Post on 23-Feb-2016
description
Als lijden ondraaglijk wordt
VOM 21maart 2013
Marianne Dees, huisarts, SCEN arts, onderzoeker
m.dees@iq.umcn.nl
2
Definitie van lijden
‘Lijden is het leed dat veroorzaakt wordt door een
werkelijke of ervaren aanhoudende bedreiging van
de integriteit of het voortbestaan van de persoon.
Het vereist bewustzijn van toekomst en verleden.
E.J. Casell 1992
Thema’s lijden
ExistentiëelSpiritueel
Psycho-emotioneel
Medisch
Sociaal
3 M. Dees 2010
Medische thema
• Lichamelijke klachten variëren sterk en hangen nauw samen met het beloop van ziekte of veroudering
• Algemene lichamelijke klachten zoals uitputting, pijn, ellendig voelen geven meer toename van lijden dan tractus gerelateerde symptomen
• Lichamelijke, cognitieve en emotionele aftakeling zijn een belangrijke oorzaak van lijden
• Patiënten met psychiatrische symptomen benadrukken de zwaarte en de continuïteit van hun lijden en lijden
4
65 jarige vrouw met neuropatische pijn, met
maximale pijn medicatie
‘Ik heb de hele dag pijn, ik heb ‘s nachts pijn, ik
word wakker met pijn en ik ga naar bed met pijn. Als
ze ook maar de helft van mijn pijn weg konden
nemen zou ik niet over euthanasie nadenken.
Psycho-emotionele thema
• Jezelf niet meer zijn
• Negatieve emoties: oa verdriet, schaamte, wanhoop, teleurstelling, somberheid, boosheid
• Angst voor toekomstig lijden
• Afhankelijkheid
• Verlies van autonomie
5
55 jarige vrouw met nasopharyngeale kanker
‘Mijn waardigheid is verdwenen, liggend in bed ben
ik niet langer de onafhankelijke vrouw die ik was.’
6
• Verlies van maatschappelijke status
• Onvrede over de zorg( verpleeghuis)
• Tot last zijn
• Eenzaamheid
• Biografie( Jappenkamp, seksueel misbruik)
Sociaal-maatschappelijke thema
94 jarige vrouw, klaar met leven
‘De huishoudelijke hulp komt een keer per
maand. Ik zie er wel gezond uit maar ik heb
zoveel verdriet omdat ik iedereen kwijt ben, mijn
ouders, mijn man, mijn zussen en mijn broer is
doorgeschoten door de Duitsers. Iedereen is weg.’
• Uitzichtloosheid
• Niet meer kunnen………
• Zinloosheid
• Klaar met leven
7
Existentiële thema
48 jarige vrouw met borstkanker
‘Het is zo’n agressieve vorm van kanker: ik heb
mijn leven lang gewerkt en daarnaast gewoon de
kinderen en het huishouden en het draaide
allemaal prima en ja ik had gewoon heel veel
energie en nou kan ik helemaal niks meer, nou
voor mij is dit een drama.’
Ondraaglijk lijden en het levenseinde
8
Wanneer denk u over uw levenseinde?
• Liever niet!
• U wordt ouder
• Iemand in uw naaste omgeving wordt ernstig ziek
• U bent zelf ernstig ziek
• U wilt de zaken rondom uw dood goed geregeld hebben
Besluitvorming rondom het levenseinde
Een beslissing betreffende een persoon in de laatste
dagen van diens leven, die (mogelijk) een belangrijke
impact heeft op de kwaliteit van leven, de plaats en/of
het moment van sterven
10
Thema’s besluitvorming levenseinde
• Uw eigen visie op sterven (naasten)
• Visie (huis)arts op uw wensen en verwachtingen
• Reanimatie
• Dementie
• Coma
• Stoppen met eten en drinken
• Behandelverboden
• Plaats van sterven (thuis/hospice/ziekenhuis/verpleeghuis)
• Wilsverklaring en machtigingen
• Palliatieve sedatie
• Euthanasie en hulp bij zelfdoding 11
Gesprek over wensen en verwachtingen
12
13
Definitie WHO 2002
De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft in 2002
een vernieuwde definitie van palliatieve zorg opgesteld:
Palliatieve zorg is een benadering die de kwaliteit van het
leven verbetert van patiënten en hun naasten die te maken
hebben met een levensbedreigende aandoening, door het
voorkomen en verlichten van lijden, door middel van
vroegtijdige signalering en zorgvuldige beoordeling en
behandeling van pijn en andere problemen van
lichamelijke, psychosociale en spirituele aard.
