Post on 24-Sep-2019
ก-1
ภาคผนวก ก ภาคผนวก ก
ภาคผนวก ก-1 กฎระเบียบและการใชมาตรการสนับสนนุการคาระหวางประเทศ
ตามขอตกลงขององคการการคาโลก (WTO)
• สินคาเกษตรกรรม ชวงกอนหนาทีจ่ะมีการประชุมในรอบอุรุกวัยของ WTO ประเทศตางๆ ไดมกีาร
ใชมาตรการสนับสนุนการสงออก (Export Subsidies) อยางแพรหลาย และหลังส้ินสุดการ ประชุมรอบอุรุกวัยในสินคาเกษตร (The Uruguay Round Agreement on Agriculture: URAA) ในป 1994 ที่ประชุมไดมกีารกําหนดกฎเกณฑการสนับสนุนการสงออกสินคา เกษตรของประเทศตางๆ เปนครั้งแรก โดยหลายประเทศเห็นดวยที่จะใหมีการประเมิน มาตรการตางๆ ที่เกี่ยวของกับการสนับสนุนการสงออกสินคาเกษตร และจะพิจารณาลดการ สนับสนุนดังกลาวลงตอไปทั้งในเชิงปริมาณและงบประมาณที่จัดสรรให ทั้งนี ้ จะไมมีการ เพ่ิมมาตรการสนับสนนุการสงออกสินคาเกษตรใหมๆ ขึ้นมาอีก
อยางไรก็ตาม URAA ไดผอนปรนเงื่อนไขการปฎิบัติบางประการใหแกประเทศ กําลังพัฒนาที่ไมนับรวมเปนการสนับสนุนการสงออก เชน ตนทุนการทําตลาด คาขนสง และ คาธรรมเนียมอ่ืนๆ เปนตน รวมถึงขอกําหนดนี้ไมผกูพันถึงประเทศดอยพัฒนาที่ยังตองการ ความชวยเหลือดานอาหารอยูมาก
ตามรายงานอยางเปนทางการภายใต Article 9 ของ WTO ในขอตกลงสินคา เกษตร 1 ในชวงป 1995 - 2000 ประเทศใหญๆ ที่มกีารสนับสนุนการสงออกในสินคาเกษตร 25 ประเทศ ไดใชงบประมาณเฉล่ียตอป 6.2 พันลานดอลลารสหรัฐฯ ในการสนับสนุนการสงออก สินคาเกษตรของตนเอง โดยสหภาพยโุรปใชมาตรการสนับสนุนการสงออกสินคาเกษตรสูงสุด ถึงรอยละ 88.7 ของคาใชจายดังกลาว รองลงมาไดแก สวิสเซอรแลนด นอรเวย สหรัฐฯ แคนาดา สาธารณรัฐเชค ตรุก ี โปแลนด แอฟรกิาใต ฮังการี โคลัมเบีย สาธารณรัฐสโลวัค เวเนซูเอลา อิสราเอล เม็กซิโก ไซปรัส ออสเตรเลีย ไอรแลนด และนิวซีแลนด เปนตน 1 ตัวเลขทางการเกี่ยวกับมาตรการสนับสนุนการสงออก และสินเชื่อการสงออกสินคาเกษตรเปนเพียงสวนนอย ทั้งนี้ ประเด็นปญหาในทางปฎิบัติเกี่ยวกบัการนับมาตรการตางๆ วาสนับสนุนการสงออกหรือไม ยังเปนประเด็นอยู ทําใหตัวเลข ทางการเปนเพียวตัวเลขบางสวนเทานั้น นอกจากนี้ ตัวเลขทางการเกี่ยวกับมาตรการสนับสนุนการสงออก และสินเชื่อการ สงออกสินคาเกษตรเมื่อเทียบกบัมาตรการสนับสนุนภายในประเทศยงันับวานอยกวามาก
ก-2
ภาคผนวก ก ภาคผนวก ก
จากการที่ประเทศพัฒนาแลวทั้งยุโรปและอเมริกา ใหการสนับสนุนการสงออก สินคาเกษตรในระดับสูง นอกจากมาตรการสนับสนนุการสงออกแลว ในขอตกลงสินคา เกษตรดังกลาวยังไดมคีวามพยายามในสินเชื่อการสงออกสินคาเกษตร (Export Credits) การประกันสินเชื่อสงออก การกลาวถึงขอกําหนดกฎเกณฑในมาตรการสนับสนนุ (Export Credit Guarantees) อยางไรก็ตาม ปจจุบัน ยังไมมีขอกําหนดในการปฎิบัตติอประเด็น ดังกลาวอยางเปนรูปธรรม ประเทศตางๆ จึงยังคงใชมาตรการเหลานี้ได
ในงานศกึษาของ OECD (2000) เกี่ยวกับมาตรการสนับสนุนสินเชื่อการสงออก สินคาเกษตร จากขอมูล Export Credit Agencies ของ OECD พบวา ผลกระทบของมาตรการ สินเชื่อเพ่ือการสงออกสินคาเกษตรที่มีตอการบิดเบือนทางการคามนีอย โดยพบวา สินเชื่อ เพื่อการสงออกสินคาเกษตรคิดเปนเพียงรอยละ 4.4 ของมูลคาการคาโลกในชวงป 1995 - 1998 ประเทศท่ีใชมาตรการสินเชื่อเพ่ือการสงออกสินคาเกษตรมากสุด ไดแก สหรัฐฯ (86%) สหภาพยุโรป (7%) แคนาดา (5%) และออสเตรเลีย (2%)
ขณะทีก่ารประชมุWTO รอบโดฮา ที่ประเทศกาตาร ซ่ึงเริ่มในป 2001 จนถึงขณะนี้ ยังไมส้ินสุดลง โดยการประชุมรอบลาสุดเมื่อเดือนธันวาคม 2005 ที่ประเทศฮองกง ที่ประชุม มีมติใหดําเนินการการลดมาตรการสนับสนุนการสงออกสินคาเกษตรอยางตอเนื่อง โดยการเจรจา ในสวนสินคาเกษตรกรรมภายใต WTO เมื่อเดือนธันวาคม 2005 ที่ฮองกง มีสาระที่สําคัญ คือ
1. การเขาสูตลาด (Market Access)กําหนดใหประเทศตางๆ แปลงมาตรการกีดกัน ทั้ง ภาษีนําเขา และที่ไมใชภาษีนําเขา ใหเปนภาษีทั้งหมด (Tariffication) และ กําหนดใหอัตราภาษีดังกลาวลดลงอยางตอเนื่อง
