Post on 10-Aug-2020
Hogeschool West-Vlaanderen
Sociaal-cultureel werk, Kortrijk
Bachelorproef
VAN JONGERENRADIO TOT COMMUNITY RADIO Over het sociale aspect van radioproductie
Broos Claerhout
2013
2
3
Dankwoord
Tijdens het schrijven van deze bachelorproef kon ik steeds rekenen op tijdige en
concrete feedback van Inge Platteeuw, mijn eindwerk- en stagementor. Bedankt
daarvoor.
Mijn dank gaat uit naar Tom Christiaens, mijn stagebegeleider op Quindo, voor de
kansen en die hij mij gaf en de steun tijdens het project ‘Radio Respect.’ Ik wil van
deze gelegenheid gebruik maken om ook Sarah Markewich van SeaMedia2Seas te
bedanken. Zij gaf me de kans om in Norwich verschillende organisaties te bezoe-
ken, waaronder ‘Future Radio’.
Een dikke merci aan mijn mama en papa, die mij stimuleerden om te schrijven en
regelmatig alles nalazen.
Ik wil graag Ann Degrande en Francine Cool van BuSO Ter Bruyninge bedanken
voor hun enthousiasme en vertrouwen tijdens het project.
Tijdens het schrijfproces had ik regelmatig boeken of artikels nodig, waardoor Lies-
beth Van Steenbrugge van de bibliotheek op Howest, sommige periodes dagelijks
mails van mij ontving. Ik wil haar bedanken voor de snelle reacties en het scan-
werk.
4
5
Inhoud
Inleiding ......................................................................................................................................... 11
Hoofdstuk 1: Quindo ........................................................................................................... 12
1.1. Inleiding ............................................................................................................................. 12
1.2. Visie en missie ................................................................................................................. 13
1.3. Medialaboratorium ........................................................................................................... 14
1.4. Sociaal laboratorium ....................................................................................................... 15
1.4.1. Een lage drempel ............................................................................................. 15
1.4.2. Sociale vaardigheden ....................................................................................... 16
1.4.3. Netwerken en activering ................................................................................... 17
1.4.4. Een nieuw project ............................................................................................. 18
Hoofdstuk 2: Community Radio ......................................................................................... 19
2.1. Het begrip ‘community’ ....................................................................................................... 19
2.1.1. Communitytheorieën doorheen de tijd .................................................................. 19
2.1.2. Communitarisme versus liberalisme ..................................................................... 21
2.1.3. Sociale cohesie ..................................................................................................... 22
2.1.4. Conclusie .............................................................................................................. 24
2.2. Het begrip ‘community radio’ ............................................................................................. 24
2.2.1. Community radio en community arts .................................................................... 27
2.2.2. Conclusie .............................................................................................................. 31
Hoofdstuk 3: Geschiedenis van de lokale radio in Vlaanderen ....................................... 32
3.1. Inleiding ................................................................................................................................. 32
3.2. Historie van de lokale radio in Vlaanderen ...................................................................... 32
3.3. Momenteel ............................................................................................................................ 36
3.4. Internationale steunpunten en kenniscentra ................................................................... 37
3.5. Conclusie .............................................................................................................................. 38
Hoofdstuk 4: Good Practices .............................................................................................. 39
4.1. Verschillende radioprojecten .............................................................................................. 39
4.1. Future Radio, Norwich ........................................................................................................ 39
4.1.1. NELM .................................................................................................................... 40
4.1.2. Wijkontwikkeling ................................................................................................... 40
4.1.3. Future, community, radio ...................................................................................... 41
6
4.1.4. Conclusie .............................................................................................................. 42
4.2. Radio Scorpio ....................................................................................................................... 43
4.2.1. Korte historiek ....................................................................................................... 43
4.2.2. Werking ................................................................................................................. 44
4.2.3. Conclusie .............................................................................................................. 45
Hoofdstuk 5: Projectdossier ‘Radio Respect’ ................................................................... 47
5.1. Oriëntatiefase ....................................................................................................................... 47
5.1.1. Vanuit Quindo ....................................................................................................... 47
5.1.2. Vanuit mezelf als student sociaal-cultureel werk .................................................. 47
5.2. Probleemverkenning ........................................................................................................... 47
5.3. Ontwerpfase ......................................................................................................................... 48
5.4. Uitvoeringsfase .................................................................................................................... 50
5.5. Evaluatie en nazorgfase ..................................................................................................... 52
5.5.1. Door de leerlingen ................................................................................................ 52
5.5.2. Door mezelf .......................................................................................................... 54
5.5.3. Door BuSO Ter Bruyninge .................................................................................... 57
5.5.4. Conclusie .............................................................................................................. 58
Hoofdstuk 6: Op naar een nieuw project ........................................................................... 60
6.1. Projectevaluatie ‘Radio Respect’....................................................................................... 60
6.2. Aandachtspunten ................................................................................................................. 60
6.2.1. De juiste partners .................................................................................................. 60
6.2.2. Groepssamenstelling ............................................................................................ 61
6.2.3. De voorbereiding .................................................................................................. 61
6.2.4. Permanent evalueren ........................................................................................... 63
6.2.5. Nazorg .................................................................................................................. 63
6.2.6. Professionals ........................................................................................................ 64
Hoofdstuk 7: conclusies en aanbevelingen ...................................................................... 65
7.1. Verankering in de stad ........................................................................................................ 66
7.2. Samenwerking met sociale partners ................................................................................. 67
7.2.1. Mogelijke partners ................................................................................................ 67
7.2.2. Andere partners .................................................................................................... 68
7.2.3. Valkuil ................................................................................................................... 69
7.3. Vrijwilligerswerking .............................................................................................................. 69
Concreet ......................................................................................................................... 70
7
7.4. Formeel vastleggen ............................................................................................................. 70
7.5. Informeel contact ................................................................................................................. 71
7.6. Doelgroepwerking ................................................................................................................ 71
7.7. Draagvlak ontwikkelen ........................................................................................................ 72
7.8. Conclusie .............................................................................................................................. 72
Bronnenlijst .......................................................................................................................... 75
Bijlagen ................................................................................................................................. 75
8
9
Afkortingenlijst
ALO Association pour la Libération des Ondes
AMARC World Association of Community Radio Broadcasting
BuSO Buitengewoon Secundair Onderwijs
CMFE Community Media Forum Europe
NELM North-Earlham, Larkman en Marlpit-regio in Norwich
POS Problematische opvoedingssituatie
VEBE Vereniging ter Bevrijding van de Ether
VRM Vlaamse Regulator voor Media
10
11
Inleiding
Deze bachelorproef is redelijk organisch gegroeid. Al lezend, onderzoekend, schrij-
vend en denkend veranderde de vraagstelling tot wat het nu geworden is.
Mijn eerste vraagstelling was ‘hoe kan het maken van radio groepsprocessen beïn-
vloeden?’ Al snel bleek het moeilijk om een groep samen te stellen waarbij ik ver-
anderende groepsprocessen enkel op het maken van radio kon verhalen. Ik ben
geen professional en geen getraind onderzoeker, bovendien hecht ik evenveel be-
lang aan de perceptie en het amusement van de jongeren als aan een objectief
bewijs dat het maken van radio hiervoor verantwoordelijk is. (Het vinden van een
objectief bewijs vraagt volgens mij heel wat inspanningen, terwijl het subjectieve (bij
onderzoeker en onderzochte) van even groot belang is.) Het ontbrak mij aan de
kennis en ervaring om een betrouwbaar empirisch onderzoek op te zetten. De
vraagstelling moest dus veranderd worden.
Het werd ‘hoe kan het maken van radio bijdragen aan de ontwikkeling van sociale
vaardigheden van kansarme jongeren?’ Samen met BuSO Ter Bruyninge zette ik
een project op, dat de naam ‘Radio Respect’ meekreeg, waarbij we het maken van
radio probeerden te gebruiken om de sociale vaardigheden van de betrokken leer-
lingen aan te scherpen.
Ondertussen groeide op Quindo de interesse in community radio. Wat is het pre-
cies? Hieruit groeide mijn definitieve vraagstelling, waarin ik de vorige opnam; ‘hoe
kan Quindo evolueren naar community radio?’ Een community radio kan mensen
en groepen versterken, daaronder ook de kansarme jongeren uit mijn vorige vraag-
stelling.
Omdat mijn vraagstelling specifiek over het Medialab Quindo gaat, begin ik met
deze organisatie, die tevens mijn stageplaats was, uit de doeken te doen. Daarin ga
ik verder in op de sociale aspecten van radio maken en de mogelijkheden die ik
daarin zag. Uit mijn ervaringen bij Quindo weet ik dat radiomaken positieve effecten
heeft op de ontwikkeling van verschillende competenties bij jongeren.
Geïnspireerd door verschillende literaire werken en een bezoek aan ‘Future Radio’
in het Britse Norwich en ‘Radio Scorpio’ in Leuven begon ik te brainstormen over
‘community radio.’ Wat is ‘community radio’? En nog belangrijker; wat is ‘communi-
ty’?
Vanuit mijn opleiding tot sociaal-cultureel werker schrijf ik mijn bachelorproef over
de mogelijkheden die Quindo (of een ander medialab) heeft om te evolueren naar
een community radio. Het is dus eerder een denkoefening voor mezelf dan een ef-
fectief plan voor het medialab. Het is een persoonlijk werk geworden, waarbij ik na
wat onderzoek (literatuur en ‘Radio Respect’) en gesprekken (good practices) een
bescheiden poging doe om enkele aanbevelingen te formuleren.
12
Hoofdstuk 1: Quindo
1.1. Inleiding
Ik liep mijn eerste stage bij Medialab Quindo. Dit is een samenwerking tussen Mu-
ziekcentrum TraCK* en de Hogeschool West-Vlaanderen. Het medialab bestaat uit
verschillende componenten, maar heeft als kern ‘Quindo; straffe radio voor jong
Kortrijk.’ Quindo is een lokale zender die zich richt op de jongeren (16 tot 30) van
Kortrijk en omstreken. Momenteel werkt er slechts één betaalde kracht. De organi-
satie wordt grotendeels gedragen door een sterke groep vrijwilligers die bestaat uit
150 jongeren. Daarvan zijn er 65 wekelijks actief. Een kerngroep van 20 jongeren
ondersteunt de coördinator bij de dagelijkse werking.
Het medialab heeft als hoofddoel ‘jongeren crossmediale vaardigheden1 aanleren.’
Met de hogeschool als stichtende partner komen hier heel wat studenten uit media-
gerelateerde richtingen2 en daarbuiten. Overdag wordt Quindo regelmatig als klas-
lokaal gebruikt voor studenten journalistiek, NMCT… ’s Avonds en in het weekend
is het laboratorium de speeltuin van de vrijwilligers.
Quindo programmeert momenteel 16 verschillende radioprogramma’s. Daarvan
worden er twee gemaakt door studenten in het kader van de lessen radiojournalis-
tiek. Daarnaast zijn er 9 muziekprogramma’s waarin verschillende DJ-collectieven
een aantal uren vullen met hun favoriete muziek en weetjes over het genre. Dit gaat
van jazz en blues tot dubstep en hardcore noize. Naast de muziekprogramma’s zijn
er 5 woordprogramma’s. Daaronder zitten een jongerenactualiteitsmagazine (Plug-
In,) een talkshow rond kunst- en cultuur (Artwerk), een Engelstalig gameprogram-
ma (Level-Up)…
Het medialab heeft een redactie die artikels schrijft voor de website. Deze probeert
zo goed mogelijk aan te sluiten bij de inhoud van de verschillende programma’s. In
de praktijk zijn de webredacteurs vaak programmamakers of leden van de muziek-
redactie.
Quindo zet ook in op sociale media. Op events wordt op die manier vaak aan live-
verslaggeving gedaan. Sociale media worden geïmplementeerd in de verschillende
werkingen (zoals de radioprogramma’s en de webartikels.) Stagiairs en vrijwilligers
onderzoeken andere mogelijkheden (zoals het gebruik van sociale media om recht-
streeks naar de radio te luisteren, of het onderzoeken van de effectieve toeleiding
van sociale media naar de website.)
1 “Crossmediale vaardigheden: vaardigheden die iemand in staat stellen om te gaan met verschillende vor-men van media (video, audio, foto, tekst, sociale media…). Quindo gaat een stap verder en leert jongeren verschillende mediavaardigheden aan met de bedoeling dat ze zelf media(content) kunnen creëren.” (Tom Christiaens) 2 Media heb ik voor dit eindwerk breed geïnterpreteerd. Het omvat zowel de kanalen waarlangs men com-municeert (of probeert te communiceren) als het journalistieke product. Uit de context kan worden afgeleid wat er precies bedoeld wordt.
13
Quindo werkt ook met beeldmateriaal. De videocel bestaat momenteel uit de vrijwil-
ligerspoule van SeaMedia, het Europees 2Seas INTERREG IV project van Howest.
Zij werken rond alles wat met video en montage te maken heeft, en een link heeft
met de leefwereld van jongeren.
Tijdens mijn eerste stage bestond mijn opdracht eruit om een vrijwilligerswerking uit
te denken en daarin een systeem van trajectbegeleiding en competentiemanage-
ment te integreren. De bedoeling is om mensen op basis van hun interesses en
competenties een aangepast traject binnen de werking aan te bieden.
Het is moeilijk om Quindo binnen een bepaalde sector te plaatsen, omdat deze zo-
wel onder media, cultuur, jeugd als onderwijs in te delen is.
Allereerst valt Quindo binnen de onderwijssector vanwege de belangrijkste stich-
tende partner, Howest. De hoofddoelstelling van het medialab is ‘het aanleren van
crossmediale vaardigheden bij jongeren.’ De nadruk ligt dus sterk op educatie: zo-
wel binnen het lessenpakket van Howest als daarbuiten door het aanbieden van vrij
toegankelijke workshops voor vrijwilligers, geïnteresseerde groepen en individuen.
Er wordt gewerkt rond radio, video, web… De studio wordt ook gebruikt voor ver-
schillende lessen en workshops.
Daarnaast valt Quindo ook binnen de mediasector omdat het maken van radio er
prioritair is. Er worden ook heel wat artikels geschreven, video’s en foto’s gemaakt
en gepubliceerd. Quindo is erkend door de Vlaamse Regulator voor de Media
(VRM.)
Het valt ook onder Cultuur omdat het medialab jongeren stimuleert om creatief te
werk te gaan. Bovendien is een van de stichtende partners het Muziekcentrum
TraCK*, dat een deelorganisatie is van vzw Cultuurcentrum Kortrijk.
Quindo heeft jongeren als voornaamste doelgroep. Zij vormen niet enkel het pu-
bliek, maar ook de organisatie zelf. De jeugddienst van Stad Kortrijk is een structu-
rele partner. Quindo bevindt zich in de vrijetijdssfeer/-sector van jongeren, die hier
als vrijwilliger aan de slag kunnen. Er wordt wel een bepaald engagement ver-
wacht.
Binnen het nieuw beleidsplan (‘Plan Nieuw Kortrijk’ van de Stadscoalitie) is het on-
duidelijk waaronder Quindo terechtkomt. Het lijkt vanzelfsprekend dat dit vzw Cul-
tuurcentrum blijft, omdat het medialab hier officieel deel van uitmaakt.
1.2. Visie en missie
“Quindo is een medialab waar Kortrijkse jongeren de tools krijgen om
hun crossmediale vaardigheden te ontwikkelen en aan te scherpen, en
waar ze onder begeleiding kwalitatieve content presenteren op een
crossmediaal online-platform, waarvan streamingradio de kern vormt.
14
Quindo wil het kanaal zijn waarop Kortrijkse jongeren via innovatieve en
interactieve mediavormen met elkaar communiceren over muziek en in-
formatie die voor hen relevant is. Quindo maakt deel uit van het netwerk
van medialabs (regionale jongerenomroepen) van het REC Radiocen-
trum.”
Beleidsplan Quindo, 2011.
Uit het beleidsplan van Quindo vat ik het volgende samen in verband met de
visie en missie.
TraCK* is de ideale uitvalsbasis voor Quindo. Het is een ideale partner omdat zijn
hoofddoelstellingen en taken aansluiten op die van het medialab. Het Muziekcen-
trum voorziet in ondersteuning van jonge bands in de vorm van repetitielokalen,
advies en begeleiding. Daarnaast wil het jongeren en andere groepen stimuleren
om aan actieve muziekbeleving te doen. Bands die bij TraCK* repeteren en/of in
begeleiding zijn kunnen bij Quindo terecht voor een interview, de opname van een
muziekclip… Daarnaast brengt Quindo jongeren in contact met verschillende soor-
ten muziek. De locatie, het conservatoriumgebouw (dé ‘muzieksite’ onder de vorige
legislatuur) waar ook andere organisaties zoals De Kreun, het Conservatorium,
Festival van Vlaanderen gehuisvest zijn, en de nabijheid van de Schouwburg en het
levendige uitgaanscentrum van de stad (de Burgemeester Reynaertstraat) garan-
deren de aanwezigheid van creatieve en geëngageerde jongeren.
Quindo wil ruimte bieden aan jongeren die in hun vrije tijd of in schoolverband
crossmediale vaardigheden willen aanleren of aanscherpen. De nadruk ligt sterk op
‘medialaboratorium’ waar je kan experimenteren met verschillende vormen van
media.
Erg belangrijk vind ik dat Quindo laagdrempelig wil zijn en élke jongere wil ontvan-
gen en hier ook voorziet in begeleiding om de jongere een plaats te geven binnen
de organisatie. Dit wil Quindo bereiken door het betrekken van verschillende jonge-
renorganisaties zowel feitelijke verenigingen (dj collectieven, vriendengroepen) als
vzw’s (jeugdhuizen, sportclubs…)
1.3. Medialaboratorium
De focus ligt sterk op het experimentele gedeelte. Het medialab, met nadruk op
‘lab,’ wil ruimte bieden waar jongeren kunnen spelen met oude- en nieuwe media,
waar ze kunnen ‘onderzoeken’ hoe bepaalde dingen in elkaar zitten. Hoewel dit
allemaal heel erg promotioneel klinkt, is dit ook wat Quindo echt doet. Tijdens mijn
stage, en ook heel vaak daarbuiten, werden informele momenten georganiseerd
waarbij geïnteresseerde vrijwilligers elkaar leerden hoe ze een mobiele studio
moesten opzetten, hoe ze een opname konden bewerken, wat een compressor
doet… Vaak worden ideeën en vragen uitgeprobeerd om te kijken welke mogelijk-
15
heden er zijn, wat het antwoord is (bijvoorbeeld: kan je een tablet gebruiken als jin-
glepad?) Quindo wil de plaats zijn waar jongeren en organisaties met vragen en
ideeën omtrent media en communicatie terecht kunnen om al experimenterend en
spelend tot een antwoord of eindresultaat te komen.
Die filosofie vind je niet alleen terug in het publiek (de vrijwilligers) die Quindo aan-
trekt, maar ook in de stages, opdrachten, projecten en contacten die deel uitmaken
van de werking. Samen met een groep jonge kerels van de VDAB-cursus podium-
techniek probeert Quindo op locatie radio te maken, een groep DAE (digital arts
and entertainment) studenten werkt aan een motiongraphics promofilmpje voor hun
eindwerk…een stagiair Devine1 heeft een nieuwe gebruiksvriendelijke website ont-
worpen, manieren gevonden om vernieuwende plug-ins te verwerken op de site en
sociale-mediaprofielen… Een stagiair communicatiemanagement werkt een com-
municatieplan uit en experimenteert met verschillende kanalen. Kortom, iedereen
vindt er de ruimte om te experimenteren en te leren.
1.4. Sociaal laboratorium
Als student sociaal-cultureel werk krijg ik er ook de ruimte om te kijken, te onder-
zoeken en te experimenteren op sociaal vlak. Door op gesprek te gaan met vrijwilli-
gerswerkers in gelijkaardige organisaties doe ik regelmatig inspiratie op en probeer
ik allerlei dingen uit (persoonlijke trajecten, competentiedocumenten, interne
nieuwsbrief, vrijwilliger van de maand, zomerbarbecue…) Het is dus ook een beetje
een ‘sociaal laboratorium.’
1.4.1. Een lage drempel
Zoals ik eerder aanhaalde vindt Quindo het belangrijk om laagdrempelig te zijn.
Momenteel bestaat de vrijwilligerspoule grotendeels uit Howeststudenten en jonge-
ren die reeds actief zijn in het Kortrijkse culturele leven. Vrijwilligers bij Quindo kom
je regelmatig tegen tijdens een optreden in De Kreun, op café in Den Bras of
TraCK*, tijdens feestjes in jeugdhuis Reflex… Vaak zijn ze ook vrijwilliger bij andere
organisaties. Quindo is er momenteel vooral voor zij die hun weg erheen vinden.
Het medialab en de huidige coördinator zijn zich hier bewust van, en ondernemen
actie om de baseline ‘straffe radio voor jong Kortrijk’ waar te maken. Héél jong Kort-
rijk moet de kans krijgen om hier als vrijwilliger aan de slag te gaan, als geïnteres-
seerde op bezoek te komen… In het kader hiervan worden ook samenwerkingen
met sociale organisaties aangegaan, weliswaar op korte termijn. Zo kwam de Unie
der Zorgelozen (een sociaal-artistieke werkplaats) in het kader van wereldarmoe-
dedag een protestuitzending opnemen. Een aantal instellingen binnen de bijzonde-
1 Development and design
16
re jeugdzorg (dagcentrum De Horizon, begeleidingstehuis De Patio) kwam langs
voor een kennismakingsworkshop ‘radio.’ Daarbij wordt een uur theoretische ach-
tergrond gegeven, een uur voorbereid en een uur effectief opgenomen. Het zijn
intensieve workshops die telkens afgestemd worden op de groep die ze volgt. Het
werd al snel duidelijk dat deze jongeren hier heel wat aan hadden. Niet alleen krij-
gen ze de kans om eens in een radiostudio te komen, ze kunnen er ook effectief
radio maken. Door het zelf samenstellen van een radioprogramma (onderwerp,
muziek, nieuwsitems…) krijgen ze de kans om hun eigen leefwereld op een origine-
le en avontuurlijke manier naar buiten te brengen. Ze krijgen erkenning voor wat ze
doen, maar ook voor wie ze zijn. Allemaal gingen ze buiten met een afgewerkt ra-
dioprogramma en een brede glimlach.
Niet alleen bij deze groepen maar ook bij de reguliere vrijwilligers merkte ik de posi-
tieve effecten van radio maken. Opnieuw is het feit dat ze verantwoordelijk zijn voor
een eindproduct, dat ze zelf vorm kunnen geven, een bron van energie. Naast het
verwerven van crossmediale skills leren jongeren ook allerlei sociale vaardigheden.
1.4.2. Sociale vaardigheden
Een radioredactie heeft een sterke hiërarchie, waarbinnen men zijn eigen plaats en
positie moet ontdekken en waar men leert functioneren binnen de werking. Je leert
omgaan met gezag.
Het educatieve luik is erg belangrijk en de jongeren moeten de kans krijgen om te
groeien. Daarom zijn feedback en reflectie belangrijke aspecten van het medialab.
Ze zijn nodig om een correct beeld van de eigen prestaties en vaardigheden te krij-
gen, in functie van het verbeteren van de skills. Zowel het kunnen geven als ont-
vangen van opbouwende feedback zijn vaardigheden die door opleidingen vaak in
belang onderschat worden en waar vrijwilligers het vaak moeilijk mee hebben. Door
iedere uitzending, ieder project e.d. te evalueren leren de jongeren omgaan met
feedback.
De productie van een radioprogramma vraagt heel veel werk en voorbereiding.
Omdat dit in team gebeurt moet men continu communiceren en overleggen. Effici-
ent vergaderen is erg belangrijk om geen tijd te verliezen. De vrijwilligers moeten
hun verantwoordelijkheid opnemen, anders merken ze al snel de nadelen van on-
voorbereid naar de productievergaderingen te komen, of de irritatie die het niet na-
komen van gemaakte afspraken veroorzaakt bij de andere leden van het program-
mateam.
Het verzamelen van content voor een radioprogramma is een proces waarbij men
op heel wat zaken moet letten. Eerst en vooral vraagt het enig inzicht in het profiel
van het programma (wat willen we zijn, wat willen we brengen…) De vrijwilliger
moet dus abstracte linken leren leggen en zich een beeld kunnen vormen van de
leefwereld van de doelgroep.
17
Daarnaast vraagt het verzamelen van interessante en relevante inhoud van een
radioprogramma om een inzicht in de verschillende informatiekanalen en de be-
trouwbaarheid van bepaalde bronnen. De vrijwilliger moet dus met andere woorden
weten waar hij de juiste informatie kan vinden.
Voor programma’s wordt ook vaak gecommuniceerd met derden. Er worden al
eens gasten uitgenodigd of telefoongesprekken gevoerd. Je leert mensen op een
actieve manier contacteren. Hoe neem je de telefoon op? Hoe schrijf je een beleef-
de mail? Wat wil ik zeker meegeven en is relevant voor deze persoon? In plaats
van theoretische lessen leren de vrijwilligers dit al doende.
Ze krijgen erkenning voor de skills die ze verwerven, de status die de naam ‘pro-
grammamaker’ of ‘radiopresentator’ met zich meebrengt, de kans om hun eigen
interesses, meningen, muzieksmaak… te uiten en op die manier een publiek te be-
reiken. Die erkenning kan voor een verhoogd zelfvertrouwen en beter zelfbeeld
zorgen.
Daarnaast komen er ook heel wat vaardigheden als doorzettingsvermogen, ver-
trouwen, respect… aan te pas.
1.4.3. Netwerken en activering
Werken binnen het medialab zorgt er voor dat jongeren nieuwe mensen leren ken-
nen en op die manier gestimuleerd worden om nieuwe netwerken te gaan vormen.
Zowel voor jongeren uit kansengroepen als voor ‘reguliere’ jongeren is het belang-
rijk om een zo divers mogelijk publiek aan te trekken. Ideaal zou zijn als Quindo de
Kortrijkse diversiteit weerspiegelt. Op die manier leren alle jongeren samenwerken
en krijgen ze een realistischer beeld van de maatschappij.
Inzetten op participatie en democratisering is daarbij erg belangrijk. Door participa-
tie van kansengroepen te bevorderen kan Quindo de jongeren naar een uitgebrei-
der aanbod binnen de Kortrijkse regio leiden. Door deze jongeren een engagement
te laten opnemen waarbinnen ze, op non-formele wijze, heel wat verschillende
vaardigheden opdoen kan het medialab een maatschappelijke activeringsfunctie
vervullen. Deze maatschappelijke activeringsfunctie is één van de vier functies van
het sociaal-cultureel werk. De vergelijking met het sociaal-artistiek werk en de soci-
aal-culturele sector maak ik later.
Zowel de sociale- als crossmediale skills die de jongeren op Quindo kunnen aan-
scherpen, zorgen voor een betere positie op de arbeidsmarkt. Met andere woorden:
het meewerken aan Quindo zou mensen een streepje voor kunnen geven bij het
solliciteren. Niet alleen staat het goed op een CV, de ontwikkelde vaardigheden
kunnen bijdragen aan een betere eerste indruk en werkattitudes.
Veel jongeren in de bijzondere jeugdzorg komen uit een problematische opvoe-
dingssituatie (POS.) Velen van hen kampen met een laag zelfvertrouwen en een
18
minderwaardigheidsgevoel. Ze leven met het idee dat hun interesses en gevoelens
anderen niet interesseren en dat ze minder dingen kunnen dan andere jongeren
van hun leeftijd. Deze onzekerheid leidt vaak tot een afwachtende en passieve
houding, waardoor bij anderen het beeld ontstaat dat deze jongeren geen initiatief
nemen en minder vaardigheden hebben. Dat beeld beïnvloedt het gedrag, wat op
zijn beurt een weerslag heeft op de jongeren. Op die manier wordt hun negatief
zelfbeeld vaak bevestigd. Het is niet gemakkelijk om dergelijke negatieve spiraal te
doorbreken en tegen het systeem van de selffulfilling prophecy in te gaan.
1.4.4. Een nieuw project
Vanuit deze observaties en gedachten groeide bij mij het idee om een project op te
zetten met een tiental leerlingen uit het Buitengewoon Secundair Onderwijs. Daarbij
zocht ik naar verschillende mogelijkheden om via mediaproductie en specifiek het
maken van radio, te werken aan sociale vaardigheden. Daarbij koos ik bewust voor
een groep jongeren waarvan die vaardigheden minder ontwikkeld waren en waar-
van het beeld bestaat dat ze passief en afwachtend zijn. Met dit project wilde ik de
negatieve spiraal en selffulfilling prophecy doorbreken door gebruik te maken van
de interesses en competenties van de jongeren zelf, en hen via media te empowe-
ren. Dat werd de hoofdopdracht van mijn tweede stageperiode, en een belangrijk
deel van deze bachelorproef.
19
Hoofdstuk 2: Community Radio
Belangrijk voor het verder verloop van dit eindwerk is een duidelijke afbakening van
het begrip ‘community radio.’ Daarom ga ik eerst op zoek naar de betekenis van
‘community’ en de invulling van het begrip die ik er in dit eindwerk aan wil geven.
Daarna zoek ik naar de verschillende soorten community radio, en de soort waar
Quindo naartoe kan en wil evolueren. Daarbij ga ik dieper in op de sociale aspecten
van community radio en maak ik de vergelijking met het sociaal-artistiek werk. Om
community radio te kaderen binnen het Vlaams medialandschap, bespreek ik kort
de geschiedenis van Vlaamse lokale radio.
2.1. Het begrip ‘community’
Het lijkt me interessant om te beginnen met de afbakening van het begrip ‘commu-
nity’ vooraleer ik een eigen invulling geef aan de term ‘community radio’. Howley
(2005) verdwaalde in zijn doctoraat over community media tijdens zijn zoektocht
naar ‘de’ juiste betekenis. Dat is perfect verstaanbaar, het is een begrip dat men al
sinds de Grieken en Romeinen probeert op een correcte manier te omschrijven.
