วชา PPA1103 การปกครองทองถนไทย

อาจารยดวงพร แสงทอง

รฐ(State) คอ อะไร

ความหมายของ “รฐ” รฐ หมายถง ชมชนของมนษยจ านวนหนงทไดครอบครองดนแดน

หนงอนมอาณาเขตแนนอน โดยรวมตวกนอยภายใตรฐบาลเดยวกน

รฐ หมายถง กลมคนทรวมกนเปนระเบยบและอาศยอยในอาณาเขต

รวมกน และมอ านาจอธปไตยสงสดในอาณาเขต

รฐ หมายถง ชมชนทมอ านาจอธปไตย มอสรภาพ มอ านาจยงคบ

ภายในรฐ รวมทงอ านาจตอตานการแทรกแซงจากภายนอกดวย

ความหมายของรฐ (ตอ) นกวชาการ ไดใหความหมาย ของค าวา “รฐ” ไวดงน • เพลโต รฐ คอ สงทถกจดตงขนมาเพอสนองความตองการของบคคล • อรสโตเตล รฐ คอ ประชาคมทางการเมองขนสงสด ซงรบรองความสงบสขของ

ประชาชนและมจดมงหมายอยทความดงามอนสงสดความดงามอนเปนความจรงแท • ซเซโร รฐ คอ ประชาคมทางจตใจทเกดจากการรบรองของประชาชน อยภายใต

กฎหมายของประชาชน เปนสมบตของประชาชน ประชาชนทกคนเปนเจาของรฐอยางเทาเทยมกน

• แมคเคยเวลล รฐ เปนสงทสงทสด ความตองการของมนษยทมารวมตวกนเปนสงคมการเมองหรอรฐคอผลประโยชน รฐจงเปนตวแทนของบคคลในการหาและรกษาผลประโยชน การคงอยของรฐและเจตจ านงของรฐจะตองอยเหนอทกสง อยเหนอปจเจกชน และอยเหนอความถกผดทงหลายดวย และเหตผลแหงรฐ (raison e’tat) สงสดเหนอสงอนๆ ทงปวง

ความหมายของรฐ (ตอ) •ฌอง โบแดง รฐคอการรวมกนของพลงในสงคม เปนการรวมกนของ

พลงของกลมคนกลมตางๆ ในสงคม

• มารกซ รฐคอเครองมอของชนชนปกครองและนายทนในการครอบครองรกษาอ านาจและแสวงหาผลประโยชน ไมมอ านาจและอสระ ถกครอบง าและควบคมโดยชนชนปกครองและนายทน

•Max Weber : คอองคกรทมอ านาจผกขาดในการใชก าลง หรอความรนแรง

ชาต(Nation) คอ อะไร

ความหมายของ “ชาต”

• ชาต หมายถง ชมชนของมนษยทอาศยอยรวมกน โดยมความเปนมาทางประวตศาสตรและมความผกพนทางวฒนธรรม

• ชาต หมายถง กลมคนทม ภาษา วฒนธรรม และ/หรอ เชอชาต เดยวกนหรอใกลเคยงกน ตองมจดรวมของการเปนชาตดวย เชน มประวตศาสตร วฒนธรรมทสบตอกนมา หรอมเปาหมายทดส าหรบการรวมเปนชาตเดยวกนและความเจรญ

• ชาต หมายถง ประชาชนทเปนพลเมองของประเทศ กลมชนทมความรสกใน เ ร อ ง เ ช อ ชาต ศ าสนา ภาษา ประว ต ศ าสตร ค วาม เป นมา ขนบธรรมเนยม

ประเทศ (Country) คอ อะไร

ความหมายของ “ประเทศ”

• ประเทศ หมายถง ดนแดนทบ งช ให เหนถงสภาพทางภมศาสตรตาง ๆ เชน ทะเลทราย เกาะ ความแหงแลง ดน ฟา อากาศ แมน า ฯลฯ

ประเทศ นน มความหมาย เนนหนกไปในดานดนแดน ดงนนประเทศจงเปนแหลงรวมของชาต และกอใหเกดรฐขน

สรป ความหมาย ของค าวา “รฐ” “ชาต” และ “ประเทศ”