Zelfbeschikkingsrecht
14
Patiënten hebben geen recht op euthanasie of
hulp bij zelfdoding. Euthanasie en hulp bij
zelfdoding zijn strafbaar. Alleen artsen kunnen
deze handelingen in bijzondere
omstandigheden en bij naleving van alle
zorgvuldigheidseisen straffeloos uitvoeren.
Principiële bezwaren van artsen tegen
euthanasie en hulp bij zelfdoding dienen te
worden gerespecteerd.
KNMG Standpunt
15
Als uw patiënt op afzienbare termijn
komt te overlijden, helpt een tijdig
gesprek over verwachtingen en
wensen om passende en kwalitatieve
goede zorg in de laatste levensfase te
geven. Dit vergt van u een proactieve
opstelling.
Wilsverklaring
• Wilsverklaring is er voor als u zelf niet kunt beslissen
• Medische handelingen weigeren of ondergaan
• Omstandigheden wanneer u euthanasie wilt
• Geen plicht wilsverklaring uit te voeren
• Bv. acuut ingrijpen, niet actueel, niet van toepassing
• Bespreken met familie en huisarts
• Gevolmachtigde
16
17
Palliatieve sedatie
• Opzettelijk verlagen bewustzijn van een stervende patiënt die ondraaglijk lijdt
• Indicatie: onbehandelbare symptomen bij een stervende patiënt
• Doel: verlichten van het lijden
• Normaal medisch handelen(WGBO)
18
Euthanasie
• Het opzettelijk levensbeëindigend handelen door een ander dan de betrokkene op diens verzoek
• Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding trad in werking op 1 april 2002
• Euthanasie en hulp bij zelfdoding zijn strafbaar tenzij• Aan 6 zorgvuldgheidscriteria wordt voldaan • Uitgevoerd door arts• Gemeld aan de gemeentelijk lijkschouwer
De 6 zorgvuldigheidseisen
• Vrijwillig en weloverwogen verzoek patiënt
• Uitzichtloos en ondraaglijk lijden
• Patiënt voorgelicht over situatie en vooruitzichten
• Geen andere redelijke oplossing
• Consultatie van onafhankelijke (SCEN)arts(1e 4 eisen)
• Medisch zorgvuldig uitgevoerd
19
Maatschappelijk debat• NVVE
• Burgerinitiatief “Uit Vrije Wil”
• Laatste wil pil
• Euthanasie en dementie
• Euthanasie en psychiatrie
• Levenseinde kliniek
• Tweede evaluatie Wet toetsing levensbeëindiging op verzoek en hulp bij zelfdoding
20
21
Een heuvel tilt je uit het leven van de oude Waalstad in de stilte.
Smal is de doorgang naar het laatste pad, hemelhoog het huis.
Wie over zijn genadedrempel raakt ontwaart de zachte dood
die korte metten met je maakt.
Victor Vroomkoning
Vragen?
22
Continue diepe sedatie Euthanasie• Lijdensverlichting
• Verlaging bewustzijn
• Normaal medisch handelen
• Niet te verlichten symptomen
• Stervende patiënt(1-2 weken)
• Indien mogelijk toestemming patiënt
• Consultatie indien ondeskundig
• Indien mogelijk consensus(PNH)
• Sedativa(benzodiazepines)
• Titratie obv lijdensverlichting
• Arts en verpleegkundigen
• Reversible
• Niet levensbeindigend
• Natuurlijk overlijden
• WGBO
• Geen melding noch toetsing
• Opheffen van het lijden
• Levensbeëindiging
• Bijzonder medisch handelen
• Uitzichtloos, ondraaglijk lijden
• Niet alleen in laatste levensfase
• Weloverwogen verzoek patiënt
• Consultatie verplicht
• Primair tussen patiënt en arts
• Barbituraat en spierrelaxantia
• Snelle dosering
• Arts
• Niet reversibel
• Levensbeeindigend
• Niet natuurlijke dood
• Aparte wetgeving
• Verplichte melding en toetsing