Net zoals gemeenschappen en maatschappijen evolueren ook de community-
theorieën en de concepten van community1. Daarom ga ik dieper in op de ontwik-
keling van communitytheorieën doorheen de tijd, daarbij gebruik ik ‘The Sociology
of Community Connections’ van Bruhn als belangrijke bron. Naast tijd is het con-
cept ook afhankelijk van de ruimte. Ik zou een verregaande vergelijking kunnen
maken tussen het Amerikaanse, Europese, Oosterse, Afrikaanse of Indiaase con-
cept van ‘community,’ maar dat doe ik niet. Ik koos ervoor om te focussen op de
Europese benadering van het begrip. Ik zoek naar een definitie die past binnen de
omschrijving van community radio die ik later wil geven. De meest accurate verta-
ling van ‘community’ is ‘gemeenschap.’
2.1.1. Communitytheorieën doorheen de tijd
Het concept ‘community’ bestaat al heel lang. Bruhn (2011) gaat terug tot op de
theorie van Confucius, die sprak over ‘kleine kalmte’ (Small Tranquility) en ‘grote
gelijkenis’ (Great Similarity) of ‘Great Community’ (Palmer, 2012) als twee verschil-
lende soorten gemeenschappen. Volgens het ‘Great Similarity’ principe is iedereen
even goed en heeft iedereen dezelfde liefdevolle gevoelens voor iedereen, er is
één gemeenschap waar iedereen even goed voor elkaar zorgt, maar waarin géén
voorkeur bestaat voor eigen familieleden. Daarnaast staat de ‘Small Tranquility’
voor de gemeenschap waarbinnen men alleen aandacht heeft voor de eigen ver-
1 ‘Conceptions of Community’ is de titel van het tweede hoofdstuk in het boek ‘The Sociology of Community Connections’ van John Bruhn.
20
wanten en buren. Hij ontwikkelde een typologie voor samenlevingsverbanden en
legde zo de basis voor een heleboel theorieën rond gemeenschappen en interper-
soonlijke relaties. Denk aan Plato, Aristoteles… (Bruhn.)
‘Community’ trok de aandacht van sociologen wanneer Tönnies zijn theorie rond
‘Gemeinschaft und Gesellschaft’ ontwikkelde. Daarbij omschreef hij ‘Gemeinschaft’
als de gemeenschap waarin de leden een sterk samenhorigheidsgevoel hadden,
waar taal en traditionele gebruiken de mensen bij elkaar hielden. Het affectieve
staat hierbij centraal. ‘Gesellschaft’ omvatte daarentegen de samenlevingsverban-
den waarbij het eigen belang primeerde, waarbij contacten slechts vluchtig en rati-
oneel zijn. Net als Confucius deelt Tönnies gemeenschappen op in twee verschil-
lende soorten, maar die laatste legt een belangrijke link tussen beiden. Volgens
Tönnies begint iedere gemeenschap als ‘Gemeinschaft’ en groeit die later uit tot
een ‘Gesellschaft.’ Een belangrijke opmerking hierbij is dat Bruhn ‘Gemeinschaft’
letterlijk vertaalt als ‘village or community’ terwijl hij ‘Gesellschaft’ vertaalt als ‘asso-
ciation or society’ (2011, p30.) Tönnies zag de evolutie van de maatschappij, onder
invloed van het opkomende kapitalisme, naar een steeds individualistischere sa-
menleving en vreesde voor het verdwijnen van de ‘Gemeinschaft.’
Tönnies zet ‘Gemeinschaft’ en ‘Gesellschaft’ tegenover elkaar, Bruhn vertaalt die
als ‘community’ en ‘society.’ De twee worden vaak als uitersten bekeken.
“Community is tradition; society is change. Community is feeling; society
is rationality. Community is female; society is male. Community is warm
and wet and intimate; society is cold and dry and formal. Community is
love; society is business.”
Citaat van BERGER (1998) in BRUHN (2011.)
Karl Marx en Friedrich Engels zagen net als Tönnies dat de ‘society’ of maatschap-
pij de ‘communities’ of gemeenschappen aan het wegduwen was. Het kapitalisme
zorgde voor een egocentrische ingesteldheid bij mensen, die voornamelijk nog ei-
gen doelen gingen nastreven. (Bruhn, 2011.) Het wij-gevoel maakte plaats voor een
ik-gevoel. Vanuit de overtuiging dat een zorgzame samenleving, waar solidariteit
(een wij-gevoel) prioritair was, gingen zij verder in op de noodzakelijke principes
van dergelijke maatschappij. Hun communistisch manifest is wereldberoemd.
Durkheim ontwikkelde een communitytheorie waarbij hij spreekt van mechanische
solidariteit en organische solidariteit. Daarin werkt hij, net als de voorgaande socio-
logen, rond het verschil tussen steden en dorpen. Volgens Durkheim werden men-
sen in kleine gemeenschappen verbonden door tradities en taal (zoals bij Tönnies,)
en waren die verbindingen of relaties ‘mechanisch’ omdat ze automatisch op elkaar
aangewezen waren om te overleven. In grotere samenlevingsverbanden kozen
mensen elkaar bewust, op basis van verschillende interesses en noden. Hij be-
21
weerde niet dat het één beter was dan het andere, maar wilde vooral wijzen op het
verschil van de relaties tussen mensen. In Durkheim’s theorie kan je Confucius’
opdeling in ‘Small Tranquility’ en ‘Great Similarity’ doortrekken. In steden kiest men
zelf voor wie men zorgt, met wie men communiceert, handelt… omdat er genoeg
alternatieven zijn. Dat zorgt voor een bepaalde keuzemogelijkheid, waarin we be-
reid zijn om mensen te selecteren op basis van hun competenties en te beoordelen
op hun gedrag. In dorpen leeft men samen met een aantal andere mensen. Vaak is
er maar één ‘aanbieder’ van een bepaalde ‘competentie’ en is men dus aangewe-
zen op deze persoon, er bestaat geen (of minder) keuzemogelijkheid, waarbij men
dus ook minder kan selecteren. Iedereen aanvaardt elkaar, omdat dat nodig is om
te overleven.
Tot nu toe had ‘community’ steeds een geografische afbakening. Bruhn haalt Barry
Wellman aan, die ‘community’ beschreef als een netwerk tussen individuen, gezin-
nen, bedrijven, organisaties, vriendengroepen… Volgens Wellman maken de mees-
te mensen deel uit van een aantal netwerken. In stedelijke gebieden zijn mensen
deel van heel veel verschillende netwerken, die vaak ook losser zijn dan in dorpen.
In landelijke gebieden vindt men slechts één of twee verschillende netwerken terug,
maar de banden zijn er een stuk sterker. Netwerken kunnen zich over een zeer uit-
gebreid gebied verspreiden en kunnen onderhouden worden via elektronisch con-
tact.
De Raad van Europa (2008) onderschrijft het nieuwe concept van community,
waarbij mensen tot verschillende gemeenschappen behoren. Deze gemeenschap-
pen overstijgen vaak de geografische grenzen en baseren zich op gemeenschap-
pelijke interesses (‘communities of interest.’) Met de opkomst van internet en de
verschillende sociale netwerksites krijgen meer en meer gemeenschappen of
communities een globale dimensie.
Omdat mensen steeds meer deel uitmaken van verschillende, veranderende net-
werken waar ze vaak enkel beroep op doen wanneer ze die nodig hebben, kan je
niet spreken van het verdwijnen van communities. Ze zijn niet meer zo stabiel als
vroeger (Gemeinschaft,) maar zijn ook niet opgegaan in enkel formele relaties (Ge-
sellschaft.) (Bruhn, 2011.)
2.1.2. Communitarisme versus liberalisme
Vanuit de ontevredenheid met de globale evolutie van sterke communities (Ge-
meinschaft, ‘Great Similarity) naar een steeds individualistischere ingesteldheid
ontstond het communitarisme (of ‘communautarisme’of ‘communitarianism.’) Een
aantal sociologen en filosofen keerde zich in de jaren 80 af tegen het liberalisme en
ging de community-gedachte promoten. Amitai Etzioni omschrijft het als een filoso-
fie die gelooft in het voordeel van een sterke band tussen mensen en hun maat-
schappij. Het communitarisme wijst op de voordelen die het behoren tot een ge-
meenschap met zich meebrengen. Het zorgt er niet alleen voor dat mensen altijd
22
iemand hebben om op terug te vallen, het zorgt er volgens hen ook voor dat men-
sen zich aan hun normen en waarden zullen blijven hechten. Etzioni wijst ook op
het feit dat het nastreven van individuele belangen vaak ten koste gaat van het ver-
antwoordelijkheidsgevoel ten opzichte van anderen. Volgens de communitaristen
ontlenen mensen een belangrijk deel van hun identiteit en waarden- en normen-
stelsel aan de band met de gemeenschap waar ze deel van uitmaken. (Verburg en
Veenman, 2008.)
De sterkte van de band tussen individuen en gemeenschappen is volgens crimino-
loog en socioloog Travis Hirshi (1969) afhankelijk van een aantal factoren. Na on-
derzoek naar een antwoord op zijn vraag ‘waarom plegen mensen géén deviant
gedrag?’ kwam hij tot zijn bekende bindingstheorie. Volgens Hirshi voelen mensen
zich meer of minder verbonden met de gemeenschap naarmate een aantal bindin-
gen sterker of minder sterk aanwezig zijn. De emotionele binding (attachment) is de
band met ‘significant others,’ personen waar men naar opkijkt, zoals ouders of leer-
krachten. De rationele binding (commitment) is de mate waarin men zich engageert
binnen een aantal groepen (of gemeenschappen.) Daarbij maakt men de afweging
tussen het voordeel van het deviant gedrag en het mogelijk nadeel (bestaande uit
het verlies van status en positie binnen die groepen.) Involvement, of de praktische
binding stelt dat mensen die zich sterk engageren binnen de gemeenschap geen
tijd hebben om zich deviant te gedragen. Dan is er nog de morele binding (of be-
liefs.) Iemand die persoonlijk sterk gelooft in de waarden en normen van de betref-
fende gemeenschap, zal die ook minder snel overtreden. Deze bindingen zijn sterk
in elkaar verweven. Een terugkerend element is het engagement binnen de ge-
meenschap en het deel uitmaken van de community.
De zogenaamde liberale ‘vrijheden’ die mensen nastreven zorgt voor een afbrokke-
ling van een aantal zekerheden. In het boek ‘De Hangman’ schrijft Diederik Cops
over de gevolgen die dit heeft voor de maatschappij. Mensen moeten continu be-
slissingen maken en zijn verantwoordelijk voor hun eigen keuzes. Met de steeds
groeiende keuzemogelijkheden groeit de keuzestress. Niet iedereen kan daarmee
overweg. Sommigen komen in een isolement terecht. Die isolatie zorgt ervoor dat
mensen kwetsbaarder worden. Die kwetsbaarheid zorgt op zijn beurt voor een on-
veiligheidsgevoel. Het verdwijnen van de traditionele zuilen zorgde voor uiteenlo-
pende waardenpatronen, waardoor men niet weet hoe anderen over bepaalde za-
ken denken en wat van hen verwacht wordt. De onzekerheidsgevoelens nemen
hiermee toe. Men gaat onbekenden wantrouwen en gaat extra bescherming vra-
gen, om zich in te dekken tegen de mogelijke risico’s van ontmoetingen met ande-
ren. We zien anderen niet meer als mogelijke vrienden, maar eerder als ‘risky
strangers’ (Cops, 2011.)
2.1.3. Sociale cohesie
Waar iedereen het over eens is, is dat een ‘community’ of netwerk gebaseerd is op
een aantal bindingen. Bindingen tussen mensen, organisaties, instellingen… In de
23
sociologische literatuur wordt regelmatig over sociale cohesie of sociale samen-
hang gesproken. Participatie, netwerken en informele contacten vormen daarbij
kernbegrippen. Het zijn aspecten die zeker terugkomen bij de afbakening van het
begrip ‘community radio.’ Sociale cohesie kan op verschillende manieren benaderd
worden. (Verburg en Veenman, 2008.) Ten eerste kan het als een bestaand sys-
teem van waarden en normen in een gemeenschap gezien worden. Deze waarden
en normen worden door (nieuwe) individuen geïnternaliseerd, zodat ze perfect bin-
nen de community kunnen functioneren. Op die manier worden de gemeenschaps-
gerichte waarden in stand gehouden. Sociale controle is een middel om die ge-
meenschappelijke waarden op een informele manier af te dwingen. Net zoals bij de
communitaristen levert iedereen een deel van zijn ‘vrijheid’ in voor de community.
Op die manier ontstaat een gemeenschappelijke identiteit. Het is een community
van zekerheid die invulling geeft aan de nood om een eigen identiteit te ontwikkelen
en aanvaard te worden als lid van een gemeenschap. Meest vergelijkbaar met Tö-
nnies’ ‘Gemeinschaft.’
Een tweede manier steunt op het idee dat mensen op elkaar aangewezen zijn om
te overleven. Mensen hebben gemeenschappelijke behoeften. Op basis daarvan
neemt iedereen zijn verantwoordelijkheid (iemand kweekt groenten, iemand maakt
kleren…) om ervoor te zorgen dat aan die behoeften voldaan wordt. Nergens be-
staat een dorp waar je vijftien bakkers vindt maar waar geen slagers noch kappers
zijn. Mensen hebben elkaar nodig om hun levenskansen te verhogen. Dit zou je de
‘ruilcommunity’ kunnen noemen. Hier vind je onrechtstreeks de ‘Gesellschaft’ in
terug.
De huidige samenlevingen, waar culturen zich meer en meer vermengen en waar
mensen hun eigen waarden en normen kiezen, worden gekenmerkt door een
groeiende diversiteit. Daarin heeft iedereen verschillende behoeften, maar ook ver-
schillende manieren van omgaan met elkaar en een heleboel andere verwachtings-
patronen. In de derde benadering van ‘sociale cohesie’ staan compromissen cen-
traal. Het wordt belangrijk om bepaalde contacten of transacties duidelijk te gaan
omschrijven en te reguleren om op die manier de wederzijdse verwachtingen gelijk
te schakelen. Het is een community waarin mensen elkaar niet van nature kunnen
doorgronden, maar waar men wetten, regels, procedures, instellingen… nodig heeft
om contacten betekenis te geven.
Deze laatste visie op ‘community’ klinkt volgens mij pessimistischer dan hij is. Het
probeert een werkende interculturele samenleving te realiseren, in plaats van terug
te grijpen naar de ‘gemeenschappelijke waarden en normen’ van een bepaalde
community en iedere nieuwkomer te dwingen zich hieraan te conformeren. In de
wereld waarin we vandaag leven, lijkt deze laatste op de grotere gemeenschappen,
zoals de Europese Unie. De eerste benadering lijkt het meest gangbaar in kleine
dorpen, terwijl de tweede benadering volgens mij sterker te vinden is in de grotere
steden.
24
2.1.4. Conclusie
Het begrip ‘community’ werd vanaf het begin beschreven aan de hand van het ver-
schil tussen samenlevingsverbanden met een hoge bevolkingsdichtheid en met een
lage bevolkingsdichtheid. Telkens werden plattelandsdorpen met steden vergele-
ken. De geografische benadering was een constante binnen de communitytheorie-
en. Sinds de jaren 80 wordt het begrip ‘community’ gezien als een netwerk of een
hele hoop netwerken. Deze ‘communities of interest’ worden sinds de opkomst van
het internet en de sociale media steeds globaler. Onderzoek rond ‘community’ fo-
cust vanaf dan sterk op de afbraak van de vaste zuilen en daarmee ook de veran-
derende waarden- en normenpatronen. Communitaristen beschrijven hoe het libe-
ralisme de communities vernietigt en welke voordelen het behoren tot een commu-
nity heeft. Het gevoel deel uit te maken van een gemeenschap zorgt ervoor dat
men minder geneigd is om crimineel gedrag te vertonen. Dat gevoel wordt versterkt
door het engagement dat men binnen de gemeenschap opneemt. Afhankelijk van
de sterkte van de band die een persoon met de gemeenschap heeft, gaat deze zich
met de community identificeren. Sociale cohesie is het begrip dat duidt op de sterk-
te van de samenhang binnen een bepaalde groep. Sociale cohesie kan zowel de
gemeenschappelijke identiteit, de nood aan anderen om te overleven als het forma-
liseren van een aantal handelingen in functie van verduidelijking omvatten.
2.2. Het begrip ‘community radio’
Net zoals er geen vaste definitie van ‘community’ bestaat, is er geen duidelijke om-
schrijving van ‘community radio.’ De invulling ervan verschilt van auteur tot auteur,
omdat het een overkoepelende term is voor een aantal concepten met gelijkaardige
betekenis. In andere talen gebruikt men andere termen, die vaak ook meer zeggen
over de invulling van het begrip. Zo gebruikt men in Zweden ‘neighbourhood radio,’
in Spanje ‘radio municipales’ (Prehn, 1992) en in Zuid-Amerika ‘radio educativo.’
(Evens, 2010.)
Overal ter wereld worden andere woorden gebruikt, afhankelijk van de doelstellin-
gen en werking van het radiostation. Een overkoepelend kenmerk is dat er een dui-
delijk onderscheid is met de klassieke media, die vaak door de overheid ingericht
worden. De media hadden volgens Enzensberger (1970) een bredere taak dan de-
ze die ze nu vervullen. Hij sprak nog niet over community radio, maar omschreef
dat verschil. Hij sprak over ‘de emanciperende rol van de media’ en stelde dat alle
media die niet bijdragen tot de bevordering van communicatie en emancipatie, bij-
dragen tot de onderdrukking van het volk. Media mochten zich volgens hem geen
‘communicatiekanalen’ noemen, omdat ze de communicatie zo klein mogelijk wil-
den houden. Het was een monoloog in plaats van een interactieve dialoog. De ver-
schillen schreef hij neer (figuur 1.)
25
Repressive use of media Emancipatory use of media
- Centrally controlled programme
- One transmitter, many receivers
- Immobilization of isolated indivi-
duals
- Passive cosumer behaviour
- Depolitization
- Production by specialists
- Control by property owners or bu-
reaucracy
- Decentralized programme
- Each receiver a potential trans-
mitter
- Mobilization of the masses
- Interaction of those involved,
feedback
- A political learning proces
- Collective production
- Social control by self-organisation
Figuur 1: vergelijking onderdrukkend- en emanciperend gebruik van media
Bron: Prehn O. (1992) in ‘The People’s Voice’ (p. 258) John Libbey, origineel Enzensberger (1970)
‘Constituents of a theory of the media.’ Penguin.
Hij pleitte voor het uitzenden van programma’s die meer ideologisch waren en af-
weken van het klassieke aanbod en stimuleerde de participatie van de lokale be-
volking bij het bepalen en produceren van de inhoud. Op die manier wilde hij het
monopolie van de openbare zenders doorbreken en hen wijzen op het feit dat ze
hun sociale verantwoordelijkheid ten opzichte van het volk horen op te nemen. Erg
belangrijk vindt hij ook de decentralisatie van het gezag. In een community radio
moeten meerdere mensen, met verschillende belangen, op een democratische ma-
nier aan besluitvorming doen (Prehn, 1992.)
Jankowski (2003) onderscheidt vijf kerndimensies waarop community radio ver-
schilt van andere radiozenders: ownership and control, content, production, audien-
ce en financing, waarbij community radio gemanaged wordt door lokale burgers,
een lokale organisatie of de gemeente. Ze brengt informatie die relevant is voor de
interesses en noden van de lokale bevolking en die de gemeenschap vertegen-
woordigt, verslaat en betrekt bij het volledige productieproces. Jankowski benadrukt
het belang van het non-commerciële aspect van community radio. Enkel op die
manier kan aan objectieve verslaggeving gedaan worden, die werkelijk in functie
staat van de gemeenschap. Zolang de organisatie geen commerciële doelen stelt,
kunnen sponsoring, advertenties en overheidssubsidies geen kwaad. Het belang-
rijkste is dat deze media van, door en voor de leden van de gemeenschap gemaakt
wordt.
Tijdens mijn eerste stageperiode, werd duidelijk dat het maken van radio niet enkel
om media of mediavaardigheden gaat, maar ook om sociale vaardigheden, groeps-
processen, netwerken, empowerment...
Radio wordt door een grote groep mensen gemaakt. Iedereen heeft er een speci-
fieke functie waar een bepaalde positie mee gepaard gaat. Er is een presentator,
eventueel een side-kick, een technieker, eventueel een live-technieker, redacteurs,
een eindredacteur en een hoofdredacteur. Vaak lopen er ook nog verschillende
reporters rond… Om uiteindelijk een afgewerkt product (radioprogramma) af te le-
26
veren, dienen de betrokkenen samen te werken, te overleggen, communiceren…
Door de traditionele hiërarchie binnen de media (hoofdredacteur – eindredacteur –
redacteurs en team) moeten een aantal posities aanvaard worden en wordt er vaak
feedback gegeven en ontvangen. Het gaat dus om samenwerken binnen een be-
paalde structuur, met als doel het afleveren van een kwalitatief product en het ver-
beteren van de werking.
Omgaan met dergelijke zaken zorgt voor het aanscherpen van sociale- en commu-
nicatieve vaardigheden. Radio maken kan een sterke meerwaarde hebben voor de
personen die er aan deelnemen. Het maken van radio kan aangewend worden als
middel om mensen met minder ontwikkelde omgangsvaardigheden hier op een
aangename manier op te trainen. Ik denk aan duidelijk leren communiceren, door-
zetten, zorgvuldig werken, kritisch zijn, contacten leggen…
Met andere woorden: radio kan ervoor zorgen dat mensen bepaalde skills opdoen
om (opnieuw) vlotter te functioneren in de hele maatschappij en dus ook binnen de
reguliere economie (met oog op tewerkstelling.) Community radio’s zijn zenders die
deze functie, bewust of onbewust, opnemen. Radio maken kan een ‘oefenterrein’
zijn, waar bepaald gedrag uitgeprobeerd kan worden en waar men zich (opnieuw)
kan afstemmen op de maatschappij en de arbeidsmarkt.
De meeste Nederlandstalige lectuur spreekt over ‘lokale radio’ of ‘niet-openbare
radio.’ Castille en Coppens (1998) gebruiken de definitie van Head (1985), die zegt
dat ‘lokale radio’s’ continu moeten kunnen uitzenden en dat er een duidelijke band
met de bevolking en de regio moet zijn. (Radio 2 West Vlaanderen valt daar niet
onder, omdat zij regelmatig terugvallen op nationale uitzendingen.) Daarnaast ge-
bruiken ze ook de voorwaarde van De Bens en Petersen (1992), die decentralisatie
van gezag en middelen vooropstelt om van lokale radio te kunnen spreken. Dit sluit
aan bij de democratiserende en emanciperende opdracht die Enzensberger de me-
dia toeschrijft. Aan de erkenningsvoorwaarde waarbij de zenders in de mogelijkheid
moeten zijn om continu uit te zenden kan gemakkelijk voldaan worden door auto-
matische afspeellijsten te produceren. De voorwaarde die een duidelijke band met
de bevolking vraagt zorgt er gelukkig voor dat dit niet voldoende is.
Evens (2010) zegt dat community radio ook een belangrijke rol speelt bij het invul-
len van een groeiende nood aan expressie van de eigen cultuur en de lokale identi-
teit. In een wereld die steeds verder internationaliseert en waar men in contact komt
met onnoemelijk veel andere culturen, heeft men nood aan een houvast. Die vinden
we vaak in onze eigen cultuur. Community radio kan mensen die houvast bieden
door open te staan voor de producten en tradities van de lokale cultuur én die van
de subculturen in de regio. Dit geeft de stations ook opnieuw een kans om zich te
verankeren in de ‘community.’ Ole Prehn (1992) zegt dat community radio’s een
grote rol kunnen (en moeten) spelen in de strijd tegen media-machtsconcerns en
internationale industrieën. Ze geven invulling aan de natuurlijke drang naar een lo-
kale identiteit, waaraan men een deel van zijn persoonlijke identiteit en zelfrespect
ontleent.
27
Daarnaast spreekt Evens ook over de ‘exploratieve functie’ waarbij hij stelt dat
community radio de taak heeft om zijn publiek nieuwe zaken te laten ontdekken. Dit
werkt op twee manieren. Zowel door medewerkers de kans te geven om bij te leren
en door te groeien binnen de mediasector (hij heeft het over een kweekvijver van
lokaal talent) als door het bieden van ‘een uitlaatklep voor creatievellingen die in het
maken van radio een interessante uitdaging zien. Dergelijke vrijwilligers zijn niet
zozeer op zoek naar een job in de media maar wel naar sociaal contact, vriend-
schap, nieuwe ervaringen en persoonlijke ontwikkeling.’ (Evens, 2010.)
Een lokale radio moet zich identificeren met de regio en de bevolking (de gemeen-
schap of ‘community’) en omgekeerd. Dit is de kern van community radio. Het werkt
volgens mij op twee verschillende niveaus. Op een directe manier door burgers uit
de omgeving te betrekken bij het productieproces (het non-professionele was erg
belangrijk ik het begin van community radio en de legalisering ervan in Europa in de
jaren 70-80 (Prehn, 1992.)) Dit kan door te werken met vrijwilligers en eventuele
vaste werkkrachten uit de regio. Indirect door de luisteraars relevante lokale infor-
matie te bieden. Community media (niet enkel radio, maar vaak ook televisie en
print) moet als doelstelling hebben om mensen met elkaar in contact te brengen en
te verbinden met de maatschappij, de participatie te stimuleren, en dit zowel bij de
medewerkers als bij het publiek. Het stimuleren van publieksparticipatie wordt ook
wel ‘publieksverdieping’ genoemd.
2.2.1. Community radio en community arts
De publieksverdiepende functie vind je ook terug in de visietekst sociaal-artistiek
werk van Dēmos. An Van den Bergh, stafmedewerker sociaal-artistiek werk van
Dēmos spreekt ook over het directe en indirecte niveau binnen sociaal-artistieke
producties. Sociaal-artistiek werk wordt vaak vertaald als ‘community arts.’ Zoals ik
eerder aanhaalde wil ik de vergelijking tussen community radio en sociaal-artistiek
werk maken. Dit omdat beiden volgens mij dezelfde doelstelling vooropstellen, zijn-
de de emancipatie en participatie van kansengroepen. Ze zetten in op de sociale
activering van mensen die zich in een isolement bevinden. Het sociaal-artistiek
werk is een belangrijke werkvorm binnen het sociaal-cultureel werk en volgens mij
kan community radio een evenwaardige werkvorm zijn. De manier van werken lijkt
me ook grotendeels hetzelfde. Deze vergelijking zou ik verder kunnen trekken tot
sportparticipatieprojecten als de ‘Homeless Cup,’ maar dat zou me te ver kunnen
leiden.
28
DEFINITIE ‘sociaal-artistiek werk’
In het experimentele subsidiereglement van Bert Anciaux1 (2000) wor-
den sociaal-artistieke projecten als volgt gedefinieerd:
‘Laagdrempelige werkingen waar collectieve processen opgezet worden
met groepen en individuen die zich in een situatie van (sociaal-)culturele
achterstelling bevinden, met culturele ongelijkheid tot gevolg. Ze worden
begeleid door deskundige kunstenaars en educatieve, culturele of socia-
le werkers met als doelstelling om via participatie aan toeleiding naar de
kunsten de emancipatie en integratie van de doelgroepen te bevorderen,
en hun culturele competenties te verhogen, waarbij het artistieke werk
zowel het middel als een element van het beoogde doel kan zijn.’
De Bisschop, Rutten en Soetaert definiëren ‘Community Arts’2 (waarbij een ge-
meenschap onder begeleiding aan een artistiek product werkt en wat we bijgevolg
als sociaal-artistiek werk kunnen beschouwen) in hun werk ‘A Case Study in Dis-
course Analysis of "Community Arts" in Cultural Policy and the Press’ als
DEFINITIE ‘community arts’
‘a form of art that emphasizes the relationship between art and social
context, as a form of social work that emphasizes the social functions of
art, and as a form of empowerment that gives voice to those who are ex-
cluded from mainstream society.’3
Vertaling
‘Een kunstvorm die de relatie tussen kunst en de sociale context bena-
drukt, een vorm van sociaal werk dat de sociale functies van kunst be-
nadrukt, en als een vorm van empowerment dat uitgeslotenen een stem
geeft.’
De vergelijking tussen ‘community radio’ en sociaal-artistieke producties kan nog
verder doorgetrokken worden. In de functies van community radio vind je expliciet
enkele functies van het sociaal-artistiek werk terug (zoals omschreven in de visie-
tekst sociaal-artistiek werk van Dēmos.)
Evens (2010) onderscheidt vijf functies van community radio, namelijk participatie,
democratisch burgerschap, maatschappelijke integratie, culturele expressie en ex-
ploratie, terwijl Dēmos (2009) sociaal-artistiek werk een verbeeldende, participatie-
ve, relationele en publieksverdiepende functie toeschrijft.
1 Toenmalig Vlaams Minister van Cultuur. 2 ‘Community arts’ wordt aanvaard als de Engelse vertaling van ‘sociaal-artistiek werk’.
29
Participatief
Bij beiden ligt de nadruk op participatie, waarbij mensen een rol spelen bij de volle-
dige ontwikkeling van een product, verschillende vaardigheden opdoen en de kans
krijgen om hun eigen talenten te ontdekken en te ontwikkelen. Net als ‘community
arts’ kan ‘community radio’ de functie van sociaal laboratorium uitoefenen, waar-
binnen gekeken en ‘onderzocht’ kan worden in hoeverre de lokale bevolking ge-
neigd is om te participeren aan de samenleving en hoe we dit kunnen beïnvloeden.