• รฐ (State) หมายถง ชมชนทางการเมองทประกอบดวยดนแดนทมอาณาเขตแนนอน มประชากรอาศยอยโดยมอ านาจอธปไตยเปนของตนเองภายใตการบรหารของรฐบาลเดยวกน (เนนดานการเมองการปกครอง)

• ชาต (Nation) หมายถง ชมชนของมนษยทอาศยอยรวมกน โดยมความเปนมาทางประวตศาสตรและมความผกพนทางวฒนธรรมรวมกน (เนนดานวถชวต)

• ประเทศ (Country) หมายถง ดนแดนทบงชใหเหนถงสภาพทางภมศาสตรตาง ๆ เชน ทะเลทราย เกาะ ความแหงแลง ดน ฟา อากาศ แมน า ฯลฯ

(เนนดานภมศาสตร)

บทน า “รฐ” (State) มความสมพนธกบมนษยอยางใกลชด เพราะมนษยอยภายใตการปกครองของรฐและอาศยรฐนนเปนทแสวงหาความสขและสงทตองการของตน ในท านองเดยวกนรฐกตองอาศยมนษยเปนองคประกอบเพอความสมบรณ รฐประกอบไปดวยองคประกอบ 4 ประการ คอ

1. ดนแดน

2. ประชากร

3. รฐบาล

4. อธปไตย

การทจะเปนรฐไดนนตองมองคประกอบทง 4 ประการคอ

1. อาณาเขตหรอดนแดน : ซงรวมทงสวนทอยเหนอพนดน และสวนทเปนทะเลชายฝงดวย สวนทเปนทะเลชายฝง โดยทวไปทหลายประเทศก าหนดใหเปนระยะหางจากชายฝง 12 ไมลทะเล ซงถอวาเปนเขตเศรษฐกจจ าเพาะ รฐทกรฐจะตองมอาณาเขตในทางภมศาสตรทแนนอนและมนคง ประกอบดวย

พนดน พนน า พนอากาศ

การทจะเปนรฐไดนนตองมองคประกอบทง 4 ประการคอ

2. ประชากร : ไมวาจะมจ านวนมากนอยเพยงใด มภาษา มศาสนาและวฒนธรรมแตกตางกน แตกมสญชาตเดยวกน สวนทเปนคนของรบอนทเขาพกอาศยนนถอวาเปนคนตางดาว

รฐทกรฐจะตองมประชาชนอาศยอย และอย ภายใต

กฎหมายของประเทศนน ๆ

3. รฐบาล : ซงเปนองคการหนงของรฐทด าเนนกจการแทนรฐในนามของประชาชนของรฐนนอยางเปนอสระจากการควบคมโดยรฐอน รฐบาลอาจมการหมนเวยนเปลยนแปลงไดตลอดเวลา และรฐบาลเปนผใชอ านาจอธปไตย ซงเปนของปวงชนในดนแดนท เปนประเทศนนๆ นอกจากนแลวรฐบาลยงมอ านาจในการปกครองประเทศและบรหารราชการแผนดนของประเทศดวย

ผทมอ านาจในการปกครองประเทศโดยการบรหาร บญญตและบงคบการใชกฎหมายในประเทศนน ๆ

4. อธปไตย : รฐมอ านาจอธปไตยอนเปนอ านาจสงสดภายในรฐนนๆ กลาวคอ ในการปกครองพลเมองในรฐกจ าเปนตองมอ านาจอธปไตยซง ในทางรฐศาสตรแลวอ านาจอธปไตยมลกษณะส าคญดงน

(1) ความเดดขาด ซงเปนอ านาจสงสดทรฐสามารถใชในการปกครองพลเมองรฐ

(2) การมอทธพลครอบคลมทวทงอาณาเขตหรอดนแดนซงหมายถง การมอ านาจเหนอคนทกคนในรฐและทกองคการทอยในรฐ

(3) ความถาวร อ านาจอธปไตยยอมจะคงอยคกบรฐเปนการถาวรตราบเทาทรฐยงมความเปนเอกราชอย การเปลยนแปลงผบรหารภายในประเทศไมท าใหอธปไตยของรฐหมดสนไป

