โครงงานวศวกรรมชลประทาน(207499)

ท 6 / 2552

เรอง

การศกษาแบบจาลองสมดลนาในดน WaSim ในแปลงขาวโพดภายใตสภาวะการขาดนาชลประทาน

A Study of Soil Water Balance using WaSim in Sweet Corn Production under Water Deficit Conditon

โดย

นายเกยรตคณ ชนประสาทศกดนายอนกล กลากลอมจตรนายเอกรนทร ยอดคงด

เสนอ

ภาควชาวศวกรรมชลประทานคณะวศวกรรมศาสตรกาแพงแสน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

วทยาเขตกาแพงแสน นครปฐม 73140

เพอความสมบรณแหงปรญญาวศวกรรมศาสตรบณฑต (วศวกรรมโยธา - ชลประทาน)พทธศกราช 2551

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

ใบรบรองโครงงานวศวกรรมชลประทานภาควชาวศวกรรมชลประทาน

คณะวศวกรรมศาสตร กาแพงแสน มหาวทยาลยเกษตรศาสตรปรญญาวศวกรรมศาสตรบณฑต สาขาวศวกรรมชลประทาน

เรอง : การศกษาแบบจาลองนาในดน WaSim ในแปลงขาวโพดภายใตสภาวะการขาดนาชลประทาน (A Study of Soil Water Balance using WaSim in Sweet Corn Production under Water DeficitCondition)

นามผทาโครงงาน : นายเกยรตคณ ชนประสาทศกด นายอนกล กลากลอมจตร นายเอกรนทร ยอดคงด

ไดรบพจารณาเหนชอบโดย

ประธานกรรมการ ……………………………………………( อ. ชพนธ ชมภจนทร )

………./………./……….

หวหนาภาควชา ……………………………………………( รศ. สนต ทองพานก )

………./………./……….

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

I

บทคดยอ

เรอง : การศกษาแบบจาลองนาในดน WaSim ในแปลงขาวโพด ภายใตสภาวะการขาดนาชลประทาน

(The Study of Soil Water Balance using WaSim in Corn Production under Water Deficit Condition)

โดย : นายเกยรตคณ ชนประสาทศกดนายอนกล กลากลอมจตรนายเอกรนทร ยอดคงด

อาจารยทปรกษาโครงงาน : ………………………………………………… ( อ. ชพนธ ชมภจนทร ) …..……./…..……./…..……

โครงงานนทาการศกษา สมดลของนาในดนภายใตสภาวะการขาดนาชลประทาน และศกษาผลกระทบทพชไดรบจากการขาดนาชลประทานในชวงการเจรญเตบโตทแตกตางกน โดยไดทาการทดลองปลกขาวโพดหวานพนธ Hybrix-3 โดยแบงแปลงเพาะปลกออกเปน 6 แปลงและใหนาแบบรองค แตละแปลงกาหนดใหมการขาดนาชลประทานในชวงการเจรญเตบโตทแตกตางกน

ในการทดลองไดใชแบบจาลอง WaSim ซงสามารถจาลองสมดลนาในดนและปรมาณการขาดนาในเขตรากพชได โดยแบบจาลองตองการขอมลชนดของดน ปรมาณการใชนาของพช พารามเตอรพช และกาหนดการใหนาพช จงไดนาดนในแปลงเพาะปลกมาทดสอบเพอหาชนดของดน พบวาดนในแปลงทดลองเปนดนชนด Silty clay และทดสอบอตราการซมผานผวดนดวยถงวดอตราการซมของนาผานผวดน เพอคานวณกาหนดการใหนาพช สวนปรมาณการใชนาของพชคานวณจากขอมลภมอากาศโดยวธ Penman –Monteith

ผลการทดลองพบวา ผลของการการขาดนาชลประทานในแตละชวงการเจรญเตบโตทแตกตางกน ทาใหผลผลตของขาวโพดมความแตกตางกนออกไป โดยขาวโพดทขาดนาชลประทานในชวงออกดอก จะทาใหผลผลตมปรมาณลดลงอยางเหนไดชด นอกจากน แบบจาลอง WaSim ยงสามารถแสดงปรมาณการขาดนาในเขตรากพชได ซงสามารถนามาใชในการปรบปรงกาหนดการใหนาแกพชใหเหมาะสมมากยงขน

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

II

Abstract

Title: A Study of Soil Water Balance using WaSim in Sweet Corn Production under Water Deficit Condition.

By: Mr. Kiattikun ChinpasansakMr. Anukool KlumklomchitMr. Eakarin Yodkongdee

Project Advisor : ……………………………………………… ( Mr. Chuphan Chompuchan )

..………./..………./…..…….

This project aim to study the soil water balance in sweet corn production under water deficit condition and its effect on the yield. Sweet corns (Hybrix-3) were planted of 6 plots. Different irrigation schedule was applied to each plot using furrow irrigation system.

WaSim, soil water balance model, which uses soil texture data, evapotranspiration, crop parameter and irrigation schedule to estimate soil water balance and water deficit in root zone. Texture analysis of the soil samples taken from the cultivated area found that they are silty clay. Daily evapotranspiration was calculated from climate data using Penman-Monteith method. Infiltration rate was measured by Double Ring Infiltrometer to calculate irrigation schedule.

The result showed that water deficit in the different of growth stage effected corn yields significantly during sprouting period, the production was low. In addition, WaSim can calculate water deficit in the profile of root zone depth, which is useful in improving irrigation schedule.

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

III

สารบญ

หนา

บทนา 1วตถประสงค 1ขอบเขตการศกษา 1การตรวจเอกสาร 2อปกรณและวธการดาเนนงาน 22

อปกรณ 22วธการดาเนนงาน 24

ผลการทดลอง 26สรปผลการทดลอง วจารณ และขอเสนอแนะ 43

สรปผลการทดลอง 43วจารณผลการทดลอง 44ขอเสนอแนะ 44

เอกสารอางอง 45ภาคผนวก

ภาคผนวก ก ขอมลตารางแสดงอตราการซม 46ภาคผนวก ข ขอมลรายละเอยดผลลพธจากการคานวณการใชนาของพช 49ภาคผนวก ค ขอมลผลผลต 54ภาคผนวก ง การใชโปรแกรมแบบจาลอง WaSim 57ภาคผนวก จ รปภาพแสดงการเจรญเตบโตของขาวโพดหวานในแปลงท 2 67

ประวตผจดทา 70

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

IV

สารบญตาราง

ตารางท หนา

1 คาความชนชลประทานและความชนทจดเหยวเฉาถาวรของดนชนดตางๆ 6 2 ความสามารถในการเกบนาทเปนประโยชนตอพชของดนตางๆ 7 3 การจาแนกกลมวธการคานวณการใชนาของพชจากขอมลภมอากาศ 11 4 คา Ky ของพชแตละชนดในแตละชวงระยะเวลาการเจรญเตบโต 19 5 ระยะเวลาการใหนาและปรมาณนา 30 6 ความยาวรากพช (เฉลย) ของชวงการเจรญเตบโต 41 7 ความสงตน (เฉลย) ของชวงการเจรญเตบโต 41 8 นาหนกผลผลต (เฉลย) 42

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

V

สารบญภาพ

ภาพท หนา

1 สวนประกอบของดนทเหมาะสมแกการปลกพชโดยปรมาตรและสถานะ 1 2 การแบงระดบชนของนาและความชนในดน 5 3 ความสมพนธระหวางความชนในดนกบการกาหนดการใหนาแกพช 15 4 การตอบสนองของผลผลตเมอขาดนาของพชในแตละกลม 18 5 การตอบสนองของผลผลตเมอขาดนาของพชในแตละชวงระยะเวลาการเจรญเตบโต 18 6 คา Ky ในแตละชวงระยะเวลาการเจรญเตบโตของขาวโพด 20 7 แบบจาลองสมดลของดนและนา WaSim 21 8 พนทแปลงทดลอง ภาควชาวศวกรรมชลประทาน 23 9 ถงวดอตราการซมของนาผานผวดนแบบวงแหวนสองชน 23 10 แปลงทดลอง 25 11 อตราการซมของนาผานผวดนตอชวงเวลา 27 12 ความลกตอเวลา 27 13 ชวงการใหนาทง 6 แปลง 28 14 แสดงจานวนวนในแตละชวงระยะเวลาการเจรญเตบโตของขาวโพด 29 15 คาประสทธภาพการใชนา (Kc) ของขาวโพดตลอดอายการเพาะปลก 32 16 กราฟแสดงความสมพนธระหวาง ปรมาณการใชนาของพชอางอง (ETo) กบ

ปรมาณการใชนา ของขาวโพด(ETc) 32 17 ขอมลดนทบนทกในโปรแกรม WaSim 33 18 ขอมล Climate ทบนทกลงในโปรแกรม WaSim 34 19 ขอมลพารามเตอรพชทบนทกลงในโปรแกรม WaSim 34 20 ขอมลกาหนดการใหนาพชทบนทกลงในโปรแกรม WaSim 35 21 กราฟแสดงความสมพนธระหวางปรมาณนาชลประทาน กบปรมาณการขาดนา

ในเขตรากพชของแปลงท 1 3722 กราฟแสดงความสมพนธระหวางปรมาณนาชลประทาน กบปรมาณการขาดนา

ในเขตรากพชของแปลงท 2 3723 กราฟแสดงความสมพนธระหวางปรมาณนาชลประทาน กบปรมาณการขาดนา

ในเขตรากพชของแปลงท 3 38

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

VI

สารบญภาพ (ตอ)

ภาพท หนา

24 กราฟแสดงความสมพนธระหวางปรมาณนาชลประทาน กบปรมาณการขาดนาในเขตรากพชของแปลงท 4 38

25 กราฟแสดงความสมพนธระหวางปรมาณนาชลประทาน กบปรมาณการขาดนาในเขตรากพชของแปลงท 5 39

26 กราฟแสดงความสมพนธระหวางปรมาณนาชลประทาน กบปรมาณการขาดนาในเขตรากพชของแปลงท 6 39

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

1

บทนา

การใหนาชลประทานมผลตอการเจรญเตบโตของพชอยางมาก พชจะเจรญเตบโตไดดกตอเมอ มนาชลประทานทเพยงพอ ดนทอดมสมบรณ และสภาพแวดลอมทเอออานวยตอการเพาะปลก จงจาเปนตองมการศกษาเกยวกบพฤตกรรมการใชนาของพชในแตละชวงการเจรญเตบโต เพอทจะทาใหการใชนาชลประทานมประสทธภาพสงสด และไดผลผลตตามความตองการ

ในปจจบนม Software แบบจาลองทพฒนาขนมาหลายรปแบบ เพอใชศกษาพฤตกรรม ของดน-นา-พช-ภมอากาศ โดยแบบจาลองจะมสมการและตวแปรทซบซอน จงจาเปนตองมการเกบขอมลทจาเปนมาปอนใสแบบจาลอง ผลทไดมความถกตองนาเชอถอมากนอยเพยงใดขนอยกบ ขอมลทเกบจากภาคสนาม

โครงการนทาการศกษา แบบจาลองสมดลของนาในดนภายใตสภาวะการขาดนาชลประทานโดยแบงการใหนาในชวงการเจรญเตบโตของพชทแตกตางกน เพอศกษาผลกระทบทพชไดรบจากการขาดนาชลประทานในชวงการเจรญเตบโตทแตกตาง ผลลพธทไดคาดวาจะสามารถนาไปพฒนาเรองรอบเวรการใหนาชลประทานใหมประสทธภาพมากขน โดยคานงถงชวงอายการเจรญเตบโตของพชเปนหลก

วตถประสงค1. เพอศกษากาหนดการใหนาชลประทานแกพช2. เพอศกษาอทธพลของนาชลประทานทมตอการเจรญเตบโตของพช3. เพอศกษาแบบจาลองนาในดนภายใตสภาวะการขาดนาชลประทานในชวงเวลาทแตกตางกน

ขอบเขตการศกษา1. ชวงเวลาททาการเพาะปลกชวงฤดแลง ไดแก พฤศจกายน 2551 ถง มกราคม 25522. สถานทททาการเพาะปลก แปลงทดลองภาควชาวศวกรรมชลประทาน วทยาเขตกาแพงแสน3. ชนดของพชททาการเพาะปลก คอขาวโพดหวาน พนธไฮบรกซ3 (HYBRIX-3)

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

2

การตรวจเอกสาร

ดนและนาในดน1.คณสมบตของดน

โอสถ (2543) กลาววา คณสมบตทสาคญของดนทเกยวของกบความสมพนธระหวางดน นาและพชทสาคญ ไดแก

1.1 สวนประกอบและสถานะของดนดนทางการเกษตรทเหมาะแกการปลกพชนนจะตองหมายถงดนทมสวนประกอบ 4 อยาง คอ

อนทรยวตถ อนนทรยวตถ นาและอากาศ ทอยในรป 3 สถานะ คอ อนทรยวตถและอนนทรยวตถรวมกนเปนสวนของของแขง ทเหลอจะเปนชองวางและชองวางเหลานจะเปนทอยของของเหลว ซงเปนสถานะของนาหรอสารละลายทอยในดน และกาซคอสวนทเปนอากาศทอยในชองวางระหวางเมดดนทไมไดเปนของเหลวดง ภาพท 1

ภาพท 1 แสดงสวนประกอบของดนทเหมาะสมแกการปลกพชโดยปรมาตรและสถานะ

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

3

สาหรบชองวางในดนสามารถแบงออกไดเปน 2 พวกคอ ชองวางขนาดใหญและชองวางขนาดเลก ชองวางขนาดเลกจะเปนทอยของนาทพชจะสามารถนาไปใชได สวนชองวางในดนขนาดใหญนาในดนสามารถไหลผานไดสะดวกจงมกเปนทอยของอากาศในดน

1.2 เนอดนลกษณะของเนอดนทระดบชนตางๆ ในบรเวณเขตรากพช เปนสงสาคญทจะตองรเพราะ

ลกษณะของเนอดนมอทธพลอยางมากตอปรมาณนาทดนสามารถอมเอาไวไดสาหรบใหพชนาไปใชและยงมอทธพลตอการไหลซมของนาลงไปในดนอกดวย

เนอดนเปนคณสมบตของดนทบอกถงความหยาบหรอความละเอยดของดน ปกตแลวดนจะประกอบดวยสวนผสมของอนภาคหลก 3 ชนด ไดแก ทราย (Sand) ตะกอนทราย (Silt) และดนเหนยว (Clay)