2. มาตรการสนับสนุนในประเทศ (Domestic Support) กําหนดใหประเทศตางๆทํา ตามกรอบการสนับสนุนที่ WTO กําหนดไวในมาตรการ Green Box, Blue Box และ Amber Box (รายละเอียดในภาคผนวก ก-2)
3.มาตรการสนับสนนุการสงออก (Export Subsidies)ที่ประชุมกําหนดใหประเทศ พัฒนาแลวลดการสนับสนนุมาตรการสงออกลงอยางตอเนือ่ง โดยที่ประชุม กําหนดกรอบการลดลงอยางสมบูรณในป 2013
• สินคาอุตสาหกรรม เชนเดียวกับสินคาเกษตรกรรม ภายหลังการประชุม WTO ในรอบอุรกุวัย ที่
ประชุมไดใหความสําคญักับการลดอัตราภาษนีําเขาในสินคาอุตสาหกรรม ที่ประเทศตางๆ ใชปกปองตลาดภายในประเทศ ทําใหคาเฉล่ียอัตราภาษนีาํเขาของประเทศพัฒนาแลวมคีา ต่ําเพียงรอยละ 5 อยางไรกต็าม อัตราภาษีสูง (Tariff Peak) และอัตราภาษีแบบขั้นบนัได (Tariff Escalation) ที่ปจจุบันประเทศตางๆ ยังใชอยูในบางอุตสาหกรรม ที่แตละประเทศ ตองการปกปอง ซ่ึงมีท้ังประเทศพัฒนาแลวและประเทศกําลังพัฒนา
ก-3
ภาคผนวก ก ภาคผนวก ก
นอกจากนี้ ยังมนีโยบาย local content protection ซ่ึงใชอยางแพรหลายใน หลายประเทศ โดยมุงหมายเพื่อพัฒนาอุตสาหกรรมเปาหมาย เชน อุตสาหกรรมรถยนต แตภายหลังที่นโยบายนี ้ เขาบรรจุในขอตกลงวาดวยการคาที่เกี่ยวเนื่องกับการลงทุน (Agreement on Trade-Related Investment Measures: TRIMs) ทําใหนโยบายดังกลาวถูก มองวาขัดกับมาตรการการคาเสรี และถูกลดบทบาทลงภายหลังป 2002 นอกจากนี้ WTO ยังมีมาตรการที่สําคัญ คือ กรอบมาตรการอุดหนุนและการชดเชย (Agreement on Subsidies and Countervailing Measures: SCM) ที่แตละประเทศตองปฏิบัติตาม รวมทั้งขอตกลงวา ดวยการคาที่เกี่ยวเนื่องกับเรื่องทรัพยสินทางปญญา (Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights: TRIPS)
กฎ และมาตรการตาง ๆที่ WTO กําหนดไว เปนส่ิงที่ขดัขวางการเขาแทรกแซง เพ่ือสงเสริมอุตสาหกรรมของรัฐบาลของประเทศตางๆ ซ่ึงแตละประเทศก็มีจุดมุงหมาย ในแตละอุตสาหกรรมที่แตกตางกนั และมีนโยบายสินเชื่อที่แตกตางกันไป อยางไรก็ตาม WTO ไดออกมาตรการที่มีลักษณะรวมบางประการที่สําคญั ไดแก
o มาตรการที่มีลักษณะเปน Trade Financing ไมใช Balance-of-Payment Financing o กฎ และมาตรการที่ WTO ออกมาเปนแบบ ownership neutral กลาวคือ มี
ความเปนกลางสําหรับประเทศท่ีจะไปลงทุน และประเทศผูรับการลงทุน o กฎและมาตรการที่ WTO ออกมา สงผลใหประเทศตางๆ โดยเฉพาะประเทศ
กําลังพัฒนามีขอจํากัดในการใชนโยบายอุตสาหกรรม และทําใหนโยบาย อุตสาหกรรมมีลักษณะ Generic มากกวา Specific Policy Instruments ขณะทีใ่นการเจรจาในสวนสินคาอุตสาหกรรม ภายใต WTO ที่ประเทศ
ฮองกง เม่ือเดือนธันวาคม 2005 ที่ผานมา มีประเด็นเกีย่วกับการสงออก และนําเขาสินคา อุตสาหกรรม สรุปไดดังนี้
1. มาตรการปกปองตลาดในประเทศ (Import Protection) ที่ประชุมมีมติให ประเทศตางๆ ลดอัตราภาษนีําเขาลงตอเนื่อง และขจัด tariff peak, high tariff, และ tariff escalation ในบางสินคาอุตสาหกรรมลง โดยเฉพาะสินคาที่เปนประโยชน ตอประเทศกําลังพัฒนา
2. มาตรการสงเสริมการสงออก (Export Promotion) ที่ประชุมมีมติใหประเทศ ตางๆ ไมใหมีการสนับสนุนการสงออกโดยตรง แตมาตรการบางอยางยังอนุญาต ใหทําได เชน export credit, insurance, และ export processing zones เปนตน
ก-4
ภาคผนวก ก ภาคผนวก ก
ภาคผนวก ก-2 การอุดหนนุสนิคาเกษตรภายใตกติกาองคกรการคาโลก
o การอุดหนุนภายในที่บิดเบือนการผลิต-ตลาด สินคาที่มีการใหการอุดหนุนต่ํากวารอยละ 10 ของมูลคา การผลิต อาทิ เชน การพยุงราคา เปนมาตรการที่จัดอยูใน Amber Box ไมตองนํามูลคาการอุดหนุน มาคํานวณในยอดการอุดหนุนรวม
o การอุดหนุนภายในที่ไมบิดเบือนตลาด เปนการใหการคุมครองส่ิงแวดลอม R&D การสราง โครงสรางพื้นฐาน การปรับโครงสรางการผลิต การพัฒนาชนบท ฯลฯ จัดอยูใน Green Box