(4) การแบงแยกมได ทงนเพราะเปนอ านาจสงสดเพยงอ านาจเดยว

ลกษณะของอ านาจอธปไตย

อ านาจอธปไตย

อ านาจนตบญญต อ านาจบรหาร อ านาจตลาการ

วฒสภา สภาผแทนราษฎร คณะรฐมนตร ศาล

หนาทของรฐ

1. การรกษาความสงบเรยบรอยและความมนคงภายใน 2. การใหบรการและสวสดการทางสงคม 3. การพฒนาประเทศ 4. การปองกนการรกรานจากภายนอก

แกปญหาความยากจน

การรกล าอ านาจอธปไตย ของแพง คาแรง 300

จราจรตดขด เยาวชนมวสม

ปญหา 3 จงหวดชายแดนใต

แรงงานเถอน การละเมด สทธมนษยชน

อน ๆ อกมากมาย…..

คาเงนบาทแขงตว

องคประกอบของรฐ

ประชากร

อ านาจอธปไตย รฐบาล

ดนแดน,อาณาเขต

รฐและรปแบบการปกครอง

ความแตกตางระหวางรฐกบประเทศ รฐ ตองมอ านาจอธปไตย ประเทศ ไมจ าเปนตองมอ านาจอธปไตย

ความแตกตางระหวางรฐกบชาต รฐ เนนความผกพนทางดานการเมองและกฎหมาย ชาต เนนความผกพนทางดานเชอชาต วฒนธรรม ภาษา

จดประสงคของรฐ เพอใหเกดความสงบสขเรยบรอยของสงคม

หนาทของรฐ 1. ด าเนนการใหเปนไปตามนโยบายทก าหนดไว

2. พทกษผลประโยชนของประชาชน

3. สถาปนาความยตธรรม

4. ปองกนการรกรานจากรฐอน

5. บรการประชาชน

รปแบบของรฐ ม 2 เกณฑทใชแบง • เกณฑท 1 รปแบบการใชอ านาจอธปไตย แบงได 2 ประเภท 1. รฐเดยว (Unitary State) มรฐบาลระดบเดยวในการบรหารประเทศ ขนาดประเทศไมกวางขวาง และมความเปนเอกภาพ

ทางดานวฒนธรรม เนนการรวมอ านาจมากกวาการกระจายอ านาจ ไมมค าวา สหรฐ สมาพนธรฐ สหพนธรฐ และสหภาพ เชน ไทย ฝรงเศส ญปน องกฤษ

2. รฐรวม (Confederation State) มรฐบาล 2 ระดบ คอ - รฐบาลกลาง ดแล ความมนคง นโยบายการตางประเทศ การ

คลง - รฐบาลมลรฐ ดแล สาธารณสข การศกษา ฯลฯ ขนาดประเทศกวางขวาง / วฒนธรรมหลากหลาย เนนการกระจายอ านาจมากกวาการรวมอ านาจ มกมค าวา สหรฐ สมาพนธรฐ สหพนธรฐ และสหภาพ เชน อเมรกา สวตฯ เยอรมนน รสเซย มาเลเซย พมา ออสเตรเลย แคนาดา จน อนเดย

รฐรวม (Composit State) ไดแก การรวมตวกนของรฐ ตงแต 2 รฐขนไป โดยมรฐบาลเดยวกนซงแตละรฐยงคงมสภาพเปนรฐอยเชนเดมแตการใชอ านาจอธปไตยของรฐทมารวมกนอาจถกจ ากดลงไปตามขอตกลงทท าขน

