brugse
kartuizers in Assebroek en Sint-Kruis, staat de weg aangeduid als "Sijseel Straete" en
vanaf de Vossensteert beschreven als "half en half verlaeten straete". Op de Poppkaart
(1842) is de weg gedegradeerd tot een doodlopende landweg. De geknotte grensboom
kan op historisch-cartografische bronnen alsook op de recente cartografische bronnen
niet als dusdanig geïdentificeerd worden.
Toch is het toponiem ‘Paallanden’ een ouder gegeven, verwijzend naar de gronden
waarlangs de zogenaamde ‘paalstenen’ of grenspalen zijn geplaatst. De Brugse
'Paallanden’ bevonden zich tussen de in 1297 aangelegde stadsvesten en de grenzen van
de stad Brugge met 'het Sijseelse'. Het grondgebied van de stad Brugge strekte zich
omstreeks 1300 dus verder uit dan de huidige stadswallen. De grenzen daarvan werden
Beschermingsdossier: Geknotte grensboom zogenaamd ‘Den Olifant’ – monument
Dossiernummer: 4.001/31005/128.1 Pagina 2 van 8
afgebakend door grenspalen die periodiek werden nagezien door personen die aangesteld
werden door de Brugse schepenen en een afgevaardigde uit Sijsele.
Geknotte zomereiken komen ongelijkmatig verspreid over Vlaanderen voor. Anders dan
de meer algemene knotwilg blijkt het voorkomen van knoteiken gebonden aan regionale
tradities. De grootste concentraties knoteiken zijn te vinden in het Hageland en in de
Lage Kempen. Toch moet het knotten van eiken vroeger een veel ruimere verspreiding
hebben gekend. In Brugge is bijvoorbeeld de Tillegemstraat -althans het deel oostelijk
van de N-31 expresweg- nog langs beide zijden beplant met knoteiken. Een ander
voorbeeld, reeds beschermd als houtig erfgoed, is de Kerkdreef in Vichte, die nog bestaat
uit zeer oude knoteiken.
Het periodiek knotten gebeurde in functie van het gebruik als (gerief)hout (Burny, 2012).
Het periodieke knotbeheer was een traditionele beheersvorm waarbij het geoogste hout
gebruikt werd als brandhout en/of geriefhout. Ook het rijshout van knoteiken werd vaak
gebruikt voor het maken van mutsaarden voor de broodovens. Soms werden knoteiken
verpacht, al of niet samen met het aanpalende perceel, waarbij de pachter het kapgenot
en -eikelgenot had, maar ook de onderhoudsplicht. De eikels werden dan vaak verzameld
als aanvullend veevoeder.
De geknotte grensboom in het Paalbos heeft een bijzondere groeivorm als gevolg van
niet-natuurlijke oorzaken, namelijk door het niet herhalen van een knotbeurt. De drie
loten die na de laatste knotbeurt zwaar zijn uitgegroeid, verlenen een apart karakter aan
de boom. Omwille van de sterke horizontale uitbuiging van één (mogelijk uitgescheurde)
tak die tot in de jaren 1960 niet tot op de oorspronkelijke knot was teruggezet, werd als
het ware een ‘slurf’ gevormd, waardoor de boom lokaal benoemd werd als ‘Den Olifant’.
b. Beschrijving met inbegrip van erfgoedkenmerken en erfgoedelementen
De geknotte grensboom bevindt zich centraal in het Paalbos, langs een stelsel van
onverharde paden waarin een verbinding gemaakt wordt tussen de straat Warande en de
straat Paalbos – Ter Lo en tussen de Gemeneweideweg-Zuid en de Engelendalelaan. De
geknotte grensboom staat bij het hoekpunt van vier kadastrale percelen. Vermoedelijk
gaat het langwerpige perceel ten westen van de grensboom, bovendien licht verheven in
het terrein, terug op een oude parochiegrens.