Zeer belangrijk hierbij is de inclusiviteit van dergelijke werkingen, waar deelnemers
gelijkwaardig behandeld worden, de drempel zo laag mogelijk is en mensen bena-
derd worden vanuit de dingen die ze wel kunnen in plaats vanuit de dingen die ze
niet kunnen. Géén compensatiebenadering maar een competentiebenadering.
Relationeel
Ook het relationele aspect is bij beiden erg belangrijk. Mensen in contact brengen
met elkaar, met verenigingen, met de maatschappij. Beiden bieden (bewust of on-
bewust) netwerken aan voor hun deelnemers, waardoor die zich ook (opnieuw)
gaan binden met de maatschappij, zich gaan integreren en opnieuw deel worden
van iets. Community arts en – radio zijn dus ideale middelen om aan ‘bonding and
bridging’ te doen, zoals Robert Putnam mooi omschrijft. An Van den Bergh (2012)
benadrukt dan ook het belang van informele ontmoetingsmomenten. Er wordt tijd
uitgetrokken om mensen tot hun recht te laten komen. Omdat dit een van de be-
langrijkste functies van het sociaal-artistiek werk is, moet hier volgens Dēmos ook
heel wat tijd voor uitgetrokken worden. Traagheid is hiervoor een kernbegrip.
Door te participeren binnen dergelijke organisaties en door het ontwikkelen van een
netwerk ontwikkelt de deelnemer een bepaalde visie op de maatschappij. Hierbij is
het belangrijk dat de organisaties openstaan voor een erg diverse groep mensen,
zodat deze visie realistischer wordt. Dan kan men spreken van democratisch bur-
gerschap. In organisaties die zich focussen op één begrensde doelgroep bestaat
het gevaar dat een homogeen netwerk ontstaat die de visie van het individu niet
verruimt maar bevestigt of zelfs versmalt.
Verbeeldend
‘In een sociaal-artistiek proces creëren deelnemers hun eigen symbolen.
Deze symbolen kunnen individueel zijn, maar gaven ook vaak uitdruk-
king aan een gedeelde beleving van de werkelijkheid. Dit gaat in wezen
terug op de essentie van ‘cultuur’, die precies betekent dat de mens ‘be-
tekenis’ kan geven aan zijn ‘natuur’, aan zijn leefomstandigheden.’
Visietekst Dēmos citeert Hall, 1997
30
De verbeeldende functie kan gekoppeld worden aan de functies van community
radio die door Evens omschreven worden als ‘culturele expressie’ en ‘exploratie.’
Door uiting te kunnen geven aan de eigen cultuur, en die cultuur te kunnen promo-
ten krijgen mensen de kans om zich te identificeren met diezelfde cultuur. Cultuur
kan hier zowel de algemeen heersende waarden en normen zijn, als subculturen en
hun muziekgenres. Een goed voorbeeld hiervan is ‘Radio Uylenspiegel’ (waar ik
later nog op terug kom) die als maatschappelijke opdracht had om de Vlaamse taal
en cultuur te promoten.
De publieksverdiepende functie werd eerder al besproken en kan zowel gekoppeld
worden aan de directe (vrijwilligers en medewerkers) als aan de indirecte werking
(luisteraars en ‘onderwerpen’) van community radio.
Waar alle bronnen het over eens zijn, is dat community radio geen commerciële
doelstellingen mag hebben. Op die manier proberen ze hun onafhankelijkheid te
verzekeren. Community radio’s kunnen wel beroep doen op advertenties om extra
middelen te verwerven, maar die moeten opnieuw in de zender geïnvesteerd wor-
den. Dit niet-commerciële aspect moet ervoor zorgen dat het sociale gedeelte be-
langrijker blijft dan pure winst. De hierboven omschreven functies moeten hoger op
de prioriteitenladder van een community radio staan dan het afleveren van een
kwalitatief eindresultaat. Hierin verschilt community radio wel van community arts.
Sociaal-artistiek werk werkt naar een artistiek eindresultaat toe en behoort eerder
tot de professionele kunstensector dan tot de amateurs. De proces-
productdiscussie binnen het sociaal-artistiek werk is voorbijgestreefd. Beiden zijn
zowel sociaal als artistiek en worden als evenwaardig beschouwd. Het product kan
dus ook sociaal zijn en het proces artistiek.
Om de inclusiviteit, participatie en integratie te bevorderen is een lage drempel es-
sentieel. Door hoge kwaliteitseisen te stellen verhoogt men de drempel, waardoor
bepaalde doelgroepen hun weg niet zullen vinden. Uiteindelijk beïnvloedt dit ook de
samenstelling van de ‘diverse’ groep en dus ook de ontwikkeling van het democra-
tisch burgerschap. Hiermee bedoel ik niet dat er niet gestreefd mag worden naar
kwaliteit, liefst wel, maar dat streven moet aandacht hebben voor het tempo en de
competenties van de vrijwilliger.
31
2.2.2. Conclusie
‘Community radio’ is een overkoepelende term die gebruikt wordt voor radiostations
die een sociale meerwaarde hebben voor de regio waarbinnen ze werken. Het zijn
lokale radiozenders die continu uitzenden, een band met de bevolking en regio
hebben en waarvan de middelen en het gezag gedecentraliseerd zijn. Community
radio focust niet op winst en stelt dus geen commerciële doelen voorop. Het streeft
de ontwikkeling van sociaal kapitaal na door de lokale bevolking direct en indirect te
betrekken bij de werking. Belangrijke begrippen daarbij zijn participatie, integratie,
democratisch burgerschap, netwerken, culturele expressie en exploratie. Media
worden er als hefboom gebruikt om mensen uit hun exclusieve positie te laten
groeien. De diversiteit van de gemeenschap wordt weerspiegeld in zowel de pro-
grammatie als het management van het radiostation.
32
Hoofdstuk 3: Geschiedenis van de lokale radio in Vlaanderen
3.1. Inleiding
Het huidige medialandschap (en daarbij de community radio’s) varieert van regio tot
regio. Omdat ieder land een eigen evolutie meegemaakt heeft, ziet community ra-
dio er overal anders uit. Castille en Coppens (1998) onderscheiden drie ontstaans-
modellen voor lokale radio. Het pioniersmodel (vanuit een aantal ideologische
groeperingen of individuen, dus bottom-up) is datgene waar België onder viel. Het
commerciële model, waaronder Frankrijk gesitueerd kan worden, is gericht op
winstmaximalisatie. Lokale radio in België is al snel de commerciële kant opge-
gaan. Daarnaast bestaat ook het Scandinavische model dat ook idealistisch van
aard is, maar komt vanuit de regering (top-down.) Het leek me nuttig om de ge-
schiedenis van de lokale- en regionale radio’s in België eens kort te schetsen.
3.2. Historie van de lokale radio in Vlaanderen
Lokale radio bestaat al even lang als het medium ‘radio’ op zich. In 1923 richtte
SBR (een merk radiotoestellen) de zender ‘Radio Belgique’ op (Castille en Cop-
pens, 1998.) Ook WNRO in Kortrijk was een van die lokale zenders.
Na de Tweede Wereldoorlog hield de Federale Overheid het complete staatsmono-
polie op radio-uitzendingen die de Duitse bezetter had ingevoerd, in stand. Geen
enkele onafhankelijke radiozender kreeg nog een licentie. Toch zond het Kortrijkse
WNRO verder uit, tot irritatie van de overheid, die ambtenaars afvaardigde om van
de zender opnieuw een staatszender te maken.1
Internationaal bestond in de jaren 60 de trend om ‘piratenzenders’ op te richten die
vanop schepen uitzonden. Op die manier ontweken ze de nationale wetgeving en
waren ze vaak moeilijker op te sporen. Radio Caroline, uit Groot-Brittannië, is hier
de bekendste van, die werd gebruikt als voorbeeld voor de film ‘The Boat that
Rocked.’ Sommigen herinneren zich misschien ook Radio Veronica, de Nederland-
se piratenzender die ‘offshore radio’ naar het vasteland bracht. De Antwerpenaar
Georges De Caluwé, die voor de Tweede Wereldoorlog de leiding had over Radio
Kerksken, kocht een betonnen schip van de Franse Zeemacht en doopte het
‘Uylenspiegel.’ Vanop de Noordzee zond hij twee maanden ‘Radio Antwerpen’ uit.
Om te overleven moesten dergelijke radiostations financiële steun zoeken bij com-
merciële bedrijven. Al snel kregen de vele illegale kleine radio’s een commercieel
karakter. In 1962 werd een wet gestemd die het voor zeezenders onmogelijk maak-
te om verder legaal te blijven uitzenden.
1 Vrij naar J.E. op www.radiovisie.be.
33
Op Europees niveau bestond in de jaren 60 en 70 de trend om ‘gewone’ mensen
meer inspraak te geven, bijvoorbeeld in besluit- en beleidsvorming. Die trend liep
ook door in de media. Over heel Europa begonnen de gevestigde mediawaarden
leken in te schakelen. De BBC speelde daarbij een grote rol. Die liet een aantal
mensen radioprogramma’s maken met beperkte of zelfs helemaal geen hulp van
professionals.
In de jaren 70 begon een aantal Belgische idealisten opnieuw onafhankelijke radio-
stations op te zetten, die in de illegaliteit uitzonden (Drijvers, 1991.) Milieuactivisten,
studenten, werklozen… kwamen op voor hun rechten en probeerden zo veel moge-
lijk mensen te bereiken door radio-uitzendingen te maken. Tegen het eind van de
jaren 70 waren overal in Vlaanderen vrije radio’s ontstaan. Naar voorbeeld van het
Waalse ‘Association pour la Libération des Ondes’ (A.L.O.) ontstond in Vlaanderen
de ‘Vereniging ter Bevrijding van de Ether en ter Bevordering van de Plaatselijke
Communicatie (V.E.B.E.) (Castille en Coppens, 1998.) Zij kwamen op voor de lega-
lisering van lokale non-profit radio (VEBORA kwam op voor de commerciële lokale
radio.) De overheid kwam zwaar onder druk te staan en kon niet anders dan een
wettelijk kader ontwikkelen, waarbinnen de radio’s legaal zouden kunnen opereren.
De ‘wet van 30 juli 1979 betreffende de radioberichtgeving’ zorgde voor een eerste
kader. Mits een vergunning van de federale overheid konden private initiatieven nu
beginnen uitzenden. In de praktijk moesten die initiatieven wachten op het Konink-
lijk Besluit van 20 augustus 1981. Radio’s die dergelijke vergunning aanvroegen,
moesten lang wachten op hun goedkeuring.
Op gemeenschapsniveau was het wachten tot ‘het decreet houdende organisaties
en erkenning van de niet-openbare radio’s’ op 6 mei 1982 werd goedgekeurd. De
‘niet-openbare radio’s’ konden een erkenning krijgen wanneer ze niet commercieel
waren, onafhankelijk van politieke partijen werkten, een geografisch afgebakende
doelgroep hadden (tot maximum één stadsagglomeratie, met de zendvergunningen
mochten de zenders slechts tot acht kilometer ver uitzenden) en sterk inzetten op
participatie van hun doelgroep. (Drijvers, 1991.) De radio’s moesten het juridisch
statuut ‘vereniging zonder winstoogmerk’ hebben. Deze vzw’s mochten slechts één
radio uitbaten.
Hoewel hier officieel de term ‘niet-openbare radio’s’ gebruikt wordt, zie je hier dat
de nadruk op het sociale en onafhankelijke aspect gelegd wordt, en dat hier gerust
de term ‘community radio’ gebruikt kan worden.
Dankzij het verbod op reclameboodschappen werd de onafhankelijkheid verzekerd,
maar in het decreet werd niet in financiering voorzien, dus geraakten de meeste
stations snel in geldnood. Daarbij kwam het feit dat de Openbare Omroep wél re-
clamespotjes begon uit te zenden (vanaf 1990) en steeds meer populaire muziek
begon te spelen (opstart Studio Brussel in 1983) waardoor ze de concurrentie met
de niet-openbare radio’s aangingen.
Sommige stations weigerden zich neer te leggen bij het verbod en zonden toch ad-
vertenties uit. De ordediensten spoorden de illegale studio’s op en namen het uit-
34
zendmateriaal in beslag. Radio Maeva (Brussel) werd opgenomen in het ‘Guinness
Book of World Records’ omdat van hen maar liefst 27 zenders in beslag werden
genomen.
Herman De Croo (Open VLD), toenmalig Minister van PTT (post, telegrafie en tele-
fonie,) besliste in 1985 dat ook niet-openbare radio’s advertenties mochten uitzen-
den, om zo wat ademruimte te creëren. Met het ‘Koninklijk Besluit tot regeling van
de samenstelling en de werkwijze van de Raad voor handelspubliciteit op radio en
televisie’ van 3 augustus 1987 werd dit ook in de praktijk mogelijk. Na toestemming
van de Minister van PTT konden lokale radiostations nu advertenties uitzenden.
Wat een sterk potentieel had om zich, weliswaar met overheidssteun, te ontwikke-
len tot een krachtig middel om de participatie van verschillende groepen in de sa-
menleving te bewerkstelligen, werd nu een commercieel product. Om de nodige
vergunningen en aangepast materiaal te bekostigen, werden steeds meer lokale
radiozenders afhankelijk van grote bedrijven en zakenmensen. Hiermee ontstonden
ook de eerste radionetwerken. Zenders die zogezegd ‘lokaal’ bezig waren gingen
fuseren met radio’s aan de andere kant van het land en gingen dezelfde program-
ma’s uitzenden. Er ontstonden grote commerciële netwerken, zoals Radio Contact,
die lokale stations over heel Vlaanderen (en soms ook Wallonië) gebruikten om hun
programma’s uit te zenden. Op die manier was een ‘netwerk’ overal te beluisteren,
maar was het officieel geen nationale zender. Een aantal zenders werd geautoma-
tiseerd, waardoor er enkel nog muziek te horen was. Er ontstonden allerlei bureaus
voor reclame- en nieuwsregie die zich ontfermden over de verdeling van reclame-
boodschappen en nieuwsberichten voor hun klanten. Ze maakten korte, algemene
nieuwsflashes. De ‘lokale radio’s’ werden op die manier gestandaardiseerd. Er
werden programma’s gekocht van bedrijven of andere zenders (Castille en Cop-
pens, 1998.) Op die manier verloren de stations hun band met de regio en de
community waarbinnen ze oorspronkelijk ontstonden.
De socialistische en christendemocratische partijen zagen het medialandschap libe-
raliseren en het mooie ideaal van ‘community radio’ dat zij voor ogen hadden op die
manier veranderen in een winstgevende business. Eric Van Rompuy stelde al in
1990 voor om het decreet aan te passen. “In de voorbije zeven jaar zijn een aantal
praktijken gegroeid, (…), die in strijd zijn met zowel de geest als de letter van het
decreet van 6 mei 1982.” Daarin verwijst hij naar de netwerkvorming (waarbij de
lokale radio’s een zo groot mogelijk zendgebied willen bereiken) en commercialise-
ring, en stelt dat deze niet passen in de manier waarop het decreet van 1982 be-
doeld is. Het ‘decreet van 7 november 1990 houdende organisatie en erkenning
van lokale radio’s’ definieerde het begrip ‘lokale radio’s’ en zorgde ervoor dat deze
slechts één aanvraag moesten indienen om zowel zenderkenning als –vergunning
bij dezelfde overheid te verkrijgen.
35
DEFINITIE ‘lokale radio’s’
Door de Vlaamse Overheid in het ‘decreet van 7 november 1990 hou-
dende organisatie en erkenning van lokale radio’s.’
“Radio's ingericht door het privé-initiatief, die zich met een eigen pro-
gramma en programmatie in overeenstemming met de bepalingen van
dit decreet richten tot een gemeenschap die geografisch gesitueerd is
binnen een wijk, een gemeente, een groep van aaneengrenzende ge-
meenten of maximaal een stedelijke agglomeratie. Het theoretisch zend-
bereik van de lokale radio is beperkt tot een straal van 8 kilometer; voor
wat het hoofdstedelijk gewest Brussel betreft, kan de Vlaamse Executie-
ve een afwijking hierop voorzien.”
Dankzij deze maatregel kregen maar liefst 337 lokale radio’s binnen de twee jaar
een vergunning. Op 12 juni 1991 werd ‘het decreet tot regeling van de reclame en
sponsoring op radio en televisie’ goedgekeurd. De Vlaamse Overheid wilde de ad-
vertenties op radio en televisie verder reguleren. Zoals in het decreet van Herman
De Croo bleef de toestemming van de Minister nodig, maar er werden een aantal
nieuwe voorwaarden aan gekoppeld. De belangrijkste daarvan was dat adverten-
ties vanaf nu (hoofdzakelijk) streekgebonden moesten zijn. Dat moest de lokale
radio toch minimaal verbinden met de regio. Heel wat lokale radio’s kregen het
moeilijk om adverteerders te vinden, daarenboven daalde het marktaandeel van de
niet-openbare radio’s in de jaren 90. (Zie figuur 2.)
JAAR LOKALE RADIO BRTN Andere
1991 9,7 88,7 1,6
1992 13,5 84,4 5,1
1993 9,6 88,2 2,2
1994 9,3 88,7 2,0
1995 7,6 90,2 2,2
Figuur 2: evolutie van de radiomarktaandelen in Vlaanderen (1991-1995)
Castille & Coppens (1998) Niet-openbare lokale radio in Vlaanderen: turbulentie in de ether.
Bron: BRTN-Studiedienst
Iedere lokale radio heeft een eigen ontstaansgeschiedenis. Die heeft heel wat in-
vloed op de manier waarop ze nu te werk gaan. Op internationaal niveau onder-
scheiden Castille en Coppens drie types lokale radio op basis van hun ontstaans-
context. Jan Drijvers (1991) doet dit ook op Vlaams niveau.
36
Een eerste type is een voortvloeisel van de jaren 60 en probeert de lokale gemeen-
schap te betrekken bij en op de hoogte te houden van bepaalde acties en onder-
werpen. Vanuit een sociale ontevredenheid groeit de nood aan gemeenschapsvor-
ming, aan het uiten van de eigen mening. Radio is hier een ideaal medium voor.
Radio Scorpio, in Leuven, is hier een goed voorbeeld van. Studenten protesteerden
tegen de verhoging van het inschrijvingsgeld. Bij dit type radio is het de bedoeling
om een community van gelijkgezinden te creëren.
Een tweede type focust op de emancipatie en participatie van een bestaande groep
of community. Dit kan een geografisch gebied zijn (bijvoorbeeld de campusradio in
Louvain La Neuve, of Landbouwradio in Zuid-Oost Gambia) maar kan ook een spe-
cifieke doelgroep hebben, zoals feministische community radio’s (Mitchell, 1998.)
Het derde type dat Drijvers omschrijft, is het type radio dat gemaakt wordt als tijd-
verdrijf. Een vrijetijdsbezigheid met als enige bedoeling om zichzelf (en anderen) te
animeren. Deze dragen vaak namen als ‘Radio Fun’ of ‘Radio Tequila.’
Wat de eerste twee types van de derde onderscheidt, is dat ze een sterkere focus
leggen op emancipatie en participatie, door de bevolking te betrekken bij de wer-
king en de inhoud af te stemmen op het publiek. Belangrijke begrippen binnen deze
types zijn toegang (access) en participatie. Met toegang wordt bedoeld dat men de
lokale bevolking wil ondersteunen door in te spelen op hun noden. Een sterke focus
ligt dus ook op de mogelijkheid om verschillende media te raadplegen, op toegan-
kelijk maken van informatie. Daarnaast proberen ze zoveel mogelijk mensen te be-
trekken bij hun werking. In de ideale situatie wordt dergelijk station volledig gerund
door vrijwilligers. Dit sluit aan bij de conclusie die ik trok na een zoektocht naar de
betekenis van het begrip ‘community radio.’
3.3. Momenteel
In de jaren 90 zagen de lokale radio’s hun marktaandeel zakken. Hun populariteit
verdween met de opkomst van populaire en uiteenlopende nationale radio- en tele-
visiezenders. Lokale radio werd gemarginaliseerd.
Community radio in de sociale interpretatie van het woord, en zoals ik het eerder
definieerde is in Vlaanderen zo goed als onbestaand. Het wordt in Vlaanderen
meestal als synoniem gebruikt voor lokale non-profit zenders. (Evens, 2010.)
Daaronder vallen vaak ook de 10 medialabs van het REC Radiocentrum. De me-
dialabs, zoals Quindo er één is, focussen op lokaal talent, werken met vrijwilligers
en hebben een sterke educatieve functie. Het lijkt me niet geschikt om medialabs
direct het label community radio op te kleven, omdat de drempel vaak te hoog ligt.
Dit soms door hoge inschrijvingsgelden te vragen of een sterke focus op kwaliteit te
leggen, eerder dan op emancipatie en participatie. Hoewel naar mijn mening nog
geen enkel medialab het label ‘community radio’ kan dragen, kan zo’n werking een
37
grote meerwaarde voor de organisatie betekenen en de evolutie richting ‘communi-
ty radio’ bevorderen.
Sommige medialabs leggen wel een nadruk op het sociale aspect van hun werking
en gebruiken hun expertise en infrastructuur om mensen in een kwetsbare positie
de kans te geven uit die positie te groeien. Ik denk aan Villa Bota in Brugge en Pro-
ject Wolf in Mechelen die in het Europees ‘Villa Crossmedia’-project de handen in
elkaar slaan op gebied van mediawijsheid en media-educatie met een sterke focus
op sociale inclusie en empowerment. Daarin werken ze ook samen met ‘CSV Me-
dia Clubhouse’ in het Britse Ipswich. Daar gebruikt men media als middel om men-
sen ‘at risk of neglect’ richting te laten geven aan hun eigen leven, met oog op het
verhogen van tewerkstellingskansen.
Naast de medialabs vind je in Vlaanderen ook de niet-commerciële radio’s. ‘Radio
Centraal’ in Antwerpen, ‘Radio Scorpio’ in Leuven en ‘Radio Katanga’ in Aalst ver-
enigen zich in de ‘koepel van niet-commerciële radio’s.’ Ze pleiten voor een apart
statuut, dat hun overlevingskansen moet vergroten. Onder andere door een ver-
mindering van de auteursrechtenkost en goedkopere zendvergunningen. De zen-
ders willen hun onafhankelijkheid bewaren en weigeren om reclameboodschappen
uit te zenden. Radio Scorpio bespreek ik in hoofdstuk 5 als ‘good practice.’
3.4. Internationale steunpunten en kenniscentra
AMARC (World Association of Community Radio Broadcasting) is een non-
gouvermentele organisatie die overal ter wereld community radio wil ondersteunen,
promoten en helpen ontwikkelen. Ze omschrijven in hun ‘Community Radio Charter
for Europe’ een aantal voorwaarden waar community radio’s aan moeten voldoen.
Ze leggen daarin een sterke nadruk op een representatief bestuur. De radiozenders
moeten gerund worden door ‘de community’ zelf en van hen wordt verwacht om alle
aanwezige gemeenschappen te betrekken. De taak om extra inspanningen te doen
om minderheidsgroepen bij de werking te betrekken wijst naar het sterke sociale
aspect waarbij niet enkel de ‘happy few’ kansen krijgen, maar waarbij men inzet op
activering en participatie van gemarginaliseerde en kansarme groepen.
Op Europees niveau bestaat CMFE (Community Media Forum Europe.) Zij zijn de
belangenbehartiger binnen de Europese Unie. Hun belangrijkste taak is het verza-
melen en verstrekken van informatie over de ‘derde mediasector’ in Europa.
AMARC-Europe en CMFE speelden een belangrijke rol bij het ontwikkelen van de
Europese resolutie van 25 september 2008 over community media. Daarin om-
schrijven ze de belangrijkste aspecten van community radio. Deze omschrijving
komt sterk overeen met de conclusie die ik uit het literatuuronderzoek kon trekken.
In 2009 onderschrijft de Raad van Europa de empowerende en activerende functie
van community radio in hun ‘declaratie van de Ministerraad over de rol van com-
38
munity media bij de promotie van sociale cohesie en de interculturele dialoog’ van
11 februari 2009.
3.5. Conclusie
Lokale radio’s in Vlaanderen komen van heel ver. De overheid heeft het staatsmo-
nopolie lange tijd in stand gehouden en wilde slechts met mondjesmaat toegevin-
gen doen. Herman De Croo zorgde ervoor dat lokale radio’s advertenties konden
uitzenden en zo probeerde hij een uitstervend concept te redden. Veel zenders
gingen zich verenigen om zo hun zendgebied uit te breiden. Meer luisteraars zorg-
den voor duurdere advertenties en dus voor een hoger inkomen. De opkomst van
de radionetwerken bracht standaardisering met zich mee, iedere zender klonk het-
zelfde en verloor zijn band met de regio. De Vlaamse Overheid wilde daarom terug
naar het oorspronkelijke idee van ‘lokale radio,’ en beperkte het advertentierecht tot
streekgebonden advertenties. Het werd moeilijker om middelen te vinden. Mede
hierdoor en door het dalen van het marktaandeel van lokale radio’s werden deze
minder populair. Lokale radio’s bestaan nog steeds, maar zijn vaak gemarginali-
seerd.
De internationale NGO ‘AMARC’ dient als steunpunt, kenniscentrum en belangen-
behartiger van community radio’s. Op Europees niveau is het ‘CMFE’ actief.
39
Hoofdstuk 4: Good Practices
4.1. Verschillende radioprojecten
Quindo is zeker niet de enige radiozender die afwijkt van de bekende commerciële
en algemene omroepen. Er bestaan heel wat lokale zenders, in Vlaanderen denk ik
aan Radio Scorpio in Leuven, Urgent.fm in Gent en Radio Centraal in Antwerpen.
Deze radiozenders hebben een aantal zaken gemeen: ze werken allemaal met jon-
geren, bieden verschillende studenten- en muziekprogramma’s aan en werken op
lokaal niveau. Allemaal zenden ze uit via internet en de meeste beschikken over
een FM-frequentie. Op internationaal niveau heb je er heel wat, denk aan de talrijke
community radio’s in Zuid-Amerika en Centraal-Afrika. De bedoeling is meestal om
de lokale bevolking op de hoogte te brengen (en te houden) van ontwikkelingen die
een impact kunnen hebben op hun leven. (Zowel landbouwgerelateerd in de dorpen
als politieke informatie en updates over burgeroorlogen of rebellengroepen.) Daar-
naast zie je ook heel wat community radio’s ontstaan na traumatische gebeurtenis-
sen. Denk aan Zuid-Afrika na de apartheid, waarbij een onderdrukte groep mensen
opnieuw het heft in eigen handen neemt. In Indonesië ontstonden 46 community
radiostations na de vernietigende tsunami van 2004 die zich vooral richten op de
heropbouw van de regio en de verwerking van het leed. Wanneer de bevolking het
heft in eigen handen neemt en zelf aan massacommunicatie gaat doen, kan het
ook verkeerd aflopen. Zo speelde ‘Radio Mille Collines’ een grote rol bij de genoci-
de in Rwanda. Tussen 1993 en 1994 moedigden ze de Hutu’s aan om alle Tutsi’s
te vermoorden.1
Het gebruik van radio als hefboom is geen nieuw fenomeen. Om het begrip ‘com-
munity radio,’ zoals ik in het vorige hoofdstuk heb beschreven, verder te verduidelij-
ken, ga ik in op een aantal good practices. Ik koos voor ‘Future Radio’ als het
schoolvoorbeeld van ‘community radio’ zoals ik het in hoofdstuk twee gedefinieerd
heb. ‘Radio Scorpio’ beantwoordt niet volledig aan mijn definitie, maar is een van
de weinige niet-commerciële lokale radio’s in Vlaanderen, die groot potentieel heeft
om naar ‘community radio’ te evolueren.
4.1. Future Radio, Norwich
‘Future Projects’ in Norwich (Groot-Brittannië) heeft als doelstelling om ‘hard-to-
reach’ doelgroepen en achtergestelde gemeenschappen te bereiken en te stimule-
ren om deel te nemen aan de maatschappij. Een van hun hoofdactiviteiten is ‘Futu-
re Radio.’ Een fulltime community-radiostation opgericht in een van de grootste
probleemwijken van Norwich.
1 www.rwandastories.org
40
4.1.1. NELM
‘Future Projects’ werkt in de NELM-regio. NELM verwijst naar North Earlham,
Larkman en Marlpit. Het zijn drie wijken rond Norwich die door Future als ‘sterk
achtergesteld op gebied van leren, vaardigheden, gezondheid en criminaliteit’ be-
stempeld worden. Lorna Haley vertelt de auteurs van ‘Moving Histories of Class
and Community’ over haar eigen ervaringen in Larkman.
“I’m sorry in a way because I know that you’re quite keen to break down
the stereotypes . . . but I do feel, and again this is perhaps another
source of my shame, that our family fulfilled absolutely every stereotype
you can think of. So . . .my Mum had a drunken Irish Catholic father who
everyone called Paddy . . . [her] mother died so the children were taken.
My youngest aunt who was only a couple of years older than me was lit-
erally handed over the fence at the age of three to a neighbour who then
brought her [up] . . . It was a mess . . . but I was obviously reasonably
oblivious, or it was just ordinary to me then. All the family shipped
around, stayed with various people on the estates . . .my granddad
[sighs] went from . . . strength to strength in his drunkenness . . . living
with various members of the family including us for a lot of years . . . I
just remember him sitting on the corner of the bed with his false teeth out
and nothing on his top half and he had this kind of breasts and chickeny
skin, hacking his guts up and dipping his toast in his whisky . . .”