สาหรบดนทมอนภาคของทรายเปนสวนประกอบหลก เรยกวา ดนเนอหยาบ และดนทมอนภาคของดนเหนยวเปนสวนประกอบหลก เรยกวา ดนเนอละเอยด ซงจะมความสามารถในการอมนาไดดกวาดนทรายซงมคณสมบตใหนาซมผานไดงาย มการระบายนาดแตอมนาไวไดนอย

1.3 โครงสรางของดนโครงสรางของดนเปนคณสมบตของดนทเกยวของกบการเรยงตวและการเกาะกนระหวางเมด

ดนเปนกอนดน ปกตแลวโครงสรางของดนกาหนดจากรปราง ขนาด ความคงทนตอการแตกแยกของเมดดน เพราะโครงสรางของดนจะมผลตอการเคลอนทของนาและอากาศในดน อตราการซมของนาลงในดน ตลอดจนการแผกระจายของรากพช ดงนนจงควรมการปรบปรงโครงสรางของดนในเขตรากพชอยเสมอ

1.4 อตราการซมของนาผานผวดนอตราการซมของนาผานผวดนขนอยกบองคประกอบหลายอยาง เชน โครงสรางของดน เนอ

ดน ความลกของนาบนผวดน สภาพของผวดน ความชนในดนกอนการใหนา เปนตนคาของอตราการซมของนาผานผวดนจะมคามากเมอเรมตนใหนาเนองจากผวดนยงแหงอยจง

ดดซบนาเอาไวไดอยางรวดเรว แตขณะทมการใหนาตอไปดนจะเรมมการอมตวดวยนาและคาอตรานจะคอยๆเรมลดลงจนถงระดบหนงทคานจะมคาเกอบคงทตลอดไปจนกวาจะหยดการใหนา

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

4

ในการใหนาแกพชนน โดยเฉพาะอยางยงในการใหนาแบบพนฝอย ฉดฝอยหรอแบบไมโครสปรงเกลอรนน ไมควรใหนาในอตราทมากกวาอตราการซมของนาผานผวดน เพราะจะทาใหเกดการสญเสยของนาและการชะลางพงทลายของดนได

วบลย (2526) กลาววา การวดอตราการซมผานผวดนจะใชวธวดจากถงวดอตราการซม ซงถงทใชวดสวนมากเปนถงกลมมขนาดเสนผานศนยกลาง 30-40 เซนตเมตร หนาประมาณ 2 มลลเมตร และยาวไมตากวา 30 เซนตเมตร เปดหวและทายทงสองดาน การตดตงกทาโดยกดถงใหจมลงไปในดนในแนวดงลกประมาณ 15-20 เซนตเมตร ตรงจดทคดวามลกษณะคลายคลงกบสภาพทวๆไปของทดนทงผน เทนาลงไปในถงโดยใหมความลกประมาณเทากบทจะเกดขนจรงในขณะทใหนา แลวจดบนทกความลกของนาทลดลงทระยะเวลาตางๆ หลงจากเทนาลงไปในถงเปนระยะๆ

หลงจากทนาซมลงไปถงปลายของถงทกดลงไปในดนแลว มนจะพยายามไหลซมออกทางดานขาง ซงจะทาใหอตราการซมผานผวดนทวดไดสงกวาทควร การไหลซมออกทางดานขางนอาจจะปองกนไดโดยการใชถงอกใบหนงทมขนาดใหญกวากดลงไปในดนโดยใหถงใบเลกอยตรงกลางเตมนาลงไปในชองวางระหวางถงทงสองใบนนโดยใหระดบนาทงสองมขนาดเทากน โดยวธนความกดดนของนาระหวางถงทงสองใบจะปองกนมใหนาในถงเลกซงใชวดอตราการซมผานผวดน ไหลซมออกทางดานขาง ซงจะเปนผลใหไดคาทถกตองดขน ในกรณทมถงเพยงลกเดยวกอาจจะใชดนกนเปนคนลอมถงไวแลวเตมนาในคนดนแบบเดยวกนกบทมถงสองใบกได

จากการทดลองเมอทาการจดบนทกคาความลกของนาทลดลงทระยะเวลาตางๆแลว กจะสามารถคานวณหาอตราการซมของนาผานดนดงแสดงในสมการท (1)

I = tD (1)

โดย I = อตราการซมของนา (cm/min)D = ความลกสะสมของนาทซมลงไปในดนทระยะเวลาตางๆ (cm)t = ระยะเวลาสะสม (min)

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

5

2. ชนดของนาและความชนในดน

2.1 นาในดนการเรยงตวของเมดดนทาใหเกดชองวางทมขนาดและรปรางตางๆขน เมอฝนตกหรอใหนาแก

พช นาจะแทรกตวเขาไปอยตามชองวางเหลานและเกาะตดกบเมดดนดวยแรงยดเหนยวระหวางโมเลกลของดนและนา(Adhesive Force) และแรงยดเหนยวระหวางโมเลกลของนาดวยกน(Cohesive Force) ซงรวมเรยกวา แรงดดซบ(Capillary Force) ถาหากนาเขาไปแทนทอากาศจนเตมทกชองวาง กลาวไดวาดนนนอมตวดวยนา(Saturated) และนาทอยในชองวางนนทงหมดจะเปนปรมาณสงสดทดนจะเกบกกเอาไวไดถาไมมแรงจากภายนอกมากระทา แตเนองจากวาสสารทกชนดทอยบนพนผวโลกจะถกแรงดงดดของโลกกระทาอยตลอดเวลารวมถงนาทขงอยในชองวางระหวางเมดดนดวยในชองวางทมขนาดใหญแรงดงดดระหวางนากบชองวางระหวางเมดดนจะนอยกวาชองวางขนาดเลกดงนนเมอแรงดงดดดงกลาวมคานอยกวาแรงดงดดของโลก นาในดนกจะมการไหลออกนอกชองวางและไหลลงไปยงทตากวาซงเรยกวา นาอสระ(Gravitation Water หรอ Free Water) เมอฝนหยดตกหรอหยดการใหนาแกพช นาทอยในชองวางขนาดใหญจะถกระบายออกโดยใชเวลา 2-3 วน ในดนทมการระบายนาไดดนาอสระจะถกระบายออกไปหมดกอนทจะเปนอนตรายตอพชและจะมอากาศเขามาแทนท สวนนาทมในชองวางขนาดเลกซงไมถกระบายออกดดวยแรงดงดดของโลก อาจจะมการระบายออกดวยแรงดดซบ(Capillary Water) ซงจะมการเคลอนทชามาก ซงชากวานาอสระและจะมทศทางไปทางใดกได โดยจะเคลอนทไปสจดทมแรงดดซบมากทสดเสมอและเปนนาทรากพชสามารถดดไปใชได

ภาพท 2 แสดงการแบงระดบชนของนาและความชนในดน

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

6

การสญเสยนาโดยการระเหยจากผวดนและจากทพชดดเอาไปใชจะทาใหปรมาณความชนในผวดนลดลงจนกระทงถงจดๆหนงทนาในดนไมมการเคลอนทอก ทงนเพราะวาแรงทนาหรอความชนจบยดแนน(Adhesive Force) เปนแผนบางๆรอบเมดดนมมากจนพชไมสามารถดดไปใชได พชกจะเหยวเฉาและถาหากไมมการใหนาแกพชในตอนนแลวพชกจะตายซงนายดตดกบเมดดนและไมสามารถทจะทาใหเคลอนทไดดวยแรงดงดดของโลกหรอแรงดดซบซงเรยกวา นาเยอ (Hygroscopic Water)

2.2 ความชนในดนความชนในดนสามารถแบงออกไดเปน 3 ชนด คอ

2.2.1 ความชนชลประทาน (Field Capacity; Fc)หลงจากท Free Water ไดถกระบายออกจากชองวางขนาดใหญหมดแลวความชนใน

ดนจะมการเปลยนแปลงนอยมาก จะคงเหลออยแต Capillary Water หรอปรมาณนาทดนสามารถดดซบไวไดเตมท ซงเรยกวา ความชนชลประทาน (Field Capacity) หรอนาทดนสามารถดดซบไวไดทระดบแรงดน 1/3 บรรยากาศ (บาร) หรออกในหนงในชองวางของดนทดดซบนาไวนจะมแรงดงดดประมาณ 1/3 บาร

ดานการปฏบตในแปลงศกษาทดลอง คาความชนชลประทานน ไมสามารถหาหรอคานวณออกเปนคาทแนนอนได ทงนเนองจากวายงมการเคลอนทของ Capillary Water อยตลอดเวลา ดงนนจงถอวาปรมาณความชนในดนทมการระบายนาไดดหลงจากทมฝนตกหนกหรอหยดใหนาแลว 2-3 วนจะเปนความชนทระดบความชนชลประทาน

ตารางท 1 แสดงคาความชนชลประทานและความชนทจดเหยวเฉาถาวรของดนชนดตางๆความชนชลประทาน ความชนทจดเหยวเฉาถาวร

เนอดน (Field Capacity;Fc) (Permanent Wilting Point;PWP)% โดยนาหนกของดนแหง % โดยนาหนกของดนแหง

ดนทราย (Sandy) 6 – 12 2 - 6ดนรวนปนทราย (Sandy Loam) 10 - 18 4 - 8ดนรวน (Loam) 18 - 26 8 - 12ดนรวนปนดนเหนยว (Clay Loam) 23 - 31 11 -15ดนรวนปนตะกอนทราย (Silty Clay) 27 - 35 13 – 17ดนเหนยว (Clay) 31 - 39 15 - 19

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

7

2.2.2 ความชนทจดเหยวถาวร (Permanent Wilting Point; PWP)ความชนในดนทพชไมสามารถดดมาใชไดเพยงพอสาหรบการคายนาและหลงจากนน

พชจะเรมมการเหยวเฉาอยางถาวรเรยกวา ความชนทจดเหยวเฉาถาวร (Permanent Wilting Point) หรออกในหนงคอปรมาณนาทดดซบไวดวยแรงดงดด 15 บรรยากาศ (บาร)

2.2.3 ความชนทพชสามารถนาไปใชได (Available Moisture;AM)นาในรปของความชนในดนทพชนาไปใชในการเจรญเตบโตคอ Capillary Water ทอย

ระหวาง Field Capacity และ Permanent Wilting Point ดงนนผลตางระหวางคาความชนในดนทงสองนากคอ ความชนทพชสามารถนาไปใชได (Available Moisture)

ตารางท 2 แสดงความสามารถในการเกบนาทเปนประโยชนตอพชของดนตางๆ

เนอดน ความสามารถเกบนาทพชสามารถนาไปใชประโยชนไดความลกของนาเปน มม./ความลกของดน 1 ซม.

ดนทราย (Sandy) 0.50 - 1.00 เฉลย 0.7ดนรวนปนทราย (Sandy Loam) 1.00 - 1.50 เฉลย 1.2ดนรวน (Loam) 1.20 - 1.90 เฉลย 1.5ดนรวนปนดนเหนยว (Clay Loam) 1.50 - 2.10 เฉลย 1.8ดนเหนยว (Clay) 1.30 - 2.50 เฉลย 1.9

ความชนในดนชวงจากความชนชลประทานถงความชนทจดเหยวเฉาถาวร เปนชวงความชนทพชสามารถนาไปใชไดซงหมายความวา ถาดนในเขตรากยงมความชนอยเหนอระดบความชนทจดเหยวเฉาถาวรแลว พชสวนใหญจะยงไมมการเหยวเฉาในขณะทความชนลดลง แตพชบางชนดทตองการนามากหรอมความไวตอการขาดนาสงกจะเรมมอาการดงกลาวใหเหน อยางไรกตามในทางปฏบตแลวจะไมยอมใหคาความชนในดนลดลงเขาใกลจด PWP เปนอนขาดทงนเพราะวาเมอความชนในดนลดลงพชจะใชแรงดดนาในดนเพมมากขน ถาหากอตราทรากพชดดนาไดนอยเกนไป การเจรญเตบโตของพชจะหยดชะงก ผลผลตลดลง ซงวธการทถกตองควรเรมใหนาแกพชเมอความชนในดนลดลง 25-50 เปอรเซนตของความชนทพชสามารถนาไปใชไดทงนขนอยกบชนดและอายของพชเปนสาคญดวย

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

8

2.3 การดดนาของดนในชนตางๆของพชเนองจากวารากพชจะแผกระจายอยอยางหนาแนนในตอนบนของเขตรากและในบรเวณโคน

ตน ดงนนพชจะดดนาจากดนในชนนไปใชอยางรวดเรว นอกจากความชนทพชจะดดไปใชแลว ดนยงสญเสยนาโดยการระเหยไปจากผวดนอก ขณะทความชนของดนในชนนคอยๆลดลงแรงดงความชนของดนกจะเพมขน ในทสดพชกจะไมสามารถดดนาจากดนในชนนไปใชไดอยางพอเพยง ความชนทพชนาไปใชในการเจรญเตบโตจงตองมาจากดนในชนทอยตาลงมา

ในดนทมเนอสมาเสมอและมความชนทพชสามารถนาไปใชไดตลอดความลกของเขตรากพชจะใชนาในตอนบนของเขตรากอยางรวดเรว สวนในตอนลางนนพชจะดดนาไปใชชากวามาก จากการทดลองพบวาพชเกอบทกชนดทปลกในดนทมเนอดนสมาเสมอและมความชนมากพอกบความตองการของพชตลอดความลกของเขตรากออกเปน 4 สวนเทาๆกนประมาณ 40 เปอรเซนตของความชนทพชใชทงหมดมาจากดนในชนแรกนบจากผวดนลงมา 30 เปอรเซนตมาจากดนในชนท สอง 20 เปอรเซนตมาจากดนในชนทสามและ 10 เปอรเซนตมาจากดนในชนทสตามลาดบ

2.4 การหาความชนในดนการหาคาความชนในดนนน ในทางปฏบตสามารถทาไดหลายวธดวยกน เชน วธการวด

ความชนของดนโดยตรง (Gravimetric Sampling) การดลกษณะและความรสกสมผสของดน (Feel and Appearance) และการใชเครองมอทางวทยาศาสตร (Scientific Instruments) ไดแก การใชเครองมอวดแบบกระเปาะพรน เชน Tensiometer การวดโดยอาศยการนาไฟฟา เชน วธ Gypsum Block, Porous Media และการวดโดยใชการกระจายตวของสารกมมนตภาพรงส เชน วธ Neutron Moisture Meter เปนตน ในทนจะขอกลาวถงเฉพาะการวดความชนจากดนโดยตรงโดยการเกบตวอยางดนเพอนาไปอบหาความชนเทานนเพราะเปนวธการทนยมใชกนอยางแพรหลายในงานศกษาและทดลองหาคาปรมาณการใชนาของพช เพราะเปนวธทใหผลการตรวจวดทคอนขางใกลเคยงความเปนจรงมากทสด