Uit literatuurgegevens is bekend dat de parochiegrenzen ter hoogte van de oude wegen
rond de middeleeuwse Paallanden omstreeks 1748 opnieuw gemarkeerd werden met
behulp van paalstenen. Het is aannemelijk dat daarbij aanvullend ook gebruik gemaakt
werd van grensbomen. Op basis van de gekende gegevens uit de Inventaris Houtige
Beplantingen met Erfgoedwaarde blijkt dat er in Vlaanderen een 360-tal
markeringsbomen geregistreerd zijn. De meesten daarvan markeren als boom het
hoekpunt van een perceel. Slechts een 25-tal objecten markeren effectief een
administratieve grens zoals de twee opgaande eiken langs de Frans-Belgische grens in
Dranouter (ID: 130512) of de reeds beschermde knoteik in Parike (ID: 130196), die de
grens tussen de graafschappen Vlaanderen en Henegouwen, tot 1963 de grens tussen de
provincies Oost-Vlaanderen en Henegouwen (en tussen Vlaanderen en Wallonië) en nu
nog tussen de Brakelse deelgemeenten Parike en Everbeek markeert. De knoteik in
Assebroek behoort daarmee potentieel tot de voor Vlaanderen zeer zeldzame
voorbeelden van een boom of reeks van bomen, bewust aangeplant op een
administratieve grens.
De geknotte grensboom groeit bovendien in het ‘Paalbos’ terwijl in de nabije omgeving
ook het relevante toponiem ‘Paallanden’ als straatnaam bewaard is. Door het bos lopen
nog verschillende onverharde paden die de ruimtelijke context versterken. Deze paden
gaan terug op middeleeuwse of vroeg-historische wegen vertrekkend uit of uitgevend op
de Brugse Gentpoort en zijn gesitueerd op hoger gelegen zandige ruggen. De wegen
Beschermingsdossier: Geknotte grensboom zogenaamd ‘Den Olifant’ – monument
Dossiernummer: 4.001/31005/128.1 Pagina 3 van 8
omzeilen daardoor een tweetal venige depressies, waaronder de graslandkern van de
Gemene Weiden.
Rekening houdend met de huidige stamomtrek van de grensboom, alsook van enkele
andere exemplaren in het Paalbos, wordt een leeftijd van 250 jaar of ouder niet
uitgesloten. De kans dat het om autochtoon genetisch materiaal gaat is daardoor
aanzienlijk. Autochtoon materiaal van Zomereik is in de traditionele landschappen die
behoren tot de zandstreek vrij zeldzaam. Op basis van de gekende gegevens uit de
Inventaris Houtige Beplantingen met Erfgoedwaarde blijkt dat de knoteik in Assebroek
tot de dikste individuele exemplaren van deze soort in West-Vlaanderen behoort. Enkel in
Vichte worden buiten bosverband en in een meer lemige context, enkele zwaardere
exemplaren voor deze provincie aangetroffen (ID: 131076). In deze reeds beschermde
bomenrij worden exemplaren gemeten tot 286 cm stamomtrek. In de meer lemige
provincies Oost-Vlaanderen, Brabant en Limburg worden meerdere dikkere knoteiken
aangetroffen, maar ook daar vaak buiten bosverband. De dikste geregistreerde en
bewaarde solitaire knoteik in Vlaanderen betreft een exemplaar in Alken (ID: 133177)
met een stamomtrek van 477 cm. De knoteik in Assebroek is het dikste geregistreerde
exemplaar in bosverband in West-Vlaanderen. Hiermee is het exemplaar zeldzaam en
uitzonderlijk omwille van zijn omvang, zeker gezien de groeiplaats in een eerder zandige
context. Bij dergelijke bodemcondities wordt immers een geringere diktegroei
geregistreerd ten opzichte van de meer vruchtbare lemige of zandlemige contexten.
Naast het markeren van een parochiegrens werd de boom ook periodiek geknot,
logischerwijze in functie van het gebruik als brand- en/of geriefhout. Eventueel werden
ook eikels geoogst voor aanvullende veevoedering. Na het stilvallen van het knotbeheer
kreeg de boom een bijzondere groeivorm. Eén (mogelijk uitgescheurde) niet tot op de
oorspronkelijke knot teruggezette tak met een sterke horizontale uitbuiging, gaf
aanleiding tot de lokale benoeming ‘Den Olifant’.
De knotboom heeft een stamomtrek van 273 cm op een hoogte van 150 cm. De totale
hoogte bedraagt circa 10 m, de knothoogte bevindt zich op circa 2,5 m hoogte. De
grootste diameter van de boomkruin is beperkt tot circa 6 m (2015).
c. Fysische toestand
De algemene conditie en vitaliteit van de knoteik is matig. De boom ondergaat
schaduwdruk van omgevende bosbomen. De boom is lange tijd niet meer geknot en
heeft drie zware loten op de stam, waarvan één tak sterk uitbuigt en als het ware een
‘slurf’ van een olifant vormt. In de kruin is een grote holte ontstaan, die gevuld is met
houtmolm. Voor de grensboom is een informatiebord geplaatst.