De wijken ontwikkelden door de jaren heen een reputatie van gevaarlijke achter-
buurt waar deftig volk nooit passeerde. Die reputatie werd groter dan de werkelijk-
heid. De geschatte 10.000 inwoners werden aan hun lot overgelaten en kwamen in
een isolement terecht.
4.1.2. Wijkontwikkeling
In 2000 besliste de Norwich City Council om te investeren in de ontwikkeling van de
NELM-buurt. Hiervoor werd een ‘charity-company’ opgericht. In Groot-Brittannië
investeert de overheid heel wat minder in welzijn en buurtwerk dan in België. Hier-
door zijn de projecten vaak op privé-middelen aangewezen. Vaak proberen goede
doelen en welzijnsorganisaties om zelfbedruipend te worden, door naast deze acti-
viteiten ook economisch interessantere zaken op te richten. De winst van deze
‘companies’ gaat dan naar hun ‘charity.’ Het ‘NELM Development Trust’ kreeg wel
subsidies over een periode van tien jaar, voor een bedrag van £32,5 miljoen, of
€38,58 miljoen. Het NELM Development Trust is het meest gesubsidieerde wijk-
ontwikkelingsproject in het Verenigd Koninkrijk. Daarnaast ontvangt het ook giften
van andere bedrijven.
41
Op hetzelfde moment kregen twee idealistische ‘communityworkers’ het idee om
hun eigen charity op te zetten. Ze wilden sociale exclusie in NELM tegengaan door
mét de lokale bevolking projecten op te zetten. Ze wilden de mensen empoweren
door vertrouwen te schenken, materiaal ter beschikking te stellen… Het kreeg de
naam ‘Future Projects.’ De kernwoorden van hun methodiek zijn ‘engage’, ‘inspire,’
‘educate’ en ‘support.’ Door met de mensen te gaan spreken en ze bij een werking
te betrekken probeert Future Projects om hen te inspireren. De mensen kunnen
met hun eigen interesses en noden aan de slag binnen de organisatie. Daarbij krij-
gen ze de nodige ondersteuning.
Momenteel bestaat ‘Future Projects’ uit een aantal deelwerkingen. ‘Future Educati-
on’ biedt jongeren die overal geschorst en ontslagen werden een opleiding op
maat. Door met de jongeren te werken rond zaken die hen interesseren probeert
Future Projects hen een toekomst aan te bieden. Daarnaast is er ook ‘Future Stu-
dios,’ waar jonge muzikanten kunnen repeteren en opnemen. ‘Future Baseline’ ten-
slotte focust op individuele ondersteuning, door emotionele begeleiding te voorzien,
maar ook op gebied van tewerkstelling, huisvesting, financiën…
4.1.3. Future, community, radio
‘Future Radio’ is het community radiostation van ‘Future Projects.’ In oktober 2012
ging ik, in het kader van het Europees INTERREG IV project SeaMedia, naar Nor-
wich. Daar sprak ik met Terry Lee, coördinator van Future Radio, over de werking
van de zender.
Momenteel werken bij Future Radio slechts twee fulltime betaalde krachten, twee
jaar geleden waren dit er nog vier en een parttime. Ondanks de geldnood blijft de
radiozender erg populair.
Een 300-tal vrijwilligers werkt er aan radioprogramma’s voor de volledige buurt. Ie-
dereen krijgt er de kans om radio te maken, zowel oudere dames die kookpro-
gramma’s presenteren als jonge Pakistanen die in hun eigen taal de nieuwste hits
aankondigen.
Future Radio begon met een zendlicentie die hen net toeliet om het volledige
NELM-gebied te bereiken. Na enkele jaren werd hun licentie vernieuwd, waardoor
ze ook het volledige centrum van Norwich en een heel stuk daarbuiten konden co-
veren. Als gevolg daarvan luisterden heel wat meer mensen naar de radio en kwa-
men een heleboel nieuwe vrijwilligers zich aanmelden. Hierbij was het belangrijk
om ervoor te zorgen dat de opzet van de werking, het empoweren van de NELM-
regio, niet in gevaar kwam. Hoewel de werking zich vooral op moeilijk bereikbare
doelgroepen focust, is het belangrijk om in een community radio een diverse vrijwil-
ligerspoule te creëren. Op die manier kunnen netwerken ontstaan die in andere
omstandigheden ondenkbaar waren geweest.
42
Nieuwe vrijwilligers worden er warm verwelkomd en via een systeem van peter- en
meterschap leren ze hoe een radioprogramma gemaakt wordt. De vrijwilligers lei-
den de nieuwelingen op. Dit was de oorspronkelijke opzet van het radiostation.
Momenteel is het ook handig omdat de vaste werknemers eigenlijk niet meer bezig
zijn met radio zelf, maar vooral zorgen voor de administratie, de fondsen, contac-
ten…
Future Radio haalt zijn geld een beetje overal. Een deel komt van Future Projects.
Dat is een steeds kleiner wordend bedrag, omdat ook de moederorganisatie kampt
met financiële problemen. Daarnaast worden bepaalde projecten gesponsord door
het NELM Development Trust, de Europese Unie, buitenlandse partners… Future
Radio koos ervoor om op vraag van bedrijven, organisaties of overheden ook aan
betaalde verslaggeving te doen. Een serie reportages over het dichtslibben van de
Norfolk-kanalen wordt betaald door een organisatie die het dichtslibben wil tegen-
gaan. Een gevaarlijke keuze lijkt me. Terry Lee verzekerde ons dat ze over derge-
lijke overeenkomsten goed nadenken. Zo moet alles de community ten goede ko-
men. Een reportage over de gezellige en sociale aspecten van tabak zit er bijvoor-
beeld niet in.
Daarnaast voorzien ze ook nog in heel wat andere sponsormogelijkheden. Live-
radio op evenementen, wedstrijden in programma’s, reclameboodschappen… Deze
zijn essentieel om het voortbestaan van de zender te garanderen.
4.1.4. Conclusie
Bij Future Radio wordt radio gebruikt om mensen te empoweren en moeilijk bereik-
bare doelgroepen bij de maatschappij te betrekken. Ze doen dit zonder structurele
overheidssteun, maar zoeken overal naar financiële middelen om de werking te
verzekeren. De zender wordt grotendeels gedragen door vrijwilligers en bereikt
dankzij een zeer uitgebreid programma-aanbod een groot aantal luisteraars in de
omgeving van Norwich.
43
4.2. Radio Scorpio
Momenteel bestaat er in Vlaanderen een ‘koepelorganisatie voor niet-commerciële
radio’s.’ Zij bestaat uit drie leden: Radio Katanga (Aalst,) Radio Centraal (Antwer-
pen) en Radio Scorpio (Leuven.) Zij verenigen zich als radiozenders die zich willen
afzetten tegen de commercialisering van het regionaal medialandschap. Het hoofd-
doel van de koepelorganisatie is het bekomen van een statuut dat niet-commerciële
radiozenders beschermt. Dergelijk statuut bestaat al in Wallonië en in vele Europe-
se landen.1
4.2.1. Korte historiek
Vanuit hun ontevredenheid over de verhoging van het inschrijvingsgeld verenigden
een aantal linkse rakkers zich in de zomer van 1979 in de vzw SCORPIO. De Leu-
vense studenten zagen in radio het ideale middel om een breder publiek te berei-
ken. De eerste uitzending was al op 15 oktober, vanuit de zolderkamer van een
medewerker.
Enkele maanden later verhuisden ze naar de universiteitscampus van de Faculteit
Sociale Wetenschappen. Omdat een verhuis wat geld kost en radiomateriaal een
redelijke investering vraagt, boorden de studenten heel wat mogelijkheden aan. Ze
investeerden elk een redelijk bedrag in de werking, verkochten stickers, organi-
seerden een fuif, medewerkers konden renteloos lenen aan de vzw… Zonder hulp
van externe organisaties bouwden ze een eigen radiozender op, die bij de Leuven-
se studenten én inwoners al snel aan populariteit won.
Radio Scorpio zond uit in de illegaliteit; hoewel het volgens de wet mogelijk was
een zendvergunning te bekomen, bleek dit in de praktijk zeer moeilijk. Op 18 febru-
ari 1980 viel de Rijkswacht binnen. De Scorpio-medewerkers hadden zich hier goed
op voorbereid en lieten een opname spelen waarin sympathisanten opgeroepen
werden om naar de studio te komen en te betogen tegen de inbeslagname van het
materiaal. Na heel wat onderhandelen werd de studio uiteindelijk verzegeld, maar
mocht het materiaal blijven staan.
“Dit is een noodoproep. Radio Scorpio, uw Leuvense lokale radio wordt
bedreigd met inbeslagname. Dit is geen grap. Indien je achter onze prin-
cipes van lokale radio kan staan, spoed je dan naar het Stuc. Het Stuc is
gelegen tussen de Van Evenstraat en de Parkstraat. Enkel een massale
opkomst kan onze inbeslagname mogelijk voorkomen. Wij herhalen onze
oproep...”
1 Belorf, K. op www.dewereldmorgen.be.
44
Het voorval kreeg heel wat persaandacht en van overal in Vlaanderen kwamen re-
acties op de onduidelijke positie van vrije radio’s. Kort hierna ontstond V.E.B.E.,
een organisatie die zich inzette voor de legalisering van lokale, niet-commerciële
radiozenders.
Radio Scorpio kreeg steun van gelijkaardige zenders en kreeg hier en daar wat
zendtijd op andere frequenties. Ondertussen bouwde Scorpio aan een nieuwe stu-
dio en vanaf september zonden ze opnieuw uit.
In de jaren daarna kampte Scorpio met interne conflicten. Een deel van de mede-
werkers wilde advertenties en reclameboodschappen toelaten, terwijl anderen daar
radicaal tegen waren. Het leidde tot een afscheuring van een aantal vrijwilligers, die
zich hoofdzakelijk verenigden in een nieuwe radiozender, Radio Sinjaal.
In 1985 werd Radio Scorpio erkend en begon men legaal uit te zenden. Ook dit
bracht heel wat kosten met zich mee (voldoen aan technische vereisten, SABAM…)
Twee jaar later moest Scorpio opnieuw een dossier indienen om de erkenning te
verlengen. Na heel wat speculaties, onzekerheid en acties werd het uiteindelijk
goedgekeurd.
Kenmerkend in de verdere werking van Scorpio is hun inzet voor niet-commerciële
vrije radio’s, die aansluiten bij de wensen en noden van de bevolking, zonder de
concurrentie met de nationale media aan te willen gaan. Zo waren ze betrokken bij
een illegaal radioproject in Gent (Radio X) en een internationale samenwerking op
gebied van cultuurprogrammatie. Ze maakten van ‘Scorpio’ de afkorting
S.C.O.R.P.I.O., wat slaat op ‘Socio-Culturele Organisatie voor Regionale Pluralisti-
sche InformatieOverdracht.’
4.2.2. Werking
Momenteel bestaat het bestuur van Radio Scorpio uit 6 vrijwilligers. Er werken geen
betaalde krachten. Een vrijwilligerspoule van 140 mensen van verschillende leeftij-
den verzorgt ongeveer 52 uur uitzendingen per week. Dit zijn zowel studenten als
vaste inwoners van Leuven, zowel jongeren als ouderen.
Scorpio heeft nog steeds een zeer alternatief en rebels imago. Ze blijven uitzenden
vanuit hun kleine studio met materiaal dat dateert van voor 1990. Hun redactieruim-
te is zeer ongezellig. Het is klein, koud, wit en erg smal.
Radio Scorpio wil niet zijn zoals de andere zenders, ze zenden dan ook geen (of
weinig) commerciële muziek uit. In hun programmatie zoeken ze naar een grote
verscheidenheid in muziekgenres en gespreksonderwerpen. Op die manier probe-
ren ze iedereen te bereiken.
45
Ze zorgen ervoor dat ze aanwezig zijn op de belangrijkste evenementen in de re-
gio, om zich op die manier aan de doelgroep te laten zien en de drempel te verla-
gen.
Geïnteresseerde vrijwilligers worden uitgenodigd voor een persoonlijk gesprek en
ondertekenen een vrijwilligersovereenkomst. Ze kunnen terecht in de nieuwsredac-
tie die dagelijks samenkomt en daar worden ze intensief begeleid. Ze leren er re-
portages maken, interviews afnemen… Iedere prestatie wordt voorzien van feed-
back. Wanneer de vrijwilliger hier klaar voor is, krijgt hij de kans om te side-kicken,
techniek te doen…
Programmamakers betalen jaarlijks €80 lidgeld. Met dat geld probeert Scorpio en-
kele werkingskosten te dekken.
Radio Scorpio wil zijn vrijwilligers de kans bieden om door te groeien. Op die ma-
nier proberen ze hen ook gemotiveerd te houden. Wie daarom vraagt kan verder
begeleid worden. Daarvoor schakelen ze vaak bestuursleden of ex-vrijwilligers in.
Het geven van vertrouwen en verantwoordelijkheid aan hun vrijwilligers is daarbij
een van de belangrijkste instrumenten.
4.2.3. Conclusie
Wanneer ik er de definitie van ‘community radio’ uit hoofdstuk 2 bijhaal, dan zie je
dat Scorpio voldoet aan heel wat kenmerken.
Radio Scorpio probeert heel wat doelgroepen te bereiken door zijn programmatie
representatief te maken voor de samenstelling van de Leuvense (studenten) bevol-
king. De zender heeft een grote meerwaarde voor de regio waarbinnen ze werkt.
Scorpio heeft een band met de bevolking, die zowel direct als indirect bij zijn wer-
king betrokken wordt. Zowel via de vrijwilligersgroep als in de verslaggeving en
programmatie.
Scorpio streeft geen commerciële doelen na en beschikt over een bestuur van 6
mensen dat op een democratische manier beslissingen neemt.
Ze focussen sterk op de ontwikkeling en het groeiproces van hun vrijwilligers en
geloven in de empowerende kracht van het radio maken.
In tegenstelling tot Future Radio zet Scorpio die kracht niet bewust in om moeilijk
bereikbare doelgroepen te laten participeren aan de samenleving en te laten groei-
en in hun eigen competenties.
Voor een deel beantwoordt Radio Scorpio aan mijn definitie van community radio,
maar het actieve sociale aspect ontbreekt. Niet iedere lokale radio is hier bewust
mee bezig.
46
Ook onbewust kunnen dergelijke zenders bijdragen aan de participatie, integratie
en democratisering van het burgerschap bij hun medewerkers. Door het nastreven
van een lage drempel staat de organisatie open voor alle mensen, maar gaat ze
niet bewust op zoek naar de moeilijk bereikbare doelgroepen.
47
Hoofdstuk 5: Projectdossier ‘Radio Respect’
5.1. Oriëntatiefase
Iedere betrokken organisatie of individu heeft zijn eigen redenen of motivatie om
aan het project mee te werken. Hieronder probeer ik die kort te schetsen.
5.1.1. Vanuit Quindo
Zoals eerder al omschreven werd, bestaat bij Quindo het gevoel dat de organisatie
heel wat meer kan bijdragen aan de lokale samenleving dan het momenteel doet.
Het project biedt de kans om de positieve effecten van radioproductie op de ontwik-
keling van sociale vaardigheden te bestuderen. Daarnaast wordt ook gekeken op
welke manieren jongeren naar de zender toegeleid kunnen worden.
5.1.2. Vanuit mezelf als student sociaal-cultureel werk
Voor mij is het project belangrijk om te kijken op welke manier sociale vaardigheden
geoefend kunnen worden, door gebruik te maken van media. Ik zoek naar een con-
crete situatie waarin zowel de jongere als de directe omgeving merkt dat radio ma-
ken een positieve invloed kan hebben op de omgangsvaardigheden. De bedoeling
daarbij is om te leren welke manieren het meest effectief zijn. Ik baseer me zowel
op de evaluatie door Ann Degrande, ondersteunende leerkracht en Francine Cool,
directrice van BuSO Ter Bruyninge, op de evaluatie door de jongeren en op mijn
persoonlijke evaluatie van het project.
De conclusies die ik uit dit project zal trekken, worden aan de hand van een SWOT-
analyse geformuleerd. Die zal als basis van een handelingsplan dienen, waarin ik
een aantal bescheiden aanbevelingen voor een nieuw, verbeterd project zal probe-
ren te formuleren.
5.2. Probleemverkenning
‘Project Respect’ is gegroeid vanuit een mogelijkheid, eerder dan vanuit een pro-
bleem. De mogelijkheid om mensen de kans te geven aan de hand van radiomaken
hun sociale vaardigheden te ontwikkelen.
Het inzetten van deze mogelijkheid kan bijdragen aan de oplossing van een groter
maatschappelijk probleem waarbij een deel van de bevolking met uitsluiting be-
dreigd wordt. De ontwikkeling van sociale vaardigheden bevordert de communicatie
48
en participatie en ‘heft’ mensen uit hun isolement. Door mensen (en hier specifiek
jongeren) te stimuleren om hun sociale vaardigheden aan te scherpen in een avon-
tuurlijke omgeving, probeer ik bij hen ook de interesse in media aan te wakkeren en
hen het voordeel van engagement te laten voelen. Een engagement opnemen leidt
tot verdere ontwikkeling van sociale vaardigheden, tot het ontstaan en uitbreiden
van netwerken, toeleiding naar het sociale, culturele en welzijnsaanbod van de re-
gio… In een ideale situatie is ‘Radio Respect’ een toeleidingsproject naar de regu-
liere vrijwilligerswerking van het medialab.
Omdat ik met een groep leerlingen werk aan een project dat BuSO Ter Bruyninge
in zijn lessen integreert, houd ik ook rekening met de ontwikkelingsdoelen die door
de Vlaamse Overheid vooropgesteld werden. De klasgroep valt onder ‘opleidings-
vorm 3,’ waarbij de jongeren klaargestoomd worden voor de samenleving en een
job in de reguliere sector. Een groot deel van de ontwikkelingsdoelen focust op so-
ciale vaardigheden, vrije tijd en media. De meest toepasselijke heb ik in bijlage 4
opgelijst.
5.3. Ontwerpfase
Sociaal-artistieke projecten en producties hebben vaak gelijkaardige doelgroepen,
dezelfde doelstellingen en een aantal dezelfde effecten op de deelnemers. Daarom
leek het me logisch om voor de uitwerking van dit project eens bij verschillende so-
ciaal-artistieke projecten te gaan kijken.
Na bezoeken aan de Unie der Zorgelozen en vzw Wit.h en een gesprek met An
Van den Bergh (stafmedewerkster sociaal-artistiek werk bij Dēmos) wist ik dat dit
project geen sociaal-artistiek project was. De focus ligt op participatie, omdat het
medialab als doel heeft om de leerlingen naar de reguliere werking toe te leiden.
Het agogische draagkracht van deze groep is kleiner dan dat van de andere groe-
pen waar Quindo workshops mee organiseert. Door te communiceren met de on-
dersteunende leerkrachten vanuit BuSO en door voor de aanvang van het project al
eens met de klas te gaan spreken, heb ik gedeeltelijk kunnen inschatten op welke
manier ik de groep het best kon benaderen. Doorheen het project heb ik dat af en
toe bijgestuurd.
Bij afloop van het project wil ik dat de jongeren gegroeid zijn, in hun communicatie,
in de omgang met feedback… Ik wil dat de jongeren trots zijn op hun afgewerkt ra-
dioprogramma en het gevoel hebben dat ze dit ook werkelijk zelf gerealiseerd heb-
ben. Ik ben niet zo naïef om te geloven dat deze jongeren na dit project van drie
maand perfecte sociale skills hebben.
Ik ben me ervan bewust dat het werken met dergelijke doelgroep ook een specifie-
ke aanpak vraagt. Rekening houdend met de agogische draagkracht en de indivi-
duele verschillen heb ik een kleine ‘tijdlijn’ opgesteld, deze vind je in bijlage 1. Die
gebruik ik om de inhoud van de workshops te bepalen. Na iedere workshop stel ik
49
een samenvatting op (wat hebben we gedaan? Wat gaan we volgende keer doen?)
Naast de crossmediale skills probeer ik ook steeds de mogelijke sociale skills die
ze in de workshop kunnen ontwikkelen op te lijsten. Natuurlijk heb ik hier niet altijd
volledig zicht op omdat er vaak aan bepaalde competenties gewerkt wordt, zonder
dat we ons daar bewust van zijn.
Ann Degrande werkt in het BuSO Ter Bruyninge in Kortrijk. Ik mailde haar mijn
ideeën. Zij reageerde onmiddellijk erg enthousiast en ook de directrice, Francine
Cool, stapte mee in het verhaal. De mails vind je in bijlage 2. Ann Degrande werd
aangesteld als verantwoordelijke van het project in het BuSO en er werd een ge-
schikte klas uitgekozen.
Omdat het BuSO voor dit project telkens de dinsdagnamiddag reserveert en de
leerlingen regelmatig tijdens de uren door de gangen zullen lopen, of naar de studio
op het Conservatoriumplein zullen komen, maakte ik een brief voor de leerkrachten
op. Hierin kader ik het project. De brief vind je in bijlage 3.
Hoofddoelstellingen
- De effecten van radio maken op de ontwikkeling van sociale vaardigheden
bekijken.
- Kansengroepen toeleiden naar de werking van het medialab.
Afgeleide doelstellingen
- Het afwerken van één uur live-radio zonder hulp van anderen.
- Respectvol met elkaar kunnen communiceren.
- Het kunnen omgaan met feedback (geven en ontvangen.)
- Op een verstaanbare en correcte manier kunnen communiceren met derden
of onbekenden.
- Klasgroep versterken.
- Ontwikkelen van crossmediale vaardigheden.
Tussendoelen
- De groep laten kennismaken met een radiostudio.
- De groep laten kennismaken met de werking van radio (de verschillende re-
dacties…)
- Iedereen laten spreken door de microfoon.
- Iedereen zichzelf laten horen.
- De groep laten verder bouwen op eigen ideeën.
- Leren hoe je iets kan opnemen op locatie.
- De groep leren hoe zich voor te bereiden op een interview.
- De leerlingen zelf mensen laten contacteren die ze in hun uitzendingen wil-
len.
50
5.4. Uitvoeringsfase
Ik probeerde de planning zoveel mogelijk te volgen, maar liet die op geregelde
momenten volledig varen. Hieronder een kort logboek van het verloop van ‘Radio
Respect.’
1. 16/01/2013 – Introductie project klasgroep (BuSO)
Korte uitleg Quindo, radio, kennismaken klas…
Duidelijke afspraken maken.
2. 06/02/2013 – Tweede contact klasgroep (BuSO)
Klas heeft nagedacht over concrete invulling (quiz, test, interviews, muziek…)
Kort haalbaarheid overlopen en uitnodigen voor studiobezoek op maandag 18
februari 2013.
3. 18/02/2013 – Rondleiding Quindo en korte kennismakingsworkshop – 3de
contact (Quindo)
Wat is radio? DNA van een zender. Samenstelling van een programma, ver-
schillende taken, zelf 15 minuten radio gemaakt. Korte techniek en presenta-
tietechnieken.
4. 26/02/2013 – Op locatie – 4de contact(BuSO)
Opnemen op locatie, voxpop-reportage-interview, hoe werkt een flashmic?
Wat is REAPER? – Korte interviews met leerkrachten en leerlingen.
5. 05/03/2013 – Inhoudelijk (BuSO)
Niet aanwezig, onder begeleiding van Ann Degrande (leerkracht BuSO,) ta-
kenlijst met tips en tricks doorgegeven.
6. 12/03/2013 – Wedstrijd opname – 5de contact (Quindo)
Eerste opnames voor de definitieve uitzending. Doorlopende wedstrijd (5 vra-
gen.) Techniek door Bichon. Presentatie door Kaya, Drecilla en Yasmine. (De-
rest afwezig wegens sneeuw.) Opnames voor Plug-In (50 jaar BuSO.)
7. 19/03/2013 - Interviews en voxpops – 6de contact (Quindo)
Hoe werkt een flashmic? (Herhaling.) Welke interviews zijn reeds voorbereid?
Vragen overlopen + research. Opnemen van voxpop op straat. Opname van
‘milieutips’ (Carmino en Jasmine.)
Mail van begeleidende leerkracht in bijlage 5.
8. 26/03/2013 – Interview met bokser en facebookpagina – 7de contact
(BuSO)
Beslist hoe het logo er zal uitzien. Eerste interview opgenomen met bokser.
Beslist om facebookpagina aan te maken. Groepsfoto’s genomen.
51
9. 15/04/2013 – ‘Radio Respect’-dag – 8ste contact (Quindo + muziekcentrum
TraCK*)
Druk gevulde dag.
Voormiddag: evaluatie van interview met bokser, brainstorm over inhoud pers-
bericht, schrijven introductie Radio Respect, schrijven voxpopvraag…
Workshop ‘social media management’ (Bo Desmadryl)
Workshop video (Thomas Nujittens)
Namiddag:
Muziek leren importeren (Rolf Verstraete)
Voiceovers opnemen, T-shirts (kopen en maken)
10. 20/04/2013 – 50-jaar BuSO festiviteiten (Op locatie)
Kelly, Drecilla en Chancelle stellen ‘Radio Respect’ voor op academische zit-
ting 50-jaar BuSO. Ze nemen enkele reacties op, nemen foto’s en gebruiken
de videocamera.
11. 23/04/2013 – Evaluatie + voorbereiden opnames – 9de contact (BuSO)
Evaluatie van verloop project tot nu toe. (Verslag: ‘Groepsevaluatie Radio
Respect 24 april 2013.) Voorbereiding opname ‘respecttelefoon,’ updaten so-
ciale media, voorbereiding interview Brecht Dejaegere (KVK,) brainstorm jin-
gles.
12. 24/04/2013 – opname ‘respecttelefoon’ – 10de contact (BuSO)
Opnemen van het voorbereide fragment ‘Respecttelefoon’ (met Juffrouw Loui-
se.)
13. 30/04/2013 – Interview Brecht Dejaegere (KVK) – 11de contact (KVK,
BuSO)
Met Kaya en Drecilla ging ik naar het Guldensporenstadion. Kaya had alles
geregeld met de persverantwoordelijke van KVK. Interview opgenomen. In
klas: opname respecttelefoon beluisteren en evalueren, jingle-scenario uit-
werken, respectjournaal uitwerken en extra nieuwtjes zoeken.
14. 06/05/2013 – Techniek oefenen en voorbereiden uitzending – 12de contact
(Quindo)
Oefenen van techniek voor radio-uitzending. Uitschrijven van intro’s en outro’s,
oefenen van aankondigen in de microfoon. Verdeling van laatste taken. Op-
name van extra jingles.
15. 07/05/2013 – Uitwerken planning uitzending – 13de contact (BuSO)
Invullen van programmaschema voor live-uitzending.
52
16. 13/05/2013 – Live-uitzending Radio Respect – 14de contact (Quindo)
Voormiddag: laatste keer oefenen, alles afwerken en op elkaar afstemmen.
Namiddag: effectieve uitzending (13u tot 15u) en evaluatie.
17. 14/05/2013 – Afscheid – 15de contact (Stad)
Laatste contact. Bezoek + rondleiding vernieuwde bibliotheek, dansstudio
Passerelle, Tacktoren, Budalab in Budafabriek, Muziekcafé TraCK*. Aange-
naam afscheid en gezellig samenzijn.
5.5. Evaluatie en nazorgfase
5.5.1. Door de leerlingen
Bij de aanvang van het tweede deel van ‘Radio Respect’ (de effectieve voorberei-
ding van de uitzending) heb ik het verloop met de leerlingen geëvalueerd. Dit deed
ik aan de hand van een kaartensysteem. Elke leerling kreeg een rode en een groe-
ne kaart. Daarop moesten ze een negatief aspect en een positief aspect noteren.
Het kon zowel een ervaring, gevoel, opmerking, tip… zijn. Volledig anoniem be-
landden de kaartjes op een hoop. Iedere leerling trok een kaart en las die voor. De
andere leerlingen kregen de kans om aan te vullen, te bevestigen of te verwerpen.
Op die manier probeerde ik een groepsgesprek op gang te brengen. (Voor kort ver-
slag, zie bijlage 6.)
De algemene conclusies die ik uit deze evaluatie trok dienden voor mij als leidraad
voor het tweede deel van het project.
Externe begeleiders
De sessie ‘social media management’ vonden ze erg interessant. De leerlingen
hebben er vanalles bijgeleerd (wat op school minder aan bod komt) dat ze thuis en
op school kunnen gebruiken. De uitleg was goed en verstaanbaar. Ook de video-
workshop vonden ze interessant. De leerlingen vonden het positief dat ze snel aan
de slag konden. Voor beide sessies had ik externen ingeschakeld die de opdracht
kregen om op een interactieve manier rond video en sociale media te werken.
Quindo stelde het nodige materiaal ter beschikking (laptops, camera’s, micro-
foons…)
De leerlingen vonden het niet aangenaam om muzieknummers op te zoeken en in
de afspeellijst te plaatsen. Een mogelijke oplossing hiervoor is het breder bekijken
van het thema ‘respectsongs’ en het inslepen van een aantal moderne hits die de
leerlingen graag horen. Daarbij kwam ook dat er op het moment van deze sessie
heel wat chaos was op de redactie. Niet alleen de leerlingen die afspeellijsten leer-
53
den maken, maar ook andere leerlingen en zelfs enkele vrijwilligers bevonden zich
op dat moment op Quindo.
Het medium ‘radio’ en zelfvertrouwen
De leerlingen vinden het plezant om op de radio te kunnen spreken. Het feit dat
mensen horen wat ze op de radio doen spreekt hen erg aan. Je merkt ook heel wat
vooruitgang in vergelijking met de eerste keer dat ze in de studio kwamen. Er treedt
wat gewenning op, de leerlingen voelen steeds minder stress voor de microfoon.
Het feit dat ze zelf verantwoordelijk zijn voor het eindresultaat en dat alles afhangt
van hun eigen inbreng, zorgt ervoor dat de leerlingen een uitzending maken waar
hun eigen muziek, ervaringen, belevingen en gevoelens centraal staan. Ze komen
naar buiten met een deel van zichzelf.
