Hyrje në lëndën:

Aplikimi i teknologjisë informative në menaxhimin emergjent

AKADEMIA E KOSOVËS PËR SIGURI PUBLIKE

Ligjërues: Luan GashiM.Sc. in Computer Science and Engineering, ICT

CCNP Security, CCAI

MCSE Server Infrastructure, MCT

Objektivat

Ligjërues: Luan Gashi 2

• Të sqarojmë strategjitë përmes të cilave përdorimi i teknologjisë lehtëson menaxhimin e emergjencave

• Të ofrojmë shembuj të përdorimit të teknologjisë në menaxhimin emergjent Teknologjitë e rrjeteve

Teknologjitë e komunikimeve

Teknologjitë e zbuluesve të drejtpërdrejt dhe nga distanca

Modelimi dhe simulimet digjitale

Sistemet e informacionit

Burimet e informacioneve

• Të shpjegojmë rolin dhe ndikimin e infrastrukturës teknologjike në menaxhim të emergjencave

Hyrje

Ligjërues: Luan Gashi 3

• Të ashtuquajturat qytete inteligjente që u shfaqen në fund

shekullin XX dhe fillim shekullin XXI kanë transformuar

menaxhimin emergjent në mënyrën si është sot.

• Teknologjitë kompjuterike dhe të telekomunikacionit ofrojnë

kombinim të resurseve dhe pajisjeve përmes të cilave

lehtësohen të gjitha elementet vendimmarrëse të cilat

përfshihen në menaxhimin e emergjencave

• Rrjetet e telefonisë mobile shërbejnë si bosht për të gjitha

komunikimet dhe ofrojnë resurse të shumta dhe të ndryshme,

por që ofrohen vetëm në situata të kufizuara si dhe me kosto

të lartë

Shembuj të teknologjisë

Ligjërues: Luan Gashi 4

• Telefonat (fiks & digjital)

• Pjatat satelitore

• Skaneret

• Faksi

• Kompjuterët personal

• Rrjetet lokale dhe të zgjeruara

• Kamerat digjitale

• Sistemet e gjeopozicionit

• Gjeo-sistemet e informacioneve

• Programet modeluese dhe simulative

• Stacionet lëvizëse (mobile) meteorologjike

Domosdoshmëria për teknologji

Ligjërues: Luan Gashi 5

• Ndikimi i teknologjisë në menaxhim të emergjencave vazhdon të rritet. Kjo ka bërë që secili që është i involvuar në emergjenca të mësoj shpejt dhe të vazhdoj mësimnxënien për teknologjitë e reja

• Bill Gates thotë: një gjë është e qartë, ne nuk e kemi opsionin e kthimit prapa nga e ardhmja. Asnjeri nuk e ka veton e votës për ndikimin e teknologjisë në jetët tona...besoj që progresi do të vij deshëm apo jo, kështu që duhet të bëjmë më të mirën për jetën tonë e jo të përpiqemi ta parandalojmë këtë.

Strategjitë e implementimit të teknologjisë

Ligjërues: Luan Gashi 6

Faktorët njerëzor:

• Teknologjia duhet të jetë e lehtë për përdorim nga secili në procesin e menaxhimit emergjent

• Përdorimi i teknologjisë nuk duhet parë si diçka që u takon vetëm ekspertëve, ajo duhet të përdoret nga të gjithë

• Vazhdimësia e trajnimeve në përdorim të teknologjisë është pika kyçe që kjo teknologji të jetë sa më efektive në raste të krizave

Strategjitë e implementimit të teknologjisë

Ligjërues: Luan Gashi 7

Faktorët institucional:

• Institucionet publike zakonisht përballen me kufizimet financiare, argumentimi i rëndësisë së teknologjisë lehtëson aprovimin e fondeve

• Ekspeditat për teknologjitë e reja duhen parë si të dobishme dhe për këtë të ofrohen shërbime tek komunitetet përmes operacioneve jo-emergjente

Teknologjia si pjesë e Sistemit të Menaxhimit Emergjent

Ligjërues: Luan Gashi 8

• Një sistem është një set (grup) i pjesëve të ndërlidhura dhe ndërvarura të organizuara për të prodhuar një tërësi të unifikuar

• Shembuj:

• Sistemi shoqëror

• Sistemi i makinerive të ndryshme

Për kah kompleksiteti ekzistojnë tri lloje të sistemeve:• Sistemet fizike, janë elementare

• Sistemet biologjike, janë me komplekse

• Sistemet sociale, janë më komplekset

Teknologjia si pjesë e Sistemit të Menaxhimit Emergjent

Ligjërues: Luan Gashi 9

• Efektet ndërvepruese të pjesëve të një sistemi përcaktojnë reagimet specifike. Kësisoj, përgjigjja në fatkeqësitë natyrore apo ato të shkaktuara nga njeriu janë mjaft komplekse dhe kërkojnë ekspertizë individuale apo institucionale – sistem të organizuar siç është Sistemi i Menaxhimit Emergjent