Bij de eigenaar (Stad Brugge) bestaat een duidelijk draagvlak voor het behoud, gezien
voor het Paalbos een afzonderlijk toegankelijkheidsreglement is uitgevaardigd ingevolge
een gemeenteraadsbeslissing van 31 mei 2005. Daarin is bepaald dat er in bomen mag
geklommen worden, evenwel zonder de bomen te beschadigen of getimmerde
constructies te maken. Er mag gebruik gemaakt worden van takken en dood hout, doch
er mag geen vuur gemaakt worden. Materiaal vreemd aan het bos, zoals sjorhout,
touwen of eender welk attribuut dat bij een activiteit gebruikt wordt, moet bij het
beëindigen van de activiteit meteen verwijderd worden en uit het bos weggehaald
worden.
Beschermingsdossier: Geknotte grensboom zogenaamd ‘Den Olifant’ – monument
Dossiernummer: 4.001/31005/128.1 Pagina 4 van 8
B. EVALUEREND GEDEELTE
a. Evaluatie van de erfgoedwaarden
Wetenschappelijke waarde
De geknotte zomereik is zeldzaam omwille van zijn omvang, zeker gezien de groeiplaats
in een eerder zandige context. Het betreft het dikste geregistreerde exemplaar van een
knoteik in bosverband in West-Vlaanderen. De geknotte grensboom, met een
verwachtbare leeftijd tot 250 jaar of ouder, bestaat uit vrij zeldzaam autochtoon
genetisch materiaal van Zomereik.
Historische waarde
Uit literatuurgegevens is bekend dat de parochiegrenzen ter hoogte van de oude wegen
rond de middeleeuwse Paallanden omstreeks 1748 opnieuw gemarkeerd werden met
behulp van paalstenen. Het is aannemelijk dat daarbij aanvullend ook gebruik gemaakt
werd van grensbomen. De knoteik kan hierdoor beschouwd worden als een voor
Vlaanderen zeer zeldzaam voorbeeld van een prekadastrale grensmarkering, in dit geval
een administratieve grens tussen de parochie Sint-Kruis en de voormalige parochie Sint-
Katarina.
Esthetische waarde
De geknotte grensboom heeft een bijzondere groeivorm als gevolg van niet-natuurlijke
oorzaken, namelijk door het niet herhalen van een knotbeurt. De drie loten die na de
laatste knotbeurt zwaar zijn uitgegroeid, verlenen een apart karakter aan de boom.
Omwille van de sterke horizontale uitbuiging van één (mogelijk uitgescheurde) tak die tot
in de jaren 1960 niet tot op de oorspronkelijke knot was teruggezet, werd als het ware
een ‘slurf’ gevormd, waardoor de boom lokaal nog steeds benoemd wordt als ‘Den
Olifant’.
b. Motivering van het type bescherming
De geknotte grensboom wordt voorgesteld om als monument te worden beschermd
omdat deze voldoet aan de definitie van een monument volgens het erfgoeddecreet:
“een onroerend goed, werk van de mens of van de natuur of van beide samen, … van
algemeen belang wegens de erfgoedwaarde(n)”
c. Motivering van de afbakening
Er wordt voor de geknotte grensboom (Quercus robur) een cirkelvormige afbakening
voorgesteld met een straal van 8 m (3 m kruinstraal plus een zone in functie van het
wortelgestel van 5 m), bekend ten kadaster 21ste afdeling (Assebroek), sectie A,
perceelnummers 374/2C (deel), 374K (deel), 375V (deel) en 375W (deel).
d. Juridische toestand
De betrokken percelen en delen van het openbaar domein liggen allemaal in gebied voor
gemeenschapsvoorzieningen en openbaar nut volgens het Gewestplan Brugge-Oostkust
(KB 07/04/1977). In het GRUP Afbakening regionaalstedelijk gebied Brugge (BVR
04/02/2011) is een grondvlak-contour met bestemming Park (art. 16.5) met overdruk
natuurverweving (art. 16.5.5) voorzien, maar deze is voor dit betreffende deel (westelijk
deel van het deelgebied 17) “Randstedelijke groenpool Ryckevelde/Malebos en Gemene
Weidebeek en woongebied Klein Appelmoes”, vernietigd (RvS 05/07/2013 nr. 224.269).
