1

บทนำ�

หลกก�รและเหตผลดวยแนวคดพนธกจมหาวทยาลยเพอสงคม (University

Engagement) จากปรชญาการสรางปญญาเพอพฒนาชมชนทองถน ถกถายทอดเปนวสยทศนไปสการทำางานของสถาบนการศกษารวมกบภาค ในพนท (Engagement) ทมงหมายหวงผลทจะตอบปญหาของชมชนหรอสงคมเฉพาะทไดอยางถกตอง และแมนยำามากขน พนธกจนจะสงเสรมใหเกดความรวมมออยางแทจรงของทกภาคสวนทงในระดบมหาวทยาลยดวยกนเองและระดบมหาวทยาลยกบหนวยงานภายนอกมหาวทยาลย หลกสตรเทคโนโลยสารสนเทศ คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏวไลยอลงกรณ ในพระบรมราชปถมภ ไดตระหนกถงความสำาคญในการพฒนาชมชน ทองถนตามหลกพนธกจสมพนธมหาวทยาลยกบสงคม โดยใหความสำาคญกบการแกปญหาของชมชน ทองถนอยางเปนระบบ ซงมหาวทยาลยเปนผสนบสนนและสงเสรมการเรยนรของชมชนดวยการเชอมโยงองคความรทางวชาการเขากบแนวปฏบตทด ทเปนศกยภาพของชมชน เพอใหชมชนสามารถยกระดบเปนแหลงเรยนรทงภายในและภายนอกชมชนได ดงนนการสำารวจความตองการและศกษาบรบทของชมชนโรงเรยนวดคณหญงสมจน อำาเภอคลองหลวง จงหวด ปทมธาน เปนกจกรรมสวนหนงของโครงการพนธกจสมพนธเพอแกไขปญหาความยากจน ยกระดบคณภาพชวตของประชาชน จงหวดปทมธาน ทหลกสตรเทคโนโลยสารสนเทศ คณะวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏ วไลยอลงกรณ ในพระบรมราชปถมภ ไดดำาเนนการตามแผนงานพฒนาพนธกจสมพนธ

2

วตถประสงค1. เพอสำารวจความตองการและศกษาบรบทของชมชน

โรงเรยนวดคณหญงสมจน อำาเภอคลองหลวง จงหวดปทมธาน2. เพอสรางเครอขายและศกษาปญหาของชมชนโรงเรยนวด

คณหญงสมจน อำาเภอคลองหลวง จงหวดปทมธาน3. เพอจดทำาฐานขอมลชมชนโรงเรยนวดคณหญงสมจน

อำาเภอคลองหลวง จงหวดปทมธาน

ขอบเขตก�รสำ�รวจลงพนทชมชนชมชนโรงเรยนวดคณหญงสมจน อำาเภอคลองหลวง จงหวด

ปทมธาน

วธก�รดำ�เนนก�รสำ�รวจคว�มตองก�รของชมชน1. จดเวทพดคยกบชมชนเพอวางแผน สำารวจและลงพนท2. ลงพนทสำารวจบรบทชมชม3. จดทำาเครองมอชมชนและจดเวทแลกเปลยนเพอสรป