Een aantal leerlingen heeft het gevoel dat ze wat zelfzekerder zijn geworden. Voor-
al het aanspreken van onbekende personen op straat en het spreken door de mi-
crofoon hebben hiertoe bijgedragen. Het gebruiken van een medium dat nog steeds
redelijk wat aanzien geniet geeft hen een bepaalde status op school en bij hun
vrienden. Ook dit draagt hier volgens mij toe bij.
Computergebruik
De leerlingen vinden het aangenaam dat ze zo vaak met de computer moeten wer-
ken. Een minderheid vindt niet dat ze nieuwe computervaardigheden ontwikkelen
maar dat ze hun bestaande kennis gebruiken in functie van het project. Het feit dat
we ze volledig vertrouwen met de computers en dat ze via hun eigen kanalen in-
formatie kunnen opzoeken en aanbrengen, zorgt er volgens mij voor dat ze de
computer op een educatieve manier leren gebruiken, zonder de concrete opdrach-
ten die op school vaak gegeven worden te moeten uitvoeren.
Aanspreken van onbekenden
Een aantal leerlingen vindt het minder leuk om onbekenden aan te spreken. Dit
komt vaak omdat ze de taal niet helemaal onder de knie hebben. Een oplossing
hiervoor kan zijn om de leerling in zijn/haar moedertaal iets te laten aan- of afkondi-
gen. Deze leerlingen stelden zelf voor om tijdens de live-uitzending foto’s te nemen
of video’s te maken. Vele andere leerlingen vonden het aanspreken van onbeken-
den eerst moeilijk, maar vonden het na verloop van tijd erg leuk om te doen.
Conclusie
De jongeren werken graag op een actieve manier. Ze tonen respect voor externe
begeleiders en kijken op naar de skills die deze heeft. Daarbij is het belangrijk dat
54
deze begeleiders de jongeren op een interessante en actieve manier benaderen en
daarbij interesse tonen in het geheel van het project en voor de individuele jonge-
ren. Erg belangrijk om hun aandacht erbij te houden is de duidelijkheid van de ta-
ken die ze krijgen. Door specifieke opdrachten te geven schieten ze sneller in actie.
Het nadeel hiervan is dat ze zelf minder moeten nadenken en redeneren.
Het feit dat ze zelf verantwoordelijk zijn voor de invulling van het programma, zorgt
ervoor dat ze gemotiveerd blijven om hun eigen uitzending te maken. Omdat hen
duur materiaal toevertrouwd wordt (laptops, camera’s, fototoestellen, microfoons,
radiostudio…) werken ze er graag mee. Het brengt opnieuw een bepaalde status
met zich mee, waaraan ze aanzien ontlenen. Het zorgt voor een verhoogd zelfver-
trouwen.
De jongeren hebben het gevoel dat ze heel wat bijleren tijdens het project.
5.5.2. Door mezelf
Ieder project bestaat uit een belangrijk deel voorbereiding, uitvoering en een evalu-
atie. Aan de hand van enkele dingen die me zelf zijn opgevallen tijdens en na het
project probeer ik zelf ‘Radio Respect’ te evalueren. Met sommige dingen had ik op
voorhand helemaal geen rekening gehouden, andere zijn mogelijke gevaren waar
ik voor moet opletten…
Oppervlakkig en passief?
De resultaten van de evaluatie door de leerlingen zijn volgens mij nogal oppervlak-
kig. De jongeren vonden het moeilijk om ‘negatieve zaken’ te formuleren en het pro-
ject kritisch te bekijken. Het was moeilijk om diepgaande gesprekken te voeren en
ik merkte dat de jongeren niet goed konden uitleggen waarom ze iets positief of
negatief vonden. Ze hebben het moeilijk om kritisch te denken en zelf invulling te
geven aan abstracte opdrachten.
De oorzaak hiervan kan volgens mij gezocht worden in het systeem van de selfful-
filling prophecy waar ik het eerder over had. Veel van deze jongeren kampen met
een minderwaardigheidsgevoel en gaan een passieve houding aannemen. Andere
mensen krijgen op die manier het idee dat de jongere geen initiatief kunnen nemen
en dat ze minder vaardigheden hebben. De mensen gaan zich naar dit idee gedra-
gen. Dat heeft een weerslag op de jongeren, die hun zelfbeeld bevestigd zien.
Omdat het grootste deel van hun omgeving hun zelfbeeld in stand houdt (ze moe-
ten naar een school voor ‘bijzondere kinderen,’ verstaan niet alles wat in gewone
kranten staat, wat op televisie gezegd wordt…) geraakt men moeilijk uit de negatie-
ve spiraal. De jongeren weten vaak ook niet hoe zich te gedragen in een omgeving
waar ze niet als ‘passief en minder vaardig’ gezien worden. Op die manier gebeurt
55
dat de jongeren niet aangeleerd of gestimuleerd worden om kritisch of abstract te
denken.
Daarbij komt dat de begeleiders, en daar reken ik mezelf bij, zichzelf ook kunnen
verliezen in het systeem. Het vraagt heel wat geduld en geloof in de mogelijkheden
van de jongeren om met hen een kwalitatief eindresultaat te bereiken. Ik betrapte
mezelf er soms op dat ik de jongeren als erg passief benaderde en zelf invulling
begon te geven aan een aantal vragen of problemen. Belangrijk is dat de begelei-
der zich hiervan bewust is en tijdig zijn gedrag kan bijsturen.
Tijd en traagheid
Wat mij ook opviel en aansluit bij het vorige, was de traagheid waarmee de jonge-
ren werken en leren. De leerlingen leren op traag tempo. Het is dus erg belangrijk
dat een project als dit, waarbij de focus ligt op de ontwikkeling (het leren) van socia-
le vaardigheden, zich aan deze snelheid aanpast.
Wegens de beperkte periode, waren de jongeren aan een deadline gebonden, waar
naartoe gewerkt werd. Dit was niet de hoofdreden. Van school uit wordt snelheid
vaak gestimuleerd. ‘Trage leerlingen’ worden als minder intelligent gezien en krij-
gen vaker alternatieve taken. Op die manier wordt geen aandacht geschonken aan
het individuele tempo en bestaat het gevaar dat de leerling uiteindelijk afhaakt of
zichzelf niet meer als deel van het project ziet.
De snelheid en deadlines waaraan de school veel belang hecht zijn niet altijd com-
bineerbaar met de doelstellingen die ik vooropgesteld heb (het afwerken van één
uur liveradio zonder hulp van anderen, respectvol met elkaar kunnen communice-
ren, kunnen omgaan met feedback, verstaanbaar en correct kunnen communiceren
met derden, klasgroep versterken en crossmediale vaardigheden ontwikkelen.) Na-
tuurlijk onderschrijft Ter Bruyninge deze doelstellingen, maar ze zijn zich, naar mijn
bescheiden mening, niet altijd bewust van de klassieke schoolse werkwijze waar-
mee ze dergelijke dingen aanpakken. Om mijn doelstellingen optimaal te realiseren
moeten we die werkwijze loslaten en de ‘methodiek van de traagheid’ gaan gebrui-
ken.
De vergelijking met sociaal-artistiek werk wordt hier opnieuw duidelijk. Dēmos stelt
in zijn ‘visietekst: sociaal-artistiek werk’ dat sociaal-artistiek werk de ‘methode van
de traagheid’ is. Daar wordt heel wat belang aan gehecht, om zo het individuele
traject van elke deelnemer te optimaliseren (Dēmos, 2010.) Naast respect, diep-
gang, talentbenadering en valorisatie van de leefwereld wordt traagheid door
Dēmos omschreven als een van de essentiële bouwstenen voor een ‘geslaagd’
sociaal-artistiek project.
De methode van de traagheid geeft mensen de kans om zich op hun eigen tempo
te ontwikkelen, de stress van de buitenwereld valt weg. De methode rebelleert te-
56
gen de economische principes waarbij alles zo snel en goed mogelijk moet gebeu-
ren en waar zij die niet meekunnen achtergelaten worden.
Professionele begeleiding
Opnieuw maak ik de vergelijking met het sociaal-artistiek werk, waar professionele
kunstenaars bij de werking betrokken worden. Op die manier verzekert men een
artistiek eindproduct en trekt men een artistiek proces op gang. De kunstenaar
zorgt voor de nodige artistieke begeleiding. Die wordt bijgestaan door een sociaal
werker.
Het was iets waar ik op voorhand te weinig bij had stilgestaan. Ikzelf ben geen pro-
fessioneel radiomaker. Ik geef af en toe kennismakingsworkshops ‘radio,’ maar een
groot deel is voor mij nog steeds een mysterie. Het lijkt me dan ook aangeraden om
iemand met meer en professionelere ervaring bij het project te betrekken. Zo wordt
ook een kwalitatieve uitzending verzekerd.
Vanuit Ter Bruyninge kreeg Ann Degrande de opdracht om het project te onder-
steunen. Zij is leerkracht zedenleer en kent de klasgroep al een hele tijd. Haar in-
zicht in de onderlinge relaties in de klasgroep kwam regelmatig van pas bij het ver-
delen van taken, maken van groepjes… Ikzelf, als derdejaarsstudent sociaal-
cultureel werk heb enige theoretische achtergrond en heb ervaring met kinderen en
jongeren dankzij de jeugdbeweging. Er was geen professionele sociaal werker bij
het project betrokken. Ann, als leerkracht, benaderde het project met een sterke
schoolse inslag. Een sociaal werker had het op een tragere maar intensievere ma-
nier aangepakt.
Agogische draagkracht
Op voorhand was ik me er bewust van dat de jongeren een andere agogische
draagkracht hebben dan de groepen waar ik anders mee werk. Ik geloof niet dat de
draagkracht kleiner is, maar dat voor de jongeren een andere leermethode nodig is.
Het was belangrijk om dit op een correcte manier in te schatten. Hiervoor ging ik op
voorhand op bezoek om met de klas kennis te maken en sprak ik met de leerkrach-
ten.
Tijdens het project bleek dat ik de groep correct ingeschat had en dat de pedagogi-
sche aanpak efficiënt was. Af en toe moest het aangepast of bijgestuurd worden en
bleek een aantal leerlingen een specifieke aanpak te vragen. Carl bijvoorbeeld, een
16-jarige jongen met autismespectrumstoornis, had heel wat meer persoonlijke be-
geleiding en extra duiding bij taken en planningen nodig. Voor mij was het regelma-
tig zoeken naar de juiste aanpak en de meest efficiënte methode.
57
Natraject
Een van de hoofddoelstellingen van Radio Respect was om de geïnteresseerde
jongeren na het project een plaats te geven in de reguliere werking van het media-
lab. Door samen met de jongeren een persoonlijk traject uit te werken, kunnen ze
evolueren in de richting die ze zelf willen.
De jongeren een passende plaats geven binnen Quindo zal een moeilijke taak zijn.
Momenteel is Quindo volgens mij niet helemaal klaar om doelgroepen te ontvangen
en te begeleiden. De wil is er zeker, maar het is erg intensief en tijdrovend.
Door extra personeel aan te werven of samenwerkingen met sociale partners aan
te gaan, kan de werking zich openstellen voor moeilijk bereikbare groepen.
Conclusie
De jongeren hebben het moeilijk om kritisch en abstract te denken. Het is belangrijk
om als begeleider steeds te blijven geloven in de mogelijkheden en competenties
van de jongeren en niet te vervallen in de gemakkelijke oplossing van klassieke
schoolse methodieken. Met ‘Radio Respect’ had ik een aantal doelen vooropge-
steld, waarvan ik later besefte dat die onmogelijk haalbaar waren in de periode die
we vastgelegd hadden. Traagheid is een belangrijk begrip en moet primeren op
deadlines en externe druk. Het betrekken van professionele radiomakers zou een
meerwaarde voor het project zijn, op die manier kan gestreefd worden naar een
kwalitatief eindproduct en ‘crossmediale proces.’ Het is belangrijk om het agogische
draagkracht van de jongeren op een correcte manier in te schatten. Tijdens dit pro-
ject is dit redelijk goed gelukt.
De jongeren kunnen na het project terecht in de reguliere werking van het media-
lab. Hierbij worden ze persoonlijk begeleid.
5.5.3. Door BuSO Ter Bruyninge
Per leerling had ik een formulier opgesteld waarin ik peilde naar de situatie voor de
aanvang van het project, de evolutie van de jongere tijdens het project en mogelijke
werkpunten. De begeleidende leerkrachte vanuit Ter Bruyninge vulde deze formu-
lieren in. Opvallend is dat de resultaten van deze evaluatieformulieren sterk aan-
sluiten bij de evaluatie door de jongeren zelf.
Ann Degrande merkt bij alle leerlingen een positieve ontwikkeling van het zelfver-
trouwen.
58
Daarnaast tonen de leerlingen meer initiatief en zijn ze sneller geneigd om taken op
te nemen. Dit merkt ze vooral tijdens het projectwerk en komt niet terug in de les-
sen of tijdens andere activiteiten.
De taalachterstand die sommige leerlingen hebben zorgt ervoor dat ze niet allemaal
even actief meewerken aan audio-opnames. Deze leerlingen komen zelf met idee-
en om hun bijdrage aan het project te leveren.
Francine Cool, directrice van BuSO Ter Bruyninge, drukte haar appreciatie voor het
project uit in een brief. Daarin vermeldt ze het ‘openbloeien van anders schuchtere
en teruggetrokken leerlingen.’ (Zie bijlage 5 ‘appreciatie voor radioproject.’)
5.5.4. Conclusie
Bij wijze van samenvatting heb ik bovenstaande evaluaties samengevoegd in een
SWOT-analyse. Op die manier ontstaat een duidelijk overzicht van de sterktes en
zwaktes van het project, maar ook van de kansen die het biedt en de mogelijke ge-
varen waarvoor men moet oppassen. De SWOT-analyse dient als basis voor het
volgende hoofdstuk, waarin ik enkele aandachtspunten voor vervolgprojecten of
gelijkaardige initiatieven probeer te formuleren.
Strenghts
- Radio maken is avontuurlijk (onbekend.)
- Het is zeer actief en praktisch.
- Weg van de schoolse context.
- Mogelijkheid om aan heel wat uiteenlopende sociale vaardigheden te wer-
ken.
- Versterken van zelfvertrouwen.
- Vertrouwen met materiaal.
Weaknesses
- Tekort aan professionele begeleiding.
- De klassieke schoolse werkwijzen die doordringen in het project (snelheid.)
Opportunities
- Betrekken van externe begeleiders.
- De jongeren toeleiden naar het Kortrijkse vrijetijdslandschap door samen-
werkingen aan te gaan.
- Samenwerkingen met sociale organisaties.
59
Threats
- Zich als begeleider laten vangen door het selffulfilling prophecy-systeem
waarmee de jongeren kampen.
- De neiging om zelf richting en invulling te geven aan het project.
- Correct inschatten van agogische draagkracht.
- Verschillende werkmethodes en visies.
60
Hoofdstuk 6: Op naar een nieuw project
Na afloop van ‘Radio Respect’ werd het project op drie verschillende niveaus ge-
evalueerd. Door de jongeren zelf, door de school Ter Bruyninge (leerkracht en di-
rectie) en door mezelf. De resultaten van die evaluaties goot ik in een SWOT-
analyse (zie hoofdstuk 5.) Op basis daarvan wil ik een aantal verbeteringsmogelijk-
heden en aandachtspunten uitwerken voor toekomstige en gelijkaardige projecten.
6.1. Projectevaluatie ‘Radio Respect’
De jongeren werken op een actieve manier en hebben het moeilijk om kritisch en
abstract te denken. Hun agogische draagkracht moet op een juiste manier inge-
schat worden en theoretische inzichten worden best aan de hand van praktische
voorbeelden en ervaring aan de man gebracht. De jongeren krijgen graag concrete
taken, het is een kunst om ze zelf invulling te laten geven aan abstracte opdrach-
ten.
Projecten die sociale doelstellingen vooropstellen, zoals het aanscherpen van soci-
ale vaardigheden en het versterken van een groep, werken best op een trage ma-
nier. Het werkt niet stimulerend om de snelheid kunstmatig op te drijven onder druk
van derden.
De jongeren kijken op naar de skills van de begeleiders en willen door hen aan-
vaard en bevestigd worden. Het is belangrijk dat zowel begeleiders met een sociale
achtergrond als begeleiders met een mediagerichte achtergrond bij het project be-
trokken worden. Het is belangrijk om als begeleider interesse te tonen in de jonge-
ren en te geloven in hun kwaliteiten en mogelijkheden.
Een grote stimulans en motivatiefactor voor de jongeren is de verantwoordelijkheid
die ze krijgen. Ze moeten zelf invulling geven aan een volledig programma, kunnen
professioneel materiaal gebruiken, moeten zelf contacten leggen… Dit draagt bij
aan een groter zelfvertrouwen.
6.2. Aandachtspunten
Op basis van bovenstaande evaluatie probeer ik een aantal aandachtspunten te
formuleren.
6.2.1. De juiste partners
Dergelijke projecten zijn moeilijk alleen te organiseren. Ze vragen heel wat tijd en er
moet genoeg begeleiding voorzien worden. Door met sociale of sociaal-artistieke
partners in zee te gaan verzeker je professionele (sociale) begeleiding. Het media-
61
lab is dan de leverancier van de locatie, het materiaal en de crossmediale experti-
se. Zij verzekeren professionele begeleiding op gebied van radio maken.
Het is belangrijk om op voorhand met alle betrokken partners een duidelijke visie te
ontwikkelen. Daar wordt beter wat te vaak dan te weinig over gesproken. Op die
manier komt het tijdens het project niet tot aanvaringen of ontevredenheid over el-
kaars werkwijzen. Je doet er goed aan om samen een visie te ontwikkelen en een
methodiek vast te leggen. Die kan in de loop van het project wijzigen, maar daar
moet dan ook over gesproken worden. Op die manier kan er professioneel gewerkt
worden.
6.2.2. Groepssamenstelling
Om dergelijk project te realiseren is een groep jongeren essentieel. De groep hangt
vaak samen met de betrokken partners en heeft een grote invloed op de voorberei-
ding. Die dient immers afgestemd te worden op de groep waarmee gewerkt zal
worden.
De groepssamenstelling is zeer belangrijk voor het verloop van het project. Zo moet
de keuze gemaakt worden tussen een bestaande groep (zoals bij ‘Radio Respect’)
of een nieuwe groep, die je zelf samenstelt. Beiden hebben voor- en nadelen.
Een bestaande groep heeft vaak al heel wat groepsprocessen achter de rug en de
leden hebben de tijd gehad om zich op elkaar af te stemmen. Een bestaande groep
kan vastgeroest zijn in een aantal gebruiken en relaties, maar kan ook al een erg
productieve en efficiënte eenheid vormen.
Binnen een nieuwe groep bestaan nog geen (of weinig) onderlinge relaties en krijgt
iedereen een (nieuwe) kans om zich te profileren. De groepsprocessen zijn in die
beginfase vaak nog manipuleerbaar, waardoor een begeleider gemakkelijker kan
ingrijpen wanneer zich bepaalde negatieve relaties ontwikkelen.
6.2.3. De voorbereiding
In een vervolgproject of een nieuw radioproject in de trant van ‘Radio Respect’ is
het belangrijk om grondige voorbereidingen te treffen. Gebaseerd op de groep en
de verschillende partners is de voorbereiding erg specifiek voor het project. Er be-
staat dus geen mogelijkheid om die te standaardiseren en als het ware een ‘hand-
boek sociale radioprojecten’ te schrijven.
Afhankelijk van de noden van de groep (bestaande groep of groep samengesteld
vanuit een gemeenschappelijke hulpvraag van de individuen) kan een aantal doel-
stelling naar voor geschoven worden. De ontwikkeling van sociale vaardigheden
neemt daarbij een centrale positie in. Op basis van de ‘onderontwikkelde’ vaardig-
62
heden van de groep, kan de prioriteit op verschillende concrete vaardigheden ko-
men te liggen.
Daarna kan de ontwikkeling van concrete sociale vaardigheden gekoppeld worden
aan concrete aspecten van radio maken. In de mate van het mogelijke heb ik dit
met ‘Radio Respect’ ook gedaan. Doorheen het project vielen me nog zaken op,
waar ik op voorhand niet onmiddellijk aan gedacht had.
Een aantal voorbeelden:
- Het contacteren van onbekenden/derden/beroemdheden.
De eigen angst overwinnen om onbekenden aan te spreken en leren om-
gaan met afwijzingen. De jongeren leren correct mailen, telefoneren, spre-
ken. Ze leren de nodige en correcte informatie meegeven en beleefd blijven.
- Taakverdeling programmavoorbereiding
De leerlingen leren verantwoordelijkheid opnemen voor toegewezen taken.
Ze leren omgaan met verschillende rollen en hiërarchieën.
- Opnames beluisteren en evalueren
Door elkaars opnames te beluisteren en te evalueren leren de jongeren om-
gaan met feedback. Zowel het geven als het ontvangen.
- Live-uitzending en de momenten ervoor
Leren omgaan met stresssituaties en flexibel omspringen met tijd. Tijd leren
inschatten en planningen kunnen maken.
Door op voorhand een overzicht te maken welke vaardigheden op welke manier
getraind worden, wordt het een stuk gemakkelijker om de verschillende workshops
vorm te geven.
Een goede voorbereiding bespaart erg veel werk en zorgt voor minder stresssitua-
ties, maar zoals eerder aangehaald werd, is de traagheid erg belangrijk en moeten
dergelijke projecten zich naar het tempo van de deelnemers schikken. Een goede
voorbereiding is er dus een die op het juiste moment overboord gekieperd kan wor-
den.
Door alles op het tempo van de jongeren te doen, is het moeilijk om een vaste
tijdsplanning op te maken. Een algemeen beeld van wat je denkt tegen wanneer
bereikt te hebben is wel nuttig.
In een ideale situatie wordt na ieder contact met de groep een nieuwe planning
gemaakt voor de volgende workshop, dit op basis van de afgewerkte taken, de inte-
resses van de jongeren en de sociale vaardigheden die je vooraf selecteerde.
63
Uit de evaluatie door de jongeren kan men afleiden dat zij graag in een rustige om-
geving werken. Bij de voorbereiding is het dus belangrijk de studio te reserveren
wanneer die door niemand anders gebruikt wordt. Het zorgt voor een rustige en
veilige omgeving waarbinnen de jongeren zich niet terughoudend moeten opstellen
of geen indruk hoeven te maken op derden.
6.2.4. Permanent evalueren
Belangrijk en een grote meerwaarde voor het project, is permanente evaluatie.
Door op regelmatige basis evaluatiesessies te organiseren met de jongeren en de
verschillende partners komen moeilijkheden of ergernissen snel naar boven. Zo kan
er tijdig bijgestuurd worden.
Er moet gezocht worden naar een manier waarop de jongeren in een veilige omge-
ving negatieve feedback kunnen geven. Er kan een methodiek uitgedacht of ge-
zocht worden waarbij het voor de jongeren gemakkelijker wordt om (anoniem) kriti-
scher te zijn.
Evalueer ook regelmatig het bereiken van de doelstellingen die vooraf vastgelegd
werden. Op die manier blijf je vasthouden aan de essentie van het project, zonder
af te dwalen. Opnieuw, net als bij de voorbereidingen, is het aangeraden om als
begeleider flexibel te zijn en de jongeren te volgen in de richting die zij aangeven.
Zo kan een radioproject bijvoorbeeld uitdraaien in het organiseren van een DJ-
battle, waarbij aan exact dezelfde doelstellingen voldaan wordt.
Het lijkt me ook belangrijk om permanent te reflecteren over het eigen handelen en
de eigen houding ten opzichte van de jongeren. Op die manier kan je de negatieve
spiraal waar ik het eerder over had, proberen te doorbreken.
6.2.5. Nazorg
Het is aangewezen om de jongeren pas door te verwijzen naar de reguliere werking
van het medialab wanneer het medialab hier ook effectief klaar voor is. Het is voor
deze jongeren niet altijd gemakkelijk om mee te draaien in een bestaande ‘normale’
groep. Dat kan erg demotiverend werken en slaat (opnieuw) een deuk in hun zelf-
vertrouwen. Door hen het gevoel te geven dat ze ergens goed in zijn wordt hun
zelfvertrouwen gestimuleerd. Wanneer achteraf blijkt dat ze toch niet kunnen wat ze
dachten te kunnen, kan dit erge gevolgen hebben voor de jongeren. In het volgend
hoofdstuk kom ik kort terug op doelgroepwerking binnen het medialab.
64
6.2.6. Professionals
Je hoeft geen professionele radiomaker te zijn om een radioproject op poten te zet-
ten. Het is wel belangrijk om je eigen capaciteiten op een realistische manier in te
schatten en op sommige momenten professionele(re) hulp in te schakelen. Het
heeft een positieve invloed op het eindproduct, maar ook op het proces. Bij sociaal-
artistieke projecten worden ook telkens echte kunstenaars betrokken, de ‘Homeless
Cup’ heeft ook een echte voetbaltrainer…
65
Hoofdstuk 7: conclusies en aanbevelingen Hoe kan Quindo evolueren naar Community Radio en wat is de meerwaarde ervan?
Toen ik in Brussel op bezoek was bij Dēmos, vroeg An Van den Bergh
me naar het draagvlak van Radio Respect bij de andere vrijwilligers op
Quindo. Toen moest ik toch even nadenken. Weet iedereen eigenlijk wel
waar ik mee bezig ben? Is het iets wat ik écht doe vanuit mijn eigen
overtuiging? Leeft er op Quindo een klimaat waarin dergelijke projecten
passen? Als ik anderen erbij zou willen betrekken, zou dat dan vlot
gaan?
Ze zag me denken en zei: “ik zou me er geen illusies bij maken.” Ze be-
nadrukte het belang van een draagvlak, niet enkel voor dergelijke initia-
tieven, maar voor het denkkader dat ervan aan de basis ligt. En gelijk
heeft ze. Het zou jammer zijn om dit project, dat gegroeid is vanuit de
overtuiging dat Quindo iets kan bijdragen aan de samenleving en dat het
een meerwaarde voor de organisatie vormt, niet gedragen wordt door de
rest van de leden. Maar als ik hier na mijn stage wegga, (of als vrijwilliger
binnen enkele jaren) zouden dergelijke initiatieven dan blijven bestaan?
Zou Quindo nog steeds een ‘sociaal laboratorium’ zijn?
Community radio wordt zowel gebruikt als een ‘hefboom’ voor een volledige ge-
meenschap als wel voor de individuen betrokken bij de zender. Het versterkt het
gemeenschapsgevoel, de betrokkenheid en participatie aan de buurt en de volledi-
ge samenleving.
Community radio mag niet gezien worden als de methodiek om achtergestelde wij-
ken er bovenop te helpen. Het pakt heel wat symptomen aan (het haalt mensen uit
hun isolement, geeft ze relevante informatie over de buurt, bevordert de communi-
catie en werkt aan de ontwikkeling van sociale vaardigheden.) Het neemt dus de
oorzaak van achterstelling niet weg.
Het implementeren van de ‘communitygedachte’ in de werking van Quindo zoals
die er vandaag uitziet, is iets wat langzaamaan zal moeten gebeuren. Ik ga op zoek
naar manieren om het sociaal aspect verder te verankeren in de werking.
De meerwaarde die Quindo momenteel heeft voor de lokale samenleving kan op
deze manier vergroot en uitgebreid worden. Quindo promoot de eigen stad, zowel
bij de lokale bevolking als bij een breder publiek. Het biedt een platform waar jonge
artiesten hun luisterpubliek mee kunnen vergroten, maar waar ook geïnteresseerde
radiomakers en toekomstige mediaproducenten hun ding kunnen doen. Quindo
heeft de mogelijkheid om verschillende Kortrijkse subculturen en groepen (op-
nieuw) met elkaar te verbinden door iedereen de kans te geven om op dezelfde
manier een eigen boodschap uit te sturen. Door in te zetten op de participatie van
kansengroepen kan het medialab mensen de kans geven om hun positie in de
66
maatschappij en op de arbeidsmarkt te verbeteren. Quindo kan mensen toeleiden
naar organisaties, evenementen of individuen waar ze anders nooit mee in aanra-
king zouden komen. Op die manier draagt het ook bij tot het verhogen van de tole-
rantie en de democratisering van de lokale samenleving.
Hierbij doe ik een poging om kort enkele bescheiden aanbevelingen te doen, die
Quindo volgens mij in de richting van community radio kunnen laten evolueren. Elk
onderdeel op zich is een eindwerk waard.
7.1. Verankering in de stad
Door het betrekken van verschillende lokale verenigingen en organisaties verankert
Quindo zijn werking in de stad. Het creëert naambekendheid over alle leeftijden,
sociale klassen en deelgemeenten heen en zorgt daarbij voor een draagvlak bij de
bevolking. Het verzekert de toeleiding van verschillende mensen en dus de diversi-
teit van de vrijwilligersgroep. Daarnaast zorgt het ook voor een diversiteit in het
programma-aanbod en de berichtgeving. Het betrekken van actieve lokale organi-
saties zorgt dus voor een democratisch Quindo, waarbij het gevaar op een homo-
gene vrijwilligerspoule en eenzijdige berichtgeving voor de Kortrijkse ‘culturele yup-
pies’ vermeden wordt.
Een andere manier om lokale organisaties te betrekken bij de werking van Quindo
en een draagvlak voor het medialab te creëren, is het intensiever inschakelen van
Kortrijkzanen binnen de werking.
Het lijkt me interessant om een platform op poten te zetten waar verenigingen ex-
pliciet de kans aangeboden krijgen om een samenwerking met Quindo aan te gaan.