De gewestplanbestemming is dus nog steeds geldend. Er zijn geen overige plannen van
aanleg of ruimtelijke uitvoeringsplannen van kracht.
Beschermingsdossier: Geknotte grensboom zogenaamd ‘Den Olifant’ – monument
Dossiernummer: 4.001/31005/128.1 Pagina 5 van 8
De geknotte grensboom ligt niet in VEN of IVON, of vogelrichtlijngebied. De percelen
behoren niet tot een Vlaams natuurreservaat of een erkend natuurreservaat.
De percelen behoren niet tot een Habitatrichtlijngebied.
Er zijn binnen de voorgestelde afbakening geen voorlopig of definitief beschermde
monumenten, landschappen, archeologische sites of zones, stads- of dorpsgezichten.
C. BEHEERSVISIE
a. Beheersdoelstellingen voor het beschermd onroerend goed
Gezien het knotten lange tijd niet is uitgevoerd, is het opnieuw knotten niet wenselijk.
Een drastische knotbeurt zou in dit geval nadelig zijn voor de regeneratie van nieuwe
loten. Hiermee zou overigens ook de bijzondere groeivorm met nog één duidelijk
horizontaal aanzettende gesteltak verloren kunnen gaan. Een zogenaamd
veteranenbeheer is aangewezen. Indien de caviteit van de grensboom een grotere
omvang aanneemt, zal een gespecialiseerd beheer vereist zijn (o.m. naar stabiliteit).
Omwille van schaduwdruk kan de knotboom geen meer evenwichtige, horizontale kruin
ontwikkelen. Een gericht omgevingsbeheer waarbij concurrerende bomen omzichtig
worden teruggedrongen, is aangewezen. Eventueel kan op termijn besloten worden tot
een kruinsnoei (kruinreductie) als de kruin te zwaar zou worden ten opzichte van de
stam en er gevaar zou optreden voor omwaaien.
Speelactiviteiten in het Paalbos zijn, rekening houdend met de bepalingen van het
vigerende toegankelijkheidsreglement, toegelaten. Hoewel er door het grote aanbod aan
klimbomen in het Paalbos geen concrete bedreiging rust op de geknotte grensboom, is
het klimmen in de enigszins gehavende boom toch niet (meer) wenselijk. Op korte
termijn lijken nochtans geen bijzondere voorzorgsmaatregelen nodig. Het afschermen
van de boom zou net kunnen leiden tot meer aandacht. Op termijn, bij het instabiel
worden van de boom, kan het afschermen wel aangewezen zijn. Aangepaste educatieve
bebording over de specifieke waarde van de voorkomende grensbomen, kan overwogen
worden.
In geval van conditie- of vitaliteitsverlies van de geknotte grensboom moet er een
expertiseverslag worden opgesteld door een deskundige boomverzorger, en moeten de
daarin vervatte maatregelen worden uitgevoerd. Deze werken mogen niet worden
aangevat zonder een toelating van het agentschap Onroerend Erfgoed of, zoals vermeld
in artikel 6.4.4, §1, eerste lid, van het Onroerenderfgoeddecreet van 12 juli 2013, van de
erkende onroerenderfgoedgemeente.
b. Bijzondere voorschriften voor het beschermd onroerend goed
De zakelijkrechthouder en de gebruiker van het beschermde monument zijn verplicht de
instandhouding en het onderhoud ervan te verzekeren door:
1° het goed als een goede huisvader te beheren en de nodige voorzorgsmaatregelen
te nemen tegen schade ten gevolge van brand, blikseminslag, diefstal, vandalisme,
wind of water;
2° de toestand van het goed regelmatig te controleren;
3° regulier onderhoud uit te oefenen;
4° onmiddellijk passende consolidatie- en beveiligingsmaatregelen te nemen in geval
van nood.