ประเดนปญหา

เครองมอทใชในก�รสำ�รวจคว�มตองก�รของชมชนแผนทเดนดนผงโครงสรางองคกรของชมชน

3

ผลก�รศกษ�ชมชนเบองตน

ขอมลทวไปของชมชนประวตชมชน

ชมชมโรงเรยนวดคณหญงสมจน ตงอยบนทดนของวดคณหญงสมจน ซงมพนทประมาณ 200 ไร ซงทางวดไดรบการบรจาคทดนมาจากหมอมแผวซงบรจาคใหจำานวน 20 ไร และตอมาพระยาเขอนเพชรเสนา (ทรพย อณหะนนทน) กบคณหญงเขอนเพชรเสนา (สมจน อณหะนนทน) ไดถวายทดนอก 400 ไรเศษ โดยในเวลาตอมาไดมการตดถนนพหลโยธน ทำาใหเกดการแบงพนทออกเปน 2 สวนคอ สวนทเปนพนทบรเวณวดคณหญงสมจนกบสวนทเปนพนทบรเวณโรงเรยนวดคณหญงสมจน โดยพนทในสวนของชมชนโรงเรยนวดคณหญงสมจน อยภายใตการดแลของมลนธคณหญงสมจน และในพนทตรงน ในอดตคณหญงสมจนไดมการอนญาตใหชาวบานทมความยากจนไดเขามาอยอาศยฟร ตงแตปพ.ศ. 2544 ซงไดมชาวบานคอย ๆ ทยอยเขามาสรางสงปลกสรางเปนบานเรอน ปกถนฐานสรางครอบครว มากขนเรอย ๆ ดงในปจจบน ชาวบานทอยอาศยในปจจบนมประมาณกวา 800 ครวเรอน ซงไดมการจายคาเชาทดนแกมลนธวดคณหญงสมจนในอตราตารางวาละ 5 บาทตอป

พระยาเขอนเพชรเสนา (ทรพย อณหะนนทน)

คณหญงเขอนเพชรเสนา (สมจน อณหะนนทน)

4

เหตผลในก�รเลอกชมชน ก�รเรมตน ลกษณะก�รตงถนฐ�นและก�รขย�ยตวของหมบ�น

การขยายตวของชมชนจะเรมมการสรางแหลงทพกอาศยโดยในชวงแรกจะเรมจากบรเวณโดยรอบโรงเรยนวดคณหญงสมจนซงเปนบรเวณตนซอยของชมชน และกระจายตวลกลงไปทางในซอยตาง ๆ ของชมชน โดยในชวงแรกๆ ชมชนจะเปนการสรางบานเรอนเพอการอยอาศยโดยเจาของกรรมสทธทไดเชาทดนจากมลนธคณหญงสมจนเทานน แตตอมาไดมการปรบเปลยนเปนการสรางหองพกหรออาคารชด เพอทำาการใหเชาแกผเชา ซงทำาใหมการขยายตวของประชากรในชมชนมากขนเรอย ๆ ดงในปจจบน

ขอมลด�นสภ�พนเวศวทย�สภ�พท�งภมประเทศ

สภาพทางภมศาสตรของชมชนโรงเรยนวดคณหญงสมจน มลกษณะเปนทราบ และมบงนำาตดถนนเปนสวนมาก และคนในชมชนโดยสวนใหญ ไดทำาการสรางทพกอาศยอยเหนอบรเวณบงนำาดงกลาว อยหางจากเทศบาลตำาบลทาโขลงประมาณ 7 กโลเมตร โดยทางทศเหนออยตดกบถนนรงสตคอมเพลกซ ทศใตตดกบแขวงทางหลวงปทมธาน ทศตะวนออกตดถนนพหลโยธน และทศตะวนตกตดกบนคมอตสาหกรรมนวนคร

พนทชมชนโรงเรยนคณหญงสมจน

5

ขอมลด�นประช�กรในชมชนโรงเรยนวดคณหญงสมจน มประชากรโดยประมาณ

8,000 คน แตมประชากรแฝงอยประมาณ 10,000 คน เนองจากประชากรโดยสวนมากเปนประชากรตางถนทมการยายถนฐานมาทำางานในนคมอตสาหกรรมนวนคร จงทำาใหมอตราการยายเขาและยายออกเปลยนแปลงตลอดเวลา

ขอมลด�นส�ธ�รณปโภคของชมชนชมชนโรงเรยนวดคณหญงสมจน มการใชนำาจากแหลงนำา 2

แหลง คอ จากการปะปาและจากแหลงนำาใตดน ซงจะมการสบนำาขนมาเกบในแทงคนำาของชมชนจำานวน 2 แทงค และมการแจกจายใหกบแตละครวเรอน

ในดานไฟฟาชมชนมการใชไฟฟาจากการไฟฟาทกครวเรอน แตยงมปญหาในเรองของแสงสองสวางตามถนนของชมชน ซงถนนในชมชนยงไมมไฟสองสวางรมถนน ดงนน คนในชมชนจงมการตอไฟฟาจากภายในตวบานมายงรมถนน เพอใชในการสองสวางถนนภายในชมชน