Dit kan de vorm van een vast radioprogramma aannemen, waarin verschillende
organisaties, verenigingen of groepen de kans krijgen om zichzelf voor te stellen.
Een wekelijks programma, onder begeleiding van een Quindo-medewerker of vrij-
williger, dat telkens door een andere organisatie gemaakt wordt. Op die manier lei-
den we verschillende mensen naar de organisatie toe en verzekeren we een diver-
se berichtgeving.
Door te werken met een vast format en een lange voorbereidingsperiode waarin de
opnames gebeuren, kan dergelijk programma een volledig seizoen uitzenden. Mo-
menteel gaat Quindo regelmatig in op aanvragen om projectradio te maken, waarbij
organisaties eenmalig uitzenden. Afgelopen jaar waren er onder andere de Unie
der Zorgelozen en 4AD uit Diksmuide. Een doordacht format met gemakkelijk temp-
late kan met de organisatie op voorhand overlopen worden en krijgt de invulling die
zij eraan willen geven. Met andere woorden, een lokale organisatie kan zijn eigen
boodschap de wereld insturen, komt in aanraking met het medialab en leert de
werking kennen. Op die manier verlaagt Quindo de drempel voor geïnteresseerde
vrijwilligers.
67
Een eerste vergadering met de groep medewerkers brengt duidelijkheid over de
mogelijke invulling van het programma. Ze selecteren zelf hun muziek, doen zelf de
presentatie en indien mogelijk bedienen ze ook het mengpaneel. Dergelijk pro-
gramma lijkt mij de ideale invulling van ‘radio van, door en voor Kortrijk.’
De naam van het programma kan bestaan uit één vast deel (bijvoorbeeld: ‘This Is
Kortrijk (TiK)) en de naam van de organisatie. Zo kan een uitzending bijvoorbeeld
de naam ‘TiK- Jin Scouts Groeninge’ krijgen. Zowel vzw’s, feitelijke verenigingen
als vriendengroepen komen hiervoor in aanmerking. Denk aan De Kreun, een
groepje Kortrijkse lifestyle-bloggers, de barmannen van Den Bras…
Momenteel is Quindo hier goed op weg. Collectieven als Tacticz en Soul Input vzw
vinden hun weg en organisaties als de ‘Unie der Zorgelozen’ kunnen er gerust een
opname doen. Quindo doet er goed aan het open beleid dat momenteel gevoerd
wordt, waarbij externen de studio onder begeleiding kunnen gebruiken, verder te
zetten.
7.2. Samenwerking met sociale partners
Door samenwerkingen met sociale partners als het OCMW en CAW op poten te
zetten kan de sociale werking tijdelijk verzekerd worden. Projecten gericht op parti-
cipatie, inclusie, sociale vaardigheden in combinatie met radio zijn redelijk nieuw.
Veel sociale organisaties daarentegen zetten wel een sociaal-artistieke werking op,
waarbij ze dezelfde resultaten nastreven, dezelfde kernwoorden gebruiken en een
gelijkaardige methodiek hanteren.
An Van den Bergh, stafmedewerkster van Dēmos, verwees naar de participatiepro-
jecten die zij jaarlijks ondersteunen. In september 2013 nemen ze verschillende
projectvoorstellen door en worden één à twee projecten gesubsidieerd voor de ko-
mende twee of drie jaar.
7.2.1. Mogelijke partners
Een mogelijke partner in Kortrijk is Habbekrats vzw, die jongeren uit ‘randgroepen’
ontmoetingskansen biedt, hen weerbaarder wil maken… Habbekrats doet dit onder
andere door verschillende laagdrempelige projecten op poten te zetten. Jongeren
die interesse hebben in audio en radio zouden in dergelijke samenwerking met
speciale begeleiding op een vast moment aan een eigen radioprogramma kunnen
werken. De jongeren waar zij mee werken zijn tussen 10 en 21 jaar. Vanaf 16 jaar
behoren ze ook tot de groep jongeren die Quindo wil bereiken. Een deel van de
jongeren die deelnamen aan Radio Respect nemen ook deel aan activiteiten van
Habbekrats.
68
Binnen sociaal-artistieke projecten en organisaties is er heel wat aandacht voor de
individuen binnen de groep. Zowel binnen het project en de organisatie als daarbui-
ten, (bijvoorbeeld woonomstandigheden, financiële toestand, verslaving…) Sa-
menwerkingen met partners uit het sociaal-artistieke werkveld (zoals de Unie der
Zorgelozen en Wit.h in Kortrijk) kunnen ervoor zorgen dat de nadruk sterker op de
individuele begeleiding komt te liggen. Sociaal-artistieke organisaties streven naar
kwalitatieve eindresultaten, op die manier kan zowel het maximale uit het proces
als uit het product gehaald worden. Een kwalitatief product bevestigt en versterkt
het proces.
Ook de bibliotheek kan een ideale partner zijn. De nieuwe functies van de biblio-
theek focussen op participatie en toeleiding.1 Een sterke nadruk ligt op het bereiken
van kansengroepen en het vervullen van een doorverwijzingsfunctie. De nieuwe
bib-medewerkers staan open voor vragen en proberen een individueel antwoord te
bieden. Daarnaast heeft de bib als taak om de ‘digitale kloof’ te dichten en rond
mediawijsheid te werken. Hiervoor is Medialab Quindo een ideale partner, zowel
om naar door te verwijzen bij vragen rond media, radio, televisie… als om samen
een project rond mediawijsheid2 op te starten. Ook Mediaraven vzw in Gent en Villa
Bota in Brugge lijken hier ideale partners (als we het wat verder zoeken) of basis-
educatie, de jeugddienst, middelbare en lagere scholen…
Door het inrichten van bijvoorbeeld workshops of een kennisdatabank rond media-
wijsheid draagt Quindo bij tot een kritischer en geëmancipeerder publiek én zorgt
ze voor uitdagingen bij haar medewerkers. Mediawijsheid is een begrip dat erg veel
omvat en door iedereen anders ingevuld wordt. Educatie is er een belangrijk deel
van, en laat dat nu net een van Quindo’s hoofddoelstellingen zijn. Stad Kortrijk
spreekt in ‘Plan Nieuw Kortrijk’ over ‘power to the people’3 en hoe belangrijk ze het
vinden om mensen sterker te maken op gebied van tewerkstelling, sociale omgang
en media, onder andere via mediawijsheid.
7.2.2. Andere partners
Nu gebeurt het af en toe dat organisaties als Begeleidingscentrum Bethanie vzw of
jeugdpsychiatrie De Patio vzw een workshop aanvragen. Tom Christiaens, coördi-
nator van Quindo, gaat hier graag op in en het zijn vaak de workshops waar de be-
geleiders het meest voldoening uit halen. Met de nodige middelen kan deze wer-
king verder uitgebouwd worden. Hierbij moet Quindo oppassen dat het dergelijke
workshops niet organiseert met oog op ‘liefdadigheid,’ maar met als doel iedereen
gelijke kansen te geven om te participeren binnen de organisatie en mensen te
empoweren. Sommige groepen hebben een extra duwtje in de rug nodig. Bij een
verdere uitwerking moet voorzien worden in een opvolging na de workshop, waarbij
1 Vlaamse Overheid, ‘decreet betreffende het Lokaal Cultuurbeleid.’ 2 Mediawijsheid kan vele betekenissen hebben. Iemand die mediawijs is, beschikt over de crossmediale vaar-digheden die op pagina 9 gedefinieerd worden. 3 STADSCOALITIE, Plan Nieuw Kortrijk, 2013, pagina 22
69
de jongeren de kans krijgen om mee te draaien op Quindo, onder (intensievere)
begeleiding. Deze organisaties zien ook voordelen in dergelijke samenwerkingen.
(Zie bijlage 9 ‘Samenwerking De Patio-Quindo.’)
7.2.3. Valkuil
Het grootste probleem bij dergelijke projecten en samenwerkingen is natuurlijk de
mankracht. Door gebruik te maken van die Vlaamse subsidies voor participatiepro-
jecten bestaat de mogelijkheid om iemand in dienst te nemen. Om een project
duurzaam te maken moet het in tijd de periode met subsidies overstijgen. De part-
nerorganisaties dienen dus zodanig in de samenwerking en het project te geloven
dat ze er ook zelf in willen investeren door bijvoorbeeld iemand in dienst te nemen
of door iemand hiervoor te detacheren.
7.3. Vrijwilligerswerking
Door bewust de aandacht te vestigen op de vrijwilligerswerking zorgt men ervoor
dat de vrijwilligers zich goed voelen in de organisatie. Dit kan door de organisatie af
te stemmen op de vrijwilligers (vrijwilligersovereenkomst, uitleenbeleid, reservaties,
workshops, inspraak- en participatieorganen…) en door de vrijwilligers op een per-
soonlijk niveau op te volgen (vanaf de eerste kennismaking zorgen dat de vrijwilli-
ger kan groeien in de taken die hij wil opnemen.) Een goede vrijwilligerswerking
zorgt ervoor dat de vrijwilligers tevreden zijn. Tevreden vrijwilligers identificeren zich
met de organisatie en zijn niet enkel fantastische ambassadeurs maar ook produc-
tieve medewerkers die de organisatie naar een hoger niveau tillen en daar houden.
Ontevreden vrijwilligers daarentegen kunnen ervoor zorgen dat een goed functione-
rende organisatie in een negatieve spiraal terecht komt.
Hier bestaan twee uitersten. Organisaties in het jeugdwerk (zoals jeugdverenigin-
gen) zijn vaak ‘vrijwilligersorganisaties.’ Deze bevinden zich vaak in de ‘vrijetijdszo-
ne’ en worden als ontspannende bezigheid ervaren. De organisatie zorgt ervoor dat
iedereen zich hier welkom voelt en zal iedereen op een persoonlijk niveau opvol-
gen. Het doel is hier om jongeren te amuseren en, wanneer ze dit zelf willen, bij te
leren. Een ander uiterste is de organisatie die zich focust op zeer kwalitatieve eind-
resultaten en de vrijwilligers sterk selecteert op kennis en vaardigheden.
Volgens mij worden deze gecombineerd in de sociaal-artistieke aanpak. Die vergt
heel wat tijd en heeft een zeer grote sociale insteek, alsook een erg intensieve ar-
tistieke ‘opleiding.’ Hier ligt de focus zowel op het product als het proces. Tijd en
engagement van de vaste medewerkers zijn hierbij kernbegrippen. Ze investeren
heel wat in de opvolging van nieuwe en bestaande vrijwilligers en het afstemmen
van de organisatie op die vrijwilligers.
70
Concreet
Het aanstellen van een extra werkkracht die zich toelegt op met de vrijwilligerswer-
king lijkt me zeker niet overbodig. Het belang hiervan kan niet overschat worden.
Een organisatie die draait op 160 vrijwilligers kan niet overleven zonder iemand die
zich over hen ontfermt. Momenteel komt dit allemaal op de schouders van de coör-
dinator, tevens enige werkkracht, terecht, die hier niet alleen geen tijd voor heeft,
maar er ook niet de nodige kennis over bezit.
Een organisatie die een heleboel jongeren over de vloer krijgt en inspanningen pro-
beert te doen om moeilijk bereikbare doelgroepen te betrekken, vervult een taak in
het jeugdwerk. De uitdaging bestaat erin om de Kortrijkse jeugddienst en het stads-
bestuur te overtuigen van de duidelijke meerwaarde die deze werking heeft voor de
stad. Gelijkaardige organisaties, met vaak een kleiner aantal vrijwilligers, werken
met een groter team. Villa Bota in Brugge heeft 90 vrijwilligers en 5 werkkrachten
(Sarina Mary, 2013.) Mediaraven, dat erkend wordt binnen het Vlaamse jeugdwerk,
heeft er ongeveer 200 en stelt maar liefst 14 man te werk (Wouter De Meester,
2013.) Deze organisaties ontvangen geld van de gemeente en zijn vaak onderdeel
van een gemeentedienst als het cultuurcentrum. Daarnaast werken sommigen van
hen aan Europese projecten, waardoor ze met projectsubsidies personeel kunnen
aanwerven.
Quindo zorgt (gratis) voor uitvoerige verslaggeving (radio, artikels, foto’s, video’s)
van verschillende evenementen in Kortrijk en bereikt zo een publiek buiten Zuid-
West-Vlaanderen waar ze wil bijdragen aan de positieve beeldvorming rond de
stad.
Zoals op Quindo al enige tijd gezegd wordt, is het aanstellen van een vrijwilligers-
werker erg belangrijk om het vrijetijdsaspect verder op te volgen en uit te breiden.
De organisatie zoals die nu bestaat, staat of valt met de vrijwilligers.
7.4. Formeel vastleggen
Een manier om het sociale aspect van de organisatie ‘officieel’ te verzekeren en
bijna afdwingbaar te maken is door sociale doelstellingen en taken te omschrijven
in de statuten van de VZW. In een situatie waarbij het dagelijks bestuur en de coör-
dinator vervangen worden bestaat dan de mogelijkheid om het nieuw bestuur te
wijzen op het belang van het sociale aspect binnen de organisatie. Door deze ook
op te nemen in de vrijwilligersovereenkomst en het huisreglement, wordt een duide-
lijk teken aan de vrijwilligers gegeven. Het is ook een signaal naar de buitenwereld.
Vooraleer dergelijke doelstellingen opgenomen worden in de officiële documenten
is het belangrijk voor de organisatie om een duidelijke visie te ontwikkelen op ‘het
sociale aspect’ van de radiozender. Het is erg belangrijk dat de organisatie nadenkt
over de mogelijke invulling en meerwaarde van dergelijke initiatieven vooraleer die
71
in de werking geïmplementeerd worden. Als het bestuur een sociale visie op de
organisatie ontwikkelt en daar ook een gepaste missie uit afleidt, dan wijst dat op
hun geloof in de meerwaarde die Quindo voor de lokale samenleving kan bieden.
7.5. Informeel contact
Sociaal-artistieke projecten en organisaties hechten erg veel belang aan informeel
contact. Het zorgt voor een versterkt groepsgevoel, geeft mensen de ruimte om
nieuwe contacten te leggen en nieuwe netwerken op te bouwen of bestaande te
versterken. Bovendien ontstaan de beste ideeën en worden de meeste deals ge-
smeed in ‘de wandelgangen’ of tijdens losse contactmomenten. Belangrijk is dus
dat vrijwilligers en geïnteresseerden af en toe stoom kunnen aflaten bij anderen, op
momenten waar ze niet beoordeeld worden, feedback krijgen of moeten produce-
ren en presteren.
Quindo organiseert af en toe een ontmoetingsmoment (ik denk aan ‘Quindo On The
Road’ of het verjaardagfeest.) Hoewel het vrijwilligers vrij staat om na een uitzen-
ding op café te gaan of samen een activiteit te organiseren, lijkt het mij niet slecht
om vanuit Quindo zelf op regelmatige basis een vrijblijvende activiteit op poten te
zetten. Dit hoeft niet veel organisatie te vergen en geen spectaculaire activiteiten te
omvatten. Een avondje bowlen of gezellig op café gaan is voldoende.
7.6. Doelgroepwerking
Bij het nastreven van een diverse en representatieve vrijwilligersgroep en luisterpu-
bliek is het vanzelfsprekend dat extra inspanningen geleverd moeten worden om
kansarme groepen te bereiken.
Dit vraagt heel wat inspanningen die niet altijd resultaat opleveren. Het is een erg
tijdrovende taak die essentieel is bij het evolueren naar ‘community radio.’ Andere
groepen vragen vaak een andere aanpak, zowel qua benadering als qua organisa-
tie. Bij het ontwikkelen van een duidelijke visie zal het belangrijk zijn om te bespre-
ken in hoeverre Quindo zich kan en wil aanpassen aan de nieuwe vrijwilligers.
Het verlagen van de drempel en het proberen te betrekken van moeilijk bereikbare
doelgroepen kan enkel gebeuren na een degelijke brainstorm en visieontwikkeling
daaromtrent. Hoe ver kan en wil Quindo gaan bij het aanpassen van de organisatie
aan nieuwe doelgroepen? Is er een ondergrens? (Kan iedereen bij Quindo terecht
of zijn een aantal vaardigheden vereist?) Kan Quindo deze doelgroepen permanent
begeleiden en in zijn werking opnemen?
Momenteel zijn er op Quindo te weinig vaste medewerkers die tijd hebben om dit in
hun takenpakket op te nemen. Opnieuw is het aanstellen van een extra werkkracht
erg belangrijk om het sociale aspect van het medialab te verzekeren.
72
7.7. Draagvlak ontwikkelen
Om het sociale aspect van de werking te verzekeren, is het belangrijk dat de vrijwil-
ligers op de hoogte zijn van deze projecten en dat er bij hen een draagvlak bestaat.
Dit kan gebeuren door hen te betrekken bij de projecten, door er met hen over te
spreken, hun mening te vragen…
Door hen te betrekken bij de visieontwikkeling leren de vrijwilligers niet alleen de
verschillende mogelijkheden kennen, maar krijgen ze inspraak en de mogelijkheid
eigen voorstellen te doen. Op die manier kan de verderzetting van projecten als
Radio Respect of samenwerkingen met sociale organisaties vlotter verlopen.
7.8. Conclusie
Het is belangrijk om Quindo te verankeren binnen het diverse Kortrijkse vereni-
gingsleven. Op die manier houdt Quindo een vinger aan de pols en creëert het een
draagvlak bij de hele bevolking.
Daarnaast kan de sociale werking van Quindo verzekerd worden door duurzame
samenwerkingen met sociale organisaties aan te gaan, waarbij iedere partner zijn
verantwoordelijkheden opneemt en gelooft in de hefboomfunctie van radio maken.
Een uitgebreide, diverse en tevreden vrijwilligersgroep is essentieel om zichzelf als
‘community radio’ te bestempelen. Zij zijn uiteindelijk de gemeenschap. Er moet
goed voor de vrijwilligers gezorgd worden, het aanstellen van een vrijwilligerswer-
ker is hierbij essentieel.
Als Quindo die diversiteit wil nastreven is het belangrijk om extra inspanningen te
leveren om moeilijk bereikbare doelgroepen bij de werking te betrekken. Ook hier-
voor moet iemand aangenomen worden of kunnen sociale organisaties een grote
rol spelen.
Quindo dient na te denken over de invulling die zij aan hun sociale werking willen
geven. Door het ontwikkelen van een doordachte visie op het sociaal aspect en de
mogelijkheden van radiomaken bewijst de organisatie dat ze effectief de meer-
waarde van dat aspect inziet. Belangrijk daarbij is het betrekken van de vrijwilligers.
Op die manier ontstaat ook bij hen een draagvlak voor de sociale aspecten van het
medialab.
Door het nastreven van enkele sociale doelen ook in de statuten op te nemen en in
het huishoudelijk reglement en de vrijwilligersovereenkomst te verwerken, krijgt het
een ietwat afdwingbaar karakter.
73
Quindo kan het informeel contact tussen zijn vrijwilligers stimuleren. Op die manier
brengt het netwerken tot stand en komt de diverse vrijwilligersgroep in aanraking
met elkaar.
74
75
Bronnenlijst
Literatuurlijst
AMARC, The Community Radio Charter. AMARC, 1994.
AMARC, Community Radio Social Impact Assessment – Removing Barriers, In-
creasing Effectiveness: Challenges, Findings, Reflections, Experiences, Lines of
Action for Community Radio Stakeholders. AMARC, 2007.
BRUHN, J.G. The Sociology of Community Connections. Dordrecht, Springer Neth-
erlands, 2011.
BUCKLEY, S., (red.), Community Media: a good practice handbook. Straatsburg,
Unesco, 2011.
CASTILLE, V. & COPPENS, T. Niet-openbare lokale radio in Vlaanderen: turbulen-
tie in de ether. In DE BENS, E. & RAEYMAECKERS, K., (red.), Regionale Media in
Vlaanderen, een doorlichting. Gent, Academia Press, 1998.
CHRISTIAENS, T., Beleidsplan Quindo, 2011. (Niet openbaar.)
COPS, D., The Usual Suspects: waarom overlast en rondhangen vaak in één adem
worden genoemd. In VAN CEULEBROECK, N., (red.), De Hangman. Over jonge-
ren in het straatbeeld. Brussel, Politeia, 2011.
DAWSON, M.M., The Conduct of Life: the Basic Thoughts of Confucius 1941. Whitefish, Kessinger Publishing, 1915. DE BENS, E. & PETERSEN, V.G., Models of local media development. In SIUNE, K. & TRUETZSCHLER, W., (red.), Dynamics of Media Politics. Broadcast and Elec-tronic Media in Western Europe. London, Sage, 1992. DE BENS, E. & RAEYMAECKERS, K., (red.), Regionale Media in Vlaanderen, een doorlichting. Gent, Academia Press, 1998. DE JONG, M.J., Grootmeesters van de sociologie. Amsterdam, Boom, 1997.
DĒMOS, Visietekst Sociaal-artistiek werk. Brussel, Dēmos, 2010.
DRIJVERS, J., Belgium: so many ways to run a railroad. In JANKOWSKI, N. (red.),
The People’s Voice. London, John Libbey & Company Ldt., 1992.
DUBUISSON, B., Community radio regulation: EPRA Barcelona Meeting Work-
shop. CSA. België, Dubuisson, 2010.
ENZENSBERGER, H.M., Constituents of a theory of the media. London, Penguin,
1970.
76
ETZIONI, A., The New Golden Rule: community and morality in a democratic socie-
ty. New York, Basic Books, 1997.
EUROPEES PARLEMENT, Study: The state of Community Media in the European
Union. Brussel, Kern European Affairs, 2007.
EVENS, T., Small = beautiful? Een exploratief onderzoek naar de sociale en cultu-
rele meerwaarde van community radio in Vlaanderen. Gent, Academia Press, 2010.
FAIRCHILD, C., Community Radio and Public Culture. New Jersey, Hampton
Press, 2001.
GIRARD, B., (red.), A Passion for Radio: radio waves and community. Comunica & Bruce Girard, 2001. HEAD, S.W., World Broadcasting Systems. A Comparative Analysis. Belmont, CA: Wardsworth, 1985.
HIRSHI, T., Causes of Deliquency. University of California Press, 1969.
HOWLEY, K., Community Media: People, Places and Communication Technolo-
gies. Cambridge University Press, 2005.
JANKOWSKI, N., (red.), Community Media in the Information Age. New Jersey,
Hampton Press, 2002.
JOUET, J., Community media and development: problems of adaption. Unesco. In
PREHN, O., ‘The People’s Voice.’ London, John Libbey & Company Ldt., 1992.
PALMER, M.D., The Willey-Blackwell Companion to Religion and Social Justice.
New Jersey, Blackwell Publishing, 2012.
PREHN, O., From small scale utopianism to large scale pragmatism. Trends and
prospects for community oriented local radio and television. In JANKOWSKI, N.,
PREHN, O., en STAPPERS, J., The People’s Voice: local radio and television in
Europe. London, John Libbey & Company Ldt., 1992.
RAAD VAN EUROPA, LEWIS, P.M., (red.), Report: Promoting Social Cohesion: the
role of Community Media. Straatsburg, Council of Europe, 2008.
ROGALY, B. & TAYLOR, B., Moving Histories of Class and Community. London,
Palgrave Macmillan, 2009.
RUTTEN, P., KOETJE, H. & MONNIKHOF, H.O., Kracht in de Regio, advies van de
commissie kwalitatief hoogwaardige programmering van publieke regionale omroe-
pen. Hilversum, IVO & ROOS, 2008.
TIMMERMANS, D., Radio Scorpio: studenten in de ether. Scriptie ‘licentiaat in de
communicatiewetenschappen. K.U. Leuven, 2003.
77
VAN DEN BERGH, A., Dwarsliggers: verhalen uit de social-artistieke praktijk. Brus-
sel, Dēmos, 2012.
VERBURG, R. en VEENMAN, J., Sociale cohesie: van containerbegrip naar analy-
se-instrument. Amsterdam, Aksant, 2008.
Kranten- en tijdschriftartikels
BELORF, K., Vlaamse niet-commerciële radio’s richten koepel op, De Wereld Mor-
gen. 6 mei 2011. http://www.dewereldmorgen.be/artikels/2011/05/06/vlaamse-niet-
commerci-le-radios-richten-koepel-op
BERGER, B., Disenchanting the Concepts of Community. Society, jrg. Janu-
ary/February 1998, Volume 35, Issue 2
DE BISSCHOP, A., RUTTEN, K. en SOETAERT, R., A Case Study in Discourse
Analysis of “Community Arts” in Cultural Policy and the Press. CLCWeb: Compara-
tive Literature and Culture, 13.4, Purdue University Press, 2011.
JANKOWSKI, N., Community Media Research: a quest for theoretically-grounded
models. Javnost-The Public, jrg. 10, nr.10, 2003, p. 5-14.
KERREMANS, J., Sociaal-artistiek werk, een ‘state of mind?’ Sociaal Welzijnsmag-
azine, jrg. 31, nr. 9, 2010, p. 13-18.
MITCHELL, C., Woman’s (community) radio as a feminist public sphere. Javnost-
The Public, jrg. 5, nr.2, 1998, p. 73 – 85.
Internetbronnen
AMARC Europe, homepage. Internet, 1 mei 2013.
http://www.europe.amarc.org
CMFE, homepage. Internet, 1 mei 2013.
http://www.cmfe.eu
FUTURE PROJECTS, Our approach. Internet, 5 maart 2013.
http://www.futureprojects.org.uk/future/our-approach
J.E., Radiovisie, dossier: ‘De dag dat België de radio uitvond.’ Internet, 12 april
2013.
http://www.radiovisie.eu/be/nieuws.rvsp?art=00012097
OFFSHORE RADIO, De geschiedenis van Radio Veronica. Internet, 16 april 2013. http://www.offshoreradio.org/downloadclub2/index.php?nl/geschiedenis/veronica_01.php
78
RADIO CAROLINE, homepage. Internet, 14 april 2013.
http://www.radiocaroline.co.uk/#home.html
RADIO SCORPIO, blogpost ‘schorpioen zoekt stukje geschiedenis. Internet, 5 mei
2013.
http://leveninleuven.be/2009/10/14/schorpioen-zoekt-stukje-geschiedenis/
RADIO SCORPIO, homepage. Internet, 7 mei 2013. www.radioscorpio.be/node RADIOVISIE, De dag dat België de radio uitvond. Internet, 14 april 2013. www.radiovisie.eu RWANDA STORIES, Hate Radio. Internet, 15 mei 2013. http://www.rwandanstories.org/genocide/hate_radio.html VILLA CROSSMEDIA, homepage. Internet, 24 april 2013. http://villacrossmedia.eu/vxm VLAAMSE OVERHEID, Buitengewoon secundair onderwijs – opleidingsvorm 3 –
algemene en sociale vorming – infomap. Internet, 28 maart 2013.
http://www.ond.vlaanderen.be/curriculum/buitengewoon-onderwijs/secundair-
onderwijs/opleidingsvorm3/algemene-en-sociale-vorming/burgerzin/infomap.htm
VRIJE RADIO, ‘De geschiedenis van radio in België.’ Internet, 14 april 2013. www.vrijeradio.be
Audiofragmenten
REC Radiocentrum, Interview met Tom Evens. Gent, 2012.
- http://www.mixcloud.com/RECRadiocentrum/radio-19-interview-tom-evens/
- http://www.mixcloud.com/RECRadiocentrum/radio-19-tom-evens-2/
Gesprekken
CHRISTIAENS, T. (coördinator Medialab Quindo), Mondelinge mededeling. Infor-
mele gesprekken, 2012-2013, Kortrijk.
DE CONINCK, S. (coördinator REC Radiocentrum), Mondelinge mededeling. Tele-
foongesprek, 29 april 2013.
DE MEESTER, W. (beleidsmedewerkers Mediaraven), Mondelinge mededeling.
Informeel gesprek, 15 maart 2013, Gent.
79
BOLLAERT, H. (werknemer Unie der Zorgelozen), Mondelinge mededeling. Infor-
meel gesprek, 20 maart 2013, Kortrijk.
LEE, T. (coördinator ‘Future Radio’), Mondelinge mededeling. Informeel gesprek,
30 oktober 2012, Norwich.
MARY, S. (vrijwilligerswerkster ‘Villa Bota’ en ‘Het Entrepot’), Mondelinge medede-
ling. Informeel gesprek, 3 april 2013, Brugge.
VAN DEN BERGH, A. (stafmedewerker sociaal-artistiek werk Dēmos.), Mondelinge
mededeling. Informeel gesprek, 4 april 2013, Brussel.
VAN DE VELDE, P. (vrijwilligersverantwoordelijke ‘Radio Scorpio’), Mondelinge
mededeling. Informeel gesprek, 11 maart 2013, Leuven.
Wetgeving
DECLARATIE (Raad van Europa) van de Ministerraad over de rol van community
media bij de promotie van sociale cohesie en de interculturele dialoog’ aangeno-
men op 11 februari 2009.
DECREET (Vlaamse Overheid) van 6 mei 1982 houdende organisaties en erken-
ning van de niet-openbare radio’s. Belgisch Staatsblad, 15 oktober 1982.
DECREET (Vlaamse Overheid) van 7 november 1990 houdende organisatie en
erkenning van lokale radio’s. Belgisch Staatsblad, 29 januari 1991.
DECREET (Vlaamse Overheid) van 12 juni 1991 tot regeling van de reclame en
sponsoring op radio en televisie. Belgisch Staatsblad, 14 augustus 1991.
DECREET (Vlaamse Overheid) van 6 juli 2012 betreffende het Lokaal Cultuurbe-
leid. Belgisch Staatsblad. 28 augustus 2012.
KONINKLIJK BESLUIT (Belgische Staat) van 3 augustus 1987 tot regeling van de
samenstelling en de werkwijze van de Raad voor handelspubliciteit op radio en te-
levisie. Belgisch Staatsblad, 20 augustus 1987.