Green Box: การอุดหนุนที่ไมสงผลบิดเบือนการคา • การใหบริการทั่วไปแกเกษตรกร (โครงสรางพื้นฐาน การขนสง ฯลฯ) • การสตอกอาหารเพื่อความมั่นคงปลอดภัยในการบริโภค • การชวยเหลือดานอาหารแกคนยากจนในประเทศ • การจายเงินตรงใหแกเกษตรกรที่ไมเกี่ยวของกับการผลิต ราคาและปจจัยการผลิต • การประกันรายไดขั้นต่ําใหแกเกษตรกร • การใหความชวยเหลือเพื่อบรรเทาความสูญเสียจากภัยธรรมชาติ • การใหความชวยเหลือในการปรับโครงสรางการผลิต (เลิกอาชีพ/เปล่ียนอาชีพ) • การใหความชวยเหลือในการปรับโครงสรางเพื่อทดแทนการเลิกใชทรัพยากรเปาหมาย
แตยังไมออกจากภาคเกษตร • การใหความชวยเหลือในการปรับโครงสรางการลงทุนและ R&D • การจายเงินภายใตโครงการส่ิงแวดลอม
Amber Box: การอุดหนุนที่เปนการเบี่ยงเบนการผลิต-ตลาด • การพยุงราคา (ผลผลิต และปจจัยการผลิต) • การอุดหนุนที่เกี่ยวของกับปริมาณและราคา (การชดเชยจากการที่ราคาตลาดตกต่ํา
การใหเงินกูยืมดานการตลาด การจายเพื่อตอกรกับวัฏจักร การสํารอง และการจายให เกษตรกรโดยตรง)
ก-5
ภาคผนวก ก ภาคผนวก ก
o การอุดหนุนภายในที่ไดรับการยกเวน การอุดหนุนดานปจจัยการผลิต การลงทนุ (การอุดหนนุเมล็ดพนัธุ ปุย การใหการกูยืมซ้ือเครื่องมือเครื่องจักร ฯลฯ)
o การอุดหนุนภายใตโครงการจํากัดการผลิต จัดอยูใน Blue Box เชน การจายเงินชดเชยเกษตรกรโดยตรง
o อื่นๆ
• ปรับลดการอุดหนุนการสงออก ตองไมใหการอุดหนุนเกินกวาที่ไดผูกพันไว โดยใชยอดการ อุดหนุนป 2529-31 เปนปฐาน แตยกเวนใหสําหรับประเทศกําลังพัฒนากรณีเปนการอุดหนุน การสงออกเพื่อลด (1) ตนทุนการตลาดที่รวมถึงตนทุนในการปรับปรุงคุณภาพสินคาและ การขนสงระหวางประเทศ และ (2) ตนทุนการขนสงภายในประเทศ
Blue Box: การอุดหนุนที่บิดเบือนตอการคาแตมีขอยกเวนใหทําได • การจายเงินที่ขึ้นตรงกับพื้นที่ และผลผลิตตอหนวยที่กําหนดไวคงที่ลวงหนา • จายเงินไมเกินรอยละ 85 ของมูลคาผลผลิต • จายเงินสําหรับปศุสัตวตามจํานวนที่ไดกําหนดไวลวงหนา
หากการอุดหนุนการผลิตที่มีปริมาณนอยมาก (de minimis) จนถือวาไมสงผลใหเกิดการ บิดเบือนการคา โดยการอุดหนุนดังกลาวมีสัดสวนไมเกินรอยละ 10 ของมูลคาผลผลิต สินคาที่ไดรับการอุดหนุน
การอุดหนุนที่ไดรับการยกเวนสําหรับประเทศกําลังพัฒนา • การใหการอุดหนุนดานการลงทุน (Investment Subsidies) • การใหการอุดหนุนดานปจจัยการผลิตทางการเกษตร (Input Subsidies)
Others • การควบคุมการนําเขา • การควบคุมการนําเขาเมล็ดพันธุและเคร่ืองมือ • การจัดทําเขตและการอนุรักษดิน • การกําหนดโควตาการผลิตและการตลาด • โครงการสงเสริมอุปสงค/การสงออก
ก-6
ภาคผนวก ก ภาคผนวก ก
ภาคผนวก ก-3 มาตรการการคาของประเทศคูคาที่สําคัญของไทย
มาตรการการคาของประเทศคูคาที่สําคัญของไทย 6 ประเทศ 1 ไดแก สหรัฐฯ แคนาดา สหภาพ ยุโรป ออสเตรเลีย นิวซีแลนด และญี่ปุน มีประเด็นที่สําคัญ ดังนี้
• มาตรการทางการคาภาคเกษตร: แคนาดา สหภาพยุโรป ญี่ปุน และสหรัฐฯ มีการใช มาตรการทางภาษีสูง ขณะที่ ออสเตรเลีย และนิวซีแลนด ใชมาตรการทางภาษีนําเขากับ สินคาเกษตรต่ํามาก
• มาตรการทางการคาที่มิใชภาคเกษตร แบงเปน Ø มาตรการภาษี (Tariff Barriers):ทุกประเทศเก็บภาษีนําเขาในอัตราใกลเคียงกนั
ประมาณรอยละ 4 Ø มาตรการที่มิใชภาษี (Non-Tariff Barriers): มีการใชมาตรการแตกตางกัน ดังนี้
o ญี่ปุนใชมาตรการนี้นอยกวาประเทศอ่ืนอีก 5 ประเทศ โดยมาตรฐาน สินคาอุตสาหกรรมของ ญี่ปุนสอดคลองกับนานาชาติ
o สหรัฐฯ ใชมาตรการที่มิใชภาษีเขมขน ทั้งมาตรการตอบโตการทุม ตลาด (Anti Dumping :AD) 2 และมาตรการตอบโตการอุดหนนุสินคา (Countervailing Duty: CVD) 3 และสวนใหญใชกับประเทศในเอเชีย รวมทั้งมีมาตรการปกปองตนเอง (Safeguard) 4 ตลอดจนมาตรการ เชิงเทคนิค (Technical Barrier to Trade: TBT) มาตรการคุมครอง แรงงานและส่ิงแวดลอม
o สหภาพยุโรปปกปองภาคเกษตรสูง ขณะที่มาตรการ AD และ CVD ลดลงแตมกีารเพิ่ม Safeguard ในอุตสาหกรรมเหล็ก มีมาตรการปกปอง
