Post on 06-Dec-2018
1. TERMINY PRZYJĘTE I ODRZUCONE
terminy przyjęte — druk wytłuszczony
terminy odrzucone — kursywa
U — używaj
NU — nie używaj
TK — termin skojarzony
TS — termin szerszy
TW — termin węższy
abbaTK Jahwe
TS Bógduchowość
abiogenezaTK ewolucja
TS życie
ablucja[przyjęto termin obcojęzyczny od-rzucając terminy polskie, ponieważstanowi on nazwę własną czynnościobmycia rytualnego]
NU obmycieobmycie rytualne
TK chrzest
TS świętość
aborcjaNU abort
abortusporonienie sztuczne
TK życiedzieckokobieta
TS teologia moralna
abortU aborcja
abortusU aborcja
AbsolutNU absolut chrześcijaństwaTK Bóg
Pierwsza Przyczyna
3
achemenidzi
absolut chrześcijaństwaU Absolut
achemenidziTS Persja
adhortacjaNU adhortacja apostolskaTK encyklika
bullamotu propriokonstytucjabrewe
TS papieżakty Stolicy Apostolskiej
adhortacja apostolskaU adhortacja
administracja apostolskaTK diecezja
TS Kościół
adopcja (teologia)[nie należy mylić tego terminu z”duchową adopcją”]
TS człowiek
adopcjonizmTK monarchianizm
sabelianizmmodalizmunitarianizmsocynianizmantytrynitaryzmpatrypasionizm
TS Trójca Święta
adoracjaTS kult
adwentTS rok liturgicznyTW roraty
adwentyściTK Kościół Adwentystów Dnia Siód-
megoadwentyzm
TS chrześcijanie
Adwentyści Dnia SiódmegoU Kościół Adwentystów Dnia Siód-
mego
adwentyzmTK Kościół Adwentystów Dnia Siód-
megoadwentyści
TS chrześcijanie
afektNU afektyTS emocjeTW radość
smutekrozpacz
afektyU afekt
afrochrystianizmNU afrochrześcijanie
afrochrześcijaństwoTK chrystianizm
akomodacjamisje
4
akademia
TS teologia
afrochrześcijanieU afrochrystianizm
afrochrześcijaństwoU afrochrystianizm
agapaNU agape
agapyTK Eucharystia
TS liturgika
agapeU agapa
agapyU agapa
agendaNU agendy liturgiczne
agenda kapłańskaagenda liturgiczna
TS liturgika
agenda kapłańskaU agenda
agenda liturgicznaU agenda
agendy liturgiczneU agenda
AggeuszTK prorocy mniejsi
TS prorocy
aggiornamento[termin pokrewny używany zamien-nie z terminem głównym]
TK akomodacjaTS eklezjologia
aggiornamentoU inkulturacja
agnostycyTK agnostycyzmTS filozofia
agnostycyzm[termin filozoficzny, ale obecnie uży-wany jest w wielu różnych znacze-niach]
TS filozofia
Agnus DeiNU Baranek BożyTK Eucharystia
Agnus DeiU Baranek Boży (modlitwa)
agrafaU agrafon
agrafonNU agrafaTK ewangelie
Jezus ChrystusTS Nowy Testament
akademiaTK uniwersytet
uczelniaTS nauka
5
Akadowie
AkadowieNU AkkadyjczycyTK SumerowieTS historia biblijna
języki biblijne
akatyst[z uwagi na wieloznaczność terminuw zapisach bibliograficznych używaćwraz z terminami osób, których do-tyczy np. *akatyst*Jezus Chrystus]
TK nowennalitania
TS liturgika
Akcja KatolickaTK świeccyTS teologia pastoralna
AkkadyjczycyU Akadowie
aklamacje liturgiczneTS liturgia
akolitaTK lektorTS służba liturgiczna
akomodacjaTK inkulturacja
aggiornamentoTS teologia pastoralna
akomodacjaU inkulturacja
akrostychNU akrostychy
akrostychyU akrostych
aksjologiaTK wartość (filozofia)TS etyka
akty Stolicy ApostolskiejTW encyklika
adhortacjabullakonstytucja
albaNU albyTK ornatTS liturgika
albigensiTK katarowieTS herezje
albyU alba
alegoriaTS literatura
aleksandryjska liturgiaNU liturgia św. MarkaTS liturgika
aleksandryjska szkoła egze-getyczna
TK antiocheńska szkoła egzegetycz-na
TS hermeneutyka biblijna
6
anabaptyści
Alfa i OmegaTS Jezus Chrystus
AllachU Allah
AllahNU AllachTK BógTS islam
allelujaTS Jahwe
allokucjaTS akty Stolicy Apostolskiej