รฐรวมมอย 2 ประเภทดวยกนคอ

1) สหพนธรฐ (Federal State) สหพนธรฐ คอ รฐทเกดขนจากการรวมตวกนระหวางรฐตาง ๆ ตงแต 2 รฐขนไปโดยใชรฐธรรมนญ ฉบบเดยวกนรวมกนและความสมพนธระหวางรฐเหลานนเปนไปตามบทบญญตของรฐธรรมนญนน ๆ รปแบบการปกครองแบงออกเปน 2 ระดบคอ มรฐบาลกลางของสหพนธรฐและรฐบาลทองถนเปนของแตละรฐซงเรยกกนวา “มลรฐ” ตวอยางเชน สหรฐอเมรกา อนเดย มาเลเซย 2) สมาพนธรฐ (Confederation State) สมาพนธรฐเปนการรวมตวกน ระหวาง 2 รฐขนไป โดยไมมรฐธรรมนญ หรอรฐบาลรวมกน แตเปนการรวมตวกนอยางหลวมๆเพอจดมงหมายอยางใดอยางหนงเปนการชวคราวและเปนบางกรณเทานน เชนการเปนพนธมตรกนเพอท าสงครามรวมกน เปนตน ในปจจบนนรปแบบของรฐแบบสมาพนธรฐไมมอกแลว แตจะกลายเปนลกษณะของการรวมตวกนในรปขององคกรระหวางประเทศ เชน องคการนาโต องคการอาเซยน เปนตน

รฐเดยว (Unitary State) รฐรวม (Confederation State)

รฐเดยว ไดแก รฐทมฝายบรหาร นตบญญต และตลาการอยทรฐบาลกลาง มอ านาจในการบรหาร ออกกฎหมาย และพพากษาคดทวประเทศ รฐเดยวจะใชรฐธรรมนญทเรยกวา รฐธรรมนญรฐเดยว ในปจจบนนประเทศทมรฐธรรมนญรฐเดยว ไดแก องกฤษ ญปน สงคโปร และไทย เปนตน

รฐรวม ไดแก รฐทมทงรฐบาลกลางและรฐบาลทองถ น ร ฐธรรมนญร ฐ รวมจะมบทบญญตก าหนดใหอ านาจบรหาร นตบญญต และตลาการของทงรฐบาลกลางและรฐบาลสวนทองถนซงเปนอสระไมขนตอกน รฐบาลกลางและรฐบาลสวนทองถนมอ านาจหนาทเฉพาะในสวนและขอบเขตของตน ภายใตบทบญญตของรฐธรรมนญของรฐรวม ประเทศทใชรฐธรรมนญของรฐรวม ไดแก สหรฐอเมรกา และสวตเซอรแลนด เปนตน

สรป

การจดการภายในรฐ การบรหารราชการแผนดนของไทย แบงออกเปน 3 สวน คอ

1. การบรหารสวนกลาง ประกอบดวย ส านกนายกรฐมนตร กระทรวง ทบวง กรม มความเปนเอกภาพ แตตดสนใจลาชา

2. การบรหารสวนภมภาค ไดแก จงหวด อ าเภอ เปนการแบงอ านาจจากสวนกลาง

3. การบรหารสวนทองถน เปนการกระจายอ านาจ ประชาชนมอ านาจตดสนใจเอง รวดเรว แตขาดเอกภาพ ม 5 รปแบบ ไดแก

1) กรงเทพมหานคร (เปนเขตปกครองพเศษของไทย)

2) เมองพทยา (เปนเขตปกครองพเศษเขตหนงทตงตาม พรบ. ระเบยบบรหารราชการเมองพทยา)

3) เทศบาล (มนายกเทศมนตร ท าหนาทเปนผบรหารงานในทองทเทศบาลนน ซงมาจากการเลอกตง)

4) องคการบรหารสวนจงหวด(อบจ.)

5) องคการบรหารสวนต าบล (อบต.)

รปแบบการปกครองของประเทศไทย

รปแบบการปกครอง แบงตามจ านวนคนทปกครอง 1. คนเดยวปกครอง ไดแก - สมบรณาญาสทธราชย (กษตรยปกครอง) - เผดจการ (คนธรรมดาปกครอง) 2. กลมคนปกครอง ไดแก - อภชนาธปไตย (กลมชนชนสงท าการปกครอง) - คณาธปไตย (ทหาร + กลมทมฐานะทางสงคมดอยกวาท าการปกครอง) - คอมมวนสต (เปนพรรคการเมอง) 3. คนสวนใหญปกครอง คอ ประชาธปไตย

การกอก าเนดรฐ (รฐเกดมาไดอยางไร)

1. ทฤษฎเทวสทธ (Divine Theory)