1 วิเคราะหและกลั่นกรองจากรายงาน “โครงการศึกษานโยบายและมาตรการการคาเชิงรุกกับประเทศคูคาสําคัญ โดย ศูนยวิจัยเศรษฐศาสตร คณะเศรษฐศาสตร จุฬาลงกรณมหาวิทยาลัย” (กันยายน 2548) 2 ความหมายทั่วไปของการทุมตลาด คือ เมื่อประเทศหนึ่งสงสินคาชนิดหนึ่งเขาไปจําหนายยังอีกประเทศหนึ่งดวยราคาต่ํากวาที่ควรจะเปน หากประเทศผูนําเขาเห็นวาสินคาที่สั่งเขามาจําหนายในประเทศของตน มีการตั้งราคาต่ําที่สะทอนถึงการทุมตลาด ก็สามารถตอบโตดวยการ เก็บภาษีขาเขาใหเทากับความแตกตางระหวางราคาสงออกของประเทศผูสงออกกับราคาขายภายในประเทศผูนําเขา (Import Levy) ทั้งนี้ แต ละประเทศจะออกกฏหมายปองกันการทุมตลาด (Anti-dumping law) ตามความเหมาะสม 3 เปนมาตรการเก็บภาษีจากสินคาเขาซึ่งประเทศผูขายไดอุดหนุนชวยเหลือผูสงออกของตน ประเทศผูซื้อจงึเก็บภาษีดังกลาวเปนการตอบโต ทั้งนี้ เพื่อเปนการขจัดความไดเปรียบของสินคาที่ไดรับความชวยเหลือจากรัฐบาลของประเทศผูสงออก 4 มาตรการช่ัวคราวเพื่อชวยในการปรับตัวภายในระบบเศรษฐกจิ มาตรการนี้เปนมาตรการที่ GATT ยินยอมใหประเทศสมาชิกดําเนินการ เมื่อประเทศนั้นประสบปญหาจากประเทศคูแขง เชน อุตสาหกรรมภายในประเทศตองเผชิญกบัการแขงขันที่รุนแรงจากตางประเทศ และ การนําเขาจากตางประเทศเพิ่มขึ้นอยางผิดปกติ เปนตน ประเทศตางๆ อาจใชมาตรการ Safeguards ในลักษณะตางๆ เชน การเพิ่มพิกัดอัตรา ภาษีศุลกากร การกําหนดโควตา การทําขอตกลงจํากัดการสงออโดยสมัครใจ (Voluntary Restraint Agreement) เปนตน หากประเทศใด สามารถพิสูจนไดวาสินคาเขาที่เพิ่มขึ้นนั้น จะสงผลกระทบรายแรงตอผูผลิตหรือแรงงานภายในประเทศ ประเทศนั้นจะไดรับอนุญาตใหนํา มาตรการ “safeguards” มาใชได และตองใหสัญญาวาจะใชมาตรการนี้เปนการช่ัวคราวเทานั้น
ก-7
ภาคผนวก ก ภาคผนวก ก
ส่ิงแวดลอม ขณะทีม่าตรการดานสุขภาพอนามยัพืชและสัตว (Sanitary and Phytosanitary Measures: SPS) ใกลเคียงกับออสเตรเลีย
o แคนาดาใชมาตรการ Safeguard รวมถึง AD และ CVD ในกลุมสินคา หลัก แตสวนใหญใชกับประเทศสหรัฐฯ และสหภาพยุโรป
o ออสเตรเลีย และนิวซีแลนดใช มาตรการที่มใิชภาษีกับกลุมอาหาร เปนสวนใหญ และใชมาตรการ AD กับประเทศในเอเชียในกลุม เครื่องจักร และเครื่องใชไฟฟา
จะเห็นไดวาพฒันาการทางการคาโลกที่เปล่ียนแปลงไป โดยเฉพาะกฎเกณฑ ระเบียบปฎิบัติของ องคกรที่เกีย่วของกับการคาระหวางประเทศที่มีมากขึ้น ทั้งดานแนวปฎิบตัิทางดานพิธีการทางศุลกากร มาตรฐานการสงออกและนําเขาสินคา มาตรฐานการตรวจสอบสินคา ขอกําหนดดานอุปสรรคทางการคา ที่เปนภาษีและที่มิใชภาษี และขอกําหนดในการใหการอุดหนุนภาคการผลิตและการคาของประเทศตางๆ ที่สามารถทําไดภายใตเงื่อนไขที่กําหนดไว เปนตน ลวนแลวแตมีผลกระทบตอการกําหนดนโยบายการคา และการลงทนุของประเทศ โดยเฉพาะของประเทศกาํลังพฒันา เชน ประเทศไทย ทีจ่ําเปนตองศกึษา ขอกําหนด และกฎระเบียบตางๆ ที่องคกรการคาระหวางประเทศกําหนดไว เพ่ือใชเปนแนวทางในการ กําหนดนโยบายการคาและการลงทุนของประเทศของตนที่ไมขัดตอกฎเกณฑระหวางประเทศ และใช ประโยชนจากขอกําหนด กฎระเบียบเหลานั้นที่อนุญาตใหกระทําได จากการศกึษามาตรการการคาของ ประเทศคูคาที่สําคญัดังกลาวขางตน พบไดวาแตละประเทศใชมาตรการการคาเพื่อสรางภูมคิุมกนัสินคา ภายในประเทศท่ีดาดวาจะไดรับผลกระทบจากการเปดตลาด ขณะเกี่ยวกันก็ไดประโยชนจากการใช มาตรการการคาเพื่อรุกตลาดที่ประเทศตนไดเปรียบ โดยการออกมาตรการที่เขมงวดที่คาดวาประเทศ คูแขงไมสามารถสูได โดยกระทําอยูภายใตเงื่อนไขที่กรอบกติกาสากลเปดโอกาสใหทําได ดังนัน้ ใน สวนของประเทศไทยจึงจําเปนตองมกีารกําหนดมาตรการการคาที่ชัดเจนเพ่ือเปนการปกปองตนเอง และ รุกตลาดไปพรอมกัน
ก-8
ภาคผนวก ก ภาคผนวก ก
ภาคผนวก ก-4 ความตกลงทั่วไปวาดวยการคาบริการ
(General Agreement in Trade in Services: GATS)