altruizmTS człowiek
dobro
alumnNU alumniTS seminarium
alumniU alumn
ambasadaTK placówka dyplomatyczna
dyplomacjaTS dyplomacjaTW nuncjatura
ambonaTS liturgia
amen
amfiktioniaNU amfiktionie
TS Izrael
amfiktionieU amfiktionia
AmmoniciTS ludy biblijne
AmoryciTS ludy biblijne
AmosTK prorocy mniejsi
amuletNU amulety
TK talizman
TS magia
amuletyU amulet
anabaptyściNU anabaptyzm
AnabaptyzmDortrechckie Wyznanie WiaryMennonitów
TS protestanci
AnabaptyzmU anabaptyści
anabaptyzmU anabaptyści
7
anachoreci
anachoreciNU anachoretyzm
Anachoretyzm egipskianachoreza
TK pustelnikmnich
TS zakony
anachoretyzmU anachoreci
Anachoretyzm egipskiU anachoreci
anachorezaU anachoreci
anaforaNU anafory
anafory eucharystyczne
TK kanon
anaforyU anafora
anafory eucharystyczneU anafora
analiza narratywnaTK analiza semantyczna
analiza retoryczna
TS hermeneutyka biblijna
analogia
anamnesisU anamneza
anamnezaNU anamnesis
Anamnezja eucharystycznaTK modlitwaTS anafora
Anamnezja eucharystycznaU anamneza
anatemaU ekskomunika
angelologiaTW anioł
anglikanieTS protestanci
anglikanizmTK Anglikańska WspólnotaTS protestanci
Anglikańska Wspólnota[termin Kościół Anglikański określaoficjalny, państwowy kościół Anglii ijako temin węższy został odrzuco-ny]
NU Wspólnota AnglikańskaKościół Anglikański
TS protestantyzm
aniołNU anioły
archaniołaniołowie
TS angelologiaduchy
Anioł Pański (modlitwa)TS modlitwa
8
apokaliptyka
Anioł StróżTS anioł
aniołowieU anioł
aniołyU anioł
annatyNU annaty papieskieTK beneficjumTS papież
annaty papieskieU annaty
antiocheńska szkoła egze-getyczna
TK aleksandryjska szkoła egzege-tyczna
TS hermeneutyka biblijna
antropocentryzm
antropologia
antropomorfizm
AntychrystTK Mesjasz
antyfonaNU antyfonyTS modlitwa
antyfonarzeTK antyfonaTS Msza święta
antyfonyU antyfona
antyjudaizmU antysemityzm
antyklerykalizmTS opozycja
antypapieżNU antypapieżeTK papież
antypapieżeU antypapież
antysemityzmNU antyjudaizmTK rasizm
apofatyczna teologiaNU apofatyzm
apofazateologia apofatycznateologia negatywna
apofatyzmU apofatyczna teologia
apofazaU apofatyczna teologia
apoftegmatNU apoftegmaty
apoftegmatyU apoftegmat
apokaliptykaTS krytyka literacka
9
apokatastaza
apokatastasisU apokatastaza
apokatastazaNU apokatastasisTS herezja
apokryfNU apokryfy
apokryfyU apokryf
apolinaryzmTK monofizytyzm
monoteletyzmTS herezje
apologeciTS historia Kościoła
apologetykaTS teologia fundamentalna
apostaciU apostata
apostataNU apostaciTK heretykTS apostazja
apostazjaTK herezja
apostolatTK świeccy
apostołNU apostołowie
apostołowieU apostoł
apropriacjaTS Trójca Święta
AramejczycyTS ludy biblijne
archaniołU anioł
archetypTS religia
archidiakonatTK diecezja
archidiecezjaNU archidiecezjeTK diecezje
archidiecezjeU archidiecezja
archiprezbiterTK biskup
TS duchowieństwo
TW kapituła
arcybiskupTK biskup
metropolitaarchidiecezja
10
baptyści
arcybractwaU arcybractwo
arcybractwoNU arcybractwa
arcykapłanTK Jezus ChrystusTS religia
arianizmTS herezja
Arka NoegoTK potop
Noe
Arka PrzymierzaTS judaizm
ars moriendiTK śmierćTS teologia duchowości
asceciU asceta
ascetaNU asceciTS duchowość
ascetykaTK teologia duchowości
ascezaTK post
modlitwaTS duchowość
asymilacjaTK akomodacja
Asyryjczycy
ateizmNU bezbożnictwo
autokefaliaTS Kościół
BaalTS religie Kanaanu
Badacze Pisma ŚwiętegoTS protestanci
bahaizmTS islam
bajanizmTS protestantyzm
BalaamTS postacie biblijne
banicjaTK wygnanie
emigracja