การหาความชนจากดนโดยตรงโดยการเกบตวอยางดน เปนวธการหนงทจะทาใหทราบวาความชนในดนขณะนนลดลงถงจดทตองใหนาไดหรอยง โดยการเกบตวอยางดนทระดบความลกตางๆในเขตรากพชและทจดตางๆ ทสามารถใชเปนตวแทนทงหมดของแปลงเพาะปลก ตวอยางดนทเกบไดควรจะมนาหนกอยางนอย 100 กรมและควรบรรจอยในภาชนะทสามารถทนความรอนไดสง มนาหนกคงทและตองมฝาปดอยางมดชดเพอปองกนความชนรวไหล นาไปชงหานาหนกดนเปยกแลวนาไปอบในตอบทมอณหภมระหวาง 105-110 องศาเซลเซยสตดตอกนเปนเวลา 24 ชวโมงหรอจนกวานาหนกของตวอยางดนไมลดลงอก จากนนจงนาไปชงเพอหานาหนกของดนแหง นาหนกของดนทหายไปในการชงทงสองครงกคอ จานวนความชนในดนในขณะทเกบตวอยางนนเองโดยมหนวยเปนเปอรเซนตความชนโดยนาหนกของดนแหง

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

9

การหาปรมาณการใชนาของพช

วบลย (2526) กลาววา ปรมาณการใชนาของพชขนอยกบองคประกอบทสาคญ 4 อยางดวยกนคอ สภาพภมอากาศรอบๆตนพช ชนดและอายของพชเอง จานวนความชนและคณสมบตของดน และองคประกอบอนๆ การทจะวดการใชนาของพชแตละชนดในทกสภาพภมอากาศ ดน ฯลฯ นนเปนสงททาไดยากและจะตองทาการวดมากมายไมมทสนสด นกวทยาศาสตรจงไดพยายามหาวธทงายกวาการวดโดยตรง ทางออกทเลอกใชกคอ

1. เลอกกาหนดพชขนมาชนดหนงทเจรญงอกงามไดตลอดปและมอตราการใชนาทไมขนกบอาย

2. กาหนดใหดนมความชนสงตลอดเวลาเพอทาใหคณสมบตของดนอยางอน เชน เนอดน ความเขมขนของเกลอในดนในเกณฑปกต และความสามารถเกบนาไวใหพชใช ฯลฯ ใหคณสมบตนนหมดความสาคญตอการใชนาไป

พช มคณสมบตตรงตามความตองการในขอแรกมากทสดคอ หญา ตอมากไดมการเลอกใชพชอนอกเชน อลฟลฟา สาหรบองคประกอบอนๆทมผลตอการใชนาของพช เชน วธการใหนาและการไถพรวนดนกมใชองคประกอบทมความสาคญมากเหมอน 3 อยางแรก ดงนนการใชนาของพชทเลอกไวเมอดนมความชนสงพอตลอดเวลากจะขนอยกบสภาพภมอากาศเพยงอยางเดยว

การใชนาของพชอางองทเลอกไวเมอปลกในดนทมความชนสงพอตลอดเวลา เพอใหอตราการใชนาขนอยกบสภาพภมอากาศเพยงอยางเดยวนเรยกวา การใชนาของพชอางอง หรอ ReferenceEvapotranspiration และนยมใชตวยอวา ETo

การทการใชนาของพชอางองขนอยกบสภาพภมอากาศรอบๆตนพชเพยงอยางเดยวน ทาใหนกวทยาศาสตรสามารถคดสตรสาหรบคานวณ ETo โดยใชขอมลภมอากาศไดมากมาย และเมอตองการทราบการใชนาของพชชนดอนทมใชพชอางองกคานวณโดยใชสมการท (2)

ETc = EToKc (2) โดย ETc = ปรมาณการใชนาของพช (Crop Evapotranspiration)

หนวย มลลเมตรตอวนKc = สมประสทธการใชนาของพช (Crop Coefficient)ETo = ปรมาณการใชนาของพชอางอง (Reference Evapotranspiration)

หนวย มลลเมตรตอวน

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

10

คาสมประสทธการใชนาของพช Kc เปนคาทขนอยกบชนดและอายของพชเพยงอยางเดยว คาดงกลาวนไดจากการทดลองวดจรงในสนามโดยการปลกหญาหรอพชอางองอน และพชทตองการหาสมประสทธการใชนาในถงวดการใชนาของพชซงตดตงในบรเวณใกลเคยงกน จากนนคาสมประสทธการใชนาของพชในชวงการเจรญเตบโตชวงใดชวงหนง หรอตลอดฤดการเพาะปลกกจะคานวณไดโดยใชสมการท (3)

Kc = EToETc (3)

ในเมอ ETc และ ETo เปนคาการใชนาทไดจากการวดในชวงเวลาเดยวกน เนองจากสภาพภมอากาศ คณสมบตของดน และองคประกอบอนๆคลายคลงกนดงนนคา Kc จงขนอยกบชนดและอายของพชเพยงอยางเดยว เพราะฉะนนคาทวดไดนสามารถนาไปใชไดโดยทวไป ไมขนอยกบสถานทเพาะปลกหรอสภาพภมอากาศโดยรอบ

1. การคานวณปรมาณการใชนาของพชอางองชพนธ (2547) กลาววา การคานวณการใชนาของพชอางองในประเทศไทยนยมใชวธของ

Modified-Penman มากกวาสตรอน ทงนเนองจากไดเปรยบเทยบผลการคานวณการใชนาของพชอางองจากวธThornthwaite,Blaney-Criddle,Makkink,Jensen-Haise และ Penman แลวสรปวาการใชนาของพชอางองทคานวณจากสตร Penman ใหคาทเหมาะสมกบประเทศไทยมากกวาสตรอน เหตผลสาคญคอสตรนไดรวบรวมองคประกอบทมผลตอการใชนามาอยในสตรทกอยาง กลาวคอ มรงสแสงอาทตย อณหภมความชนของอากาศ และความเรวลม นอกจากน วธการสรางสตรกตงอยบนพนฐานของทฤษฎทเปนทยอมรบกนมากกวาสตรอนๆ

ตอมาไดมการปรบปรงวธการคานวณการใชนาของพชอางองเพอใหการคานวณมความถกตองใกลเคยงกบคาทวดไดยงขน เรยกวา วธ FAO Penman-Monteith ซงพฒนามาจากวธ Penman-Monteithและเปนวธท FAO แนะนาใหใชสาหรบหาคาการใชนาของพช วธ FAO Penman-Monteith แสดงไดดงสมการท (4)

).34.01.(

).(.273

900.).(.408.0

2

2

u

eeuT

GRETo

asn

(4)

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

11

โดยท ETo = ปรมาณการใชนาของพชอางอง (mm day-1)

nR = รงสแสงอาทตยสทธ (MJ m-2 day-1)G = ปรมาณความรอนในดน (MJ m-2 day-1)T = อณหภมอากาศ (oC)

2U = ความเรวลมทระดบความสง 2 เมตรจากผวดน (m s-1)se = ความดนไอนาอมตว (kPa)ae = ความดนไอนาในอากาศ (kPa)

as ee = คาตางระหวางความดนไอนาอมตวกบความดนไอนา ในอากาศ (kPa)

= ความชน (slope) ของโคงความสมพนธระหวางอณหภม กบความดนไอนา (kPa oC-1)

= คาคงทของ psychrometric (kPa oC-1)

Jensen และคณะ (1990) ไดศกษาสตรสาหรบหาคาการใชนาของพชอางองกวา 20 สตร โดยเปรยบเทยบกบขอมลทไดจากถงวดการใชนาของพช (lysimeter) และไดจดลาดบวธของ Penman-Monteith ไวเปนอนดบแรก สวนวธของ Modified Penman นนประเมนการใชนาของพชสงกวาคาทไดจากการวด นอกจากนไดนาขอมลภมอากาศจากสถานอตนยมวทยา 29 สถาน ในประเทศไทยมาคานวณคาการใชนาของพชอางอง จากการศกษาพบวาผลการคานวณโดยวธ Penman-Monteith มคานอยกวาวธ Modified Penman ถง 19%

ตารางท 3 การจาแนกกลมวธการคานวณการใชนาของพชจากขอมลภมอากาศ

กลมวธ ตวอยางวธผสม(Combination Methods) Modified Penman, Penman-Monteithวธหาโดยใชรงสแสงอาทตย(Radiation Methods) Jensen-Haise, Priestley-Taylorวธหาโดยใชอณหภม(Temperature-Based Estimating Blaney-Criddle, ThornthwaiteMethods)วธหาโดยถาดวดการระเหย(Pan-Evaporation Methods) FAO-24 Pan

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

12

2. การคานวณปรมาณการใชนาของพชทแทจรงปรมาณนาทพชสามารถนาไปใชไดทงหมด(Total Available Water,TAW) คอ นาทอยในเขต

รากพชซงอยในรปของความชนในดน จะมคาอยระหวางความชนชลประทาน(Field Capacity) กบความชนทจดเหยวเฉาถาวร(Permanent Wilting Point) หรอทเรยกวานาดดซม(Capillary Water) เมอความชนในดนลดตาลง นาดดซมทอยในชองวางระหวางเมลดดนจะเคลอนทชาลงทาใหพชดดนาจากดนไปไดยากขน และถาความชนในดนลดลงตากวาชวง Readily Available Water(RAW) แลว อตราทพชดดนาจากดนจะนอยกวาทคายออกทางใบ พชจะเรมเกดอาการเหยวเฉาลง

ปรมาณการใชนาของพช(Crop Evapotranspiration, ETc) ซงเรยกอกอยางหนงวา ปรมาณการใชนาสงสด(Maximum Evapotranspiration) ทคานวณไดตามสมการท (1) อยบนเงอนไขทวาพชไดรบนาอยางเพยงพอและสมาเสมอ แตในกรณทพชเกดการขาดนา การใชนาของพชทแทจรง(Actual Evapotranspiration, ETa) จะมคานอยกวาปรมาณการใชนาสงสดทคานวณได ดงนนการคานวณการใชนาของพชทแทจรงจงตองนาคาความชนในดนมาพจารณาดวย วธทจะหาปรมาณการใชนาของพชทแทจรงไดคอการคณคาสมประสทธการขาดนา(Water Stress Coefficient, Ks) ซงเปนคาปรบแกความชนในดนเขาไป ดงแสดงในสมการท (5)

ETa = EToKcKs = ETcKs (5)

โดย ETa = ปรมาณการใชนาของพชทแทจรง (mm day-1)ETc = ปรมาณการใชนาสงสด (mm day-1)ETo = ปรมาณการใชนาของพชอางอง (mm day-1)Ks = สมประสทธการขาดนาKc = สมประสทธการใชนาของพช

ในกรณทพชไดรบนาอยางเพยงพอ คา Ks จะเทากบ 1 (ETa=ETc) แตถาพชเกดการขาดนา(ความชนในดนตากวา RAW) คา Ks จะมคานอยกวา 1 (ETa<ETc) ดงนนปรมาณการใชนาของพชทแทจรงจะมคาเทากบหรอนอยกวาปรมาณการใชนาของพชเสมอ

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

13

การใหนาแกพช

1. หลกการใชนาของพชโอสถ (2543) กลาววา การใชนาของพชนนขนอยกบชนดของพชและระยะการเจรญเตบโต

โดยปกตแลวพชมการใชนานอยทสดเมอเรมเพาะปลก และจะเพมขนเรอยๆจนกระทงมากทสดเมอเจรญเตบโตเตมท ออกดอก ออกผล และจะคอยๆลดลงเมอผลแกและถงระยะเวลาเกบเกยว เราอาจจะแบงการเจรญเตบโตของพชออกไดเปน 3 ชวงดวยกน คอ ชวงแตกใบ ชวงออกดอกและชวงออกผล สาหรบชวงแตกใบยงแบงออกเปน 2 ชวงดวยกนคอ เมอพชยงออนอย และเมอพชมการแตกกงกานอยางเตมทแลว สวนชวงออกผลกอาจแบงออกเปน 2 ชวงไดเชนเดยวกน คอ ชวงทผลหรอเมลดยงสดอย และชวงทเมลดหรอผลเรมแหง ซงพชจะตองการนานอยมากหรออาจจะถกเกบเกยวทชวงการเจรญเตบโตระยะใดระยะหนงกได พวกผกตางๆ เชน ผกกาดขาว ผกคะนา กะหลาปล หนอไมฝรง หญาเลยงสตว จะเกบเกยวในชวงแตกใบ พวกดอกไมตางๆและพวกผกทใชดอกเปนอาหาร เชน กะหลาดอกจะเกบเกยวในชวงออกดอก สวนพวกทใชผลสดเปนอาหาร เชน มะเขอเทศ ขาวโพด สม กลวย แตงโม ฯลฯ จะเกบเกยวในชวงผลสด สาหรบพชพวกทตองรอใหแหงเสยกอนจงเกบเกยวกม ขาว ฝาย ขาวโพดเลยงสตว ถวทใชเมลดเปนอาหาร เชน ถวเขยว ถวเหลอง เปนตน

การใชนาในขณะทพชยงเลกอยนนคอนขางนอย อตราสวนระหวางปรมาณนาทพชใชกบปรมาณนาทระเหยจากถาดวดการระเหย(ET/E) จะมคาอยระหวาง 0.2-0.5 ปรมาณนาทสญเสยจากพนทเพาะปลกสวนใหญจะมาจากการระเหยจากผวดน เมอพชมการเจรญเตบโตเตมท กลาวคอ ในระยะหลงของชวงแตกใบและในชวงออกดอกของพชจะมการใชนาเพมขน อตราสวนดงกลาวจะเพมขนเปน 0.75-1.0 หรอบางครงอาจจะมากกวา 1.0 ไดบางเลกนอย ยกเวนพชบางชนด เชน สปปะรด ซงจะมอตราสวนประมาณ 0.35 ทงนเพราะรใบของสปปะรดจะปดในตอนกลางวน ในชวงออกผลการใชนาของพชจะลดลงเพราะพชมการเจรญเตบโตนอยลง แตจะลดไมมากนกในระยะทผลยงสดอย กลาวคอ จะลดลงจากระยะทพชมการเจรญเตบโตเตมทประมาณ 10-20 เปอรเซนต ทงนขนอยกบชนดของพชแตการใชนาจะลดลงมากในชวงผลแหง

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

14

2. การกาหนดการใหนาแกพชการกาหนดการใหนาแกพชเปนเรองทมความสาคญเปนอยางยง ในการชลประทานระดบไร