• Kur aplikohet teoria e sistemit në menaxhimin emergjent, na ofrohet një model i cili ndihmon të kuptuarit e reagimeve dhe ndikimin e tyre në situata të krizave

Teknologjia si pjesë e Sistemit të Menaxhimit Emergjent

Ligjërues: Luan Gashi 10

• Kjo teori përdoret nga menaxheret e emergjencave për të nxjerr kuptimet themelore të teknologjive si ato të rrjeteve, komunikimeve, informacioneve, modelimeve dhe simulimeve për të krijuar Sistemin e Menaxhuar të Informacioneve në kuadër të menaxhimit emergjent

Pjesëmarrësit e mundshëm të një sistemi emergjent

Ligjërues: Luan Gashi 11

Lokal

• Policia, zjarrfikësit, ekipet mjekësore, shkollat, njësitë administrative, komunitetet e organizuara fetare, grupore, mediale, profesionale apo sportive

Rajonal

• Transporti, shërbimet civile, laboratorët, siguria publike, institucionet edukative, organizatat humanitare dhe tjera jo-profitabile

Shtetëror

• AME, FSK, Agjencitë e ndryshme të shërbimeve civile

Ligjërues: Luan Gashi 12

Pyetje:

Si ndikon teknologjia në marrëdhëniet në mes pjesëmarrësve të një sistemi emergjent?

Infrastruktura e Teknologjisë Informative

Ligjërues: Luan Gashi 13

Infrastruktura e teknologjisë informative përfshinë sistemet dhe rrjetet kompjuterike, pajisjet komunikuese, treguesit e ndryshëm teknologjik si dhe programet aplikative.

• Infrastruktura e sistemeve kompjuterike mund të jetë personale, serverike apo e sistemeve të cilat kryejnë detyra specifike

• Infrastruktura e rrjeteve kompjuterike përfshinë rrjetet lokale, të zgjeruara (metropolitane, regjionale, kombëtare dhe ndërkombëtare), sistemin transmetues emergjent dhe internetin

Infrastruktura e Teknologjisë Informative

Ligjërues: Luan Gashi 14

• Infrastruktura e teknologjisë komunikuese mundëson ndërkomunikimin duke ofruar mundësi të transmetimit te të dhënave në kapacitete të ndryshme deri në Gigabit për sekondë. • Këtu përfshihen: fibrat optike, rrjetet pa tela, komunikimet satelitore, radio

transmetimet, telefonia, video transmetimet dhe shërbimin e postes elektronike

• Infrastruktura e treguesve teknologjik mundëson marrjen e të dhënave të ndryshme nga zbuluesit dhe senzoret e caktuar.• Këtu përfshihen: të dhënat meteorologjike, imazhet satelitore dhe të dhënat

nga pajisjet e pozicionimit gjeografik, sistemet paralajmëruese

Infrastruktura e Teknologjisë Informative

Ligjërues: Luan Gashi 15

• Infrastruktura e programet aplikative kompjuterike e mundëson modelimin dhe simulimin e situatave të ndryshme, të dhënat e të cilave përfshihen në sistemet softuerike për menaxhim të informacioneve

• Infrastruktura e sistemeve në përkrahje të vendimmarrjes e cila lehtëson procesin e vendimmarrjes në situata kritike duke ofruar modelime të këtyre situatave me informacionet përkatëse. • Këtu përfshihen modelet e shpërndarjes kimike, modelet e evakuimit,

modelet e përmbytjeve (hidrologjike) etj.

Infrastruktura e Teknologjisë Informative

Ligjërues: Luan Gashi 16

• Infrastruktura e sistemeve të informacionit të cilat na japin të dhëna të ndryshme digjitale në distanca të afërta dhe të largëta• Këtu përfshihen: programet lehtësuese për menaxhimin e operacioneve

emergjente (CAMEO), sistemi gjeografik i informacioneve (GIS), të dhënat meteorologjike, referencat kimike, libraritë digjitale, të dhënat e aksidenteve, popullsisë etj.

Roli i teknologjisë në menaxhimin emergjent

Ligjërues: Luan Gashi 17

• Teknologjia informative është një vegël e cila përdoret nga drejtuesit e emergjencave për të lehtësuar vendimmarrjen apo procesin e informacioneve në mbështetje të aktiviteteve për të ndihmuar minimizimin e ndikimit të fatkeqësive

Ligjërues: Luan Gashi 18

Pyetje:

Si e ndihmon teknologjia informative menaxhimin emergjent?

