Post on 05-Mar-2018
Michał Popiołek Wydział ds. Zarządzania Kryzysowego BZiOZ
Główny Inspektorat Weterynarii
Podziękowania dla prof. K. Niemczuka, Z. Pejsaka oraz
I. Markowskiej-Daniel (PIWet-PIB)
Afrykański pomór świń Działania podjęte przez Inspekcję
Weterynaryjną
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
• Afrykański pomór świń (African swine fever
- ASF) to jedna z najgroźniejszych chorób
świń oraz dzików (ludzie nie są wrażliwi)
• Choroba generuje olbrzymie straty
ekonomiczne (odszkodowania, straty w
handlu)
• Zwalczana z urzędu wyłącznie metodami
administracyjnymi – brak możliwości leczenia
i prewencji (szczepień)
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
Znaczenie Afrykański pomór świń w Polsce
170-190 nm
Wystąpienie ASF ma drastyczne konsekwencje dla populacji świń...
... oraz dzików.
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
Afrykański pomór świń w Polsce
Afrykański pomór świń w Polsce
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
ASF stwierdzono w Polsce po raz pierwszy w dniu 17
lutego br. (u dzików)
Afrykański pomór świń w Polsce
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
ASF występuje endemicznie na kontynencie afrykańskim (co
najmniej od 1921 r.)
Do niedawna ASF był uznawany w Europie za chorobę
egzotyczną (występował w Europie w latach 1957 -1995
[Portugalia, Francja, Włochy, Malta, Belgia, Holandia,
Hiszpania])
ASF zwalczono we wszystkich w/w krajach z wyjątkiem Włoch
(terytorium Sardynii)
Występowanie ASF
• W 2007 roku wirus ASF
został zawleczony do państw
leżących na Kaukazie
(Gruzja, Armenia,
Azerbejdżan) oraz do
Federacji Rosyjskiej;
• Od 2007 r. ASF
rozprzestrzenia się po
państwach leżących na
Kaukazie, jak również po
terytorium Federacji
Rosyjskiej;
• W 2012 r. stwierdzono jedno
ognisko ASF na Ukrainie;
• W 2013 r. stwierdzono 2
ogniska na Białorusi.
Występowanie ASF
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
Źródło: OIE, Rossielchoznadzor
W latach 2007-2014 stwierdzono ok. 700
ognisk i przypadków ASF
Występowanie ASF
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
W 2014 r. stwierdzono ASF na Ukrainie, Litwie, Polsce oraz Łotwie (oraz niezmiennie od 2007 r. – w Federacji Rosyjskiej)
W sumie 2014 r. stwierdzono większą liczbę przypadków i ognisk tej choroby niż kiedykolwiek wcześniej
Występowanie ASF
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
Występowanie ASF
Zasadnicze straty związane z wystąpieniem ASF w
krajach eksportujących świnie lub wieprzowinę
związane są z całkowitym zablokowaniem wywozu
świń oraz mięsa wieprzowego z krajów dotkniętych
ASF do krajów wolnych od tej choroby.
Zgodnie z normami międzynarodowymi restrykcje
będą trwać do kilku lat.
Znaczenie ASF
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
Eksport wieprzowiny i produktów wieprzowych z
Polski
2011 r. - 2 436 mln zł (310 tys. ton/ok. 580 mln EUR)
2012 r. - 3 116 mln zł (363 tys. ton/ok. 760 mln EUR)
Z niemal połowa w/w produktów trafiała na rynki państw
trzecich, a pozostała część do państw członkowskich UE.
W momencie wystąpienia ASF Polska była jednym z
czołowych w UE eksporterów wieprzowiny i produktów
wieprzowych.
Eksport wieprzowiny stanowi ok. 5 proc. całego
eksportu rolno-spożywczego.
Znaczenie ASF Straty związane z wystąpieniem ASF
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
Z uwagi na wysokie ryzyko przeniesienia ASF i
potencjalne tego konsekwencje, już od 2011 r. wdrażano
prewencyjne działania mające na celu:
- Zmniejszenie ryzyka przeniesienia ASF na terytorium
Polski;
- Wczesne wykrycie ewentualnego przeniesienia ASF;
- Przygotowanie do podjęcia zwalczania choroby.