baptysteriumTK chrzcielnicaTS sakramentyTW sakrament chrztu
baptyściTS protestanci
11
baptyzm
baptyzmTS protestantyzm
Baranek BożyU Agnus Dei
Baranek Boży (modlitwa)NU Agnus DeiTS liturgia
BartłomiejTK apostoł
BaruchTS postacie biblijne
bazylikaTK świątynia
kościółarchitektura
TS kult
beatyfikacjaNU beatyfikacjeTK kanonizacja
beatyfikacjeU beatyfikacja
Benedictus (modlitwa)TK MagnificatTS liturgia godzin
beneficjaU beneficjum
beneficjumNU beneficja
bezbożnictwoU ateizm
bezżeństwoU celibat
BibliaNU Pismo ŚwięteTS biblistyka
biblijna teologiaU teologia biblijna
biblistyka
bierzmowanieNU sakrament bierzmowaniaTS sakrament
bioetykaTS teologia moralna
biskupNU biskup ordynariusz
ordynariuszbiskup koadiutor
TK diecezja
biskup koadiutorU biskup
biskup ordynariuszU biskup
bluźnierstwoTK grzech
błogosławieniU błogosławiony
12
bulla
błogosławieństwaU błogosławieństwo
błogosławieństwoNU błogosławieństwaTS liturgia
błogosławionyNU błogosławieniTK świętyTS beatyfikacja
boginieU Bóg
bogomiliNU bogomilizm
BogomolcyBogomoli
TS herezja
bogomilizmU bogomili
BogomolcyU bogomili
BogomoliU bogomili
bogowieU Bóg
Bogurodzica (pieśń)TS liturgia
bojaźń BożaTS Bóg
człowiek
BógNU Pan Bóg
bogowieboginiebóstwo
TK AbsolutTW Abba
JahweStwórcaZbawicielPAN
bóstwoU Bóg
bractwaU bractwo
bractwoNU bractwaTS świeccy
bractwo kościelneTK konfraternia
ruchyTS organizcja Kościoła
breweTK bulla
dekretzarządzenie
TS papiestwo
brewiarzTS liturgia godzin
bullaNU bulle
13
byt (ontologia)
bulleU bulla
byt (ontologia)TS filozofia
Całun TuryńskiTS relikwie
celebraNU celebra liturgiczna
celebracjacelebracje
TS liturgia
celebra liturgicznaU celebra
celebracjaU celebra
celebracjeU celebra
celebransTS liturgia
celibatNU bezżeństwoTK dziewictwo
cenobiciTS zakon
cenzura kościelnaNU cenzury kościelne
cenzury kościelneU cenzura kościelna
ceremoniałTS liturgia
ceremoniarzTS liturgia
cerkiewU kościół (budynek)
cerkiewTK kościół
TS prawosławie
ceroferariuszTS liturgia
cesarstwoTK cesarz
ustrójpaństwo
TS władza
cezaropapizmTK cesarz
władzapapiestwo
charytatywnośćU diakonia
charytologiaTS teologia dogmatyczna
TW łaska
charyzmaU charyzmat
14
cnota
charyzmatNU charyzmaTK dary Ducha ŚwiętegoTS duchowość
charyzmatycyU charyzmatyk
charyzmatykNU charyzmatycyTK dary Ducha ŚwiętegoTS charyzmat
chasydyzmTS judaizm
chiliazmTK millenaryzmTS herezja
chorał gregoriańskiTS sztuka sakralna
chrystologiaTS teologia dogmatyczna
chrzcielnicaTK sakrament
chrzestkościół
TS liturgia
chrzestNU chrzty
sakrament chrztuTK sakramentTS liturgika
chrześcijanie
chrześcijanizmU chrześcijaństwo
chrześcijaństwoNU chrześcijanizmTK chrześcijanieTS religia
chrztyU chrzest
chwała BożaTS Bóg
cierpienieNU cierpienie psychiczneTS człowiek
cierpienie psychiczneU cierpienie
cmentarzNU cmentarzeTK śmierć
pogrzebTS liturgia
cmentarzeU cmentarz
cnotaNU cnoty
cnoty chrześcijańskieTS człowiek
cnotyU cnota
15
Credo
cnoty chrześcijańskieU cnota
CredoNU Credo mszalneTS liturgia
Credo mszalneU Credo
cudNU cuda
cudy
cudaU cud
cudyU cud
cudzołóstwoTS grzech
człowiekTS antropologia teologiczna
czyściecTK śmierćTS eschatologia
czytania liturgiczneNU lekcje
lekcjaTS liturgia
dalmatykaNU dalmatykiTK ornatTS szata litugiczna
dalmatykiU dalmatyka
DanielTK prorok
TS księga Daniela
Dary - Duch ŚwiętyU dary Ducha Świętego
dary Ducha Św.U dary Ducha Świętego
dary Ducha ŚwiętegoNU Dary - Duch Święty
dary Ducha Św.