เชอวาพระเจาเปนผใหก าเนดและสรางรฐ มนษยไมไดเปนปจจยของการสรางรฐเปนเพยงองคประกอบหนงของรฐ และผปกครองรฐมหนาทเสมอนตวแทนของพระเจาประชาชนตองเชอฟงและเคารพ

ทฤษฎเทวสทธ (Divine Theory) (ตอ)

1. ทฤษฎนเชอวา รฐเกดขนจากเจตนาและการบนดาลของพระเจา

2. ทฤษฎนเชอวา การปกครองรฐเปนอ านาจของพระเจา ผปกครองรฐท าหนาทเสมอนเปนตวแทนของพระเจาและไดรบอาณตจากพระเจา

3. ทฤษฎนเชอวา ประชาชนในรฐเปนเพยงองคประกอบของรฐเทานน มใชเปนปจจยทส าคญของรฐแตอยางไร ฉะนนจะตองเชอฟงเคารพผปกครองรฐโดยดษฎ การละเมดอ านาจของผปกครองรฐจะมโทษและเปนบาป

ทฤษฎพละก าลง (Theory of Force)

ทฤษฎพละก าลง อธบายวา รฐเกดจากการยดครองและการใชก าลงบงคบ ทฤษฎนน าไปสความเชอในเรองชาตนยมและแนวคดทวารฐคออ านาจ อ านาจรฐคอความชอบธรรมในตวเองและอยเหนอศลธรรมทงปวง แนวคดดงกลาวนมผน าไปแปรเปนผลในทางปฏบตเปนหลกการของลทธฟาสซสตของประเทศอตาลและลทธนาซของประเทศเยอรมน

ทฤษฎสญญาประชาคม

มสมมตฐานเรอง “ภาวะธรรมชาต” และ “สทธโดยธรรมชาต”

รฐเกดมาจากเจตจ านงของมนษยเพออยรวมกน ไมไดเกดมาจากพระเจา

มนษยไดท าสญญาประชาคมรวมกน จงท าใหเกดรฐ รฐจงเปนสมบตของทกคนทไดท าสญญารวมกน

สญญานมผลผกพนกบประชาชนและผปกครอง สาเหตจากประชาชนเปนเจาของรฐ ประชาชนจงรวมกนเลอกผปกครอง สญญานจงท าใหเกดรฐและรฐบาล ซงทงรฐและรฐบาลตองใชอ านาจอธปไตยตามเจตจ านงของประชาชน

ทฤษฎนเชอวารฐเกดขนจากการใชอ านาจบงคบ ใชการยดครองโดยผทมความแขงแรงกวาจงสามารถขมเหงผอนทออนแอกวาและไดออกกฎเกณฑทดเหมอนวาชอบดวยกฎหมายใชบงคบในรฐเพอจ ากดสทธผทดอยกวา ครสเตยนในสมยกลางเชอกนวาอาณาจกรโรมนไดกอก าเนดขนดวยแสนยานภาพ ซงพวกเขาเหนวาไมถกตอง ในศตวรรษท 19 ทฤษฎนเปนสงจ าเปนใหกบลทธนาซในเยอรมน และไดถอมตวาก าลงไดสรางความชอบธรรม (might makes right)เปนสงทดงามไมใชสงเลวทราม แตแนวคดนไดสญสลายไปแลวพรอมกบการพายแพของพวกนาซในชวงหลงสงครามโลกครงทสอง

3. ทฤษฎแสนยานภาพ

รฐเกดขนเองโดยธรรมชาตเพอเปนทรวมของมวลมนษยเพราะมนษยกบรฐนนแยกจากกนไมได อรสโตเตลกลาววา มนษยโดยธรรมชาตเปนสตวการเมอง มนษยทมไดอาศยอยในรฐนนถาไมใชผทเหนอกวามนษยกคงจะเปนสตว (อยางใดอยางหนง) ฉะนนกจกรรมทางการเมองเปนเรองธรรมชาต ไมสามรถแยกจากกนได

4. ทฤษฎธรรมชาต (Natural Theory)