RESOLUTIE (Europees Parlement) van 25 september 2008 over Community Media
in Europa.
SUBSIDIEREGLEMENT (Toenmalig Vlaams Minister van Cultuur, Bert Anciaux)
voor experimenteel sociaal-artistiek werk. 2000.
VAN QUICKENBORNE, V., ‘Plan Nieuw Kortrijk’ van de nieuwe Stadscoalitie Kort-
rijk. Maart 2013
80
WET (Belgische Staat) van 30 juli 1979 betreffende de radioberichtgeving. Belgisch
staatsblad. 30 augustus 1979.
Vergaderverslagen
CITY OF NORWICH, NELM Development Trust Succession. 2009. (Vergaderver-
slag.)
81
Bijlagen
BIJLAGE 1 Tijdslijn ‘Radio Respect’
BIJLAGE 2 Eerste communicatie met BuSO
BIJLAGE 3 Kaderingsbrief leerkrachten
BIJLAGE 4 Ontwikkelingsdoelen OV3
BIJLAGE 5 Appreciatie voor radioproject vanuit BuSO Ter Bruyninge
BIJLAGE 6 Evaluatie ‘Radio Respect’
BIJLAGE 7 Persbericht
BIJLAGE 8 Media-aandacht
BIJLAGE 9 Samenwerking De Patio – Quindo
BIJLAGE 10 Verslag gesprek Peter Van De Velde (Radio Scorpio)
BIJLAGE 11 Verslag gesprek Sarina Mary (Villa Bota)
82
BIJLAGE 1: Tijdslijn ‘Radio Respect’
Februari 2013
Wat Inhoud Bedoeling Wanneer Eerste contact (los)
Korte kennismaking met de groep, voorstelling van het project.
Groep leren kennen, draagvlak inschatten, mij leren kennen, vormgeving project
Week 1
Kennismakings-workshop Radio
Wat is radio maken? Hoe werkt een redactie? Welke redacties zijn er allemaal? Wat hoor je tijdens een ra-dioprogramma? Wie werkt daar allemaal aan mee? + zelf radio maken
Studio zien en onmiddel-lijk zelf radio maken, communiceren, informatie opzoeken, betrouwbare bronnen
Week 2
Interviewtech-nieken
Hoe bereid je een interview voor? Research, vraag-stelling,…
Elkaar interviewen en le-ren kennen, informatie opzoeken, betrouwbare bronnen, taken verdelen
Week 3
Interview- en reportagetech-nieken (op loca-tie)
Opnemen van audio op loca-tie (binnen en buiten.) Plof-kappen, flashmic’s,… In groepjes voorbereiden en uitvoeren (communicatie.)
Groepjes maken, taken verdelen, samen vragen-lijsten opstellen (commu-nicatie en feedback,) vreemde mensen aan-spreken, iets verduidelij-ken, vragen stellen, be-danken en afsluiten, om-gaan met afwijzing
Week 4
Feedback Opnames beluisteren en op-bouwende feedback geven. Wat kan beter? Op welke manier? Hoe geef je feedback? Wat kan je ermee doen?
Omgaan met feedback (geven en krijgen)
Week 5
Opnames (inter-view en studio)
Zelf gasten contacteren, in-terviews voorbereiden, plan-ning opstellen,…
Groepen verdelen, com-municeren met anderen, tijdsindeling inschatten
Week 8
Radiotechniek en montage
Werking van software en mengpaneel, zelf aan de schuivers staan, hoe werkt montagesoftware (Reaper)?
Technisch inzicht, com-municatie in de studio, omgaan met hiërarchie (presentator-technieker-eindredacteur)
Doorlopend (Week 6 en 7)
Feedback Opnames beluisteren en op-bouwende feedback geven. Wat kan beter? Op welke manier?
Omgaan met feedback (geven en krijgen)
Week 7/8
Opname pro- De daad Omgaan met stress Week 9
83
gramma
Nazorg/feedback Wat geleerd? Omgaan met feedback (geven en krijgen,) peilen naar beleving van de groep, afsluiten van pro-ject, doorverwijzen naar opvolging binnen Quindo
Week 10
84
BIJLAGE 2: Eerste communicatie met BuSO
Eerste mail, 12 december 2012.
Dag Ann,
Ik studeer sociaal-cultureel werk aan de Hogeschool West-Vlaanderen. Volgend semester (februari
tot mei 2013) loop ik stage bij ‘medialab Quindo.’ Het medialab omvat onder andere een digitaal
radiostation met dezelfde naam. De missie van Quindo kan kort omschreven worden als ‘jongeren
cross-mediale vaardigheden aanleren.’
Kort na het ontstaan van Quindo (maart 2012) werd duidelijk dat het maken van radio en radiopro-
gramma’s niet enkel om media of mediavaardigheden gaat, maar ook om sociale vaardigheden. Er
komt heel wat overleg, communicatie en feedback aan te pas.
In het kader van mijn thesis bestudeer ik de invloed van mediaproductie op het ontstaan en de evo-
lutie van groepen. Voor mij is het dus interessant om de evolutie die de groep doormaakt (samen-
werking, communicatie, leiderschap,…) op te volgen.
Tijdens de periode van mijn stage organiseer ik verschillende kennismakingsprojecten radio-maken
voor het secundair onderwijs. De bedoeling is dat de leerlingen op een actieve manier leren wat
radio is en hoe het gemaakt wordt. Het project wordt afgestemd op de groep. Zo kan uiteindelijk een
radioprogramma gemaakt worden (over de school zelf, over een bepaalde richting, over de leefwe-
reld van de leerlingen…,) een hoorspel opgenomen worden, etc.
Een korte kennismaking kan in enkele uurtjes gebeuren. Uiteraard lijkt het mij interessant om ver-
schillende uren, gespreid over een langere periode aan dit project te werken. Op die manier kan een
kwalitatiever eindproduct afgeleverd worden, en krijgen de leerlingen de kans om dieper op alle
aspecten in te gaan (presentatie, techniek, redactiewerk, promotie,…) Na dergelijk project worden
alle geïnteresseerden, in hun vrije tijd, uitgenodigd voor een brainstorm over een volledig nieuw
programma.
Zijn jullie geïnteresseerd in een dergelijke samenwerking?
Bewust mail ik jullie als eerste aan, omdat ik tijdens deze projecten graag de focus leg op een doel-
groep die moeilijker te bereiken is en door veel organisaties vergeten wordt.
Groetjes,
Broos
P.S: Meer informatie over Quindo vind je hier:http://www.quindo.be/about.
85
Reactie, 8 januari 2012.
Hallo Broos,
Vandaag bracht ik de betrokken leerlingen op de hoogte van het radioproject, ze waren zoals verwacht enthousiast en nieuwsgierig. Daarom dacht ik ook dat een vlugge ken-nismaking motiverend zou werken. Zoals ik eerder berichtte opteer ik voor deze groep:
3 jaar grootkeuken is een aangename groep van 9 leerlingen (gemiddelde leeftijd 17jaar,) met multiculturele achtergronden en verschillende levensbeschouwingen.
‘Respect’ is hier dagelijkse kost!
Gezien het gaat om een derde jaar zijn we niet gebonden aan stages en hebben we zelfs tijd tot einde schooljaar. Ikzelf heb les met de groep op dinsdagnamiddag(laatste lesuur) en op woensdag (laatste lesuur). Ik breng mijn andere collega's nog op de hoogte.
Volgende woensdag 16 januari, laatste lesuur (11u10-12u00) kan ik de groep samen-brengen in mijn lokaal. Past dit voor jou?
Vele groetjes,
Ann
86
BIJLAGE 3: Kaderingsbrief leerkrachten
Beste
Je hebt er misschien al iets van gehoord, misschien ook niet. Binnenkort start de klas 3GK met een
radioproject. Ikzelf, als externe begeleider en stagiair, zal hierbij, samen met Ann Degrande, een
trekkende rol spelen. Een korte uitleg:
Mijn naam is Broos Claerhout, ik studeer sociaal-cultureel werk aan de Hogeschool West-
Vlaanderen. Ik ben vrijwilliger en stagiair bij Medialab Quindo.’ Het Medialab focust zich op de digita-
le radiozender, maar werkt daarnaast ook rond tekst, video, fotografie, games,… De missie van
Quindo kan kort omschreven worden als ‘jongeren crossmediale vaardigheden aanleren.’
Kort na het ontstaan van Quindo (maart 2012) werd duidelijk dat het maken van radio en radiopro-
gramma’s niet enkel om media of mediavaardigheden gaat, maar ook om sociale vaardigheden. Er
komt heel wat overleg, communicatie en feedback aan te pas.
In het kader van mijn thesis bestudeer ik de invloed van mediaproductie op het ontstaan en de evo-
lutie van groepen. Voor mij is het dus interessant om de evolutie die de groep doormaakt (samen-
werking, communicatie, leiderschap,…) op te volgen.
Tijdens de periode van mijn stage organiseer ik verschillende kennismakingsprojecten radio-maken
voor het secundair onderwijs. De bedoeling is dat de leerlingen op een actieve manier leren wat
radio is en hoe het gemaakt wordt. Het project wordt afgestemd op de groep. Zo kan uiteindelijk een
radioprogramma gemaakt worden, een hoorspel opgenomen worden, etc. De inhoud is afhankelijk
van de groep en de onderwijsinstelling waarmee samengewerkt wordt. Na enkele gesprekken kwa-
men we tot de beslissing dat het semestrieel thema ‘respect,’ waar de school momenteel rond werkt,
ook de basis van het project/programma wordt.
Door langzaam, maar actief op te bouwen (korte uitleg, rondleiding door de studio, workshop, brain-
storm, zelf proberen,…) komen we tot een kwalitatief eindresultaat, waar zowel de jongeren, de
school als het Medialab trots op kunnen zijn. De leerlingen krijgen de kans om dieper op alle aspec-
ten van radio-maken in te gaan (presentatie, techniek, redactiewerk, promotie,…) Na dergelijk pro-
ject worden alle geïnteresseerden, in hun vrije tijd, uitgenodigd voor een brainstorm over een volle-
dig nieuw programma.
De jongeren doen dus niet enkel crossmediale vaardigheden op, ze leren ook wat ‘media’ is, hoe je
ermee om kan gaan,… Omdat het volledige project door henzelf vormgegeven wordt en betrokken
leerkrachten (en mezelf) er vooral ter ondersteuning zijn, vraagt het ook heel wat sociale inspannin-
gen waarbij ze zelf moeten overleggen en gezamenlijk beslissingen nemen. Respect voor elkaar is
hierbij een kernbegrip.
Ik koos bewust om samen te werken met jullie school, omdat ik tijdens deze projecten graag de
focus leg op een doelgroep die moeilijker te bereiken is en door veel organisaties vergeten wordt.
Ook voor mij is dit een nieuwe uitdaging, die ik sinds de eerste ontmoeting met de groep nog beter
zie zitten dan ervoor!
Met vriendelijke groeten,
Broos Claerhout
Bij vragen, opmerkingen, ideeën of suggesties, aarzel niet mij te contacteren op broos.claerhout@howest.be.
P.S: Meer informatie over Quindo vind je hier: http://www.quindo.be
87
BIJLAGE 4: Ontwikkelingsdoelen OV3 Bijzonder Secundair Onderwijs
Burgerzin
De eigen leefkring
De leerling houdt zich aan de normale verplichtingen in diverse situaties.
De leerling kent de functies en verantwoordelijkheden van al wie bij de school en de oplei-
ding betrokken is.
De leerling maakt op een sociaal-aanvaardbare wijze gebruik van de middelen die er be-
staan om vragen, problemen, ideeën of meningen kenbaar te maken.
De leerling is gepast solidair met de groep.
De leerling is bereid zich in te zetten voor solidariteits- en andere acties in de klas, op
school en in de ruimere leefomgeving.
De leerling gaat op een verdraagzame manier om met verschillen in sekse, huidskleur, etni-
citeit, geaardheid, overtuiging en levensbeschouwing.
Media
De leerling kent verschillende vormen en maatschappelijke contexten van media.
De leerling illustreert de invloed van de media op zijn eigen denken en handelen.
De leerling kent de mogelijkheden en het gebruik van de media.
De leerling kan een kritische houding aannemen ten aanzien van allerlei vormen van be-
richtgeving.
De leerling zoekt een eigen weg in de informatiestroom.
Actief burgerschap en besluitvorming
De leerling spant zich in om de belangstelling, de standpunten en de argumenten van ande-
ren te respecteren.
Tijd in levensechte situaties
De leerling schat de courant gebruikte tijdspannes in en geeft bij benadering aan wanneer
deze is verstreken.
De leerling leest, interpreteert en past tijdsschema’s toe.
De leerling kan in functie van een opdracht een realistische tijdsplanning opmaken en nale-
ven.
88
Taalvaardigheid
Waarnemen en luisteren
Informatie achterhalen
Non-verbale boodschappen
De leerling interpreteert een non-verbale uiting, situeert ze en reageert gepast.
De leerling kan uit non-verbale gedragingen van een spreker een voor hem bedoelde bood-
schap achterhalen.
Verbale boodschappen
De leerling begrijpt eenvoudige omgangstaal in functionele situaties.
Reflectie
De leerling reflecteert over taalgebruik van de spreker.
De leerling reflecteert over het eigen luistergedrag.
Attitudes
De leerling is bereid zich te concentreren op de inhoud.
De leerling is voldoende weerbaar om het beluisterde te toetsen aan eigen inzichten.
De leerling beseft dat hij op een beleefde manier opdrachten, uitdagingen, vragen kan afwij-
zen.
De leerling is bereid zijn gedrag aan te passen naar aanleiding van een boodschap of in-
structie.
De leerling leeft luisterconventies na (de spreker laten uitspreken, op een beleefde manier
onderbreken, via non-verbale taal de spreker aanmoedigen, de spreker aansporen om meer
uitleg te geven, de dingen zien vanuit het standpunt van de spreker, de inhoud van de
boodschap centraal stellen, objectief en rechtvaardig zijn bij het beluisteren van de bood-
schap, luisteren om te begrijpen, het gezegde beoordelen na de boodschap).
Uitdrukken en spreken
Zich mondeling duidelijk uitdrukken
De leerling articuleert duidelijk.
De leerling spreekt in een rustig tempo.
De leerling geeft de dingen een juiste naam.
De leerling spreekt standaard Nederlands.
De leerling drukt zich bij het spreken in zinnen uit.
De leerling gebruikt woordenschat over maatschappelijke thema's in een zinvol verband.
Gepaste taal- en omgangsvormen
De leerling gebruikt gepaste taal en omgangsvormen afhankelijk van de persoon en de situ-
atie.
De leerling gebruikt gepaste beleefdheidsformules.
89
Interactie met anderen
De leerling verwoordt een geschreven instructie in eigen woorden.
De leerling stelt een duidelijke vraag naar informatie.
De leerling vertelt verkregen informatie duidelijk, bondig en begrijpelijk na.
De leerling is mondeling assertief.
Mondeling argumenteren
De leerling verwoordt een gedachtegang logisch.
De leerling geeft een duidelijke mondelinge instructie.
De leerling reageert kritisch op een sociaal aanvaardbare wijze.
De leerling argumenteert.
Meningen en gevoelens uiten
De leerling neemt deel aan een dialoog, een gesprek.
De leerling gaat een dialoog met anderen aan.
De leerling gebruikt ik–boodschappen.
De leerling uit zijn meningen en argumenteert gepast.
Reflectie
De leerling reflecteert over zijn spreekgedrag en de inhoud.
Attitudes
De leerling is bereid constructief aan een gesprek deel te nemen.
De leerling is bereid respect te tonen voor de gesprekspartner.
De leerling durft voor de eigen mening op te komen.
De leerling is bereid tot overleggen en onderhandelen.
De leerling is bereid gepaste non-verbale communicatiestrategieën te gebruiken om zijn
communicatie te ondersteunen.
Lezen
Informatie achterhalen
De leerling achterhaalt informatie in voor hem bestemde tekstsoorten.
De leerling zoekt en ordent informatie op overzichtelijke wijze in voor hem bestemde tekst-
soorten.
Schriftelijk informatie aanvragen en meedelen
De leerling schrijft voor hem bedoelde relevante informatie over of noteert deze.
De leerling kan een korte mededeling formuleren.
De leerling beantwoordt een voor hem bestemde vragenlijst.
Reflectie
De leerling reflecteert over de stappen in het schrijfproces.
De leerling reflecteert over het gebruik van hulpmiddelen.
90
De leerling reflecteert over de inhoud van zijn tekst.
Attitudes
De leerling is bereid zijn teksten te verzorgen.
Stress en emoties
De leerling kent mogelijkheden om positieve stress te gebruiken en preventieve maatrege-
len om negatieve stress te vermijden.
De leerling gaat om met werkdruk en prestatiestress.
Leefstijl en levenskwaliteit
De leerling toont respect voor zichzelf en voor anderen zoals personen met een andere
seksuele geaardheid, andere etnische groepen, andere generaties en andere denkwijzen en
overtuigingen.
Leren leren
Structurele componenten
Aandacht
De leerling schenkt doelgericht aandacht.
De leerling houdt zijn aandacht gericht tot wanneer de taak afgewerkt is.
Informatieverwerking en probleemoplossing
lnformatieverwerving
De leerling weet bij welke personen, instanties en in welke informatiebronnen hij welke in-
formatie kan vinden.
De leerling verruimt zijn horizon betreffende zijn toekomst.
Informatieverwerking en uitvoering
De leerling reflecteert vóór, tijdens en na het handelen en neemt hiervoor voldoende be-
denktijd.
De leerling is voldoende flexibel en creatief in zijn leren en denken.
De leerling komt tot zelfontdekkend leren.
De leerling komt tot abstract denken door te vergelijken, te classificeren, te seriëren, ver-
banden te leggen, te generaliseren.
De leerling komt tot inzichtelijk leren en denken.
De leerling is gericht op het juist begrijpen en gebruiken van informatie.
De leerling kan losse gegevens een betekenis geven door ze te situeren in een context en
ze te omschrijven.
De leerling gebruikt zelfstandig en op systematische wijze informatiebronnen op zijn niveau.
De leerling verwerft op systematische wijze samenhangende informatie door de informatie
grondig te bewerken.
91
De leerling legt verbanden tussen nieuwe informatie en reeds verworven informatie, en ziet
samenhangen binnen de nieuwe informatie.
De leerling verwerft en gebruikt op systematische wijze samenhangende mondelinge en
schriftelijke informatie.
Probleemoplossing
De leerling herwerkt bij een ongunstig resultaat enkel datgene wat fout is.
De leerling brengt verslag uit over zijn eigen werk.
Evaluatie
De leerling formuleert de controlecriteria die hij zelf bedacht heeft of die extern opgelegd
worden.
De leerling geeft aan wat goed en wat fout is gegaan, wat de reden was en waarop volgen-
de keer gelet moet worden om (weer) succes te halen.
De leerling controleert regelmatig of hij het geleerde nog voldoende kent.
Monitor: metacognitieve aspecten
Metacognitieve vaardigheden
Voorspellen
De leerling zoekt en geeft spontaan aan wat hij wel/niet zal kunnen, bij welke taakaspecten
hij snel/traag zal moeten werken en waar hij extra moeilijkheden verwacht.
Plannen
De leerling bepaalt op basis van de verkregen informatie wat nu juist de opdracht is m.a.w.
wat hij moet doen.
Vooraleer hij tot actie overgaat stelt de leerling één of meerdere mogelijke werkplannen op
waaruit hij het meest adequate kiest.
De leerling werkt volgens het plan.
De leerling plant en organiseert, eventueel onder begeleiding zijn lessentaken en opdrach-
ten en controleert zijn eigen leerproces en stuurt het bij.
Zelfreguleren en evalueren
De leerling werkt ordelijk en systematisch vanuit het besef dat dit voordelen heeft.
De leerling streeft efficiëntie na door zijn (school)agenda functioneel te gebruiken, zijn werk-
ruimte en boekentas ordelijk te schikken, het nodige materiaal klaar te leggen voor een op-
dracht en het materiaal efficiënt te gebruiken.
De leerling durft (leer)problemen signaleren en bijkomende informatie of hulp vragen.
De leerling formuleert op zijn niveau doelstellingen en streeft realistische tussen- en eind-
doelen na.
De leerling stuurt zijn gedrag doelgericht, houdt het doel steeds voor ogen, evalueert en
stuurt bij indien nodig en evalueert zijn werk achteraf.
De leerling heeft belangstelling voor het resultaat van zijn werk en inspanningen.
De leerling houdt zich aan afspraken en regels.
De leerling heeft een adequaat werktempo en -ritme.
De leerling toont geduld bij het leren, werken en probleemoplossen.
De leerling zet ondanks moeilijkheden toch door en raakt niet onmiddellijk ontmoedigd.
92
De leerling maakt een onderscheid tussen toevallige en stabiele oorzaken van zijn suc-
ces/mislukking.
De leerling aanvaardt kritiek en is bereid uit zijn fouten te leren.
De leerling leert op zijn niveau met nauwkeurigheid, efficiëntie, wil tot zelfstandigheid, vol-
doende zelfvertrouwen, voldoende weerbaarheid, houding van openheid en kritische zin.
Metacognitieve kennis
Kennis over zichzelf
De leerling ontwikkelt inzicht in de eigen mogelijkheden en beperkingen op het vlak van
probleemoplossing en informatieverwerking en houdt er rekening mee.
De leerling ziet in dat hij voortdurend bijleert en verandert en stuurt vooroordelen betreffen-
de het eigen leren bij.
De leerling maakt een onderscheid tussen de oorzaken van succes/mislukking die bij hem-
zelf liggen of bij een ander.
Transfer
De leerling past verworven kennis, inzichten en vaardigheden automatisch en adequaat toe
in situaties die zowel sterk gelijken op de oorspronkelijke leersituatie als die er wezenlijk
van verschillen.
De leerling gaat systematisch en gericht zoeken naar kennis, inzichten en vaardigheden die
hij in een bepaalde situatie of bij het oplossen van een probleem kan gebruiken.
Milieueducatie
Natuurzorg
De leerling heeft oog voor de kwetsbaarheid van een natuurgebied.
De leerling heeft weet van de oorzaken van natuurverontreiniging.
De leerling gaat respectvol en zorgzaam om met planten en dieren.
Sociaal-emotionele educatie
Dynamisch-affectieve ontwikkeling
Zelfwaardering
De leerling houdt rekening met zijn mogelijkheden, beperkingen en overtuigingen.
De leerling gaat om met gevoelens van onmacht en toont in concrete situaties voldoende
zelfvertrouwen, gebaseerd op kennis van het eigen kunnen.
De leerling beschouwt een net haalbare taak als een uitdaging, legt zich niet neer bij iets
wat niet lukt, maar probeert dat stap voor stap te veranderen.
De leerling ontwikkelt eigen voorkeuren en interesses en laat zich niet steeds beïnvloeden
door deze van anderen.
De leerling ziet in dat je als mens voortdurend verandert en kiest werkpunten om zijn zelf-
ontplooiing te bevorderen.
De leerling beschouwt iets nieuws als een kans om bij te leren en durft omgaan met nieuwe
en complexe of moeilijke taken.
93
Motivatie en attributie
De leerling zoekt zelf de zin van een opdracht.
De leerling neemt verantwoordelijkheid op voor zijn gedrag.
De leerling werkt zelfstandig en vraagt slechts hulp als hij niet verder kan.
De leerling is intrinsiek gemotiveerd, leergierig en leerbereid.
De leerling reageert adequaat op mislukkingen en successen.
De leerling legt een verband tussen zijn mislukken en zijn inspanning en zoekt hoe hij in de
toekomst zijn inspanning kan verbeteren.
De leerling staat open om van anderen te leren.
Sociale cognitie
Kennis van gevoelens, gedachten, wensen, intenties van zichzelf en de ander en perspectief-
neming
De leerling verplaatst zich in de gevoelens, gedachten of bedoelingen van een ander.
De leerling houdt rekening met de gedachten, wensen of gevoelens van een ander.
De leerling houdt er rekening mee dat eigenschappen en vaardigheden van een ander kun-
nen veranderen, dat zijn indruk van de ander kan veranderen, of dat iemand zich anders
kan voordoen dan hij is.
Sociale vaardigheden en competentie
Relatievormen
De leerling respecteert en waardeert de eigenheid van anderen.
De leerling stelt zich dienstvaardig op en helpt anderen bij opdrachten en activiteiten.
De leerling gaat zorgzaam om met anderen, met andermans of gemeenschappelijk bezit.
De leerling stelt zich op een assertieve en beleefde wijze op.
De leerling draagt verantwoordelijkheid bij een groepstaak, werkt onder leiding en geeft zelf
leiding.
De leerling formuleert op gepaste wijze positieve en negatieve kritiek.
De leerling stelt zich discreet op in een gezelschap en ten aanzien van vertrouwelijke infor-
matie.
De leerling houdt rekening met gewenste en ongewenste effecten in een interactie.
Communicatieve vlotheid en duidelijkheid verwerven
De leerling kan op gepaste wijze met iemand contact leggen.
De leerling luistert actief naar de boodschap van een ander en geeft feedback.
De leerling is assertief en komt op voor de rol die hij opneemt in een groepsopdracht.
De leerling is bereid om de inbreng van de gesprekspartner ernstig te nemen.
De leerling toetst zijn interpretatie aan die van de ander en stemt ze zo nodig af op die van
de ander.
Zorg dragen voor relaties
De leerling herkent het belang van afspraken, regels, gelijkwaardigheid en het maken van
keuzes binnen een relatie.
De leerling maakt afspraken en verdeelt taken in overleg.
De leerling gaat bewust en bedachtzaam om met gevoelens.
94
De leerling accepteert verschillen en hecht belang aan respect en zorgzaamheid binnen een
relatie.
De leerling stelt zich weerbaar op en behoudt zijn persoonlijke autonomie.
Constructief participeren aan werking van sociale groepen
De leerling past omgangsvormen, leefregels en afspraken toe die van belang zijn voor het
samenleven in een groep.
De leerling beschikt over volgende samenwerkingsattitudes: stiptheid, orde, nauwkeurig-
heid, initiatief nemen, zelfstandigheid, doorzettingsvermogen, eerlijkheid.
De leerling legt contacten met anderen binnen de groep en staat open voor contact met an-
deren buiten de groep.
De leerling kan in een groepsdiscussie zijn mening handhaven en bijsturen.
De leerling werkt thuis, op school, op stage en bij vrijetijdsbesteding mee aan een goede
verstandhouding.
De leerling respecteert de leef- en omgangsgewoonten binnen verschillende gezinnen en
culturen.
De adolescent ziet het belang in van sociale regels binnen een samenwerkingsverband en
past ze toe in loyaliteit, solidariteit en discretie.
De leerling zoekt in overleg naar een manier van probleemoplossing.
De leerling werkt mee aan het proces van besluitvorming en aan de evaluatie van de sa-
menwerking.
De leerling helpt mee aan het nadenken over en het realiseren van groepsoverleg, taakver-
deling, bemiddeling en teamwerk.
De leerling kan omgaan met hiërarchie, macht en regelgeving.
De leerling engageert zich om verantwoordelijkheid op te nemen.
Vrijetijdsvaardigheden
Algemene doelen
De leerling verkent mogelijkheden om zijn vrije tijd op een aangename wijze in te vullen:
alleen, in gezinsverband, met vrienden of in clubverband, actief of passief.
Beeld
De leerling creëert zelf twee- of driedimensionaal beeldend werk.
De leerling houdt bij het beeldend werken rekening met beeldaspecten zoals vorm,
kleur en 9.2.5 Media
Vrijetijdsvaardigheden die verband houden met media zijn ook te realiseren in door middel van de
ontwikkelingsdoelen uit de rubriek “burgerzin” (punt 2). Daarom is het wenselijk ook hieruit ontwik-
kelingsdoelen te selecteren.
De leerling gaat na in welke omstandigheden media kunnen worden ingeschakeld en maakt
er in verschillende contexten gebruik van.
De leerling werkt alleen of in groep scheppend met media.
95
Attitudes
De leerling durft zich creatief uitleven individueel en in groep.
De leerling staat open voor en waardeert vrijetijdsvormen en muzische uitingen van anderen
en andere culturen.
96
BIJLAGE 5: Appreciatie voor radioproject vanuit BuSO T.B.
E-mail Ann Degrande - 19 maart 2013
Hallo Broos,
Jouw mail goed ontvangen, bedankt !
Het was weer een toffe namiddag, het is ook zo verrassend bepaalde leerlingen
actief aan het werk te zien, hierbij denk ik vooral aan Jasmine (een meisje met een
laag zelfbeeld ) en Carmino(een leerling met autisme spectrum).
Volgende week zijn we voltallig en gaan we er weer flink tegenaan!
Prettige avond,
Ann
Brief Francine Cool – 11 mei 2013
Een aantal weken werkten de leerlingen van het 3de jaar grootkeukenmedewerker aan een heus Radioproject ism Radio Quindo en Broos, laatstejaarsstudent aan de Howest.
Toen mij de vraag werd gesteld of wij met onze school daaraan wilden meewerken, twijfelde ik eerlijk gezegd een beetje.
Een hoop vragen rezen me door het hoofd.
Wat wordt precies van onze leerlingen verwacht?
Kunnen onze leerlingen dit wel aan?
Zullen onze leerlingen zich kunnen vinden in een dergelijk project?
Zullen er geen leerlingen zijn die zich minderwaardig voelen binnen dit project?
…
Een eerste kennismaking met Broos resulteerde al vrij vlug in een zeker vertrou-wen.
We waren met de school volop aan het werken rond respect en Broos vond het een goed idee om daarrond radio te maken.
Samen met juf Ann en de leerlingen ging Broos aan de slag.
Ik was er persoonlijk niet zo nauw meer bij betrokken, maar had er ondertussen alle vertrouwen in.