TS Duch Święty
deifikacjaTS człowiek
deizmTK Bóg
dekalog[przyjęto nazwę występującą w Bi-blii]
NU Dziesięć Przykazańprzykazania Boże
TS Stary Testament
dekanatTS prawo kanoniczne
dekretTS akty Stolicy Apostolskiej
16
doktor Kościoła
demokracjaTK władza
demonTK aniołTS duch
demoralizacjaTS moralność
deontologiaTK teologia moralna
desakralizacjaTK laicyzacja
DeuteroizajaszTS prorok
DeuterozachariaszTS prorok
devotio modernaTK charyzmatykTS duchowość
diabełU Szatan
diakonNU diakoniTK prezbiter
biskupTS duchowny
diakonat
diakoniU diakon
diakoniaNU działalność charytatywna
charytatywnośćposługa chrześcijańska
diecezjaNU diecezjeTK biskup
diecezjeU diecezja
dogmatTK opiniaTS naukaTW dekret
doketyzmTK herezjaTS teologia
doksologiaNU doksologieTS liturgia
doksologieU doksologia
doktor KościołaTS święty
Dortrechckie Wyznanie WiaryMennonitów
U anabaptyści
Drugi List św. Pawła do Koryn-tian
U List do Koryntian 2
17
Duch Święty
Duch ŚwiętyTK dary Ducha Świętego
zesłanie Ducha ŚwiętegoTS Trójca Święta
duchowieństwoTK ksiądz
diakonTS Kościół
duchowniU duchowny
duchownyNU duchowniTK prezbiter
biskupdiakon
duchowość religijna
duchy
duszaTK człowiek
duszpasterstwoNU duszpasterzowanie
duszpasterzduszpasterzeposługa duszpasterska Kościoła
TK duchowny
duszpasterzU duszpasterstwo
duszpasterzeU duszpasterstwo
duszpasterzowanieU duszpasterstwo
dyktaturaTK władza
państwo
dyplomacjaTK nuncjatura
ambasador
dyspensa kościelnaNU dyspensyTS prawo kanoniczne
dyspensyU dyspensa kościelna
dysputa teologicznaTK sobór
herezjaTS teologia
działalność charytatywnaU diakonia
Dzieje ApostolskieU Księga Dziejów Apostolskich
dziekanTK proboszcz
duchownydekanat
dziesięcinaTK podatek
Dziesięć PrzykazańU dekalog
18
episkopat
dziewicaNU dziewiceTK celibat
dziewiceU dziewica
dziewictwoTK celibat
ślub czystości
ebioniciTS herezja
edyktTK rozporządzenie
bulladekret
TS władza
egalitaryzmTK społeczeństwo
państwoustrój
egzegeza biblijnaTK hermeneutykaTS Biblia
EklezjastesU Kohelet
EklezjastykU Księga Syracha
eklezjologiaTK teologia dogmatyczna
Kościółteologia fundamentalna
ekskomunikaNU klątwa
anatemaTS kary kościelne
ekumenizmNU teologia ekumeniczna
teologia ekumenizmujedność chrześcijańska
TS chrześcijanieKościół
elekcjaTK wybory
elektorat
elektoratTK elekcjaTS społeczeństwoTW elektor
encyklopedyściTK pisarz
oświecenieWielka Encyklopedia Francuska
TS nauka
eparchiaTK diecezja
metropoliaTS organizacja KościołaTW biskup
episkopatTK biskup
apostołsynod
TS duchowieństwoTW biskup
19
eremita
eremitaTK zakonnik
mnich
TS zakony
eschatologia
etyka
EucharystiaNU komunia
Msza ŚwiętaWieczerza PańskaNajświętszy Sakramentsakrament Eucharystii
TS sakrament
eudajmonizm
EwangeliaTS Nowy Testament
Ewangelia według św. JanaTS Nowy Testament
Ewangelia według św. Łu-kasza
TS Nowy Testament
Ewangelia według św. Mar-ka
TS Nowy Testament
Ewangelia według św.MateuszaTS Nowy Testament
ewangeliarzNU ewangeliarzeTS liturgia
ewangeliarzeU ewangeliarz
ewangelizacjaTK apostolat
nauczanie
TS teologia