Roli i teknologjisë në menaxhimin emergjent

Ligjërues: Luan Gashi 19

• Eliminimi i kohës joproduktive

• Eliminimi i letrave të panevojshme

• Ri-përdorimi i të dhënave të mëparshme

• Eliminimi i variacioneve të ndryshme përgjatë procedurave

• Eliminimi minimizimi i kohës për regjistrim te të dhënave, mbajtjes së shënimeve dhe punëve tjera administrative

• Përkrahje për rrjedhshmëri të procedurave dhe punës

• Automatizimi i proceseve të punës

Teknologjia dhe zgjidhja e problemeve

Ligjërues: Luan Gashi 20

• Teknologjia është asistent mjaft inteligjent për komunitetin e emergjencave në lehtësimin e procesit të vendimmarrjes

• Teknologjia nuk zëvendëson kreativitetin njerëzor.

• Teknologjia shërben si vegël për të analizuar dhe vendosur.

• I mbetet njeriut të marr vendimin e duhur në përputhje me të dhënat e ofruara nga teknologjia.

• Duhet patur kujdes nga mbingarkesa e informacioneve

Ndikimi i deritashëm i teknologjisë informative

Ligjërues: Luan Gashi 21

Teknologjia Ndikimi

CelulareRrjetet pa telaInterneti/rrjetet e bazuara ne IP

Ndërveprimi, komunikim me ndjeshmëri prioritizuese

Identifikimi radio-frekuencor si burim gjurmimi dhe logjistike

Rritje të përgjegjësisë për situatën

Direktoritë e burimeve të internetitSoftuerët për bashkëpunim dhe bashkëndarje

Rritje të përkrahjes për vendimmarrje si dhe gjurmim të resurseve dhe alokimit të tyre

Ushtrimet e bazuara në kompjuterModelet mobile për situata

Shkathtësi më të mira organizative dhe procedurale

Sisteme të automatizuara publike të lajmërimeve dhe raportimeve

Angazhim më i mirë i popullatës

Gjeneratorët mobil elektrikRadio sistemet redundante

Infrastrukturë të qëndrueshme për dukshmëri dhe vazhdimësi të funksioneve shoqërore

Zhvillimet e mëtutjeshme të teknologjisë dhe pritjet

Ligjërues: Luan Gashi 22

• Programe intelegjente adaptive për planifikim dhe reagim

• Integrimi i të dhënave ad-hoc në programet për bashkëpunim (blogje, uiki)

• Sisteme mobilizuese të vullnetarëve

• Komunikimi i dyanshëm me publikun

• Redundanca e rrjeteve komunikuese

• Redundanca e burimeve elektrike

• Radio komunikimeve të bazuara në softuer

• Shkurtimi i vonesave në transmetime te të dhënave, zërit dhe videove

Zhvillimet e mëtutjeshme të teknologjisë dhe pritjet

Ligjërues: Luan Gashi 23

• Rrugëtim i bazuar në politika të menaxhuara sipas prioriteteve dhe ngarkesave për transmetimet dhe transportin gjatë emergjencave

• Rrjete të vet-menaxhuara dhe vet-riparueshme në raste krizash

• Rritje e sigurisë së rrjeteve dhe informacioneve

• Përkrahje për qendra të shpërndara (decentralizuara) operacionale të emergjencave

• Avancim të programeve lehtësuese për proces të vendimmarrjes

• Zhvillimi i mëtutjeshëm i simulimeve digjitale

• Sistem automatik i raportimit publik

• Programe të avancuara të menaxhimit të rrezikut sipas modelimeve

• Zhvillimi i teknologjive të menqura të infrastrukturave mbikëqyrëse

Përmbledhje

Ligjërues: Luan Gashi 24

• Shembuj të përdorimit të teknologjisë në menaxhimin emergjent• Teknologjitë e rrjeteve

• Teknologjitë e komunikimeve

• Teknologjitë e zbuluesve të drejtpërdrejt dhe nga distanca

• Modelimi

• Sistemet e informacionit

• Burimet e informacioneve

• Strategjitë e implementimit të teknologjisë• Faktorët njerëzor

• Faktorët institucional

• Roli i teknologjisë në menaxhimin emergjent• Eliminimi i kohës joproduktive

• Eliminimi i letrave të panevojshme

• Ri-përdorimi i të dhënave të mëparshme

• Eliminimi i variacioneve të ndryshme përgjatë procedurave

• Eliminimi minimizimi i kohës për regjistrim te të dhënave, mbajtjes së shënimeve dhe punëve tjera administrative

• Përkrahje për rrjedhshmëri të procedurave dhe punës

• Automatizimi i proceseve të punës

Referenca

Ligjërues: Luan Gashi 25

• Ramesh R. Rao, Jon Eisenberg, and Ted Schmitt. The role of it in mitigation, preparedness, response and recovery. The nationalAcademies Press (2007)

• Gates, Bill. The Road Ahead. Penguin Books: New York, 1996,

• Alter, Steven, Information Systems: A Management Perspective. Second Edition. Menlo Park, CA

• www.fema.gov

• www.nap.edu

Ligjërues: Luan Gashi 26

Pyetje?