นาซงจะเกยวพนและมผลกระทบโดยตรงตอการปลกพชใหเจรญเตบโตไดดและใหผลผลตสง ตลอดจนเพอใหไดประโยชนจากนาชลประทานอยางเตมท การทจะกาหนดการใหนาใหถกตองเหมาะสม จาเปนทจะตองมความรพนฐานเกยวกบความสมพนธระหวาง ดน-นา-พช เปนอยางด เรองดนจาเปนทจะตองรคณสมบตของดนในแปลงเพาะปลกเกยวกบขดความสามารถในการอมนาไวไดของดน ความชนในดนทจะยอมใหพชดดเอาไปใชได ลกษณะการดดซมนาของดนและความสามารถในการระบายนาของดน เรองนาจาเปนจะตองรถงปรมาณและคณภาพนาชลประทานตลอดจนรอบเวรในการสงนาชลประทาน และเรองพชจาเปนทจะตองรคณสมบตบางประการของพช เชน การใชนาของพช ความสามารถในการทนแลง และระยะวกฤตของพช ความสาเรจหรอลมเหลวของการใหนาแกพชหรอการชลประทานระดบไรนา ขนอยกบผททาหนาทในการกาหนดการใหนาแกพช จะมความรความเขาใจตลอดจนมขอมลเกยวกบ ดน นา และพชมากนอยแคไหน พงจาไวเสมอวา การกาหนดการใหนาทไมเหมาะสม นอกจากจะกอใหเกดการสญเสยนาโดยเปลาประโยชนแลวยงกอใหเกดผลเสยหายแกพชและผลผลตตลอดจนอาจกอใหเกดปญหาเรองการระบายนาตามมาอกดวย

เมอไหรจงควรทาการใหนาและตองใหเปนปรมาณเทาใด ถอวาเปนหวใจสาคญของการกาหนดการใหนาแกพชหรอการชลประทานระดบไรนา การใหนาแกพช คอ การใหนาเพอควบคมความชนในดนในเขตรากพชใหอยในชวงระหวางจดเหยวเฉาถาวร(PWP) กบความชนชลประทาน(Fc) หรอพดงายๆวาอยในชวงความชนทพชดดเอาไปใชได การใหนาแกพชจะเรมทาเมอความชนในดนลดลงใกลจดเหยวเฉาถาวร สวนจะใหลดลงใกลมากนอยแคไหนขนอยกบความสามารถในการอมนาของดน ความสามารถในการทนแลงของพช และสภาพภมอากาศ เชน ความแหงแลง หรอความชมชน ซงเปนองคประกอบสาคญทมอทธพลตอการใชนาของพช โดยทวไปจะยอมใหความชนในดนลดลง 50-75 เปอรเซนตของความชนทพชดดเอาไปใชได ซงความชนในดนทยอมใหลดลงกอนทาการใหนาครงตอไป เรยกวา ความชนทยอมใหพชดดไปใชได (Allowable Soil Moisture Deficiency) หรอเรยกสนๆวา Allowable Depletion สวนความชนทเหลอในดนหลงจากทพชดดเอาความชนทยอมใหพชดดไปใชไดไปหมดแลว คอ ความชนทจดวกฤต (Critical Moisture Level หรอ Critical Point)

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

15

ระดบความชนทพชสามารถนาไปใชได(Available Moisture Content; AM OR AC)

ความชนทยอมใหพชนาไปใชได(Allowable Depletion)

ระดบความชนทจดเหยวเฉาถาวร(Permanent Wilting Point; PWP)

ความชนทจดวกฤต(Critical Point)

ระดบความชนชลประทาน(Field Capacity; Fc)

ภาพท 3 แสดงความสมพนธระหวางความชนในดนกบการกาหนดการใหนาแกพช

จากภาพท 3 พอจะสรปไดวา การใหนาแกพชจะตองเรมทาเมอความชนในดนลดลงถงจดวกฤต และปรมาณทใหจะตองมากพอทจะเพมความชนในดนใหถงความชนชลประทาน ซงถาหากทาการใหนาไมทนจนทาใหความชนในดนลดตาลงกวาความชนทจดวกฤต จะมผลกระทบกระเทอนตอผลผลตของพชทาใหเกดการเหยวเฉา ผลผลตและคณภาพลดลง

แตการทจะรวาความชนในดนลดลงถงจดวกฤตหรอยง จะตองมการตรวจวดความชนในดนในเขตรากพช ซงมทางทาได 3 วธคอ การวดความชนของดนโดยการชงนาหนก การวดความชนโดยดลกษณะและความรสกสมผส และวธสดทายคอ การวดความชนในดนโดยใชเครองมอทางวทยาศาสตรทง 3 วธดงกลาว จะชวยทาใหทราบวาควรจะใหนาแกพชไดหรอยง และถาตองใหจะตองใหดวยปรมาณเทาใด ความชนทพชดดเอาไปใชไดมคาอยระหวางความชนชลประทานถงความชนทจดวกฤตจะแปรเปลยนไปตามชนดและลกษณะของดน

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

16

3. การคานวณหาปรมาณนาการคานวณหาปรมาณนาเพอสงใหแกพชจะยดหลกการคอ จะตองสงนาใหแกพชในปรมาณท

พอดและตรงตามชวงเวลาและความตองการของพชเปนสาคญ ซงขอมลพนฐานทสาคญและตองทราบกอนการคานวณไดแก

3.1 ขอมลพนฐาน- กลมของดน (Texture Class)- คาความชนชลประทาน (Field Capacity)- คาความชนทจดเหยวเฉาถาวร (Permanent Wilting Point)- คาความชนทพชสามารถนาไปใชได (Available Moisture)- คาความถวงจาเพาะปรากฏของดน (Apparent Specific Gravity)- คาความลกของเขตรากพชตามชวงอายพช (Root Zone Depth)

3.2 สตรทใชคานวณd =

100)( DAsPw (6)

เมอ d = คาความลกของนาทจะตองสงใหแกพช (มลลเมตร)Pw = คาความชนทจะตองเพมใหแกดนจนถงระดบความชนชลประทาน(%)As = คาความถวงจาเพาะปรากฏของดนD = คาความลกของเขตรากพชหรอความลกของดนทตองการใหนาซมลง ไปถงหลงการใหนา (มลลเมตร)

4. รอบเวรการสงนามนตร (ม.ป.ป.) กลาววา รอบเวรการสงนาแกพช คอความถของการสงนา ซงหมายถง

ระยะเวลาชวงหางของการสงนาแตละครงวาพชสามารถใชนาจานวนดงกลาวนนไดเปนเวลากวน ดงเชนสงนาครงหนง พชใชได 5 วน หรอ 5 วนสงนาครง เปนตน ซงคานวณไดดงสมการท (7)

ความถของการสงนา = จานวนนาทตองเพมแกดน (7) อตราการใชนาของพชตอวน

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

17

แฟกเตอรการตอบสนองของผลผลต (Ky)

แฟกเตอรการตอบสนองของผลผลตของพช (Ky) เปนอตราสวนความสมพนธระหวาง ผลผลตจรงกบ ผลผลตสงสด (Ya/Ym) และ อตราสวนระหวางการใชนาจรงกบการใชนาสงสด (ETa/ETm) ดงสมการท 8 โดยมนาเปนตวแปรททาใหผลผลตลดลง (1-Ya/Ym) และมการขาดนาในอตราสวนทเปนจรงและเปนคาสงทสด (ETm) หรอเกดในแตละชวงการเจรญเตบโตของพช

)1(1ETmETaKy

YmYa

(8)

เมอ Ya = ผลผลตตาสด Ym = ผลผลตสงสด ETa = ปรมาณการใชนาของพชจรง ETm = ปรมาณการใชนาของพชสงสด Ky = แฟกเตอรการตอบสนองของผลผลตพช

ตวอยางแสดงในภาพท 4 แสดงการตอบสนองของผลผลตเมอขาดนา (Ky) ในพช 4 กลม โดยพชในกลมท I,II อยในชวง Ky<1 แสดงวาเปนพชทนแลงสามารถทนตอการขาดนาได ไมมผลกระทบตอผลผลตมาก สวนพชในกลมท III, IV อยในชวง Ky>1 แสดงวาเมอขาดนาจะทาใหมการตอบสนองตอผลผลต คอ จะทาใหผลผลตลดลง โดยจากภาพท 4 สามารถเรยงลาดบกลมของพชทมการตอบสนองของผลผลตเมอขาดนาจากนอยสดไปมากสดไดโดยพชในกลมท I < II < III < IV สวนภาพท 5 แสดงการตอบสนองของผลผลตเมอขาดนาของพชในแตละชวงระยะเวลาการเจรญเตบโต โดยชวงเจรญเตบโตเตมท (Ripening) ชวงเจรญเตบโต (Vegetative) และชวงออกผลผลต (Yield Formation) จะอยในชวงท Ky<1 คอ ในชวงนถาพชขาดนาจะยงมผลกระทบตอผลผลตไมมากนก สวนในชวงออกดอก (Flowering) จะอยในชวงท Ky>1 คอ ถาพชขาดนาในชวงนจะมผลกระทบตอผลผลตมาก ทาใหผลผลตลดลง จากภาพท 5 จะสามารถเรยงลาดบการตอบสนองของผลผลตเมอขาดนาของพชในแตละชวงระยะเวลาการเจรญเตบโตจากนอยสดไปมากสดไดโดยชวงเจรญเตบโตเตมท(Ripening) < ชวงเจรญเตบโต (Vegetative) < ชวงออกผลผลต (Yield Formation) < ชวงออกดอก (Flowering) และในตารางท 4 แสดงคาการตอบสนองผลผลตของพชในแตละชวงการเจรญเตบโตของพชแตละชนด

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

18

ภาพท 4 แสดงการตอบสนองของผลผลตเมอขาดนาของพชในแตละกลม

ภาพท 5 แสดงการตอบสนองของผลผลตเมอขาดนาของพชในแตละชวงระยะเวลาการเจรญเตบโต

I alfalfa , groundnut , safflower , sugarbeet II alfalfa , cabbage , citrus , cotton , grape , sorghum , soybean , sugarbeet , sunflower , tobacco , wheat III bean , citrus , onion , pea , pepper , potato , tomato , water melon , wheat IV banana , maize , sugarcane

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

19

ตารางท 4 แสดงคา Ky ของพชแตละชนดในแตละชวงระยะเวลาการเจรญเตบโต

Yield Response Factor(Ky)Crop Vegetative period(1) Flowering Yield Ripening(4) Total growing

early late total period(2) formation(3) periodAlfalfa 0.7 - 1.1 0.7 - 1.1Banana 1.2 - 1.35Bean 0.2 1.1 0.75 0.2 1.15

Cabbage 0.2 0.45 0.6 0.95Citrus 0.8 - 1.1Cotton 0.2 0.5 0.25 0.85Grape 0.85

Groundnut 0.2 0.8 0.6 0.2 0.7Maize 0.4 1.5* 0.5 0.2 1.25*Onion 0.45 0.8 0.3 1.1

Pea 0.2 0.9 0.7 0.2 1.15Pepper 1.1Potato 0.45 0.8 0.7 0.2 1.1

Safflower 0.3 0.55 0.6 0.8

Sorghum 0.2 0.55 0.45 0.2 0.9Soybean 0.2 0.8 1.0 0.85

Sugarbeetbeet 0.6 - 1.0

sugar 0.7 - 1.1Sugarcane 0.75 0.5 0.1 1.2

Sunflower 0.25 0.5 1.0 0.8 0.95Tobacco 0.2 1.0 0.5 0.9Tomato 0.4 1.1 0.8 0.4 1.05

Water melon 0.45 0.7 0.8 0.8 0.3 1.1Wheat

winter 0.2 0.6 0.5 1.0spring 0.2 0.65 0.55 1.15

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

20

การตอบสนองของผลผลตของขาวโพดหวาน

ภาพท 6 แสดงคา Ky ในแตละชวงระยะเวลาการเจรญเตบโตของขาวโพดหวาน

จากภาพท 6 แสดงการตอบสนองของผลผลตของขาวโพดหวานเมอขาดนาในแตละชวงระยะเวลาการเจรญเตบโตของขาวโพดหวาน โดยจะแบงคา Ky ออกเปน 6 ชวงของระยะเวลาการเจรญเตบโต ซงคา Ky ถายงมคานอยแสดงวาอยในชวงทสามารถทนทานตอการขาดนาไดโดยมผลกระทบตอผลผลตของขาวโพดหวานมากนก แตถาคา Ky ยงมคามากแสดงวาอยในชวงทออนไหวตอการขาดนาเมอขาวโพดหวานขาดนาแลว จะมผลทาใหผลผลตของขาวโพดหวานลดลงอยางมาก ดงนนจากภาพท 6 สามารถสรปไดวาชวงระยะเวลาการเจรญเตบโตของขาวโพดหวาน ในชวงทขาดนาแลวมผลทาใหผลผลตลดลงมากทสด คอ ชวงออกดอก (Flowering) และชวงออกผลผลต (Yield Formation) โดยคา Ky มคาเทากบ 2.3 สวนชวงทเมอขาดนาแลวมผลกระทบตอผลผลตนอยทสด คอ ชวงเจรญเตบโตเตมท (Ripening) โดยคา Ky มคา เทากบ 0.2

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

21

แบบจาลองสมดลของนาในดน WaSim

แบบจาลอง WaSim เปนแบบจาลองทมการพฒนาโดย HR Wallingford และ มหาวทยาลยCranfield ประเทศองกฤษ(โดยไดรบการสนบสนนจาก DFID) WaSim เปนระบบแบบจาลองคอมพวเตอรทใชสาหรบการสอนและการสาธตปญหาทเกยวของกบการชลประทาน เชน การระบายนาเคมและการจดการ ความสมพนธในการตอบสนองตอ ดน นา ความเคม และการจดการกลยทธทแตกตางกน (เชนการออกแบบการระบายนาและการบรหารจดการนา) และสถานการณสงแวดลอม

แบบจาลอง WaSim สามารถใชขอมลปรมาณฝนอางองในการทางานซงเปนรายวน โดยสามารถใชขอมลปรมาณนาฝนในการคานวณไดถง 30 ป สามารถระบระบบหมนเวยนพชไดทงหมด 3 ชนด ระบลกษณะชนดของดนเปนแบบชนเดยว ระบวนทมการใหนาชลประทาน สามารถออกแบบการระบายนาและเลอกความเคมของดนททาการเพาะปลกพชได