TW katecheta
EzdraszTS postacie biblijne
EzechiaszTS postacie biblijne
EzechielTS prorok
faraTK kolegiata
konkadetrakatedra
TS kościół
faryzeuszeTK saduceusze
TS judaizm
faszyzmTK hitleryzm
ideologia
TS polityka
20
herezja
febronianizmTK gallikanizm
józefinizm
TS ustrój
feudalizmTK dziesięcina
społeczeństwo
TS państwo
TW ustrój
filozofia
gminaTK samorząd
administracja
TS administracja
gnostycyzmTS herezja
gnoza
guberniaTK gubernator
TS administracja
habitTS mnich
hagiografiaTK święty
błogosławiony
TS historia Kościoła
heksaemeronNU heksahmeron
heksameronhexaemeronhexahemeronhexameron
TS księga Rodzajustworzenie
heksahmeronU heksaemeron
heksameronU heksaemeron
HeksaplaNU hexaplaTS krytyka tekstu
heretykTS herezja
herezjaNU herezjeTW heretyk
herezjeU herezja
hexaemeronU heksaemeron
hexahemeronU heksaemeron
hexameronU heksaemeron
hexaplaU Heksapla
21
hezychazm
hezychazmTS duchowość
hierarchiaTK organizacja
Historia Kościoła
homologiaTK Credo
hugenociTK kalwinizmTS reformacja
husytyzmTK reformacja
ikonaNU ikonyTS kult
ikonografiaTS sztuka
ikonyU ikona
illuminacjaU iluminacja
iluminacjaNU illuminacjaTS łaska
imamTK duchowny
meczetTS Islam
imigracjaTK społeczeństwo
Indeks Ksiąg ZakazanychTS akty Stolicy Apostolskiej
indyferentyzmTS człowiek
inkulturacjaNU akomodacja
aggiornamentoTS misja
inkwizycjaTK sąd
herezja
insygniaTK biskup
interdyktTK sąd
inwestyturaTK administracja
biskup
ipsissima verba IesuU logia Jezusa
islamNU mahometanizm
muzułmanizmTS religia
IzajaszTS prorok
22
Juda (kraina)
JahweNU JehowaTS Bóg
jakobinizmTK rewolucja francuska
JakubTS patriarcha
jałmużnaNU jałmużnyTS kult
jałmużnyU jałmużna
jansenizmTS herezja
jedność chrześcijańskaU ekumenizm
JehowaU Jahwe
JeremiaszTS prorok
JerozolimaNU JeruzalemTS Palestyna
JeruzalemU Jerozolima
JesusU Jezus Chrystus
JezusU Jezus Chrystus
Jezus ChrystusNU Jesus
JezusOdkupicielZbawicielSyn Boży
język aramejskiTK język hebrajski
język grecki
TS języki biblijne
język greckiTK język hebrajski
język aramejski
TS języki biblijne
język hebrajskiTK język grecki
język aramejski
TS języki biblijna
JoelTS prorok
JonaszTS prorok
JozueTS postacie biblijne
Juda (kraina)TS Palestyna
23
judaizm
judaizmTS religia
Judasz IskariotaTS apostoł
JudeaTS Palestyna
jurydykaTK miasto
sąd
jurysdykcjaTS prawo kanoniczne
jutrzniaTS liturgia godzin
kabałaTS judaizm
kadzidłoTS liturgia
KainTK Abel
kairologiaTW kairos
kairosTS kairologia
kalifTK duchowny
IslamMahomet
kalwinizmTS protestantyzm
kancjonałTK liturgia
kanonNU kanon BibliiTK natchnienie
kanon BibliiU kanon
kanoniaTK kapituła
administracja
kanonikTS kapituła
kanonizacjaTK święty
kapelanNU kapelaniTK duchowny
kapelaniU kapelan
kapitułaTS liturgia
kaplicaNU kaplice
kapliceU kaplica
24
kazanie
kapłanTK duchowny
prezbiter
biskup
Jezus Chrystus
TS kapłaństwo
kapłaństwo[stosuje się tylko do jedynego ka-płaństwa Jezusa Chrystusa; istniejeodrębne hasło - sakrament kapłań-stwa]
NU kapłaństwo Jezusa Chrystusa
TK Jezus Chrystus
TW kapłan