Beschermingsdossier: Geknotte grensboom zogenaamd ‘Den Olifant’ – monument
Dossiernummer: 4.001/31005/128.1 Pagina 6 van 8
c. Toelatingsplichtige handelingen voor het beschermd onroerend goed
De volgende handelingen aan beschermde goederen kunnen niet worden aangevat
zonder toelating van het agentschap of, zoals vermeld in artikel 6.4.4, §1, eerste lid, van
het Onroerenderfgoeddecreet van 12 juli 2013, van de erkende
onroerenderfgoedgemeente:
1° het plaatsen, slopen, verbouwen of heropbouwen van een constructie;
2° het plaatsen van opschriften, publiciteitsinrichtingen of uithangborden, met
uitzondering van verkiezingspubliciteit en met uitzondering van tijdelijke
publiciteitsinrichtingen, waarbij wordt bekendgemaakt dat het goed te koop of te
huur is, op voorwaarde dat de totale maximale oppervlakte niet meer bedraagt dan
4 m², aan te brengen;
3° het plaatsen of wijzigen van boven- en ondergrondse nutsvoorzieningen en
leidingen;
4° het plaatsen of wijzigen van afsluitingen, met uitzondering van gladde schrikdraad
en prikkeldraad met houten, ontschorste smalle palen, ten behoeve van veekering;
5° het aanleggen, structureel en fundamenteel wijzigen of verwijderen van wegen en
paden;
6° elke reliëfwijziging van de bodem, wijziging van het hydrografisch netwerk of werk
dat impact kan hebben op het grondwaterpeil;
7° het vellen of beschadigen van bomen en struiken, met uitzondering voor dode
bomen, en elke handeling die een wijziging van de groeiplaats en groeivorm van de
bomen en de struiken tot gevolg kan hebben;
8° het aanleggen of wijzigen van verharding of het uitbreiden van bestaande
verhardingen;
9° het aanleggen van sport- en spelinfrastructuur of parkeerplaatsen;
10° het organiseren van grote activiteiten, die het normaal gebruik van het beschermd
onroerend erfgoed overstijgen;
11° het gebruiken van chemische verdelgingsmiddelen, groeiremmers,
groeistimulatoren, hormonale behandelingen, thermische onkruidverdelgers of
andere verdelgingsmiddelen;
12° het achterlaten van slib;
13° het gebruik van bestrijdingsmiddelen op grasland en wegbermen, uitgezonderd
voor de pleksgewijze bestrijding van distels en brandnetels.
Er is geen toelating vereist voor het onmiddellijk nemen van passende consolidatie- en
beveiligingsmaatregelen in geval van nood, noch voor de uitvoering van regulier
onderhoud.
D. BRONNEN
Cartografische bronnen
Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog
Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek
van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000.
Gereduceerde Kadasterkaart van België, Dépôt de la Guerre, uitgegeven in 1845-1855,
schaal 1:20.000.
Atlas Cadastral parcellaire de la Belgique, Philippe-Christian Popp, uitgegeven in 1842-
1879, schaal 1:5000.
Topografische kaart van België, Philippe Vandermaelen, uitgegeven in 1846-1854, schaal
1:20.000.
Topografische kaarten van België, Eerste editie, Krijgsdepot, uitgegeven in 1865-1880,
schaal 1:20.000.
Beschermingsdossier: Geknotte grensboom zogenaamd ‘Den Olifant’ – monument
Dossiernummer: 4.001/31005/128.1 Pagina 7 van 8
Topografische kaarten van België, Tweede editie, Militair Cartografisch Instituut,
uitgegeven in 1880-1884, schaal 1:20.000.
Topografische kaarten van België, Derde editie, Militair Cartografisch Instituut,
uitgegeven in 1889-1900, schaal 1:20.000.
Topografische kaarten van België, Herziening derde editie, Militair Cartografisch Instituut,
uitgegeven in 1900-1930, schaal 1:20.000.
Kaart van België, Militair Cartografisch Instituut, uitgegeven in 1928-1950, schaal
1:20.000.
Kaart van België, Militair Geografisch Instituut, uitgegeven in 1949-1970, schaal
1:25.000.
Topografische basiskaart numerieke reeks, Nationaal Geografisch Instituut, uitgegeven in
2009, schaal 1:10.000.
Literatuur
ANONIEM, 2005: De knoteik, cultuurboom van het Hageland, Regionaal Landschap
Noord-Hageland, Aarschot
BECKERS S., 2007: Eindrapport integratie in het werkveld: Project Knoteiken, PHL
Departement Biotechniek, scriptie in samenwerking met Regionaal Landschap Lage
Kempen, 84.