ความสามารถของแบบจาลอง WaSim คอ จาลองสมดลของนาในดน คานวณความตองการนาชลประทาน ระบปรมาณการขาดนาชลประทานเมอพชมการขาดนา จาลองความยาวรากพชทมการใหนาชลประทานทสมบรณ คานวณปรมาณการใชนาของพช บอกระดบของนาใตดน

ภาพท 7 แบบจาลองสมดลของนาในดน WaSim

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

22

อปกรณและวธการดาเนนงาน

1. สถานททาการทดลองแปลงทดลองของภาควชาวศวกรรมชลประทาน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขต

กาแพงแสน อาเภอกาแพงแสน จงหวดนครปฐม

2. อปกรณ- รถไถ- จอบ- Auger- ถงวดอตราการซมของนาผานผวดนแบบวงแหวนสองชน- กระปองสาหรบใสนา- เทปวด- เมลดพนธขาวโพดหวานลกผสมพนธไฮ-บรกซ 3 (Hybrix-3)- ปยและสารเคม- เครองสบนา- สายไฟ- สายยาง

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

23

ภาพท 8 พนทแปลงทดลอง ภาควชาวศวกรรมชลประทาน

ภาพท 9 ถงวดอตราการซมของนาผานผวดนแบบวงแหวนสองชน

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

24

3. วธดาเนนงาน1. การเตรยมแปลงทดลอง 1.1พนทแปลงทดลองมขนาด 720 ตารางเมตร แบงเปน 6 แปลง แตละแปลงมขนาด

120 ตารางเมตร (ดงแสดงในภาพท 10) 1.2 ใชรถไถทาการเตรยมพนท ไถดะ ไถแปร เตรยมแปลงยกรอง และทาทางระบายนา 1.3 ใชจอบปรบแตงพนท และทางระบายนา2. การดาเนนการทดลอง และเกบขอมล 2.1 เกบตวอยางดนกอนปลกเพอนาไปวเคราะหชนดและคณสมบตของดน 2.2 เจาะรลกลงไปในดนระยะประมาณ 1 เมตร เพอดปรมาณนาใตดนทอาจมผลตอการเจรญ

เตบโตของขาวโพดหวาน2.3 ทดลองหาคาอตราการซมของนาในดนดวย ถงวดอตราการซมของนาผานผวดนแบบวง แหวนสองชน

2.4 ปลกขาวโพดหวาน พนธไฮ-บรกซ 3(Hybrix-3) 2.5 ขอมลทบนทก ประกอบดวย

2.5.1 ขอมลภมอากาศ เพอนามาคานวณคาการใชนาของพชอางอง (ETo) ไดแก (1) อณหภมสงสดและตาสด (2) ความชนสมพทธสงสดและตาสด (3) ความยาวนานแสงแดด (4) ความเรวลม (5) ปรมาณนาฝน และ (6) ปรมาณการระเหย 2.5.2 ขอมลปรมาณนาทสงใหแกพชดวยเครองสบนา โดยแตละแปลงมปรมาณนาและกาหนดการใหนาชลประทานทแตกตางกน

2.6 ขอมลการเจรญเตบโตของขาวโพดหวาน โดยวดความยาวราก ความสงของตน 2.7 เมอถงชวงเกบเกยว ทาการสมเกบขาวโพดหวานจากทง 6 แปลงมาจานวนเทากน เพอ

นามาวดนาหนกตนและนาหนกฝกทงแบบเปยกและแบบแหง

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

25

ภาพท 10 แปลงทดลอง

จากภาพท 10 แสดงการขาดนาในแตละแปลงในชวงระยะเวลาการเจรญเตบโต แปลงท 1 หยดใหนาชวง Yield Formation (Ky = 0.5)แปลงท 2 หยดใหนาชวง Ripening (Ky = 0.2)แปลงท 3 หยดใหนาชวง Vegetative (Ky = 0.4)แปลงท 4 หยดใหนาชวง Vegetative + Flowering (Ky = 0.9)แปลงท 5 หยดใหนาชวง Flowering (Ky = 1.5)แปลงท 6 หยดใหนาชวง Flowering + Yield Formation (Ky = 0.5)ทมา : FAO-33 (1986)

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

26

ผลการทดลอง

ผลการทดลองแบงออกเปน ผลการตรวจวดหาคณสมบตของดน และอตราการซมของนาผานผวดน กาหนดการใหนาแกพช การหาการใชนาของพชอางอง การหาการใชนาของพชทแทจรง การคานวณการใชนาของพช การขาดนาในเขตรากพช ดงรายละเอยดดงน

1. ขอมลชนดดน และอตราการซมของนาผานผวดน

ขอมลดนไดมาจากการเกบตวอยางของดนในแปลงทดลอง แลวนาไปทาการทดลองหาชนดของดนในหองปฏบตการ โดยมวธการทา ดงน

1. ทาการขดเจาะดนดวย Auger เกบดนทความลกทงหมด 100 ซม. โดยทาการเกบตวอยางดนทก 20 ซม.(0-20,20-40,40-60,60-80,80-100 ซม.) จะไดตวอยางดนมา 5 ตวอยาง

2. นาตวอยางดนทเกบไดไปทดลองในหองปฏบตการ ดวยวธการรอนเปยก โดยการนาตวอยางดนมารวมกนเปนนาหนก 500 กรม(100 กรมตอตวอยาง) แลวนาดนมารอนบนตะแกรงเบอร 200 พรอมทงกบเทนาผสมลงไปในตะแกรงดวยเพอใหเมดดนแตกตวไมเกาะกนเปนกอน

3. จากการทดลองไดผลคอ มดนคางอยบนตะแกรงเบอร 200 เทากบ 171.32 กรม(นอยกวา 50% ทคางอยบนตะแกรงเบอร 200)

4. นาผลทไดไปเปรยบเทยบกบตารางการจาแนกดนโดยวธ USCS จะไดวาดนในพนทแปลงทดลองนนเปนดนชนด Silty Clay

5. ทาการทดลอง Double Ring เพอหาอตราการซมของนาผานผวดน ในพนทแปลงทดลอง

เมอทราบอตราการซมของนาลงในดน โดยทาการทดลองในพนทแปลง ไดผลการทดลองดงแสดงในภาคผนวก และไดกราฟดงแสดงในภาพท 11 และภาพท 12

จากภาพท11 คาอตราการซมของนาผานผวดนจะมคาเรมตนท 0.32 มลลเมตร ทเวลา 0 วนาท คาอตราการซมของนาผานผวดนเพมขนสงสดท 0.51 มลลเมตร ทเวลา 5 นาท และจะลดลงจนคงทท 0.26 มลลเมตร ทเวลา 100 นาท

จากภาพท 12 ความลกของนาทซมผานผวดนเรมตนท 0 มลลเมตร ทเวลา 0 นาท เมอเวลาเพมมากขนความลกของนาทซมผานผวดนกมคามากขนดวย

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

27

0.000.10

0.200.30

0.40

0.500.60

0.700.80

0.90

1.00

0 40 80 120 160

เวลา(นาท)

อตรา

การ

ซม

( ซม.

/นาท

)

ภาพท 11 อตราการซมของนาผานผวดนตอชวงเวลา

0.005.00

10.0015.0020.0025.0030.0035.0040.00

0 20 40 60 80 100 120 140 160

เวลา(นาท)

ควา

มล

ก( ซ

ม.)

ภาพท 12 ความลกตอเวลา

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

28

2. กาหนดการใหนาพช

นาทสงใหในแปลงทดลองจะใชวธการใหนาแบบ Furrow โดยใหทละรองของทง 6 แปลงและแตละแปลงจะทาการใหนาในแตละชวงของการเจรญเตบของพชตางกน ซงเปนไปตามสมมตฐานของ FAO33 ดงแสดงในภาพท 13

ภาพท 13 ชวงการใหนาทง 6 แปลง

จากภาพท 13 เปนตารางแสดงการแบงชวงกาหนดการใหนาในแตละแปลงการเพาะปลกโดยมรายละเอยดดงน

- แปลงท 1 มการใหนาในชวงเรมปลก(Establishment) ชวงเจรญเตบโต(Vegetative) ชวงออกดอก(Flowering) ชวงเจรญเตบโตเตมท(Ripening) และหยดการใหนาชวงออกผลผลต(Yield Formation)

- แปลงท 2 มการใหนาชลประทานในชวงเรมปลก(Establishment) ชวงเจรญเตบโต(Vegetative) ชวงออกดอก(Flowering) ชวงออกผลผลต(Yield Formation) แตหยดการใหนาในชวงเจรญเตบโตเตมท(Ripening)

- แปลงท 3 มการใหนาชวงเรมปลก(Establishment) ชวงออกดอก(Flowering) ชวงออกผลผลต(Yield Formation) ในชวงเจรญเตบโตเตมท(Ripening) และหยดการใหนาชวงชวงเจรญเตบโต(Vegetative)

แปลงเพาะปลกการเจรญเตบโตของพช 1 2 3 4 5 6

Establishment(0)Vegetative(1)Flowering(2)

Yield Formation(3)Ripening(4)

หมายเหต : = ใหนา = ไมใหนา

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

29

- แปลงท 4 มการใหนาชวง เรมปลก(Establishment) ชวงออกผลผลต(Yield Formation) ในชวงเจรญเตบโตเตมท(Ripening) และหยดการใหนาชวงเจรญเตบโต(Vegetative) ชวงออกดอก(Flowering)

- แปลงท 5 มการใหนาชวงเรมปลก(Establishment) ชวงเจรญเตบโต(Vegetative) ชวงออกผลผลต(Yield Formation) ในชวงเจรญเตบโตเตมท(Ripening) และหยดการใหนาชวงออกดอก(Flowering)

- แปลงท 6 มการใหนาชวงเรมปลก(Establishment) ชวงเจรญเตบโต(Vegetative) ชวงเจรญเตบโตเตมท(Ripening) และหยดการใหนาชวงออกดอก(Flowering) และชวงออกผลผลต(Yield Formation)

-

ภาพท 14 แสดงจานวนวนในแตละชวงระยะเวลาการเจรญเตบโตของขาวโพด

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

30

ตารางท 5 ระยะเวลาการใหนาและปรมาณนา

ระยะเวลาการใหนาและปรมาณนา(นาท มลลเมตร)/แปลงชวงการเจรญเตบโตของพช วนท 1 2 3 4 5 6

12-พ.ย.-51 2(5.24) 2(5.24) 2(5.24) 2(5.24) 2(5.24) 2(5.24)Establishment(0) 15-พ.ย.-51 3(9.82) 3(9.82) 3(9.82) 3(9.82) 3(9.82) 3(9.82)

25-พ.ย.-51 4(19.65) 4(19.65) 4(19.65) 4(19.65) 4(19.65) 4(19.65)2-ธ.ค.-51 6(26.2) 6(26.2) - - 6(26.2) 6(26.2)

Vegetative(1) 11-ธ.ค.-51 7(32.75) 7(32.75) - - 7(32.75) 7(32.75)20-ธ.ค.-51 9(39.3) 9(39.3) - - 9(39.3) 9(39.3)

Flowering(2) 10-ม.ค.-52 10(45.8) 10(45.8) 10(45.8) - - -Yield Formation(3) 13-ม.ค.-52 - 12(49.12) 12(49.12) 12(49.12) 12(49.12) -

Ripening(4) 17-ม.ค.-52 12(52.4) - 12(52.4) 12(52.4) 12(52.4) 12(52.4)

ขอมลปรมาณนาประกอบดวย ขอมลปรมาณนาฝนและขอมลปรมาณนาชลประทาน โดยปรมาณนาฝนเปนขอมลรายวนทตรวจวดระหวางวนท 1 พฤศจกายน 2551 ถง 19 มกราคม 2552สวนปรมาณนาชลประทานไดมาจากการคานวณปรมาณนาทใหแกพชใน 6 แปลง

จากขอมลปรมาณนาฝนในชวงระยะเวลา 80 วน โดยมวนทฝนตกเปนจานวน 3 วน โดยวนท 1พ.ย 2551 เทากบ 5 มลลเมตร วนท 5 พ.ย. 2551 เทากบ 4.3 มลลเมตร และวนท 7 พ.ย. 2551 เทากบ 5.4 มลลเมตร รวมมปรมาณนาฝนทงสามวนเทากบ 14.7 มลลเมตร สวนปรมาณนาชลประทานไดสงนาตลอดชวงทเพาะปลกรวมทง 6 แปลงเทากบ

แปลงท 1 = 234 มลลเมตรแปลงท 2 = 231 มลลเมตรแปลงท 3 = 185 มลลเมตรแปลงท 4 = 139 มลลเมตรแปลงท 5 = 238 มลลเมตรแปลงท 6 = 188 มลลเมตร

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

31

3. การคานวณการใชนาของพชอางอง (ETo)

ขอมลภมอากาศรายวน รวบรวมจากสถานอตนยมวทยานครปฐม อ.กาแพงแสน จ.นครปฐม ระหวางวนท 1 พฤศจกายน 2551 ถง 19 มกราคม 2552 รวม 80 วน เพอนามาใชในการคานวณหาคาการใชนาของพชอางอง (ETo) รายวนขอมลประกอบดวย

(1) อณหภมสงสดและตาสด(2) ความชนสมพทธสงสดและตาสด(3) ความยาวนานแสงแดด(4) ความเรวลม(5) ปรมาณนาฝน(6) ปรมาณการระเหยขอมลดงกลาวจะทาการจดบนทกทกวน และในสวนของการคานวณเพอหาคาการใชนาของ

พชอางอง (ETo) จะใชขอมล (1) ถง (4) ตามทกลาวมาขางตน โดยวธของ Penman-Monteith และไดจดเตรยมเปนแฟมขอมลในรปแบบสาหรบแบบจาลอง WaSim ดงแสดงในภาคผนวก ข.

จากภาพท 16 ในชวงแรก (1 พ.ย.2551 ถง 28 พ.ย. 2551) ปรมาณการใชนาของพชอางอง (ETo) มคาสงกวาปรมาณการใชนาของขาวโพด (ETc) เนองจาก ขาวโพดทปลกอยในชวงการเจรญเตบโตทยงไมตองการการใชนามากในการเลยงสวนตางๆ ของพช

สวนในชวงทสอง (1ธ.ค.2551 ถง 25ธ.ค.2551) ปรมาณการใชนาของขาวโพด (ETc) มคาสงกวาปรมาณการใชนาของพชอางอง (ETo) เนองจากในชวงนขาวโพดมความจาเปนในการใชนามากเพอนาไปเลยงลาตน ใบ ดอก และผลผลต

สาหรบชวงสดทาย (28 ธ.ค.2551 ถง19 ม.ค. 2552) ปรมาณการใชนาของพชอางอง(ETo) สงกวาปรมาณการใชนาของขาวโพด(ETc) เนองจาก ขาวโพดอยในชวงทเจรญเตบโตเตมทแลวและเตรยมเกบเกยวผลผลตได จงไมจาเปนตองนานาไปหลอเลยง ลาตน ใบ ดอก และผลผลตมากนก

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

32

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

1.4

1 พ.ย

. 51

7 พ.ย

. 51

13 พ

.ย. 5

1

19 พ

.ย. 5

1

25 พ

.ย. 5

1

1 ธ.