kapłaństwo Jezusa ChrystusaU kapłaństwo
karaimiTS Żydzi
kardynałNU kardynałowie
kolegium kardynalskie
kardynałowieU kardynał
kary kościelneTK prawo kanoniczne
katakumbyTK cmentarz
nekropolia
katarowieTK albigensi
sekta
herezja
katecheciU katecheta
katechetaNU katecheci
katechiści
katechetykaTW katecheta
katechiściU katecheta
katechizacjaTS katechetyka
katechizmTS katechizacja
katechumenatTK chrzest
katedraTS diecezja
katolicyzmTS chrześcijaństwo
kazanieTK homilia
25
kaznodzieja
kaznodziejaNU kaznodziejeTK kazanie
homilia
kaznodziejeU kaznodzieja
kaznodziejstwoTW kaznodzieja
kenozaTS Jezus Chrystus
kerygmaU kerygmat
kerygmatNU kerygmaTK homilia
katechezaJezus Chrystus
kielichNU kielich liturgiczny
kielich mszalnykielichy
TS liturgia
kielich liturgicznyU kielich
kielich mszalnyU kielich
kielichyU kielich
kierownictwo duchoweTS duchowość
klasztorNU klasztory
monastermonastyr
TS zakon
klasztoryU klasztor
klątwaU ekskomunika
klerTS duchowny
klerycyU kleryk
klerykNU klerycyTK seminarium
klerykalizacjaTK sakralizacja
kodeksTK prawo
kodeks kanonicznyU Kodeks Prawa Kanonicznego
Kodeks Prawa Kanoniczne-go
NU kodeks kanonicznyTS prawo kanoniczne
KoheletNU EklezjastesTS Stary Testament
26
konstytucja
koinoniaTK kościółTS chrześcijanie
kolegialnośćTK biskupTS episkopat
kolegiataTK kapituła
kolegium
kolegium kardynalskieU kardynał
kolekta (modlitwa)[termin dotyczy modlitwy mszalnej]
TS liturgia
kolędaNU kolędy
kolędyU kolęda
kompletaTS liturgia godzin
komuniaU Eucharystia
koncelebraTS liturgia
koncyliaryzmTK biskup
konfesjonałTK grzech
TS kościół
konfirmacjaTS protestantyzm
konklaweTK papież
biskupkardynał
konkordancjaTS metodologia biblijna
konkordatTK kościół
prawo wyznanioweStolica Apostolskadyplomacja
konsekracjaU przeistoczenie
konsekracjaTS Eucharystia
konstytucjaTK prawo
ustawa zasadnicza
konstytucje zakonneU reguła
konstytucje zgromadzeń zakon-nych
U reguła
27
konsystorz
konsystorzTK kardynał
biskuppapież
kontrreformacjaTK reformacja
sobór
konwersjaTK nawrócenie
wyznaniechrześcijanie
KoranTS islam
KościółTK Jezus Chrystus
Kościół Adwentystów DniaSiódmego[jako termin ”używaj” wybrano na-zwę oficjalną związku religijnego wPolsce, choć trzeba przyznać, że wpotocznym rozumieniu nazwa od-rzucona jest także używana]
NU Adwentyści Dnia Siódmego
TK adwetyści
TS chrześcijanie
Kościół AnglikańskiU Anglikańska Wspólnota
Kościół BaptystówU Kościół Chrześcijan Baptystów
kościół (budynek)NU zbór
cerkiewTS sztuka chrześcijańska
Kościół Chrześcijan Bapty-stów[wybrano termin związku wyznanio-wego, jako oficjalnej reprezentacjibaptystów, w terminach odrzuco-nych znalazł się termin popularny]
NU Kościół BaptystówTS protestantyzm
Kościół Ewangelicko-augs-burski
NU Kościół LuterańskiKościół Ewangelickoluterański
TS protestantyzm
Kościół Ewangelicko-refor-mowany
NU Kościół KalwińskiTS protestantyzm
Kościół EwangelickoluterańskiU Kościół Ewangelicko-augsburski
Kościół KalwińskiU Kościół Ewangelicko-reformowa-
ny
Kościół LuterańskiU Kościół Ewangelicko-augsburski