Juf Ann bracht ook telkens verslag uit van de activiteiten.
Op 20 april vierden we ons 50-jarig bestaan en ik wou dit project integreren in het hele gebeuren : de academische zitting en de receptie.
97
Er werd een nieuwe vergadering gepland met juf Ann en Broos en alles kreeg stil-aan vorm. Er werden hoe langer hoe meer ideeën op tafel gegooid. Ondertussen was er ook al een facebookpagina actief.
De voorstellen voor 20 april bleven maar komen en kregen ook daadwerkelijk vorm
- We toonden een filmpje tijdens de academische zitting - Een leerling sprak alle genodigden toe rond het project respect dat stilaan
Radio Respect werd genoemd - Er kwamen interviews met de genodigden - We maakten flyers voor de tafels - We ontwierpen een T-shirt en droegen die tijdens de viering.
De leerlingen gingen er helemaal in op en ja zelfs zij die steeds schuchter en terug-getrokken waren, bloeiden helemaal open.
Ik kan het dan ook niet nalaten om mijn appreciatie uit te drukken voor dit project, voor juf Ann, leerkracht aan onze school, voor onze leerlingen die schitterden, maar vooral voor Broos die het zeer goed kon vinden met onze doelgroep en precies wist wat onze leerlingen wilden en aankonden.
Ik hoop in de toekomst zeker nog te kunnen samenwerken met de Howest rond projecten die onze jongeren aanbelangen en waarbij ze een gevoel van zelfver-trouwen krijgen.
Het is zo mooi te zien dat het zelfbeeld van jongeren, die soms weinig kansen krij-gen of uit kansarme gezinnen komen, door dergelijke initiatieven zo vergroot wordt.
Dank je wel juf Ann, dank je wel beste leerlingen, maar vooral dank je wel BROOS!
F. Cool, directeur SBSO Ter Bruyninge, 11 mei 2013
98
BIJLAGE 6: Evaluatie Radio Respect 23/04/2013
Methodiek
Kaartensysteem
- Elke leerling ontvangt een rode en een groene kaart.
- Op de groene schrijven ze iets dat ze leuk vinden aan het project, op de rode iets
wat ze minder leuk vinden. Dit is volledig anoniem.
- De kaarten belanden volgens kleur in twee hoopjes.
- Elk om de beurt trekken de leerlingen een kaart en lezen die voor.
- Op basis van het voorgelezen fragmentje kunnen de andere leerlingen hun mening
geven.
Een aantal conclusies
- De sessie ‘social media management’ was erg interessant. De leerlingen hebben er
vanalles bijgeleerd (wat op school niet aan bod komt) dat ze thuis en op school
kunnen gebruiken. De uitleg was goed en verstaanbaar.
- De leerlingen vinden het plezant dat ze zelf iets op radio hebben kunnen zeggen,
dat er mensen horen wat ze op de radio doen. Je merkt ook heel wat verbetering
in vergelijking met de eerste keer. Er treedt wat gewenning op, de leerlingen voelen
steeds minder stress in de studio.
- De videoworkshop was leuk. De leerlingen vonden het positief dat ze snel aan de
slag konden.
- De leerlingen vinden het plezant om vaak met de computer te werken. Een min-
derheid vindt dat ze computerskills bijleren maar dat ze hun bestaande kennis ge-
bruiken in functie van documenten voor het project.
- Een aantal leerlingen hebben het gevoel dat ze wat zelfzekerder zijn. Vooral het
aanspreken van onbekende personen op straat en het spreken door de microfoon
hebben hiertoe bijgedragen.
- De leerlingen vonden het niet plezant om muzieknummers op te zoeken en in de
afspeellijst te plaatsen. Een mogelijke oplossing hiervoor is het breder bekijken van
het thema ‘respectsongs’ en het inslepen van een aantal moderne hits die de leer-
lingen graag horen. Daarnaast wordt er op de facebookpagina gevraagd of iemand
suggesties heeft? (Songs over respect.)
- Een aantal leerlingen vinden het minder leuk om onbekenden aan te spreken. Dit
komt vaak omdat ze de taal niet helemaal onder de knie hebben. Een oplossing
hiervoor kan zijn om de leerling in zijn/haar moedertaal iets te laten aan- of afkon-
digen. Deze leerlingen stelden zelf voor om tijdens de live-uitzending foto’s te ne-
men of video’s te maken.
99
Positief
- “Ik vond het interessant van Facebook met Bo, veel bijgeleerd.” (Kaya)
- “Ik heb veel bijgeleerd, vooral hoe je echt radio moet maken. Er is veel voorberei-
ding nodig om een radioprogramma te maken, dat vind ik wel leuk. Ik vind het een
leuke ervaring.” (Jeffrey)
- “Ik vond techniek leuk en zo… ik vond ook de videoworkshop leuk.” (Bichon)
- “Interviewen gaat zo vlot als de geïnterviewde vlot kan antwoorden.” (Yasmine)
- “Bo heeft ons veel dingen bijgeleerd!’ (Drecilla)
- “Techniek vind ik super, omdat ik graag met de computer werk.” (Muhamet)
- “Leuk om de straat op te gaan en voxpops op te nemen, ook interviews voorberei-
den enzo…”
- “Radiotechniek was tof en ‘k heb iets bijgeleerd in de videoworkshop!”
- “Leuk: iets met muziek, foto’s nemen, filmen.”
- “Leuk om in de micro te spreken en voxpops op te nemen. Leuk ook dat we een T-
shirt krijgen.”
Negatief
- “Muziek opzoeken vond ik echt niet zo leuk.”
- “Voxpops opnemen is nogal ambetant, zo met die microfoon, en ik durf ook niet
echt vragen te stellen.”
- “Voxpops vind ik niet leuk.”
- “Ik ging niet graag op straat. Ben beetje bang voor het interview dat ga mislukken.”
- “Ik vind het niet leuk dat ik niet elke week naar de studio kan, want het is veel leu-
ker daar.” (Kelly)
- “De eerste keer iets in de microfoon zeggen, ik had erg veel stress. Nu lukt dat al
beter.” (Jeffrey)
- “Muziek zoeken doe ik niet graag, je vindt bijna geen liedjes die te maken hebben
met respect. “
- “Voxpops opnemen, liefst niet tussen publiek komen.”
- “Muziek zoeken was redelijk saai.”
- “Muziek opzoeken over respect.”
100
BIJLAGE 7: Persbericht
BuSO-leerlingen maken Radio Respect
Tien leerlingen van BuSO Ter Bruyninge in Kortrijk werken aan een live ra-dio- uitzending die volledig in het teken staat van respect. Het laat hen toe hun sociale vaardigheden aan te scherpen. Het mediaproject kreeg de naam Radio Respect en is een samenwerking tussen de Kortrijkse webradio Quindo en de school Ter Bruyninge. Radio Respect is op maandag 13 mei, van 13u. tot 15u., live te beluisteren op www.quindo.be
Het idee om BuSO-leerlingen radio te laten maken kwam van Broos Claerhout, Quindo-vrijwilliger én student sociaal-cultureel werk aan Howest in Kortrijk. Voor zijn bache-lorproef wilde hij een project starten waarbij jongeren aan de hand van media ook aan hun sociale vaardigheden werken.
Jonge radiomakers De leerlingen zijn al weken bezig met de voorbereiding van hun programma. Ze volgen een radio- en videoworkshop, een sessie social media management, ze trekken de straat op om mensen te interviewen, ze leren presenteren en de knoppen bedienen… Tegen 13 mei kent radio geen geheimen meer voor deze jongeren. Dan staan ze er volledig alleen voor. Het resultaat is Radio Respect, een twee uur durend programma, waarbij ze zelf instaan voor de muziek, de reportages, de presentatie en de techniek.
Sociale vaardigheden
Door te leren hoe ze een radioprogramma kunnen maken, leren ze ook contacten leg-
gen met onbekenden, omgaan met feedback, functioneren in groep en zoveel meer.
De leerlingen worden
daarbij aangesproken op wat ze wél kunnen en kunnen zo verder groeien.
Enthousiaste school Francine Cool, directrice van Ter Bruyninge, was meteen enthousiast over Radio Res-pect. Zij gaf de leerlingen de mogelijkheid om mee te werken met Quindo en ziet nu al de positieve effecten ervan. Ook de begeleidende leerkracht Ann Degrande is zeer lovend over het radioproject: “Ik merk dat de jongeren veel meer zelfvertrouwen hebben gekre-gen door de uitdagende opdrachten die ze mochten uitwerken. Ik zie sommigen onder hen echt openbloeien!”
Unieke ervaring
“Ik vond het heel spannend om voor de eerste keer iemand te interviewen op straat. Al
was dat ook wel een beetje eng”, zegt leerlinge Drecilla. “Radio Respect is een unieke
ervaring. De andere
klassen willen ook zo’n radioproject.”
Meer weten over Radio Respect en het belang van sociale projecten bij Quindo? Contacteer Broos Claerhout - broo.claerhout@student.howest.be - 0494/149.005
101
BIJLAGE 8: Media-aandacht
‘Het Laatste Nieuws: Leiestreek’ - maandag 13 mei 2013.
www.radiovisie.eu – maandag 13 mei 2013
Nam integraal het persbericht over op maandag 13 mei 2013.
URL: http://www.radiovisie.eu/be/nieuws.rvsp?art=00092454&f=Quindo
102
‘Alles Over Jeugd’ - maandag 13 mei 2013
Het sociale aspect in radiomaken gepost op- 13/05/2013 - 23:14
Sociale skills bij jongeren aanbrengen door een radioprogramma in elkaar te boksen. Dat is de missie
van Quindo, de Kortrijkse jongerenradio die onlangs haareerste kaarsje mocht uitblazen. ‘Radio maken is bij
ons eerst en vooral een leerproces.’
De Zwevegemsestraat in Kortrijk was vorig weekend de locatie waar lokale jongerenzender Quindo z’n eerste
verjaardag vierde. Op een eigenzinnige plek in deze multiculturele buurt gaf het een podium aan lokaal, maar
ongewoon talent. De avond was hiermee volledig à la Quindo. Één van de missies van deze zender is immers
om op een andere manier radio te maken dan wat gangbaar is in Vlaanderen.
Facebook Quindo
103
Dat wordt niet enkel duidelijk op inhoudelijk vlak door ongewone muziek uit te zenden. Ook in de studio is er
een verschil merkbaar. Enkel jongeren hebben het daar voor het zeggen. Zij kunnen hun ding doen, ongeacht
uit welk milieu ze komen of met welke capaciteiten ze dat doen.
De speeltuin
Broos Claerhout, stagiair en medewerker van het eerste uur, legt ons uit waar Quindo juist voor staat: ‘De
radiozender is 24/24 bereikbaar. Iedere weekavond tussen 19u en 23u zenden we live enkele programma’s uit
via internetstreaming. Hoe later op de avond, hoe meer nichegericht die programma’s worden. Die belichten
dan één bepaald subgenre. In totaal hebben we er zo’n 14 à 15 per week.’
Facebook Broos Claerhout
Die worden gemaakt door een kleine 70-tal vrijwilligers. ‘In totaal hebben we natuurlijk een pak meer medewer-
kers’, laat Broos ons weten. ‘Radio maken neemt veel meer tijd in beslag dan je zou denken. En naast die ra-
dioprogramma’s worden er ook heel wat artikels geschreven.’
Het hele project dat Quindo heet vertrekt vanuit drie pijlers: alternatieve muziek, lokaal talent en relevante
informatie over wat belangrijk is in Kortrijk. Dit alles wordt gebracht door 16- tot 30-jarigen.
Broos: ‘Deze radio is er dus niet enkel vóór jongeren maar ook, en vooral, door jongeren. Het is een speeltuin
om jonge mensen multimediale vaardigheden aan te leren, en daarmee een redelijk nieuw concept in Vlaande-
ren.’
Educatief verantwoord en maatschappelijk ondersteunend
104
Tom Christiaens, de enige vaste medewerker van de zender, zet nog eens extra in de verf wat er juist zo
anders is aan Quindo. ‘De meeste zenders in Vlaanderen zijn vooral gericht op de output, terwijl bij ons het
meewerken aan een radioprogramma vooral een leerproces is. Dat neemt natuurlijk niet weg dat we onze
normen hoog houden.’
Facebook Tom Christiaens
Dit alles gebeurt natuurlijk niet zonder problemen. Maar dat hoeft ook niet. Christiaens:
‘De radiovaardigheden die bij ons worden opgedaan zijn het resultaat van een constant proces van trial and
error. Daarvoor zijn we er ook. Op die manier is Quindo een kweekvijver voor jongeren die wat met media wil-
len doen maar nog niet exact weten wat’.
Dit educatieve project is langzaam ook uitgegroeid tot een project dat een maatschappelijke meerwaarde wil
hebben: zo zit er ook een sociaal aspect in Quindo. Christiaens beaamt dit: ‘Wij zien media als een vorm
van zelfontwikkeling. Door hier te komen willen sommige jongeren hun zelfbeeld opkrikken. Voor die jongeren
is media met andere woorden dus een manier om andere vaardigheden aan te leren.’ Of nog: aan de hand van
mediaskills worden belangrijke sociale skills aangeleerd.
Radio Respect
En dat is juist wat Broos probeert te doen. Met zijn project ‘Radio Respect’ wil hij leerlingen uit het BuSO-
onderwijs leren kennismaken met de radio. Daarbij zullen ze leren hoe bijvoorbeeld een uitzending in elkaar zit,
wie erbij betrokken is en welke interviewtechnieken ze juist moeten gebruiken.
105
Facebook Radio Respect
Maar daarnaast zijn er ook nog andere mediavaardigheden (http://www.quindo.be/workshops/) die geoefend
moeten worden. Het eindresultaat zal een twee uur durend radioprogramma zijn dat op 14 mei wordt uitgezon-
den. Broos: ‘Dit programma zal volledig door hen gebracht worden, zowel de promotie, de techniek als de pre-
sentatie ervan.’
De mediavaardigeheden houden veel meer in dan een micro vasthouden. ‘Zo leren we ook hoe je
aan smartphonereporting kan doen, dat is het verslagen van nieuws met je smartphone. Of hoe je luisteraars
de kans kan bieden hun radioprogramma te herbeluisteren.'
'Een andere workshop gaat dan weer over hoe je gebruik maakt van de sociale media. Maar het gaat zelfs nog
verder dan dat. Hoe kan je radio op locatie maken, hoe werkt radio via internet nu juist en ga zo maar door.’
‘Via de mediavaardigheden werken we aan de sociale vaardigheden. Zo leren ze hoe je juist vergadert, hoe je
kan omgaan met elkaars mening of hoe je feedbackontvangt. Je merkt dat zij daar heel wat uithalen. Zo kan de
radio dienen als hefboom om jezelf binnen de maatschappij beter te positioneren.’
Frédéric Piccavet
Radio Quindo is via internet 24/7 te beluisteren. Op hun online platform kan je veel meer ontdekken over dit
interessant project.
Radio Respect, het project onder leiding van Broos Claerhout, zal te beluisteren zijn op 13 mei om 13u. Herbe-
luisteren kan op 14 mei, om 14u en op de Quindo-website.
Toegevoegd door:
Mediaraven vzw http://www.mediaraven.be
106
REC Radiocentrum – maandag 13 mei 2013
http://www.radiocentrum.be/blogoverzicht/radiorespect
De Krant van West-Vlaanderen – maandag 13 mei 2013
BuSO-leerlingen Ter Bruyninge Kortrijk maken Radio Respect maandag 13 mei 2013 om 12u05
Kortrijk - Tien leerlingen van BuSO Ter Bruyninge in Kortrijk brengen samen met
radiozender Quindo een live radio-uitzending die volledig in het teken staat van
respect. Het laat hen toe hun sociale vaardigheden aan te scherpen.
Het idee om de BuSO-leerlingen radio te laten maken kwam van Broos Claerhout, Quindo-vrijwilliger
en student sociaal-cultureel werk aan Howest in Kortrijk. Radio Respect is op maandag 13 mei van
13 uur tot 15 uur live te beluisteren viawww.quindo.be. (KVI)
http://kw.knack.be/west-vlaanderen/nieuws/algemeen/buso-leerlingen-ter-
bruyninge-kortrijk-maken-radio-respect/article-4000301124807.htm
107
BIJLAGE 9: Samenwerking De Patio - Quindo
Samenstelling: 4 jongeren, 4 begeleiders De Patio en 2 begeleiders Radio Quindo Op 14/2 hadden wij een eerste kennismaking met Radio Quindo. De voormalige Radio 2-studio aan het Conservatoriumplein is de uitvalsbasis van de Kortrijkse jongerenradio Quindo (www.quindo.be). Vanuit een state-of-the art-studio maken jongeren straffe radio voor luisteraars van 16 tot 30 jaar. Deze vrije radio is in het beheer van Howest en de Muziekcentrum Track Stad Kort-rijk. Wij kregen de kans om met onze jongeren van 9u tot 12u ‘vrije radio’ te gaan maken. Een unieke ervaring. Wanneer wij op deze voormiddag terugblikken dan merken wij een heel positieve attitude van onze jongeren en hun begeleiders rond deze workshop. Tevens zien wij heel wat hefbomen om via dit medium te werken met onze jongeren. Meerwaarde:
· De jongeren uit onze doelgroep kenmerken zich door een laag zelf-beeld. Door het maken van een radioprogramma met hun eigen muziek en de mogelijkheid om zelf tekst in te spreken, merken wij dat dit een ‘boost’ geeft aan onze jongeren. De positieve bevestigende houding van de bege-leiders van radio Quindo werkt positief in op hun zelfbeeld. · Onze jongeren hebben moeite om samen te werken. Zij hebben vooral negatieve ervaringen in het ‘samen doen’. Onze jongeren staan onder toe-zicht van de jeugdrechtbank omwille van de feiten die ze pleegden. Het groepsgevoel in hun verleden kende meestal een negatieve ondertoon. In de studio’s van radio Quindo werkten ze samen aan een radioprogramma. Hierbij werd beroep gedaan op hun sociale vaardigheden zoals: samen over-leggen, geduld hebben, luisteren naar elkaar, hun mening verwoorden. Zo konden ze ‘samen’ radio maken en bekwamen ze een collectief en tastbaar resultaat. Een positieve ervaring in samenwerking. · Onze jongeren hebben allen psychische problemen en sommige jon-geren hebben het moeilijk om te functioneren in onze samenleving en/of hebben soms moeite om de realiteit aan te kunnen. Het maken van een ra-dioprogramma zorgt voor een ervaring in het ‘hier in nu’. Men maakt een programma over hedendaagse thema’s en staan stil bij de onderwerpen die in de media aanwezig zijn. Tevens zien ze hoe radio, een medium dat ze al-lemaal kennen, echt werkt. · Onze jongeren hebben weinig taalontwikkeling om hun gevoelens en emoties te verwoorden. Hierdoor maken ze zich snel kwaad en gaan ze hun ongenoegens sneller fysiek uiten. Door te werken met muziek, klank en woord leren ze op een positieve manier hun gevoelens te verwoorden en te kanaliseren. De voorbereidende fase waarin ze zelf hun muziek keuze ma-ken en dit me hun begeleiders van De Patio bespreken, geeft inzicht in hun innerlijke wereld.
108
· Wij zien meer mogelijkheden om met onze jongeren aan de slag te gaan. Wij hebben soms jongeren die via muziek hun verhaal brengen (hip-hop, rappen, beatboxen). Tot op heden hadden wij geen medium om dit om te zetten in iets concreets. · Via Radio Quindo zouden we ook kunnen werken met de jongere en zijn individuele begeleider om samen zijn verhaal te maken.
Muziek zou binnen onze werking een nieuw medium kunnen worden. Het zou een aanvulling kunnen zijn op onze danstherapie en dramatherapie. In overleg met Radio Quindo willen wij in de toekomst deze samenwerking meer vaste vorm geven. Op deze Valentijnsdag was Radio “Pationeel “ onze eerste aanzet om met onze jongeren radio te maken waar ze ‘fier’ op konden zijn. We hopen dit in de toekomst te kunnen herhalen. Geert Taghon Coördinator De Patio Kortrijk, februari 2013
109
BIJLAGE 10: Verslag gesprek Peter Van De Velde (Radio Scorpio) 11 maart 2013
Algemeen - Bestuur bestaat uit 6 medewerkers die dit vrijwillig doen.
- Scorpio heeft geen vaste medewerkers.
- 140 wekelijkse vrijwilligers.
- Zeer alternatief en rebels imago.
- Kleine studio en verouderd materiaal.
Vrijwilligerswerking
Werving Met een kleinschalige poster/flyeractie in september probeert Radio Scorpio nieuwe vrijwilligers
aantrekken. Deze schrijven zich in via de website waar ze een volledig formulier moeten invullen
(gegevens, ervaring, motivatie,…)
Solo vrijwilligers Daarna worden ze uitgenodigd voor een gesprek, waarin ook een vrijwilligersovereenkomst onder-
tekend wordt. Iedere nieuwe vrijwilliger begint op de nieuwsredactie (die elke avond tussen 18 en
19u een nieuwsprogramma voorzien.) Daar worden ze sterk opgevolgd en kunnen ze na verloop
van tijd een interview afnemen of reportages maken. Iedere prestatie wordt voorzien van de nodi-
ge feedback. Na goedkeuring kunnen de vrijwilligers eventueel beginnen als side-kick en uiteinde-
lijk de presentatie verzorgen. Radio Scorpio houdt vrijwilligers aan hun engagement.
Wanneer iemand nieuw aangeworven wordt voor de eindredactie van het nieuwsprogramma wor-
den hier grote selectiegesprekken voor georganiseerd.
Programmamakers Moeten een A4tje schrijven over hun motivatie, brengen een voorbeeld-playlist binnen en worden
gevraagd om een lange termijnplanning uit te werken (zodat de opvulling van het programma toch
wat ‘verzekerd’ wordt.) Daarna worden ze uitgenodigd door de programmatieraad.
Daar krijgen ze een huisreglement en een programmaovereenkomst voorgeschoteld (een algeme-
ne vrijwilligersovereenkomst + specifieke bepalingen voor het programma.) Ze kunnen enkele mo-
PROGRAMMATIERAAD
Enkele leden van het bestuur en vrijwilligers die minstens drie jaar bij Scorpio werkten. Ze
dienen veel ervaring te hebben en goed feedback te kunnen geven. Daarnaast wordt van
hen verwacht dat ze sympathiek maar ingrijpend kunnen optreden. Ze zijn zowel contro-
lerend als ondersteunend.
110
menten in het uitzendschema aangeven, waarin ze hun programma zouden willen uitzenden. De
programma’s krijgen enkele mensen uit de programmatieraad toegewezen die de uitzendingen
sterk opvolgen, voorzien van feedback, e.d.
Een nieuw programma begint met slechts één uur. Na een jaar kan dit aangepast worden. Een pro-
gramma betaalt €80/jaar lidgeld.
Motivatie Om de vrijwilligers gemotiveerd te houden probeert Scorpio hen de kans te bieden om te evolue-
ren. Wanneer iemand dat wenst, kan hij sterk opgevolgd worden, gericht op een positief groeipro-
ces. Radio Scorpio schakelt hier vaak professionals en ex-vrijwilligers voor in.
De status van ‘Scorpio-medewerker’ is er een van hoog aanzien, dit beschouwen de vrijwilligers
ook als een sterke beloning. Vanwege de rebelse reputatie en anarchistische groep vrijwilligers. Ze
vergelijken zichzelf liefst met ‘Radio Centraal’ in Antwerpen.
Educatie en jongerenwerking Zes scholen kunnen zich zes keer per jaar inschrijven voor een kennismakingsworkshop op maat. Ze
proberen aanwezig te zijn op iedere evenement dat bij hun profiel past en zorgen ervoor dat nieu-
we vrijwilligers op dat moment vragen kunnen stellen en eventueel al eens kort meedraaien. In de
zomer organiseert Scorpio radiokampen voor kinderen.
Door vrijwilligers verantwoordelijk te stellen voor grote en belangrijke events (altijd in duo en on-
der héél intensieve begeleiding) ontwikkelen ze een bepaalde stressbestendigheid waardoor ze in
de toekomst kleinere events gemakkelijker aankunnen.
Interne communicatie Verloopt via een facebookgroep en via interne nieuwsbrief die regelmatig verstuurd wordt. Deze
hangt op in de redactieruimte.
111
BIJLAGE 11: Verslag gesprek Sarina Mary (Villa Bota) Woensdag 3 april 2013 in Brugge.
Vrijwilligerswerking - Momenteel ongeveer 90 vrijwilligers
o 70 wekelijks
o 20 allround
o Kern van 15
- 5 betaalde krachten (1 fulltime, derest parttime of gedetacheerd.)
- Tussen 15 en 40 jaar met pieken op 21 en 35.
Verschillende vrijwilligersprofielen - Programmamakers
Die een eigen programma maken of willen maken.
- Dagelijks bestuur
Iedere vrijwilliger die wil kan in het dagelijks bestuur (maandelijkse vergadering) zijn zegje
doen. (Vergelijkbaar met Stuurploeg bij Quindo.)
- Woordredactie
Nieuwe werking bij Villa Bota die zich gaat bezig houden met webartikels voor de site.
- ICT
De mannen die zich bezig houden met de server, streaming, software,…
- Videowerking
Aparte, volledig nieuwe werking in beginfase. Momenteel 25 vrijwilligers die een aantal
workshops volgen.
o Eigen projecten uitwerken (voor school, individueel,…)
o Op stap voor Villa Bota (sfeerverslagen festivals,…)
o Iedere drie weken wordt een ‘vergadering’ georganiseerd waarop alle leden kun-
nen langskomen voor wat persoonlijke en gerichte begeleiding en ondersteuning
op vlak van video.
Cellen Villa Bota heeft de verschillende ‘profielen’ in verschillende werkgroepen gegoten. Die groepen
organiseren zichzelf en vragen weinig tot geen inspanningen van de medewerkers. Iedere werk-
groep heeft één trekker (die meestal vanzelf zo groeit) die vaak ook in het dagelijks bestuur zit.
Workshops Regelmatig vinden er op Villa Bota workshops van het REC Radiocentrum plaats, maar steeds meer
proberen ze die workshops zelf aan te bieden. Zowel voor externen als voor nieuwe vrijwilligers.
Villa Bota probeert zijn eigen vrijwilligers zoveel mogelijk in te zetten bij het geven en organiseren
112
van workshops, daarvoor voorzien ze dan ook een vergoeding van €30/workshop. (Enkele voor-
beelden: kennismakingsworkshop Radio, opzetten mobiele studio, techniek (live-mixing,)…)
Villa Bota wil een beetje af van het ‘workshop’-gegeven en meer evolueren naar persoonlijke en
gerichte begeleiding op basis van de vragen die vrijwilligers stellen.
Werving Villa Bota ging gericht op zoek naar scholen die rond video werkten en gaf daar een presentatie
met heel wat beeldmateriaal. Hieruit kwamen 15 gemotiveerde vrijwilligers.
De geïnteresseerden worden toegevoegd aan de facebookgroep van de geschikte werkgroepen.
Die vrijwilligers nodigen ze uit op een algemene introductie (wat is Villa Bota en waarom willen we
een videoredactie oprichten?) Met daaraan een eerste workshop gekoppeld.
Motivering Villa Bota speelt in op de talenten van de aanwezige vrijwilligers en wil die maximaal benutten, ze
wil haar vrijwilligers de kans geven om zich te ontwikkelen in de richting die ze zelf aangeven.
Dit doen ze door workshops op maat te geven, tijd te maken voor individuele begeleiding, nieuwe
programma’s intensief te coachen, masterclasses te organiseren voor de ‘gevorderde’ vrijwilligers,
stemcoaches in te schakelen,…
Vrijwilligersovereenkomst en sleutelbeleid Villa Bota werkt aan een nieuwe overeenkomst die gebaseerd is op die van Urgent.fm. Die over-
eenkomst koppelen ze aan hun nieuw sleutelbeleid. Vroeger kreeg iedereen een sleutel van de
studio mee, nu schakelen ze over op een badgesysteem waarbij telkens geregistreerd wordt wie
wanneer binnenkomt. Dit doen ze op vraag van de vrijwilligers zelf (verdwenen materiaal, vuile
studio,…) Ze vragen een waarborg voor de badges.
Inspraak Zoals eerder gezegd kunnen vrijwilligers deel uit maken van het Dagelijks Bestuur (wat bij ons de
Stuurgroep is.) Daarnaast organiseert Villa Bota twee maal er jaar een algemene vergadering, waar
het ‘werkingsverslag’ wordt overlopen. Dat is telkens in augustus en februari (voor de aanvang van
het nieuwe seizoen.)
Contact Sarina houdt continu contact met alle vrijwilligers via haar facebookpagina. Door geïnteresseerden
regelmatig opnieuw te contacteren betrek je ze sneller bij de werking en gaan ze zich rapper thuis
voelen.
113
Villa Bota ondersteunt het informeel contact, door peter- en meterschap te ‘coördineren,’ door
korte bijeenkomsten te organiseren en door te voorzien in ruimte waar de vrijwilligers (en andere
Bruggelingen) zich kunnen placeren en goedkoop iets drinken.
Feedback Eenmaal per jaar organiseert het dagelijks bestuur een feedbackronde. Hierbij neemt ieder lid één
of meerdere programma’s voor zijn rekening. Die persoon beluistert een aantal uitzendingen en
schrijft een feedbackdossier, waarvan een template bestaat. Samen met de coördinator wordt dit
aangevuld. Dan komen er opmerking in over hun attitude, e.d. (bv: geen sigaretten rollen boven
het mengpaneel, niet roken in de studio,…)
Het feedbackdossier wordt samen met de programmamaker overlopen, zo dat zij vragen kunnen
stellen en dat alles gemotiveerd kan worden.