Działania prewencyjne
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
•Monitoring ASF w populacji świń i dzików
•Kontrola przeprowadzenia oczyszczania i dezynfekcji pojazdów do przewożenia zwierząt wjeżdżających do Polski
•Wzmocnienie bioasekuracji i działań kontrolnych w posterunkach kontroli granicznej (konfiskata produktów pochodzenia zwierzęcego)
Działania prewencyjne
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
•Działania informacyjne i ćwiczenia (broszury, ulotki, komunikaty, ćwiczenia sztabowe i symulacyjne)
•Wzmocnienie systemu nadzoru nad obrotem zwierząt wrażliwych na afrykański pomór świń oraz wszelkich pozyskanych od nich produktów (działania prewencyjne prowadzone od 2013 r.)
Działania prewencyjne
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
•Zintensyfikowanie współpracy ze służbami i instytucjami, których członkowie wykonują prace w lasach (LP, PZŁ, Straż Graniczna) – nadzór bierny w kierunku ASF
•Po wystąpieniu ASF przedstawiciele LP i PZŁ zostali członkami grupy ekspertów ds. ASF, która monitoruje rozwój sytuacji epizootycznej
•Współpraca ze Służbą Celną w zakresie kontroli bagażu osób wjeżdżających do Polski
Działania prewencyjne
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
•Pomimo dużej intensywności działań służb, ASF przenosi się również drogą, która nie podlegają kontroli – przemieszczenia zwierząt dzikich
•Eksperci europejscy prognozowali, iż ASF zostanie przeniesiony do Polski przez dziki
•Po raz pierwszy ASF stwierdzono właśnie u dzika w dniu 17 lutego 2014 r.
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
Wystąpienie ASF w Polsce
?
?
Z dużym
prawdopodobieństwem ASF
został przeniesiony do Polski
przez zakażone wirusem
dziki z terytorium Białorusi
Potencjalne źródło choroby
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
Wystąpienie ASF w Polsce
Przypadki ASF u dzików w Polsce
• do dnia 5 września 2014 r. w Polsce stwierdzono w sumie 14 przypadków ASF u dzików
• wszystkie przypadki stwierdzono na ograniczonym obszarze (4 gminy w dwóch powiatach)
• wszystkie przypadki stwierdzono w odległości nie przekraczającej 9 km od granicy z Białorusią
• wyniki dodatnie otrzymano u dzików w różnym wieku (wyłącznie padłych), znajdywanych pojedynczo lub niewielkich grupach (maks. 6 osobników)
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
Ogniska ASF u świń w Polsce
• do dnia 28 sierpnia 2014 r. w Polsce stwierdzono 2 ogniska ASF u świń: 23 lipca i 8 sierpnia br. Ogniska stwierdzono na terenie gminy Gródek w powiecie białostockim, w odległości 2,5 i 13 km od granicy z Białorusią
• ogniska wyznaczono w małych gospodarstwach przyzagrodowych (odpowiednio 8 świń i 1 świń utrzymywanych na własne potrzeby)
• gospodarstwa położone na obrzeżach lasu; niski poziom bioasekuracji
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
Podstawowe działania, które podjęto w Polsce w
związku z wystąpieniem ASF mają umocowanie
prawne w:
Prawodawstwie unijnym (dyrektywa
2002/60/WE)
Prawodawstwie krajowym (rozporządzenie z
2004 r. w sprawie zwalczania ASF oraz ustawa o
ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu
chorób zakaźnych zwierząt)
Działania w związku z ASF Uwarunkowania prawne
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
• Ustanowienie obszaru zakażonego
• unieszkodliwienie zwłok dzików pod nadzorem
właściwych powiatowych lekarzy weterynarii
• spis świń i kontrola stanu ich zdrowia w
gospodarstwach w promieniu 3 i 10 km od miejsc
znalezienia zwłok dzików
• pobieranie próbek do badań w tych gospodarstwach
• ubój lub zabicie świń w obszarze 10 km od przypadku
ASF u dzika (działanie uzasadnione niskim
zagęszczeniem świń przy wysokim ryzyku
przeniesienia ASF)
Działania w związku z ASF ASF u dzików
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
• zabicie świń w obu ogniskach, utylizacja zwłok, oczyszczenie i dezynfekcja gospodarstw, zniszczenie pasz, obornika i ściółki
• oszacowanie wartości zabitych zwierząt i zniszczonych sprzętów oraz paszy w celu wypłaty odszkodowania
• ustanowienie obszarów zapowietrzonego i zagrożonego (3 i 10 km od ogniska)
• perlustracja wszystkich gospodarstw w obszarze 10 km od obu ognisk choroby;
• zabicie świń utrzymywanych w tych gospodarstwach i unieszkodliwienie ich zwłok (1. ognisko – zabito w sumie 280 świń w 72 gospodarstwach; 2. ognisko – 66 świń w 20 gospodarstwach)
Działania w związku z ASF ASF u świń
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
Działania w związku z ASF
W Polsce od 2011 r. prowadzony jest również monitoring w
kierunku ASF
Badane są próbki od świń i dzików, przy czym najwięcej próbek
pobiera się na obszarach, na których obecnie występuje ASF
Wyniki programu monitoringu (cała Polska, stan na 28 sierpnia 2014 r.)