ความตกลงฉบับนี้ ถือเปนความตกลงระดับพหุภาคีภายใต WTO วาดวยการคา บริการฉบับแรกที่มีผลผูกพนัทางกฎหมายระหวางประเทศ โดยมีผลบังคับใชตั้งแตเริ่ม กอตั้งองคการการคาโลกในป 2538 ซ่ึงในความตกลงดังกลาวสามารถแบงเปนสามสวนยอย ดวยกนั ในสวนแรกจะเปนเนื้อหาหลักของสัญญา วาดวยพนัธกรณีทัว่ไป และกฎเกณฑ ตางๆ (General commitments หรือ General Obligations and Disciplines) สวนที่สองอยูใน Annexes วาดวยกฎเกณฑเฉพาะสําหรับบางสาขาบริการ (Rules for Specific Sectors) และ สวนสุดทาย เปนพันธกรณีเฉพาะของแตละประเทศสมาชิก ( Individual Countries’ Specific Commitments) ซ่ึงไมเหมือนกัน โดยสาระสําคัญในแตละสวนมดีังตอไปนี้ General Obligations and Disciplines
ในความตกลงสวนนี้ กลาวถึงขอกําหนดและพันธกรณีผูกพันที่ทุกประเทศ สมาชิกตองปฏิบัติตาม โดยมีหลักการที่สําคญั คือ
• ขอบเขตกําหนดกรอบของสัญญาไววาจะครอบคลุมการคาบรกิารระหวางประเทศทัง้หมด 155 รายการ โดยแตละรายการ ถูกแบงแยกยอยเพื่อการเจรจาเปน 4 รูปแบบ (Mode) ไดแก
Mode 1 รูปแบบการใหบรกิารขามพรมแดน (Cross-Border Supply) กลาวคือ ผู ใหบริการและผูรับบริการอยูคนละเขตประเทศ เชน การใหคําปรกึษาทางดานกฎหมาย ผานทางโทรศัพท เปนตน
Mode 2 รูปแบบที่ผูรับบรกิารเดนิทางไปรับบริการที่อาณาเขตประเทศของผูใหบรกิาร (Consumption Abroad)เชน การเดนิทางไปทองเทีย่วในตางประเทศ การเดินทางไปศกึษาตอเปนตน
Mode 3 รปูแบบที่ผูใหบรกิารตางชาติเขามาประกอบกิจการในประเทศ ในรูปแบบ ของบริษัท (Commercial Presence) เชน ธนาคารตางชาติเขามาเปดสาขาในประเทศไทย เปนตน
Mode 4 รูปแบบที่ผูใหบริการตางชาตใินรูปแบบของตัวบคุคล เขามาใหบรกิารใน อาณาเขตประเทศของผูรับบรกิาร (Presence of Natural Person) เชน นักบัญชีตางชาติเขา มาใหบริการดานบัญชตีอบริษัทในประเทศไทย หรือ คนไทยไปทํางานเปนหมอนวดใน ตางประเทศ เปนตน 1.มีขอสังเกตวา: ในการพิจารณาวาในแตละ Mode ของแตละสาขาบริการมีขอยกเวนสําหรับ Market Access และ National Treatment อยางไรบาง จะพิจารณาจาก Sector Specific Commitment กอนและ หากมีการอางอิงถึง Horizontal Commitment จึงจะพิจารณาใน Horizontal Commitment ตอ โดยหาก ไมมีขอยกเวนระบุอยูใน Limitation on Market Access และ Limitation on National Treatment เลย ก็ หมายความวาในสาขาบริการที่มีช่ืออยูใน Sector Specific Commitment นี้ตองปฏิบัติตามขอตกลงเรื่อง Market Access และ National Treatment ที่ปรากฏอยูใน General Obligations ทุกประการ
ก-9
ภาคผนวก ก ภาคผนวก ก
2 มีขอสังเกตวา: ในความตกลงเร่ืองการคาบริการนี้จะไมนํา การใหบริการของรัฐ (a services supplied in the exercise of governmental authority) และการจัดซื้อจัดจางภาครัฐ (Government Procurement) เขา มาอยูในความตกลงดวย กลาวคือ การใหบริการของรัฐและการจัดซ้ือจัดจางภาครัฐจะไมตองทําตาม ขอตกลงที่อยูใน General Obligation นี้ใดๆ ทั้งสิ้น (ในสวนของ Government Procurement ไดมีการ เจรจาความตกลงเพิ่มเติมแยกออกมา คือ Government Procurement Agreement: GPA โดยอยูในรูปแบบ ของ Plurilateral Agreement) และ GATS ไมไดมีการกําหนดใหตองมีการแปรรูปรัฐวิสาหกิจแตอยางใด โดยการบริการจากภาครัฐหมายถึงการคาบริการที่ไมไดใหบริการเพื่อการคาและไมมีการแขงขันกับผูให บริการรายอ่ืน
อยางไรก็ดี ตามกรอบความตกลงนี้ไมไดหมายความวาแตละประเทศสมาชกิ ตองเปดเสรีหมดทุกสาขาและในทุก Mode กลาวคือ การเปดเสรีในดานบริการของแตละ ประเทศนั้น แตละประเทศมีสิทธเิลอืกที่จะเปดในสาขาใดกไ็ด ไมจําเปนตองเปดทั้งหมด และมีสิทธิที่จะกําหนดวาเปดมากนอยเพียงใดในสาขาบริการเหลานัน้ มีขอแมอะไรหรือไม ซ่ึงการเจรจาลักษณะนีเ้รียกวา Positive List (จะถือวามีการเปดเสรีก็ตอเมื่อมีการระบุสาขา และ mode ไวอยางชัดเจน) โดยรายละเอียดในสวนนี้ระบอุยูใน Specific Commitment ของ แตละประเทศ ดังจะเห็นไดจากหัวขอ Commitments on Market Access and National Treatment ที่อยูในความตกลงสวนนี้เชนกัน