6

สาธารณปโภคของชมชนโรงเรยนวดคณหญงสมจน

การคมนาคมในชมชนจะมทางเขาสชมชนเพยง 1 เสนทาง และภายในจะสามารถแยกออกเปน 3 ซอย ซงจะม 2 ซอยทเปนถนนลาดยาง และม 1 ซอยทเปนถนนลกรง

ขอมลด�นก�รศกษ�คนในชมชนโดยสวนใหญจะไดรบการศกษาจากโรงเรยนทอยใน

บรเวณใกลเคยงกบชมชมซงม 2 แหงคอโรงเรยนวดคณหญงสมจน และโรงเรยนวดธรรมนาวา โดยโรงเรยนวดคณหญงสมจน เปนโรงเรยนทมการเรยนการสอนตงแตระดบชนอนบาล จนถงระดบประถมศกษา มผอำานวยการคอนายสรยา เบาลา มครจำานวน 25 คน และนกเรยนทงหมด 446 คน สำาหรบโรงเรยนวดธรรมนาวา เปนโรงเรยนทมการเรยนการสอนตงแตระดบชนอนบาล จนถงระดบมธยมศกษาตอนตน มผอำานวยการคอนายจรเดช หาธะน มครจำานวน 26 คน และนกเรยนทงหมด 549 คน

คนในชมชนจะนยมสงบตรหลานเขาศกษาในทง 2 โรงเรยนเนองจากอยใกลกบชมชนและเดนทางสะดวก โดยสวนใหญถาเปน

7

ครอบครวทมการยายถนฐานมาเพอทำางานในนคมอตสาหกรรม นวนคร จะสงบตรหลานเขาศกษาในโรงเรยนวดคณหญงสมจน แตถาเปนคนในทองถนเองจะบตรหลานเขาศกษาในโรงเรยนวดธรรมนาวา เนองจากมความเชอถอในการจดการศกษาของโรงเรยนวดธรรมนาวามากกวาโรงเรยนวดคณหญงสมจน และสามารถศกษาตอไดจนถงระดบชนมธยมศกษาตอนตน

โรงเรยนวดคณหญงสมจน โรงเรยนวดธรรมนาวาซงทง 2 โรงเรยนมบทบาททสำาคญตอชมชนโรงเรยนวดคณ

หญงสมจน โดยมการใหความชวยเหลอในการจดกจกรรมตางๆ ทงกจกรรมของชมชนและของโรงเรยน เชน กจกรรมตามเทศกาลตางๆ (วนปใหม วนเดก ครสมาสต เปนตน) หรอ ตอนเกดเหตการณนำาทวมในป พ.ศ. 2554 ทางโรงเรยนวดคณหญงสมจนกไดจดทำาเปนศนยพกพงใหแกคนในชมชนไดอพยพเขามาอาศยภายในโรงเรยนเพอหลบภยนำาทวม และหลงจากนนเมอนำาลดคนในชมชนกไดรวมมอกนเพอทำาความสะอาดบานเรอนและโรงเรยน ถาทางโรงเรยนมความตองการกอสรางหรอซอมแซมอาคารภายในโรงเรยน ชาวบานในชมชนกจะรวมกนบรจาคเงนเพอสนบสนนกจกรรมดงกลาว

8

ขอมลด�นก�รส�ธ�รณสขในชมชนจะมเพยงรานขายยาของเอกชนเพยง 1 แหงเทานนท

มการจำาหนายยารกษาโรคตางๆ ใหแกคนในชมชน สวนการรกษาพยายาลคนในชมชนจะไปทำาการรกษาทโรงพยาบาลใกลเคยงทตนเองมสทธในการรกษาพยาบาล เชน สทธบตรทอง สทธบตร 30 บาท หรอใชสวสดการของสถานททำางาน เปนตน

สำาหรบสขภาพอนามยของคนในชมชน ถอวาอยในขนทมปญหาอยางมาก เนองจากตวชมชนมการสรางบานเรอน ทพกอาศยอยบนแหลงนำา ทำาใหมความเสยงตอโรคภย เชน โรคไขเลอดออก เปนตน นอกจากน ทพกอาศยบางแหงมการสรางแบบไมถกสขลกษณะ เชน หองนำาเปนการทงของเสยลงในนำาโดยตรง ไมผานกระบวนการใด ทำาใหเกดเปนนำาเสย หรอการทงขยะในถงขยะขางถนนจนขยะลนออกมาออกถงขยะ ทำาใหขยะเกดตกหลนลงไปในแหลงนำา เปนตน