W latach 2011-2013: brak wyników dodatnich
W roku 2014: 32 wyniki dodatnie u dzików (14 przypadków) oraz 6 dodatnich wyników u świń (2 ogniska)
Monitoring
2011 2012 2013 01.01.2014 – 28.08.2014 2011-28.08.2014
świnie dziki świnie dziki świnie dziki świnie dziki ś-dz świnie dziki ś-dz
Liczba zwierząt 244 88 208 1 282 1 672 11 693 13 154 8 485 1 15 278 21 548 1
Ogółem=36 827 zwierząt
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
Wyniki monitoringu prowadzonego w obszarach objętych
restrykcjami wyznaczonymi w Polsce w związku z
występowaniem ASF (stan od 1 marca do 24 sierpnia br.)
liczba zwierząt, od
których pobrano
próbki
świnie dziki
11 014 1 448
w sumie 12 462
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
Działania w związku z ASF Monitoring
• ASF jest chorobą, która nie występowała w Europie blisko 20 lat (wyłączając z Sardynię)
• W związku z sytuacją epizootyczną we wschodniej Europie, Komisja Europejska nałożyła na te państwa w których wystąpił ASF (oraz ew. państwa sąsiednie), tj. Polskę, Litwę, Łotwę i Estonię dodatkowe ograniczenia, nakazy i zakazy
• Ograniczenia te wskazane są w decyzji wykonawczej Komisji 2014/178/UE implementowanej krajowym rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 31 marca2014 r.
Działania w związku z ASF Dodatkowe ograniczenia
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
Działania w związku z ASF Dodatkowe ograniczenia
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
30 sierpnia br. decyzja 2014/178/UE została znowelizowana, a obszar ochronny w Polsce został zwiększony
W obszarach objętych restrykcjami obowiązują m.in.:
• ograniczenia w przemieszczaniu świń – konieczność spełnienia specjalnych wymagań (zdrowie zwierząt, bioasekuracja gospodarstwa)
• zakaz przemieszczania dzików poza obszary
• ograniczenia w przemieszczaniu mięsa dzików - tylko poza obszar ochronny (wyłącznie w obrębie kraju), dopiero po uzyskaniu ujemnych wyników badań w kierunku ASF
Działania w związku z ASF Dodatkowe ograniczenia
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
Działania w związku z ASF Dodatkowe ograniczenia
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
Polska wynegocjowała minimalne powiększenie rozmiarów w/w obszarów na tle wszystkich państw, w których w 2014 r. wystąpił ASF
Obecnie w Polsce strefy objęte jakimikolwiek rygorami są najmniejsze ze wszystkich państw UE, w których w tym roku wystąpił po raz pierwszy ASF
Działania w związku z ASF
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
Działania Inspekcji Weterynaryjnej i innych służb/instytucji są w 2014 r. przedmiotem kontroli i audytów ekspertów zewnętrznych
Działania te oceniane są dobrze, zidentyfikowano tylko kilka obszarów newralgicznych
Jednym z nich jest wzrost liczebności dzików w województwie podlaskim przy braku odstrzału na wystarczającym poziomie
Działania w związku z ASF Odstrzał dzików
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
Restrykcje związane z wystąpieniem ASF miały swój negatywny wpływ na możliwość prowadzenia odstrzału na dziki
Restrykcje te nałożyły się na trwający od lat proces powolnego wzrostu wielkości pogłowia dzików
Rok Liczba dzików w tys. sztuk
2000 118.3
2005 173.5
2009 251.0
2010 249.9
2011 267.8
2012 255.8
2013 282.3
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
Pogłowie i zagęszczenie dzików (marzec 2014)