królestwoTK władza
ustrój
28
Księga Jeremiasza
krucjataNU krzyżowcyTK wyprawa krzyżowaTS Ziemia Święta
zakony rycerskieIslam
krucyfiksTK Jezus Chrystus
krzyżTK Jezus Chrystus
krzyżowcyU krucjata
ksiądzTK duchowny
Księga AbdiaszaTS Stary Testament
Księga AggeuszaTS Stary Testament
Księga AmosaTS Stary Testament
Księga Apokalipsy świętegoJana
TS Nowy Testament
Księga BaruchaTS Stary Testament
Księga DanielaTS Stary Testament
Księga Dziejów Apostol-skich
NU Dzieje ApostolskieTS Nowy Testament
księga EklezjastesaU Księga Koheleta
Księga EsteryTS Stary Testament
księga ExodusU Księga Wyjścia
Księga EzdraszaTS Stary Testament
Księga EzechielaTS Stary Testament
księga GenesisU Księga Rodzaju
Księga HabakukaTS Stary Testament
Księga HiobaNU księga JobaTS Stary Testament
Księga IzajaszaTS Stary Testament
Księga JeremiaszaTS Stary Testament
księga JobaU Księga Hioba
29
Księga Joela
Księga JoelaTS Stary Testament
Księga JonaszaTS Stary Testament
Księga JozuegoTS Stary Testament
Księga JudytyTS Stary Testament
Księga KapłańskaTS Stary Testament
Księga KoheletaNU księga EklezjastesaTS Stary Testament
Księga Kronik 1TS Stary Testament
Księga Kronik 2TS Stary Testament
Księga Królewska 1TS Stary Testament
Księga Królewska 2TS Stary Testament
Księga LamentacjiNU Lamentacje JeremiaszaTS Stary Testament
Księga LiczbTS Stary Testament
Księga Machabejska 1TS Stary Testament
Księga Machabejska 2TS Stary Testament
Księga MalachiaszaTS Stary Testament
Księga MądrościNU Księga Mądrości SalomonaTS Stary Testament
Księga Mądrości SalomonaU Księga Mądrości
Księga MicheaszaTS Stary Testament
księga NachumaU Księga Nahuma
Księga NahumaNU księga NachumaTS Stary Testament
Księga NehemiaszaTS Stary Testament
Księga OzeaszaTS Stary Testament
Księga Pieśni nad PieśniamiTS Stary Testament
Księga Powtórnego PrawaU Księga Powtórzonego Prawa
30
Kyrios
Księga Powtórzonego Pra-wa
NU Księga Powtórnego PrawaTS Stary Testament
Księga PrzypowieściU Księga Przysłów
Księga PrzysłówNU Księga Przypowieści
Księga Przysłów SalomonaTS Stary Testament
Księga Przysłów SalomonaU Księga Przysłów
Księga PsalmówNU psalmyTS Stary Testament
Księga RodzajuNU księga GenesisTS Stary Testament
Księga RutNU księga RuthTS Stary Testament
księga RuthU Księga Rut
Księga Samuela 1TS Stary Testament
Księga Samuela 2TS Stary Testament
Księga SędziówTS Stary Testament
Księga SofoniaszaTS Stary Testament
Księga SyrachaNU Eklezjastyk
Księga SyracydesaTS Stary Testament
Księga SyracydesaU Księga Syracha
Księga TobiaszaNU Księga TobitaTS Stary Testament
Księga TobitaU Księga Tobiasza
Księga WyjściaNU księga ExodusTS Stary Testament
Księga ZachariaszaTS Stary Testament
kultTK liturgia
kuriaTS biskup
KyriosTK Jezus Chrystus
31
laicyzacja
laicyzacjaNU sekularyzacja
laikatTK świecki
Lamentacje JeremiaszaU Księga Lamentacji
lectio divinaNU lectio divine
lectio divineU lectio divina
legatNU legat papieskiTK papież
legat papieskiU legat
lekcjaU czytania liturgiczne
lekcjeTS liturgia