และคนในชมชนไมเหนความสำาคญของการตรวจสขภาพ เชน ทางหนวยงานภาครฐมการจดกจกรรมตรวจโรคฟร คนในชมชนกไมไดใหความรวมมอในการออกมาตรวจสขภาพ เปนตน

ขอมลด�นศ�สน� วฒนธรรม คว�มเชอ และก�รสนทน�ก�ร

คนในชมชนโดยสวนใหญนบถอศาสนาพทธ โดยจะมการจดกจกรรมตามวนสำาคญทางศาสนาพทธ ทลานกจกรรมบรเวณแทงคนำาของชมชน โดยการนมนตพระสงฆจากวดคณหญงสมจนมาดำาเนนกจกรรมทางศาสนา และมกจกรรมสนทนาการตามวนสำาคญ เชน งานเลยงวนปใหม วนเดก วนสงกรานต วนแม วนพอ และวนครสมาต

9

ในชมชนมลานกจกรรมทใหคนในชมชนไดใชสำาหรบการออกกำาลงกาย มสนามฟตบอลขนาดเลกเพอใหเดกๆ ไดเลนกฬาภายในชมชน

วดคณหญงสมจน

ขอมลด�นเศรษฐกจอาชพหลกของคนในชมชนจะประกอบอาชพหลกเปนพนกงาน

โรงงานในนคมอตสาหกรรม นวนคร และอาชพรองคอการรบจางทวไป สำาหรบอาชพอนๆ ทมในชมชน เชน การคาขาย การใหบรการหองพกอาศย การใหบรการซอมแซมสงของ เปนตน

คนในชมชนจะไมมสทธในการถอครองทดนในชมชน เนองจากทดนของชมชนเปนทดนของวดคณหญงสมจนทคนในชมชนไดมสทธในการเชาจากทางวดเทานน

10

ขอมลด�นก�รเมองและก�รปกครองทองถนในดานการปกครองชมชนโรงเรยนวดคณหญงสมจน มคณะ

กรรมการบรหารชมชน จำานวน 9 คน ประกอบดวยประธานชมชน คอ นายละอองนายละออง พฒรกษา รองประธนชมชน นายคงสน เลกขจอน และมคณะการฝายตางๆ อกจำานวน 7 คน

11

โครงสรางการบรหารชมชนโรงเรยนวดคณหญงสมจน

ขอมลด�นแผนง�น โครงก�ร และแนวท�งก�รพฒน�ของชมชน

นายละออง พฒ รกษา

นายคงสน เลกขจอน นางสาวนำาออย บญมา นายสรกฤษฎ แกว

ถาวร นางวนเพญ ทองพล นายสมเชษฐ ยะ

พงษ นางเกษณ ชมเพญ

นางจราพร อดมทรพย

นายอำานาจ มงกฏ

12

ผลก�รวเคร�ะหชมชน

ผลก�รวเคร�ะหสถ�นก�รณของชมชน ปจจยภายในชมชนทเปนจดแขง : S ( Strength )

S1 มผนำาชมชนและทมงานทเขมแขง ตงใจทำาหนาทอยางเตมความสามารถS2 มพนทอยอาศย ทคนในชมชนเสยคาเชาในราคาถก S3 อยใกลกบโรงเรยนวดคณหญงสมจน

ปจจยภายในชมชนทเปนจดออน : W ( Weakness )W1 คนในชมชนขาดความรวมมอรวมใจกน เนองจากสวนมาก

เปนคนตางถนทยายมาทำางานในนคมอตสาหกรรมนวนครW2 ขาดความใสใจในการรกษาสภาพแวดลอมของชมชนW3 ขาดสถานทในการจดกจกรรม เนองจากพนทโดยสวนใหญม

เจาของW4 มปญหาความแออดของคนในชมชน เนองจากพนทสวน

ใหญของชมชนเปนทพกอาศยแบบ หอพก อพารทเมนท หองเชาW5 มปญหาจากการทงขยะW6 มปญหานำาเนาเสยW7 คนในชมชนขาดความเชอมนในการจดการศกษาของโรงเรยนวดคณหญงสมจน