• Commitment on Market Access and National Treatment สาขาบริการที่ถือวาเปด นั้น คือสาขาบรกิารที่มีการระบุอยูใน Specific Commitment Schedule ของแตละประเทศ โดยสาขาบรกิารเหลานัน้ตองปฏิบัตติามขอกาํหนดวาดวยเรื่อง Market Access และ National Treatment อยางไรก็ดขีอยกเวนจากขอกําหนดทั้งสองถูกระบุอยูใน Specific Commitment Schedule ของแตละประเทศในรายการบรกิาร
Market Access กําหนดวา ในสาขาการคาบรกิารที่อยูใน Specific Commitment รัฐบาล จะตองไมมีมาตรการ จํากัดจํานวนผูใหบรกิารทั้งหมดในประเทศ มูลคาของการบรกิารทั้งหมด ใน ประเทศ จํานวนการบริการทั้งหมดภายในประเทศ จํานวนการจางงานทั้งหมดภายในประเทศ สัดสวนการถือหุนของผูถือหุนตางชาติ ในสาขาบรกิารนัน้ๆ และตองไมมีมาตรการทีก่ําหนด รูปแบบของบริษัทที่จะสามารถใหบริการในสาขานัน้ๆได ยกเวนแตมกีารระบขุอยกเวนไว ใน Specific Commitment Schedule ในรูปของ Limitations on Market Access อยางไรก็ดี การยกเวนนีต้องไมเปนไปเพื่อการเอ้ือประโยชนตอผูประกอบการภายในประเทศ
National Treatment กําหนดวาผูประกอบการในสาขาบรกิารที่อยูใน Specific Commitment Schedule ตางชาติ ตองไดรับสิทธเทากับผูประกอบการภายในประเทศในสาขาบริการนั้นๆ ยกเวนแตวาจะมกีารยกเวนระบุอยูใน Specific Commitment Schedule ในรปูของ Limitations on National Treatment อยางไรกด็ี การยกเวนนีจ้ะตองไมเปนไปเพื่อการเอ้ือประโยชนตอ ผูประกอบการภายในประเทศ
ก-10
ภาคผนวก ก ภาคผนวก ก
Most Favored Nation (MFN) กลาวคือ ประเทศสมาชิกตองมีการเปดเสรีดาน การคาบริการตอประเทศสมาชิกหนึ่งๆ ในระดับที่ไมนอยไปกวาประเทศสมาชิกอ่ืนที่ เหลือทั้งหมด อยางไรก็ดี เนื่องจากกอนที่ GATS จะมีผลบังคับใช ประเทศสมาชิกตางๆ ก็ ไดมีการทําความตกลงในระดับทวิภาคีวาดวยเรื่องการคาบริการไวแลว และเม่ือ GATS มี ผลบังคับใช ประเทศสมาชิกเหลานั้นก็ยังไมพรอมที่จะใหสิทธ์ิกับทุกประเทศสมาชิก WTO ในระดับเดยีวกับที่มีการใหกับประเทศที่มีการทําความตกลงในระดับทวิภาคดีวย ดังนั้น GATS จึงอนุญาตใหแตละประเทศสามารถกําหนดสาขาบรกิารที่ตองการไดรับ การยกเวนจาก MFN (MFN Exemptions)ไดชั่วคราว แตละประเทศจะสามารถกําหนด รายการที่ตองการยกเวนไดเพียงครั้งเดียว กลาวคือ ไมสามารถเพ่ิมรายการที่ตองการไดรับ การยกเวนไดในอนาคต และการยกเวนนี้ ตองส้ินสุดลงภายในระยะเวลาที่กําหนด คือไม มากกวา 10 ป
Transparency กําหนดใหรัฐบาลของประเทศสมาชิกตองเปดเผยขอมูลเกี่ยวกบั กฎหมายและขอกําหนดภายในประเทศ รวมถึงจัดตั้งองคกรที่จะใหขอมูลแกผูประกอบการ ตางชาติและรัฐบาลตางชาติ ที่มีความสงสัยในเรื่องของสาขาบริการตางๆภายในประเทศ นอกจากนี้ หากมีการแกกฎหมายใดๆภายในประเทศที่จะสงผลกระทบตอสาขาบริการที่ มีการระบใุน specific commitment ของประเทศนั้นๆ จะตองมีการแจงตอ WTO ดวย
• Domestic Regulations กําหนดใหรัฐบาลควรจะมกีารควบคุมการบริการภายในประเทศ อยางมีเหตุผล (reasonably) และไมลําเอียง (impartially) และรัฐบาลควรที่จะจดัตั้งองคกร ที่เปนกลางในการตรวจสอบการตัดสินใจของรัฐบาลในเรือ่งที่เกี่ยวกับการบรกิาร เชน จัดตั้งคณะอนุญาโตตุลาการ เปนตน
• Recognition Requirements กําหนดวา หากประเทศสองประเทศ มีการยอมรับ มาตรฐานในสวนของอาชีพบรกิารของกันและกัน เชน ยอมรับวุฒิการศกึษาของประเทศ คูภาคี และยอมรับใบอนญุาตการประกอบอาชีพที่ออกใหคนในประเทศคูภาคี ประเทศ ทั้งสองนี้ตองใหการยอมรับมาตรฐานของประเทศสมาชิกอ่ืนทั้งหมดในระดับเดียวกับท่ี ใหกับประเทศคูภาคีดวย
อยางไรกด็ี โดยทั่วไปแลว GATS จะไมเขาไปยุงเกี่ยวกับการทีร่ัฐบาลของประเทศ หนึ่งๆ จะกําหนดมาตรฐานของวิชาชีพท่ีใหบรกิารในประเทศของตน ขอเพียงแควาการ กําหนดมาตรฐานของวิชาชพีภายในประเทศจะเปนไปโดยโปรงใส และไมเปนการกีดกัน ทางการคาโดยแอบแฝง นอกจากนี้การกําหนดมาตรฐานเหลานี้ตองมีการแจงให WTOทราบดวย