เชอวา รฐเกดจากการพฒนาการทางประวตศาสตรของมนษย ซงมทงหมด 7 ขน ไดแก

5.1 เครอญาต

5.2 เผาชน

5.3 นครรฐ

5.4 จกรวรรด

5.5 ระบบศกดนา

5.6 รฐชาต

5.7 รฐโลก

5. ทฤษฎววฒนาการ (Evolution Theory)

ววฒนาการของรฐ ม 7 ขนตอน 1. รฐหมชน (Tribal State) เกดจากหลายๆ ครอบครวมารวมกนเปนเผา เชน บาง

ประเทศในทวปแอฟรกาในปจจบน 2. จกรภพทางประเทศแถบตะวนออก (Oriental Empire) เปนกลมทางการเมองทขยายกวางขนจากขนเครอญาตโดย

เปนการรวมเอากลมเครอญาตตางๆ มาไวดวยกนแตละชนเผาจะมจารต ขนบธรรมเนยมประเพณ และวฒนธรรมเปนของตนเอง และมผปกครองเผา

3. นครรฐ เปนกลมทางการเมองทเปนทางการ เปนการรวมกนของ

ชนเผาหลายๆ เผาทมลกษณะทางวฒนธรรมและจารตประเพณใกลเคยงกนเกดเปนนครรฐขน เปนนครขนาดเลก มอสระ มความสามารถในการปกครองตนเอง

4. จกรวรรด เกดจากการขยายตวของนครรฐทมความเขมแขงมอ านาจ

มาก ไปครอบครองนครรฐอนทมลกษณะทางวฒนธรรมขนบธรรมเนยมประเพณแตกตางกนออกไป และขยายอ านาจออกไปจนมขนาดกวางใหญ มการปกครองทมนคงมประสทธภาพ มเอกภาพ มการรวมศนยอ านาจ

5. รฐศกดนา เมอจกวรรดลมสลายลงจากความเสอมโทรมภายในจกวรรด

และจากการรกรานของอนารยชน ดนแดนอนๆ ทเคยอยภายใตการปกครองของจกวรรดตางมอสระและจดการปกครองของตนเองขนบนพนฐานโครงสรางทางสงคมแบบศกดนาทขนนางเจาทดนเปนผมอ านาจท แทจร งและกษตรยมสถานภาพเปนสญลกษณและประมขของรฐแตมอ านาจเพยงในนาม

รฐสมยใหมเปนรฐทเปนการรวมตวกนของกลมคนทมเชอชาต ขนบธรรมเนยม ประเพณ และวฒนธรรมทคลายคลงกน และตองประกอบดวยองคประกอบ 4 ประการ ครบถวน

สวนรฐชาตจะเปนมพฒนาการทสงกวารฐสมยใหมทวไป รฐชาตจะตองเปนพลเมองความผกพนเปนอนหนงอนเดยวกนในทางวฒนธรรม เชน ชาตพนธ ภาษา ศาสนา มประสบการณ ความรสกนกคดรวมกน รสกวาเปนพวกเดยวกน มความเปนอนหนงอนเดยวกน คอ รฐทเกดจากการรวมตวกนของประชาชน ภายใตวฒนธรรม ภาษาทคลายคลงกนเพอตอตานอ านาจของสนตะปาปาและขนนาง

6.1 ยคกษตรย หรอสมบรณาญาสทธราชย (Absolute Monarchy)

6.2 ยคประชาธปไตย (Democracy)

6. 6.รฐสมยใหมและรฐชาต

7. รฐโลก (world state) คอ ววฒนาการในขนตอไปทคาดวาจะเกดขน คอ รฐแตละรฐจะลด

บทบาทและความส าคญลง และคอยๆ สญสลายไปในทสด ประชาชนทงหมดทวโลกจะอยภายใตการปกครองเดยวกน โดยการก าเนดขนขององคกรระหวางประเทศองคกรเหนอรฐตางๆ ทจะมอ านาจและบทบาทสงขนเรอยๆ และจะเขามาแทนทรฐในทสด

เอกสารประกอบการสอน วชาการปกครองทองถนไทย อาจารยดวงพร แสงทอง

คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา E – Mail nui-saengthong@hotmail.com