ปจจยภายนอกชมชนทเปนโอกาส : O ( Opportunity )O1 มการสนบสนนการพฒนาจากหนวยงานภาครฐ O2 มสถาบนการศกษาชนนำาหลายแหงอยใกล ทใหความสนใจใน

การพฒนาชมชน

ปจจยภายนอกชมชนทเปนขอจำากด : T ( Threat )

13

T1 มอตราการยายเขาเพมสงขนทำาใหเกดการความขดแยงสง T2 อยใกลนคมอตสาหกรรมทำาใหอาจไดรบมลพษตาง ๆ

ยทธศ�สตรก�รพฒน�สงแวดลอมแนวทางการดำาเนนการ (กลยทธเชงแกไข (WO))

1. จดตงศนยการจดการสงแวดลอม (W4, W5, O1, O2)2. แกไขปญหาสงแวดลอมของชมชน (W4, W5, O1, O2)

แผนก�รพฒน�ชมชนระยะ 3-5 ป1. ศกษาปญหาและแนวทางในการแกไขปญหาสงแวดลอมของ

ชมชนโรงเรยนวดคณหญงสมจน2. จดตงศนยการจดการปญหาสงแวดลอมของชมชนโรงเรยน

วดคณหญงสมจน3. อบรมใหความรและทำาความเขาใจในการจดการปญหาสง

แวดลอมของชมชนโรงเรยนวดคณหญงสมจน4. ดำาเนนโครงการแกไขปญหาเกยวกบขยะ5. ดำาเนนโครงการแกไขปญหาเกยวกบนำาเสย6. สรางจตสำานกในการรกษาควาสะอาดใหกบชมชน

ขอเสนอโครงก�รพฒน�ทสงผลตอคว�มสำ�เรจ (Quick Win Project)

1. โครงการจดตงศนยการจดการปญหาสงแวดลอม2. โครงการอบรมใหความรในการจดการปญหาสงแวดลอมของ

ชมชนโรงเรยนวดคณหญงสมจน3. โครงการแกไขปญหาขยะภายในชมชน4. โครงการแกไขปญหานำาเสยภายในชมชน5. โครงการสรางจตสำานกในการรกษาสภาพแวดลอมของชมชน

14

สรปผลก�รศกษ� และขอเสนอแนะ

จากการศกษาชมชนโรงเรยนวดคณหญงสมจน พบวาในชมชนมประวตมายาวนานโดยพนทของชมชนไดรบบรจาคมาจากพระยาเขอนเพชรเสนา (ทรพย อณหะนนทน) กบคณหญงเขอนเพชรเสนา (สมจน อณหะนนทน) ทไดมการบรจาคใหกบวดคณหญงสมจน ซงตอมาไดมการตดถนนวภาวดผานตรงทดนดงกลาว ทำาใหเกดการแบงเปนพนทออกเปน 2 สวน คอ พนทวดคณหญงสมจนและพนทโรงเรยนคณหญงสมจน โดยตอมาในพนทโรงเรยนคณหญงสมจนไดมประชาชนทมฐานะยากจนไดมการยายมาอยอาศย ซงทางวดไดอนญาตใหเขามาอยอาศยโดยไมเสยคาใชจาย ซงตอมาไดมการขยายพนทอาศยมากขน จนกลายมาเปนชมชนโรงเรยนคณหญงสมจน

ในปจจบนชมชนมประชากรอาศยอยอยางแออด ซงโดยสวนใหญเปนประชากรแฝง เนองจากชมชนอยใกลกบนคมอตสาหกรรมนวนคร ทำาใหเกดการโยกยายของแรงงานเขามาอยอาศยในชมชนเปนจำานวนมาก

ปญหาทพบในชมชน คอ ปญหาทางดานสงแวดลอม ซงจากการสำารวจพบวา ชมชนมทอยอาศยทตงอยบนนำา ซงในนำามขยะและพชไมนำา หนาแนนทำาใหเกดเปนมลพษทางนำา และมความเสยงทอาจจะปวยเปนโรคทเกดจากยง

นอกจากนคนในชมชนยงขาดการใหความรวมมอในการดำาเนนกจกรรมตางๆ ของชมชน เนองจากเปนประชากรแฝง

15