Obszar Liczba
dzików
Powierzchnia
obwodów
łowieckich
zagęszczenie
[km²]
Planowany
odstrzał
dzików
[liczba
szacunkowa]
objęty
ograniczeniami 4782 4 420,99 1,08 3747
ochronny 6589 6 842,01 0,96 4579
suma 11 371 11 263,00 1,01 8326
podlaskie
(marzec 2013) 14 400 18 423,96 0,78 -
Działania w związku z ASF Odstrzał dzików
Opinie ekspertów są zgodne – realizacja w dotkniętych obszarach planów łowieckich na rok 2014/15 ekstremalnie trudna
Działania w związku z ASF Odstrzał dzików
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
• Redukcja wielkości pogłowia dzików – przy zachowaniu stosownych standardów bioasekuracji -jest jednym z kluczowych elementów walki z ASF (EFSA, CVET, FVO)
• Docelowo zagęszczenie liczby dzików na km² powinno wahać się w przedziale 0,5-2,0 (przy takim zagęszczeniu choroba powinna ulec samoistnemu wygaszeniu)
• Sytuacja epizootyczna w Polsce bardziej korzystna niż w Rosji czy na Łotwie – możliwe jest szybkie zwalczenie choroby
• Redukcja powinna się odbywać bez depopulacji – zgodnie z opinią EFSA
EFSA w dniu 18 marca 2014 r. opublikowała opinię naukową w sprawie oceny ewentualnych środków mających na celu zapobieżenie introdukcji ASFV oraz rozprzestrzenieniu się wirusa za pośrednictwem dzików:
•Drastyczna redukcja (depopulacja) liczebności dzików – bardzo trudna
•Depopulacja nie ograniczy ryzyka rozprzestrzeniania ASF, może je wręcz zwiększyć (rozpraszanie się grup, przemieszczanie pojedynczych osobników na duże odległości)
•Dokarmianie dzika może raczej zwiększyć niż ograniczyć ryzyko rozprzestrzenienia się ASFV (w opinii GLW stosowanie nęcenia na określonych zasadach jest uzasadnione)
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
Działania w związku z ASF Odstrzał dzików
Działania w związku z ASF Odstrzał dzików
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
• Inspekcja Weterynaryjna – w konsultacji z PZŁ i LP – podejmuje działania w celu umożliwienia odstrzału dzików na możliwie dużym poziomie, pomimo praktycznych trudności
• W ramach programu monitoringu zabezpieczono kwotę 137 PLN (rekompensata IW dla kół łowieckich przy odstrzale na użytek własny)
• Dodatkowo, PLW wydają decyzje o wprowadzeniu nakazu zabicia dzików z rekompensatą 150 PLN (rekompensata jeżeli dzik zostanie zutylizowany)
• NIE jest możliwe (uwarunkowania prawne) stosowanie obu form odstrzału w jednym okresie
Działania w związku z ASF Odstrzał dzików
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
Możliwe jest wprowadzenie dalszych środków przez IW:
• Przedłużenie możliwości odstrzału dzików na podstawie art. 44 ustawy o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt
• Wydawanie zezwoleń na polowania na dziki na okres dłuższy niż jeden miesiąc (NIE jest możliwe stosowanie obu form odstrzału w jednym okresie)
• Zezwolenie na stosowanie nęcisk (na określonych zasadach)
• Rozpatrywane są również inne warianty wsparcia i postulaty
Działania w związku z ASF Odstrzał dzików
Czarna Białostocka, 6 września 2014 r.
Inspekcja Weterynaryjna już wykorzystuje wszelkie dostępne środki prawne i finansowe
(w tym ubiega się o wsparcie UE) w celu zwalczenia ASF, również w drodze redukcji
liczebności dzików na dotkniętych obszarach
Dalsze działania możliwe są tylko przy współpracy wszystkich ministerstw, służb,
instytucji oraz władz samorządowych zaangażowanych w zwalczanie ASF
Dziękuję za uwagę