ค. 5

1

7 ธ.

ค. 5

1

13 ธ.

ค. 5

1

19 ธ.

ค. 5

1

25 ธ.

ค. 5

1

31 ธ.

ค. 5

1

6 ม.

ค. 5

2

12 ม.ค

. 52

18 ม.ค

. 52

วนท

คา

Kc

Kc

ภาพท 15 คาสมประสทธการใชนา (Kc) ของขาวโพดตลอดอายการเพาะปลก

0

1

2

3

4

5

6

1 พ.ย

. 51

7 พ.ย

. 51

13 พ

.ย. 51

19 พ

.ย. 51

25 พ

.ย. 51

1 ธ.

ค. 51

7 ธ.

ค. 51

13 ธ.

ค. 51

19 ธ.

ค. 51

25 ธ.

ค. 51

31 ธ.

ค. 51

6 ม.

ค. 52

12 ม.ค

. 52

18 ม.ค

. 52

วนท

ปรม

าณน

า (มล

ลเม

ตร)

ETo (mm)

ETc (mm)

ภาพท 16 กราฟแสดงความสมพนธระหวาง ปรมาณการใชนาของพชอางอง(ETo) กบ ปรมาณการใชนาของขาวโพด(ETc)

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

33

4. ผลการจาลองสมดลนาในดนดวยโปรแกรม WaSim

เลอกชนดขอมลดนโดยดจากขอมลดนจากขอ 1 ซงเปนดนชนด (Silty Clay) โปรแกรมจะประมาณคาคณสมบตเบองตนของดน ไดแก

- ความชนในดน (Saturation) มคา 43.0 เปอรเซนต- ความชนชลประทาน (Field Capacity) มคา 31.1 เปอรเซนต- จดเหยวเฉาถาวร (Permanent Wilting Point) มคา 23.9 เปอรเซนต- ความอมตว (Saturated paste) มคา 43.0 เปอรเซนต

ภาพท 17 ขอมลดนทบนทกในโปรแกรม WaSim

นาขอมล ผลการคานวณปรมาณการใชนาของพชอางอง (ETo) และปรมาณนาฝน บนทกลงในโปรแกรม WaSim ดงแสดงในภาพท 18

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

34

ภาพท 18 ขอมล Climate ทบนทกลงในโปรแกรม WaSim

กาหนดขอมลพารามเตอรพช (ขาวโพด) มาปรบลงในในโปรแกรม โดยเรมปลกวนท 1 พ.ย. 2551 มการเจรญเตบโตเตมทในวนท 25 ธนวาคม 2551 (วนท 55) วน เกบเกยวในวนท 19 มกราคม 2551 (วนท80) รากมความยาวสงสดในวนท 9 มกราคม 2552 (วนท70) ความยาวรากสงสด 0.8 เมตร ดงแสดงในภาพท 19

ภาพท 19 ขอมลพารามเตอรพชทบนทกลงในโปรแกรม WaSim

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

35

นาขอมลกาหนดการใหนาพชจากการคานวณในผลการทดลองขอ 2 มาบนทกลงในโปรแกรม WaSim ดงแสดงในภาพท 20

ภาพท 20 ขอมลกาหนดการใหนาพชทบนทกลงในโปรแกรม WaSim

จากภาพท 21 ถง 26 เปนกราฟแสดงความสมพนธระหวางปรมาณนาชลประทาน กบปรมาณการขาดนาในเขตรากพชของแปลงเพาะปลก ซงไดจากแบบจาลอง WaSim โดยการใหนาในแปลงท 1 มการใหนาตามชวงการเจรญเตบโตดงแสดงใน ตารางท 5 ซง จากกราฟจะเหนวาความยาวรากจะมความยาวเพมขนเมอเวลาการเพาะปลกมากขน โดยคาความยาวรากจะเรมตนท 0 แลวเจรญเตบโตเตมท ท 0.8 เมตร สวนเสนกราฟการขาดนาในเขตรากพช (Rootzone Deficit) แสดงใหเหนวาการใหนาชลประทานในแตละครงมความพอเพยงกบเขตรากพชหรอไม โดยคาทเปนลบแสดงวาการใหนาชลประทานทใหมากเกนความจาเปน คาทเปนบวกแสดงวามการขาดนาชลประทาน หรอการใหนาชลประทานไมเพยงพอกบเขตรากพช สวนคาทเปนศนยแสดงวาการใหนาชลประทานมความพอดกบเขตรากพช

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

36

จากภาพท 21 ถง 26 หมายเลขทใชบอกชวงของการเจรญเตบโตไดแก- Establishment ใชหมายเลข (0)- Vegetative ใชหมายเลข (1)- Flowering ใชหมายเลข (2)- Yield Formation ใชหมายเลข (3)- Ripening ใชหมายเลข (4)

จากกราฟในภาพท 21 แสดงใหเหนวา กรณแปลงท 1 หยดการใหนาในชวง ออกผลผลต(Yield Formation) ทาใหเกดการขาดนา โดยคา Rootzone deficit มคาสงสด +25.12 มลลเมตร หมายถง เกดการขาดนาในเขตราก ปรมาณ 25.12 มลลเมตร

จากกราฟในภาพท 22 แสดงใหเหนวา กรณแปลงท 2 หยดการใหนาในชวงเจรญเตบโตเตมท(Ripening) แตยงไมเกดการขาดนา โดยคา Rootzone deficit มคาสงสด -14.49 มลลเมตร หมายถง ยงไมเกดการขาดนาในเขตรากพช

จากกราฟในภาพท 23 แสดงใหเหนวา กรณแปลงท 3 หยดการใหนาในชวงชวงชวงจรญเตบโต (Vegetative) ทาใหเกดการขาดนา โดยคา Rootzone deficit มคาสงสด +55.46 มลลเมตร หมายถง เกดการขาดนาในเขตราก ปรมาณ 55.46 มลลเมตร

จากกราฟในภาพท 24 แสดงใหเหนวา กรณแปลงท 4 หยดการใหนาชวงเจรญเตบโต (Vegetative) และชวงออกดอก (Flowering) ทาใหเกดการขาดนา โดยคา Rootzone deficit มคาสงสด +55.97 มลลเมตร หมายถง เกดการขาดนาในเขตราก ปรมาณ 55.97 มลลเมตร

จากกราฟในภาพท 25 แสดงใหเหนวา กรณแปลงท 5 หยดการใหนาชวงออกดอก (Flowering) ทาใหเกดการขาดนา โดยคา Rootzone deficit มคาสงสด +52.25 มลลเมตร หมายถง เกดการขาดนาในเขตราก ปรมาณ 52.25 มลลเมตร

จากกราฟในภาพท 26 แสดงใหเหนวา กรณแปลงท 6 หยดการใหนาชวงชวงออกดอก (Flowering) และชวงออกผลผลต (Yield Formation) ทาใหเกดการขาดนา โดยคา Rootzone deficit มคาสงสด +53.42 มลลเมตร หมายถง เกดการขาดนาในเขตราก ปรมาณ 53.42 มลลเมตร

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

37

-0.600

-0.400

-0.200

0.000

0.200

0.400

0.600

0.800

1-N

ov-

08

7-N

ov-

08

13-N

ov-

08

19-N

ov-

08

25-N

ov-

08

1-D

ec-

08

7-D

ec-

08

13-D

ec-

08

19-D

ec-

08

25-D

ec-

08

31-D

ec-

08

6-J

an-0

9

12-J

an-0

9

18-J

an-0

9

วนท

ควา

มยาว

ราก

(มลลเม

ตร)

-60

-40

-20

0

20

40

60

80

ปรม

าณนา (ม

ลลเม

ตร)

Rainfall (mm)Irrigation (mm)Root Depth (m)Rzone Def (mm)

ภาพท 21 กราฟแสดงความสมพนธระหวางปรมาณนาชลประทาน กบปรมาณการขาดนา ในเขตรากพชของแปลงท 1

-0.600

-0.400

-0.200

0.000

0.200

0.400

0.600

0.800

1-N

ov-

08

7-N

ov-

08

13-N

ov-

08

19-N

ov-

08

25-N

ov-

08

1-D

ec-

08

7-D

ec-

08

13-D

ec-

08

19-D

ec-

08

25-D

ec-

08

31-D

ec-

08

6-J

an-0

9

12-J

an-0

9

18-J

an-0

9

วนท

ควา

มยาว

ราก

(มลลเม

ตร)

-60.000

-40.000

-20.000

0.000

20.000

40.000

60.000

80.000

ปรม

าณนา (ม

ลลเม

ตร)

Rainfall (mm)Irrigation (mm)Root Depth (m)Rzone Def (mm)

ภาพท 22 กราฟแสดงความสมพนธระหวางปรมาณนาชลประทาน กบปรมาณการขาดนา ในเขตรากพชของแปลงท 2

20 1 3 4

20 1 3 4

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

38

-0.800

-0.600

-0.400

-0.200

0.000

0.200

0.400

0.600

0.800

1-N

ov-

08

7-N

ov-

08

13

-No

v-0

8

19

-No

v-0

8

25

-No

v-0

8

1-D

ec-

08

7-D

ec-

08

13

-De

c-0

8

19

-De

c-0

8

25

-De

c-0

8

31

-De

c-0

8

6-J

an

-09

12

-Ja

n-0

9

18

-Ja

n-0

9

วนท

ควา

มยาว

ราก

( มลลเม

ตร)

-80.000

-60.000

-40.000

-20.000

0.000

20.000

40.000

60.000

80.000

ปรม

าณนา (ม

ลลเม

ตร)

Rainfall (mm)Irrigation (mm)Root Depth (m)Rzone Def (mm)

ภาพท 23 กราฟแสดงความสมพนธระหวางปรมาณนาชลประทาน กบปรมาณการขาดนา ในเขตรากพชของแปลงท 3

-0.600

-0.400

-0.200

0.000

0.200

0.400

0.600

0.800

1-N

ov-

08

8-N

ov-

08

15-N

ov-

08

22-N

ov-

08

29-N

ov-

08

6-D

ec-

08

13-D

ec-

08

20-D

ec-

08

27-D

ec-

08

3-J

an-0

9

10-J

an-0

9

17-J

an-0

9

วนท

ความยาวรา

ก

(มลลเม

ตร )

-60.000

-40.000

-20.000

0.000

20.000

40.000

60.000

80.000

ปรม

าณ

นา

(มลลเม

ตร )

Rainfall (mm)Irrigation (mm)Root Depth (m)Rzone Def (mm)

ภาพท 24 กราฟแสดงความสมพนธระหวางปรมาณนาชลประทาน กบปรมาณการขาดนา ในเขตรากพชของแปลงท 4

20 1 3 4

20 1 3 4

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

39

-0.600

-0.400

-0.200

0.000

0.200

0.400

0.600

0.800

1-N

ov-0

8

7-N

ov-0

8

13-N

ov-0

8

19-N

ov-0

8

25-N

ov-0

8

1-D

ec-0

8

7-D

ec-0

8

13-D

ec-0

8

19-D

ec-0

8

25-D

ec-0

8

31-D

ec-0

8

6-J

an-0

9

12-J

an-0

9

18-J

an-0

9

วนท

ความยาวรา

ก

(มลลเม

ตร

)

-60.000

-40.000

-20.000

0.000

20.000

40.000

60.000

80.000

ปรม

าณ

นา

(มลลเม

ตร

)

Rainfall (mm)Irrigation (mm)Root Depth (m)Rzone Def (mm)

ภาพท 25 กราฟแสดงความสมพนธระหวางปรมาณนาชลประทาน กบปรมาณการขาดนา ในเขตรากพชของแปลงท 5

-0.600

-0.400

-0.200

0.000

0.200

0.400

0.600

0.800

1-N

ov-

08

7-N

ov-

08

13-N

ov-

08

19-N

ov-

08

25-N

ov-

08

1-D

ec-

08

7-D

ec-

08

13-D

ec-

08

19-D

ec-

08

25-D

ec-

08

31-D

ec-

08

6-J

an-0

9

12-J

an-0

9

18-J

an-0

9

วนท

ความยาวรา

ก

(มลลเม

ตร

)

-60.000

-40.000

-20.000

0.000

20.000

40.000

60.000

80.000

ปรม

าณ

นา

(มลลเม

ตร )

Rainfall (mm)Irrigation (mm)Root Depth (m)Rzone Def (mm)

ภาพท 26 กราฟแสดงความสมพนธระหวางปรมาณนาชลประทาน กบปรมาณการขาดนา ในเขตรากพชของแปลงท 6

20 1 3 4

20 1 3 4

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

40

5. พฒนาการเจรญเตบโตของพชและผลผลต

การตดตามการเจรญเตบโตและพฒนาการของขาวโพด โดยเกบขอมล 2 ชวง ไดแก ชวงแรกทาการวดความยาวรากและความสงตนของขาวโพดทง 6 แปลง โดยเกบตวอยางตนขาวโพดในวนททาการใหนา สวนชวงทสองทาการสมตนขาวโพดและฝกขาวโพดจากแปลงขาวโพดทง 6 แปลงในชวงเกบเกยว นามาชงหานาหนกตนและฝกสด และนาไปอบเพอหานาหนกแหง

จากการทดลองการใหนาในแปลงทดลองสามารถแบงออกเปน 2 กลม โดยกลมท 1 ไดแกแปลงท 1 2 และ 3 ซงมการใหนาชลประทานในชวงออกดอก (Flowering) สวนกลมท 2 ไดแก แปลงท 4 5 และ 6 ซงมการหยดใหนาในชวงออกดอก (Flowering) เพราะชวงออกดอก (Flowering) เปนชวงทมความไวตอการขาดนามากกวาชวงอนจงขอยดชวงออกดอก (Flowering) เปนเกณฑในการแบงกลม

เมอเปรยบเทยบความยาวรากและความสงตนขาวโพดในกลมท 1 และ กลมท 2 ดงแสดงในตารางท 6 และ และตารางท 7 มความแตกตางกนอยางเหนไดชดโดยกลมท 2 เมอมการหยดใหนาชลประทานจะมการเจรญเตบโตของความยาวราก และความสงตนนอยกวาของกลมท 1 ซงมการใหนาชลประทาน สวนชวงการเจรญเตบโตชวงอนมรายละเอยดดงน