BURNY J., 2012: Hagen met knoteiken in historisch-ecologisch perspectief, een
voorbeeldstudie in Lummen (Limburgse Kempen, België), Stichting Natuurpublicaties
Limburg, Maastricht, 72
DELANOTE O., 2006: De geheimen van Sint-Kruis ontsluierd via de oude buurtwegen,
eindwerk gidsenopleiding Koninklijke Gidsenbond Brugge en West-Vlaanderen, 63.
DHOORE M. & FOCKE C., 2009: Sint-Kruis in de Brugse Paallanden: de limyten, paelen
en paellanden van Brugge, Brugge, 85.
DE SMET J., 1961: Vorming en verdwijning van de paallanden van de stad Brugge, Brugs
Ommeland 1, 3.
DUFOORT R., 2014: Een grens- of paalboom in het Paalbos, Heemkring Arsbroek 31, 54.
HANECA K., 2014: Verslag dendrochronologisch en houtanatomisch onderzoek.
Knoteiken in het Prinsenveld te Hofstade (Zemst). Rapporten Natuurwetenschappelijk
Onderzoek, Onroerend Erfgoed, RNO.OE.2014-004, 7.
PENNINCK J., 1961: De paalstenen van de stad Brugge, Brugs Ommeland, 2, 26-28
READ H., 2000: Het beheer van veteraanbomen (vertaald en aangevuld door
Inverde/ANB in 2012), Brussel, 264.
REGIONAAL LANDSCHAP LAGE KEMPEN, s.d.: Praktisch werkboek Knoteiken, 20.
REGIONAAL LANDSCHAP LAGE KEMPEN, 2013: Praktische gids. Beheer van houtkanten
en knotbomen, 35.
REGIONAAL LANDSCHAP NOORD-HAGELAND, 2005: De knoteik, cultuurboom van het
Hageland.
SMETS K., in prep: Beheer van knoteiken met achterstallig beheer, interne nota
Agentschap Onroerend Erfgoed, 16
VEESTRAETEN Y., 2008: Inventarisatie en onderzoek van knoteiken regio Lummen –
Opstelling van een handleiding voor het onderhoud van knoteiken. Geel, Katholieke
Hogeschool Kempen, dept Agro- en Biotechniek, Scriptie Bachelor in de agro- en
biotechnologie, Academiejaar 2007-2008, 121.
ZWAENEPOEL A., 2005: Inventarisatie van traditionele knotbomen als leidraad voor
natuur- en landschapsbehoud en –herstel in West-Vlaanderen, West-Vlaamse
Intercommunale in opdracht van de Provincie West-Vlaanderen, 251.
ZWAENEPOEL A., 2008: Inventaris van traditionele bomen en struiken als leidraad voor
natuur- en landschapsbehoud en –herstel in West-Vlaanderen, katern historische
ecologie, Land in zicht, Koninklijke Vereniging voor Natuur- en Stedenschoon 77-4, 28-
38.
Beschermingsdossier: Geknotte grensboom zogenaamd ‘Den Olifant’ – monument
Dossiernummer: 4.001/31005/128.1 Pagina 8 van 8
Websites
https://www.brugge.be/files/uploads/document/ toegankelijkheidsreglement-
speelbossen.pdf
http://paalbos.basisschooljanfevijn.be/
http://users.skynet.be/fc140012/pdfbestanden/GESCHIEDENIS%20OUDE%20BUURTWE
GEN%20SINT-KRUIS2.pdf
http://www.eikenknotbomen.org/
Beeldmateriaal
Luchtfoto Vlaanderen, zomer 1979-1990 – kleur (Agiv)
Luchtfoto Vlaanderen, zomer 2012 - kleur (Agiv)
Luchtfoto Vlaanderen, winter 2014 - kleur (Agiv)
Mondelinge informatie
A. Zwaenepoel, bioloog, 3 februari 2015
M. Vansteenhuyse, Groendienst Brugge, 3 december 2015
K. Smets, Onroerend Erfgoed, 4 december 2015
Terreinbezoeken
22/04/2015
E. FOTOBIJLAGE BIJ HET DOSSIER
De fotoregistratie van de fysieke toestand, gevoegd als bijlage bij het Ministerieel Besluit
bevat alle relevante foto’s bij deze bescherming.
F. OMGEVINGSPLAN BIJ HET DOSSIER
Afzonderlijk document
G. KAARTEN
Dit dossier bevat geen kaarten.
Koen Himpe, 23 maart 2016