• International Transfers and Payments โดยทัว่ไปแลว ความตกลงจะหามมใิห รัฐบาลมกีารจํากดัการเคล่ือนยายเงนิทนุออกนอกประเทศในรูปแบบของการจายคาบรกิารใน สาขาบริการที่ประเทศสมาชกิมกีารระบุวามกีารเปดเสรีและอยูใน Specific Commitment ของ ประเทศนั้นๆอยางไรกด็ี GATS ไดระบุขอยกเวนไววา หากประเทศสมาชิกมีปญหาดุล การ ชําระเงิน (Balance-of-Payment Difficulties) รัฐบาลจะสามารถจํากัดการเคล่ือนยาย
ก-11
ภาคผนวก ก ภาคผนวก ก
เงินทุนออกนอกประเทศได แตตองเปนการจํากัดโดยชัว่คราว (a temporary nature) ที่ใชกับ ทุกผูประกอบการอยางไมมกีารเลือกปฏิบัติ (non-discriminatory) และตองพยายามหลีกเล่ียง ความเสียหายทางการคาที่ไมจําเปนตอประเทศสมาชิกอ่ืนที่จะไดรับผลกระทบ
• Economic Integration กําหนดใหสมาชิกตั้งแตสองรายขึ้นไปสามารถเจรจาเพื่อจัดทํา ขอตกลงการคาแบบทวภิาคีหรือในระดับภูมภิาคได ซ่ึงถือวาเปนการใหสิทธ์ิแกคูสัญญา มากกวาที่ใหไวกับสมาชิก WTO อ่ืนโดยที่ไมขัดกับขอตกลงในหัวขอ MFN ก็ตอเมื่อ ความ ตกลงระหวางคูสัญญาพิเศษจะตอง (1) มีความครอบคลุมเกือบทุกสาขาบรกิาร (2) ไมไดทํา ใหผลประโยชนดานขอผกูพันของสมาชิก WTO อ่ืนนอยลง (3) ไมมีลักษณะเปนการเลือก ปฏิบัติ (4) ไมมีการกําหนดมาตรการที่เปนการเลือกปฏิบัติขึ้นมาใหมหรือมาตรการเลือก ปฏิบัติที่มากกวาเดิม
• Denial of Benefits กําหนดใหประเทศที่ไมไดเปนสมาชกิของ WTO ไมไดรับ ประโยชนจากการเปดเสรีดานบรกิารในความตกลงฉบับนีจ้ากประเทศสมาชิก
• Monopolies and Exclusive Service Suppliers กําหนดใหรัฐบาลควบคุมดูแล ผูประกอบการ ที่ผูกขาดและผูประกอบการที่มีอภิสิทธ์ิ ไมใหดําเนินการใดๆที่เปนการขดัตอ GATS และ Specific Commitment ของแตละประเทศ รวมถึงกําหนดใหประเทศสมาชิกผูเสียหายจาการ กระทําของผูประกอบการผูกขาดสามารถบังคับใหผูประกอบการดังกลาวเปดเผยขอมูล ตางๆของผูประกอบการได ภายใตอํานาจของ Council for Trade in Services นอกจากนี้ รัฐบาลยังตองแจงตอ Council for Trade in Services ถึงการที่รัฐบาลไดใหสัมปทานผูกขาด เพ่ิมเติมภายในประเทศดวย
• Business Practices กําหนดใหประเทศสมาชกิควรดําเนินการยกเลิกกิจกรรมทางธุรกจิ ภายในประเทศท่ีกดีขวาง หรือเปนอุปสรรคตอการแขงขันและการเปดเสรกีารคาบริการ และตองใหความรวมมือและเปดเผยขอมูลตอประเทศผูเสียหายตามที่ไดขอความรวมมือมาดวย
• Progressive Liberalization กําหนดใหตองมีการเจรจาเพื่อเปดเสรีและคอยๆ ยกเลิก ขอยกเวนที่แตละประเทศมีใน Specific Commitment Schedule อยางตอเนื่อง นอกจากนี้ยัง อนุญาตใหมีการยกเลิกหรือแกไขพันธกรณีเฉพาะ (Specific Commitment) หลังจากความ ตกลงฉบับนี้มีผลบังคับใชไปแลว 3 ป แตการยกเลิกหรือแกไขนี้ตองผานความตกลง ระหวางประเทศท่ีตองการยกเลิกหรือแกไขและประเทศสมาชิกที่ไดรับผลกระทบจากการ ยกเลิกหรือแกไขดังกลาว ซ่ึงอาจจะตองมี มาตรการชดเชยผูไดรับผลกระทบดวย และหากไมสามารถตกลงกันได คณะ อนุญาโตตุลาการตองเขามาตัดสินและจะถือเปนสิ้นสุด
ก-12
ภาคผนวก ก ภาคผนวก ก
Rules for Specific Sectors ในความตกลงจะมี Annexes อยูหลายหวัขอที่แยกออกจากกัน โดยเกือบทั้งหมดจะ
เปนเรื่องกฎเกณฑเฉพาะสําหรับบางสาขาบรกิาร (Rules for Specific Sectors) เนื่องจาก การคาบริการในตางรายการจะมคีวามหลากหลายมากดังตอไปนี้
• Movement on Natural Persons กําหนดใหบุคคลธรรมดาชาวตางชาติสามารถเขามา ใหบรกิารภายในประเทศไดในรายการคาบรกิารที่มกีารเปดเสรี ภายใตขอกําหนดบางประการ ดังที่ระบุอยูใน Specific Commitment Schedule อยางไรก็ดี ความตกลงไมครอบคลุมไปถึง การจางงานและการยายถ่ินฐานถาวร และมาตรการที่เกี่ยวเนื่องกับการจางงาน และการได สัญชาติจะไมไดรับผลกระทบจากความตกลงนี้