- ชวงเรมปลก (Establishment) มการใหนาชลประทานทง 6 แปลง จะเหนวา ความยาวรากพช และความสงตน มคาทไมแตกตางกนมาก

- ชวงการเจรญเตบโต (Vegetative) แปลงทหยดการใหนาชลประทานไดแก แปลงท 3 (กลมท 1)และ 4 (กลมท 2) จะเหนวา คาความยาวรากพช และความสงตน ของแปลงท 3 และ 4 จะมคาทนอยกวาแปลงทมการใหนาชลประทานของแตละกลม เมอเปรยบเทยบคาของแตละกลมจะมคาทแตกตางกนไมมากนก

- ชวงออกผลผลต (Yield Formation) แปลงทหยดการใหนาชลประทานไดแก แปลงท 1 (กลมท 1) และ 6 (กลมท 2) จะเหนวา คาความยาวรากพช และความสงตน ของแปลงท 1 และ 6 จะมคาทนอยกวาแปลงทมการใหนาชลประทานของแตละกลม เมอเปรยบเทยบคาของแตละกลมจะมคาทแตกตางกนไมมากนก

- ชวงเจรญเตบโตเตมท (Ripening) แปลงทหยดการใหนา คอ แปลงท 2 (กลมท 1)จะเหนวา คาความยาวรากพช และความสงตน ของแปลงท 2 มคามากทสดเมอเปรยบเทยบในกลมเดยวกน เพราะ การขาดนาในชวงทพชเจรญเตบโตเตมทแลวไมมผลตอการเจรญเตบโต

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

41

ตารางท 6 ความยาวรากพช (เฉลย) ของชวงการเจรญเตบโต

ความยาวรากพชเฉลย(เซนตเมตร) แปลงทชวงการเจรญเตบโตของพช1 2 3 4 5 6

Establishment(0) 27 30 28 27 26 28Vegetative(1) 58 60 56 44 47 48Flowering(2) 68 70 67 48 49 50

Yield Formation(3) 73 75 73 50 52 51Ripening(4) 75 80 76 53 54 52

ตารางท 7 ความสงตน (เฉลย) ของชวงการเจรญเตบโต

ความสงตนพชเฉลย(เซนตเมตร) แปลงทวนท1 2 3 4 5 6

Establishment(0) 11.6 12.2 11.8 10.6 10.5 10.7Vegetative(1) 64.7 75.2 69.4 42.5 46.6 45.9Flowering(2) 123.1 137.4 129 52.4 55.3 54.1

Yield Formation(3) 128.2 150.3 134.5 63.4 62.9 60.2Ripening(4) 134.6 157.8 141.2 69.6 67.2 66.9

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

42

จากตารางท8 จะเหนวา แปลงทมนาหนกตน และนาหนกฝกมากทสดไดแกแปลงท 2 ซงมการหยดการใหนาชลประทานชวงทเจรญเตบโตเตมทแลวจงไมกระทบผลตอผลผลตทได เมอเปรยบเทยบกบแปลงท 6 ทหยดการใหนาชวงออกดอก (Flowering) และชวงออกผลผลต (Yield Formation) ซงเปนชวงทมความจาเปนในการใชนามาก เมอหยดการใหนาชลประทานในชวงนทาใหนาหนกตน และนาหนกฝกมคานอยทสด

ตารางท 8 นาหนกผลผลต (เฉลย)

น.น.ตน (กรม) น.น.ฝก (กรม)แปลง

น.น.เปยก น.น.แหง % ความชน น.น.เปยก น.น.แหง % ความชน1 149.24 92.28 38.17 224.84 111.79 50.282 358.92 211.9 40.96 281.71 109.43 61.163 188.63 126.93 32.71 261.37 103.93 60.244 72.86 42.09 42.23 157.87 65.26 58.665 70.76 42.88 39.40 156.33 66.08 57.736 50.52 29.51 41.59 112.01 32.75 70.76

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

43

สรปผลการทดลอง1. นาดนมาทดสอบเพอหาชนดของดนโดยวธรอนผานตะแกรง พบวาดนทไดเปนดนชนด

Silty Clay แลวนามาทดสอบเพอหาคาอตราการซมของนาผานผวดนดวย วธวดจากถงวดอตราการซม (Double Ring) เพอนาไปคานวณเวลาการใหนา

2. ทาการหาคา ETo โดยใชขอมลจากสถานอตนยมวทยานครปฐม แลวทาการคานวณหาคา ETo หาคา ETc โดยนาคา ETo มาคณ กบคา Kc ของขาวโพดโดยแบงตามชวงการเจรญเตบโต จะไดคา ETc ของแตละชวงการเจรญเตบโต

3. คานวณปรมาณนาทพชตองการ และกาหนดการใหนาแกพชโดยแบงแปลงทดลองออกเปน 6 แปลง โดยมการแบงชวงการขาดนาดงน แปลงท 1 ขาดนาชวงผลผลต แปลงท 2 ขาดนาชวงเจรญเตบโตเตมท แปลงท3 ขาดนาชวงเจรญเตบโต แปลงท4 ขาดนาชวงเจรญเตบโตและออกดอก แปลงท5 ขาดนาชวงออกดอก แปลงท6 ขาดนาชวงออกดอกและผลผลต แลวสงนาแบบรองค (Furrow) ใหแกขาวโพดหวานตามชวงเวลาทกาหนด

4. ปอนขอมล ดน พารามเตอรพช ปรมาณการใชนาของพชอางองETo กาหนดการใหนาแกพช และปรมาณนาทใหลงในแบบจาลอง WaSim พบวา แบบจาลอง WaSim สามารถจาลองการขาดนาในเขตรากพชได โดยคาจากกราฟสามารถบอกไดวา ปรมาณนาในเขตรากพชมมากหรอนอยเกนไปโดย ถาตดลบ แสดงวา มการขาดนาในเขตรากพช แตถาเปนบวก แสดงวา เขตรากพชมการขาดนา

5. เมอเปรยบเทยบการเจรญเตบโต และผลผลตภายใตการขาดนาในชวงการเจรญเตบโตทแตกตางกนการใหนาชลประทานทพอเพยงตามชวงการเจรญเตบโตของพชทตางกน เปนผลทาใหการเจรญเตบโตและผลผลตทไดมความแตกตางกนออกไป โดยจากการทดลองพบวา การขาดนาชวงออกดอกมผลทาใหการเจรญเตบโตและผลผลตลดลงอยางมาก

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

44

วจารณผลการทดลอง1. แบบจาลองWaSim สามารถนาไปปรบปรงกาหนดการใหนาแกพชได โดยสามารถแสดง

คาการขาดนาในเขตรากพชได2. แบบจาลองWaSim ไมสามารถจาลองความยาวรากเมอมการแบงกรณการใหนาทตางกน

ได เพราะ แบบจาลองใหกาหนดคาแตละชวงวาเมอเวลาผานไปความยาวรากจะเปนเทาไหร แตสามารถจาลองความยาวรากเมอมการใหนาชลประทานทกชวงการเจรญเตบโต

3. เมอขาวโพดมการเจรญเตบโตคา Kc จะเปลยนไปตามชวงอายของขาวโพด แตแบบจาลองไมสามารถใสคา Kc ในแตละชวงการเจรญเตบโตได ทาใหปรมาณนาชลประทานทใหแกพชอาจไมตรงกบความเปนจรง

4. แบบจาลองWaSim สามารถจาลองสมดลของนาไดแตไมสามารถจาลองการเจรญเตบโตของพชได

5. การเจรญเตบโตของพชททาการจาลองในโปรแกรม เปนการกาหนดคามากกวาทจะเปนไปตามความเปนจรง

ขอเสนอแนะ1. แบบจาลอง WaSim ม Module ทสามารถศกษาระดบของนาใตดน (Groundwater) ได

ตอไปอก2. แบบจาลอง WaSim ม Module ทสามารถออกแบบระบบการระบายนาไดและเปรยบเทยบ

ผลการระบายนารปแบบตางๆตอความชนในดน3. แบบจาลอง WaSim ม Module ทสามารถจาลองความเคมของดนได4. ศกษาความชนทเหมาะกบการเพาะปลกขาวโพดพนธ Hybrix-3 5. ศกษาคา Kc ของขาวโพดเฉพาะพนธ Hybrix-3ในชวงการเจรญเตบโตทตางกน

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

45

เอกสารอางอง

สขสนต หอพบลสขและคณะ. 2526 ปฐพกลศาสตร. กรงเทพมหานคร: สานกพมพแมคกรอ-ฮล.

โอสถ ชาญเวชช. 2543. ปรมาณการใชนาของพช ปรมาณการใชนาของพชอางองและคาสมประสทธพช. สวนเกษตรชลประทาน สานกอทกวทยาและบรหารนา กรมชลประทาน. 109 หนา

ชพนธ ชมภจนทร. วธการสารวจระยะไกลสาหรบประเมนการใชนาในนาขาว กรณศกษาโครงการชลประทานเจาพระยาฝงตะวนตก. บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. 2547. 135 หนา

วบลย บญยธโรกล. 2526. หลกการชลประทาน. ภาควชาวศวกรรมชลประทาน คณะวศวกรรมศาสตร มหวทยาลยเกษตรศาสตร. 274 หนา

มนตร คาช. เอกสารประกอบคาบรรยายหลกการชลประทาน. 73 หนา

J. Doorenbos, A.H. Kassam, C.L.M Bentvelsen, V. Branscheid, J.M.G.A. Plusje, M. Smith, G.O. Uittenbogaard, H.K. Van Der Wal. 1986. FAO Irrigation and Drainage Paper 33. Yield response to water, Food and Agriculture Organization of the United Nation. 193 p.

Richard G. Allen, Luis S. Pereira, Dirk Raes, Martin Smith.1998. FAO Irrigation and Drainage Paper 56. Crop evaportranspiration Guidelines for computing crop water requirements, Food and Agriculture Organization of the United Nation. 300 p.

Jensen, M.E., Burman, R.D. and R.G.Allen. 1990. Evapotranspiration and Irrigation Water Requirement. American Society of Civil Engineering, New York.

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

46

ภาคผนวก กขอมลตารางแสดงอตราการซม

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

47

ตารางภาคผนวก ก เวลา-นาท การซมนาผานผวดน – ซม.

เวลา-นาท หางกนสะสม(นาท) ความลก (ซม.) ความลกตาง (ซม.) ความลกสะสม (ซม.)

อตราการซม(ซม./วนาท)

12.10 7.4012.11 1 1 7.73 0.33 0.33 0.3312.12 1 2 8.35 0.62 0.95 0.4812.13 1 3 8.87 0.52 1.47 0.4912.14 1 4 9.41 0.54 2.01 0.5012.15 1 5 9.94 0.53 2.54 0.5112.16 1 6 10.24 0.30 2.84 0.4712.17 1 7 10.73 0.49 3.33 0.4812.18 1 8 11.20 0.47 3.80 0.4812.19 1 9 11.62 0.42 4.22 0.4712.20 1 10 12.00 0.38 4.60 0.4612.22 2 12 12.82 0.82 5.42 0.4512.24 2 14 13.54 0.72 6.14 0.4412.26 2 16 14.29 0.75 6.89 0.4312.28 2 18 15.02 0.73 7.62 0.4212.30 2 20 15.68 0.66 8.28 0.4112.32 2 22 16.34 0.66 8.94 0.4112.34 2 24 17.00 0.66 9.60 0.4012.36 2 26 17.63 0.63 10.23 0.3912.38 2 28 18.26 0.63 10.86 0.3912.40 2 30 18.80 0.54 11.40 0.3812.42 2 32 19.37 0.57 11.97 0.3712.44 2 34 19.87 0.50 12.47 0.3712.46 2 36 20.44 0.57 13.04 0.3612.48 36 7.14 13.04 0.3612.50 2 38 7.80 0.66 13.70 0.3612.53 3 41 8.60 0.80 14.50 0.35

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

48

ตารางภาคผนวก ก (ตอ)เวลา-นาท การซมนาผานผวดน - ซม

เวลา-นาท หางกนสะสม (ซม.) ความลก (ซม. ) ความลกตาง (ซม.) ความลกสะสม (ซม.)

อตราการซม(ซม./วนาท)

12.56 3 44 9.26 0.66 15.16 0.3412.59 3 47 9.96 0.70 15.86 0.3413.02 3 50 10.63 0.67 16.53 0.3313.05 3 53 11.24 0.61 17.14 0.3213.08 3 56 11.90 0.66 17.80 0.3213.11 3 59 12.52 0.62 18.42 0.3113.14 3 62 13.06 0.54 18.96 0.3113.17 3 65 13.67 0.61 19.57 0.3013.20 3 68 14.20 0.53 20.10 0.3013.25 5 73 15.10 0.90 21.00 0.2913.30 5 78 16.02 0.92 21.92 0.2813.35 5 83 17.12 1.10 23.02 0.2813.40 5 88 18.04 0.92 23.94 0.2713.45 5 93 18.87 0.83 24.77 0.2713.50 5 98 19.96 1.09 25.86 0.2613.55 5 103 21.20 1.24 27.10 0.2613.58 103 7.90 27.10 0.2614.03 5 108 9.49 1.59 28.69 0.2714.08 5 113 10.73 1.24 29.93 0.2614.13 5 118 12.39 1.66 31.59 0.2714.18 5 123 13.60 1.21 32.80 0.2714.23 5 128 15.22 1.62 34.42 0.2714.28 5 133 16.23 1.01 35.43 0.2714.33 5 138 17.46 1.23 36.66 0.2714.38 5 143 18.85 1.39 38.05 0.27

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

49

ภาคผนวก ขขอมลรายละเอยดผลลพธจากการคานวณการใชนาของพช

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

50

ตารางภาคผนวก ข ผลการปรมาณคานวณการใชนาของพชอางองดวยวธ FAO Penman-Monteith โดยใชขอมลจากสถานอตนยมวทยานครปฐม อ.กาแพงแสน จ.นครปฐม

วนท อณหภม อณหภมความชนสมพทธ

ความชนสมพทธ

ความเรวลม

ปรมาณการใชนาของพช

อางอง(ETo)สงสด(oC) ตาสด(oC) สงสด(%) ตาสด(%) (m/s) (mm.)