• Financial Services กําหนดใหความตกลงไมครอบคลุมไปถึงมาตรการของรัฐที่มี ขึ้นเพื่อปกปอง ผูฝากเงิน ผูเอาประกัน และนักลงทุน รวมถึงมาตรการที่มีขึน้เพื่อความมัน่คง และความมปีระสิทธิภาพของระบบการเงนิของประเทศ นอกจากนีก้ารบรกิารทีม่ีขึน้เมื่อรัฐบาล มีการใชอํานาจภาครัฐตอระบบการเงินก็จะถูกครอบคลุมโดยGATS เชนกัน
• Telecommunications กําหนดใหผูประกอบการตางชาติตองไดรับบริการดานโทรคมนาคม สาธารณะอยางเทาเทียมกับผูบริโภคอ่ืนภายในประเทศ
• Air Transport Services กําหนดใหเรื่องสิทธิการบิน (traffic rights) และการบรกิาร ที่เกี่ยวของ ไมถูกครอบคลุมโดย GATS เนื่องจากเรื่องนี้ไดอยูในความตกลงทวิภาคีฉบับอ่ืน อยูแลว (Bilateral Air-Service Agreement Conferring Landing Rights) อยางไรกด็ี GATS จะครอบคลุม การใหบริการดูแลและซอมแซมเครื่องบิน การใหบริการดานการตลาดของ การบรกิารขนสงทางอากาศ และการใหบรกิารจองตั๋วเครื่องบินผานระบบคอมพวิเตอร Individual Countries’ Specific Commitments
Specific Commitment Schedule เปนตารางที่บงบอกวาประเทศสมาชกิจะปฏิบัติ ตามขอตกลงวาดวยเรื่อง Market Access และ National Treatment ในสาขาบริการใดบาง โดยมีขอยกเวนอยางไรบาง ซ่ึง Specific Commitment Schedule ของแตละประเทศสมาชิก แบงเปนสองสวนดวยกนั คือ
1. Horizontal Commitments เปนขอผูกพันที่จะใชกับทุกสาขาบริการที่มีการกลาวถึงใน sector specific commitment โดยครอบคลุมขอผูกพัน Limitation on Market Access และ Limitation on National Treatment
2. Sector Specific Commitment เปนการระบุกฎเกณฑทีน่อกเหนือไปจาก Horizontal Commitment ในรายสาขาบรกิาร โดยครอบคลุมขอผกูพนั Limitation on Market Access และ Limitation on National Treatment เชนกัน
ก-13
ภาคผนวก ก ภาคผนวก ก
ภาคผนวก ก-5 ความตกลงวาดวยมาตรการการลงทุนที่เกี่ยวกับการคา
(Agreement on Trade-Related Investment Measures: TRIMs)
ความตกลงวาดวยมาตรการการลงทุนที่เกี่ยวกับการคา (Agreement on Trade- Related Investment Measures) เปนความตกลงในกรอบของ WTO ที่ประเทศสมาชิก WTO ของทกุประเทศตองยกเลิกมาตรการการลงทุนทีก่อใหเกดิการกดีกนัทางการคา โดยมีผลบังคับ ใชตั้งแต วนัที่ 1 มกราคม 2538 เปนตนมา สําหรับประเดน็ที่เปนหลักการสําคัญของ TRIMs ซ่ึงประเทศสมาชิก WTO ตองปฏิบัติตาม คือ
• มาตรการการลงทุนของประเทศสมาชิก WTO ตองไมกอใหเกิดการเลือกปฏิบัติกับ สินคานําเขาจากประเทศสมาชิก WTO แตกตางไปจากสินคาที่ผลิตไดเองในประเทศ โดย เปนไปตามการประติบัติเยี่ยงคนชาติ (National Treatment)
• มาตรการการลงทุนของประเทศสมาชกิ WTO ตองไมกอใหเกิดการดําเนินมาตรการ ทางการคาใดๆ อันเปนการกีดกันทางการคาตามหลักการของ GATT ที่หามประเทศสมาชิก จํากัดปริมาณการนําเขาหรือสงออกสินคา
• มาตรการการลงทุนทีป่ระเทศสมาชิกตองยกเลิกภายใตกรอบความตกลง TRIMs ไดแก 1) ยกเลิกการกําหนดสัดสวนการใชวัตถุดิบภายในประเทศ (Local Content Requirements) ซ่ึงครอบคลุมการกําหนดใหกจิการลงทนุตางๆ ใชวตัถุดิบหรือชิ้นสวนที่มีแหลงกําเนดิสินคา จากในประเทศเปนสัดสวนตอปริมาณหรือมูลคาการผลิตสินคาแตละหนวย และปริมาณ หรือมูลคาการผลิตรวมของสินคานัน้ๆ 2) ยกเลิกการกาํหนดสัดสวนการนําเขา และ/หรือ การสงออกสินคา (Trade Balancing Requirements) ไดแก การกําหนดใหกิจการลงทุนตางๆ ตองทําการสงออกเปนสัดสวนตอการผลิตของกิจการนัน้ๆ (Export Requirement) และการ นําเขาสินคาเปนสัดสวนตามการผลิตสินคาเพื่อการสงออกของกิจการนัน้ๆ รวมถึงการซ้ือ หรือชําระคาสินคาไดไมเกินจํานวนเงินตราตางประเทศท่ีกจิการนัน้ๆ นําเขามา
• ระยะเวลาในการปรับตัว WTO ใหเวลาในการปรับตวัเพื่อยกเลิกมาตรการการ ลงทุนที่ไมสอดคลอง และปรับปรุงกฏหมายภายในประเทศใหสอดคลองกับความตกลง TRIMs ดังนี้ ประเทศพัฒนาแลว มีเวลาปรับตัวนาน 2 ป (ภายในป 2539) ประเทศกําลัง พัฒนา มีเวลาปรับตวันาน 5 ป (ภายในป 2542) และประเทศพัฒนานอยท่ีสุด มีเวลาปรับตัว นาน 7 ป (ภายในป 2544)
ที่มา: WTO