1-พ.ย.-51 33.3 24.0 95 53 0.185 3.62-พ.ย.-51 32.5 22.6 95 46 0.370 4.03-พ.ย.-51 32.2 22.7 95 54 0.370 3.74-พ.ย.-51 32.5 23.4 96 62 0.472 3.15-พ.ย.-51 30.6 23.8 96 63 0.554 3.26-พ.ย.-51 31.7 23.6 96 58 0.924 3.97-พ.ย.-51 30.8 23.9 96 67 0.657 2.98-พ.ย.-51 32.5 22.7 96 60 0.924 4.19-พ.ย.-51 31.1 22.7 95 53 1.663 4.3

10-พ.ย.-51 28.5 22.2 96 50 1.848 3.911-พ.ย.-51 28.2 20.1 94 47 1.951 3.512-พ.ย.-51 27.7 18.5 95 52 1.027 3.713-พ.ย.-51 28.0 18.8 96 49 1.478 4.014-พ.ย.-51 27.7 18.0 96 50 1.766 3.915-พ.ย.-51 29.7 18.4 96 52 1.581 3.916-พ.ย.-51 29.7 21.6 96 63 0.739 2.317-พ.ย.-51 31.2 23.8 96 54 0.842 3.818-พ.ย.-51 30.1 23.2 94 56 1.109 2.819-พ.ย.-51 29.7 23.5 93 58 0.924 2.920-พ.ย.-51 29.5 22.4 94 52 2.957 3.821-พ.ย.-51 29.4 20.2 97 54 1.211 3.322-พ.ย.-51 29.7 20.7 95 56 1.417 3.323-พ.ย.-51 31.2 21.6 95 54 1.294 4.0

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

51

ตารางภาคผนวก ข (ตอ) ผลการปรมาณคานวณการใชนาของพชอางองดวยวธ FAO Penman-Monteith โดยใชขอมลจากสถานอตนยมวทยานครปฐม อ.กาแพงแสน จ.นครปฐม

วนท อณหภม อณหภมความชนสมพทธ

ความชนสมพทธ

ความเรวลม

ปรมาณการใชนาของพช

อางอง(ETo)สงสด(oC) ตาสด(oC) สงสด(%) ตาสด(%) (m/s) (mm.)

24-พ.ย.-51 31.3 23.0 94 54 1.766 4.1

25-พ.ย.-51 28.2 24.5 94 63 0.924 2.1

26-พ.ย.-51 28.3 22.6 94 58 1.211 2.4

27-พ.ย.-51 29.9 21.7 94 45 1.766 4.3

28-พ.ย.-51 27.6 19.5 92 46 1.766 4.0

29-พ.ย.-51 27.4 17.6 95 46 2.135 4.1

30-พ.ย.-51 25.5 18.0 95 44 2.320 2.9

1-ธ.ค.-51 27.0 17.9 93 46 1.478 4.1

2-ธ.ค.-51 27.2 17.2 97 45 1.581 4.1

3-ธ.ค.-51 28.7 15.8 99 44 1.027 3.8

4-ธ.ค.-51 30.0 17.4 97 46 0.739 3.9

5-ธ.ค.-51 29.7 19.6 95 48 1.848 4.4

6-ธ.ค.-51 27.6 18.5 96 52 1.581 2.7

7-ธ.ค.-51 27.5 19.0 97 54 1.109 2.6

8-ธ.ค.-51 28.5 18.6 97 50 1.211 3.7

9-ธ.ค.-51 26.7 15.3 98 48 0.739 3.1

10-ธ.ค.-51 28.3 14.8 97 40 0.842 3.4

11-ธ.ค.-51 28.1 15.1 96 45 0.842 3.5

12-ธ.ค.-51 28.7 15.3 97 43 1.027 3.6

13-ธ.ค.-51 29.6 15.6 96 44 0.657 3.5

14-ธ.ค.-51 29.2 16.9 96 49 0.657 3.5

15-ธ.ค.-51 28.7 18.5 96 48 1.109 3.7

16-ธ.ค.-51 28.6 18.1 96 48 1.027 3.6

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

52

ตารางภาคผนวก ข (ตอ) ผลการปรมาณคานวณการใชนาของพชอางองดวยวธ FAO Penman-Monteith โดยใชขอมลจากสถานอตนยมวทยานครปฐม อ.กาแพงแสน จ.นครปฐม

วนท อณหภม อณหภมความชนสมพทธ

ความชนสมพทธ

ความเรวลม

ปรมาณการใชนาของพชอางอง(ETo)

สงสด(oC) ตาสด(oC) สงสด(%) ตาสด(%) (m/s) (mm.)

17-ธ.ค.-51 28.8 19.0 96 46 1.109 3.7

18-ธ.ค.-51 28.1 17.9 98 45 0.924 3.5

19-ธ.ค.-51 27.9 17.1 97 44 0.739 3.4

20-ธ.ค.-51 28.4 15.6 98 43 1.211 3.6

21-ธ.ค.-51 29.2 14.7 97 44 0.924 3.5

22-ธ.ค.-51 30.1 16.7 97 47 0.554 3.4

23-ธ.ค.-51 29.6 19.5 96 49 0.924 3.7

24-ธ.ค.-51 29.7 19.8 97 46 1.396 4.0

25-ธ.ค.-51 29.9 20.0 96 47 1.211 3.3

26-ธ.ค.-51 27.8 22.7 91 57 1.396 2.6

27-ธ.ค.-51 27.4 22.0 92 66 2.772 3.3

28-ธ.ค.-51 29.6 20.0 98 54 0.739 3.3

29-ธ.ค.-51 29.7 20.3 95 59 1.766 3.6

30-ธ.ค.-51 30.7 19.9 96 54 1.027 3.5

31-ธ.ค.-51 30.7 21.1 97 49 1.396 3.9

1-ม.ค.-52 28.5 22.7 79 51 2.135 4.2

2-ม.ค.-52 27.2 20.8 95 52 2.074 3.7

3-ม.ค.-52 27.9 18.7 95 49 1.560 3.8

4-ม.ค.-52 28.5 17.6 98 50 1.335 3.9

5-ม.ค.-52 30.3 16.7 97 41 0.657 3.7

6-ม.ค.-52 30.4 16.8 96 36 0.370 3.5

7-ม.ค.-52 30.7 16.5 96 39 0.965 3.9

8-ม.ค.-52 30.0 17.5 96 39 1.396 4.2

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

53

ตารางภาคผนวก ข (ตอ) ผลการปรมาณคานวณการใชนาของพชอางองดวยวธ FAO Penman-Monteith โดยใชขอมลจากสถานอตนยมวทยานครปฐม อ.กาแพงแสน จ.นครปฐม

วนท อณหภม อณหภมความชนสมพทธ

ความชนสมพทธ

ความเรวลม

ปรมาณการใชนาของพช

อางอง(ETo)สงสด(oC) ตาสด(oC) สงสด(%) ตาสด(%) (m/s) (mm.)

9-ม.ค.-52 26.7 18.5 96 48 1.396 3.4

10-ม.ค.-52 24.4 16.7 79 42 2.300 4.3

11-ม.ค.-52 24.1 13.5 99 37 1.335 3.6

12-ม.ค.-52 25.5 10.3 99 38 0.739 3.2

13-ม.ค.-52 26.1 15.7 84 43 1.335 3.8

14-ม.ค.-52 25.6 15.0 97 44 1.027 3.5

15-ม.ค.-52 24.7 13.6 95 45 1.335 3.5

16-ม.ค.-52 26.2 13.9 94 43 1.478 3.7

17-ม.ค.-52 28.0 14.7 97 40 1.335 3.8

18-ม.ค.-52 29.1 14.1 100 38 0.287 3.1

19-ม.ค.-52 29.8 14.0 98 38 0.287 3.2

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

54

ภาคผนวก คขอมลผลผลต

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

55

ตารางภาคผนวก ค ขอมลผลผลตทง 6 แปลง

น.น.เปยก น.น.แหงแปลง นาหนกตน(g) น.น.ฝก(g) ความสง(cm) นาหนกตน(g) น.น.ฝก(g) ความสง(cm)

130.35 255.72 150 122.67192.37 265.05 125 122.17

1 173.92 169.66 185 93.57135.62 241.57 135 116.67113.92 192.18 90 103.88

เฉลย 149.24 224.84 137 92.28 111.79

289.52 240.57 160 92.12376.27 323.14 191 131.91

2 301.12 314.79 100 121.96462.35 219.35 190 79.68365.32 310.68 160 121.46

เฉลย 358.92 281.71 160.2 211.9 109.43

188.36 250.85 165 95.42232.42 261.82 120 103.47

3 175.48 256.5 180 96.6214.38 264.93 105 110.65132.51 272.75 150 113.52

เฉลย 188.63 261.37 144 126.93 103.93

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

56

ตารางภาคผนวก ค (ตอ) ขอมลผลผลตทง 6 แปลง

น.น.เปยก น.น.แหงแปลง นาหนกตน(g) น.น.ฝก(g) ความสง(cm) นาหนกตน(g) น.น.ฝก(g) ความสง(cm)

74.38 114.93 65 59.96107.7 172.57 100 61.82

4 52.14 221.3 60 73.5876.28 169.08 50 61.7153.82 111.49 85 69.23

เฉลย 72.86 157.87 72 42.09 65.26

107.45 151.9 60 68.1849.78 183.45 63 77.43

5 91.82 149.67 65 54.2248.02 158.43 95 74.2656.75 138.22 67 56.31

เฉลย 70.76 156.33 70 42.88 66.08

55.57 126.84 60 39.0547.43 114.01 50 36.02

6 68.67 114.92 70 33.3441.28 109 72 33.2840.01 95.3 80 22.04

เฉลย 50.52 112.01 66.4 29.51 32.75

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

57

ภาคผนวก งการใชโปรแกรมแบบจาลอง WaSim

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

58

1. จากรป ตองปอนคาขอมลของ ดน การระบายนา ภมอากาศ และการใหนาชลประทาน

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

59

2. เลอกชนดของดนทไดจากการสารวจ3. กรณทตองการสรางขอมลดนใหม สามารถปรบคาตวแปรตางๆดงรปดานลาง

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

60

4. ปอนขอมลภมอากาศ โดยขอมลภมอากาศสามารถสรางไดโดยใช Microsoft Excel โดยเลอกบนทกขอมลเปนชนด .CSV

5. จะสามารถปรบชดขอมลภมอากาศ โดยตองปรบ columns ใหตรงกบขอมลทสรางไว6. เมอทาการ Import File แลว โปรแกรมจะแสดงขอมลทไดทาการปอนเขาไป

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

61

7.เมอทาการปอนขอมลเรยบรอยแลวโปรแกรมจะแสดง ชอไฟล วนทเรมปลก และวนทเกบเกยว

8. สรางชดขอมลของพชทปลกโดย คลกท Define new

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

62

9. ปรบคาตวแปรตางๆของพชทไดจากการปลก

สรางตารางเวลาการใหนาตามรปท10

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

63

11. ใสปรมาณนาลงในวนทมการใหนา หนวยเปน มลลเมตร ตามรปท 11 คอ พชทอาย 25 วน มการใหนาชลประทาน 20 มลลเมตร

12.โปรแกรมแสดงขอมลททาการปอนคาตางๆ 13. ทาการ Run Model

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

64

14.เปนการ Run Program ซงผลทแสดงออกมาในหนานจะบอกถง คาตางๆ ของนา และ พช เมอแบบจาลองทาการจาลองการเพาะปลกเรยบรอย ขอมลทโปรแกรมคานวณออกมาสามารถแสดงไดในรปแบบกราฟ และตาราง

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

65

15. ตองเปดไฟลผลลพธทไดเพอใหโปรแกรมแสดงผลทคานวณได16. เลอกไฟลทจะเปดเพอแสดงผล

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

66

17. เปนการเลอกรปแบบการแสดงผลลพธ ซงสามารถแสดงไดในรปแบบกราฟ และแบบตาราง

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

67

ภาคผนวก จรปภาพแสดงการเจรญเตบโตของขาวโพดหวานในแปลงท 2

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

68

ขาวโพดหวานอาย 7 วน ขาวโพดหวานอาย 28 วน

ขาวโพดหวานอาย 15 วน ขาวโพดหวานอาย 36 วน

ขาวโพดหวานอาย 25 วน ขาวโพดหวานอาย 41 วน

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

69

ขาวโพดหวานอาย 50 วน

ขาวโพดหวานอาย 59 วน

วนเกบเกยวขาวโพดหวาน

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

70

ประวตผจดทา

นายเกยรตคณ ชนประสาทศกด รหส 48242051ทอยปจจบน 82/17 หม 8 ต.ทาศาลา อ.เมอง จ.ลพบรจบชนประถมศกษา จากโรงเรยนกาจรวทย อ.เมอง จ.ลพบรจบชนมธยมศกษาตอนตน จากโรงเรยนพระนาราย อ.เมอง จ.ลพบรจบชนมธยมศกษาตอนปลาย จากโรงเรยนพบล อ.เมอง จ.ลพบรเขาศกษาในระดบปรญญาตร คณะวศวกรรมศาสตรกาแพงแสน

ภาควชาวศวกรรมชลประทาน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร เมอป พ.ศ.2548

นายอนกล กลากลอมจตร รหส 48242499ทอยปจจบน 47/4 ต.หนองแก อ.หวหน จ.ประจวบครขนธจบชนประถมศกษา จากโรงเรยนสมถวล อ.หวหน จ.ประจวบครขนธจบชนมธยมศกษาตอนตน จากโรงเรยนหวหนวทยาลย อ.หวหน จ.ประจวบครขนธจบชนมธยมศกษาตอนปลาย จากโรงเรยนหวหน

อ.หวหน จ.ประจวบครขนธ เขาศกษาในระดบปรญญาตร คณะวศวกรรมศาสตรกาแพงแสน ภาควชาวศวกรรมชลประทาน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร เมอป พ.ศ.2548

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/

71

ประวตผจดทา(ตอ)

นายเอกรนทร ยอดคงด รหส 48242549ทอยปจจบน 15/8 หม 6 ต.หนองคางพล อ.หนองแขม จ.กรงเทพมหานครจบชนประถมศกษา จากโรงเรยนภาษานสรณบางแค อ.บางแค จ.กรงเทพมหานครจบชนมธยมศกษาตอนตน จากโรงเรยนภาษานสรณบางแค อ.บางแค จ.กรงเทพมหานครจบชนมธยมศกษาตอนปลาย จากโรงเรยนมธยมวดหนองแขม อ.หนองแขม จ.กรงเทพมหานครเขาศกษาในระดบปรญญาตร คณะวศวกรรมศาสตรกาแพงแสน ภาควชาวศวกรรมชลประทาน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร เมอป พ.ศ.2548

Created with Print2PDF. To remove this line, buy a license at: http://www.software602.com/