lekcjeU czytania liturgiczne
lekcjonarzTK ewangeliarz
TS liturgia
lewiratTS instytucje biblijne
List do EfezjanNU List św. Pawła do EfezjanTS Nowy Testament
List do FilemonaNU List św.Pawła do FilemonaTS Nowy Testament
List do FilipianNU List św. Pawła do FilipianTS Nowy Testament
List do GalatówNU List św. Pawła do GalatówTS Nowy Testament
List do HebrajczykówTS Nowy Testament
List do KolosanNU List św. Pawła do KolosanTS Nowy Testament
List do Koryntian 1NU Pierwszy List św. Pawła do
KoryntianTS Nowy Testament
List do Koryntian 2NU Drugi List św. Pawła do Ko-
ryntianTS Nowy Testament
List do RzymianNU List św. Pawła do RzymianTS Nowy Testament
32
List św. Piotra 2
List do Tesaloniczan 1NU List św. Pawła do TesaloniczanTS Nowy Testament
List do Tesaloniczan 2NU List świętego Pawła do Tesalo-
niczanTS Nowy Testament
List do Tymoteusza 1NU List św. Pawła do TymoteuszaTS Nowy Testament
List do Tymoteusza 2NU List świętego Pawła do Tymo-
teuszaTS Nowy Testament
List do TytusaNU List św. Pawła do TytusaTS Nowy Testament
List św. JakubaTS Nowy Testament
List św. Jana 1NU List świętego JanaTS Nowy Testament
List św. Jana 2NU List świętego JanaTS Nowy Testament
List św. Jana 3NU Trzeci List św. Jana
List świętego JanaTS Nowy Testament
List św. JudyNU List świętego JudyTS Nowy Testament
List św. Pawła do EfezjanU List do Efezjan
List św.Pawła do FilemonaU List do Filemona
List św. Pawła do FilipianU List do Filipian
List św. Pawła do GalatówU List do Galatów
List św. Pawła do KolosanU List do Kolosan
List św. Pawła do RzymianU List do Rzymian
List św. Pawła do TesaloniczanU List do Tesaloniczan 1
List św. Pawła do TymoteuszaU List do Tymoteusza 1
List św. Pawła do TytusaU List do Tytusa
List św.Piotra 1NU List świętego PiotraTS Nowy Testament
List św. Piotra 2NU List świętego PiotraTS Nowy Testament
List świętego JanaU List św. Jana 3
33
litania
List świętego JanaU List św. Jana 2
List świętego JanaU List św. Jana 1
List świętego JudyU List św. Judy
List świętego Pawła do Tesalo-niczan
U List do Tesaloniczan 2
List świętego Pawła do Tymo-teusza
U List do Tymoteusza 2
List świętego PiotraU List św. Piotra 2
List świętego PiotraU List św.Piotra 1
litaniaTK akatyst
nowennaTS liturgia
liturgiaTS liturgika
liturgia św. MarkaU aleksandryjska liturgia
liturgikaTK liturgia
logia JezusaNU ipsissima verba IesuTK Jezus ChrystusTS Nowy Testament
LogosTS Jezus Chrystus
Lud BożyTK kościół
luteranizmTK reformacja
Luter
łaskaTS charytologia
Łukasz ewang.U Łukasz Ewangelista
Łukasz Ewangelist św.U Łukasz Ewangelista
Łukasz EwangelistaNU Łukasz ewang.
Łukasz Ewangelist św.Łukasz Ewangelista św.
TS Nowy Testament
Łukasz Ewangelista św.U Łukasz Ewangelista
MachabeuszNU MachabeuszeTS Stary Testament
MachabeuszeU Machabeusz
Maciej ApostołTS Nowy Testament
MadonnaU Maryja Matka Jezusa
34
medytacja
Magisterium KościołaU Urząd Nauczycielski Kościoła
Magnifikat (modlitwa)TS liturgia godzin
mahometanizmU islam
MalachiaszTS prorok
małżeństwoTS sakrament
manicheizmTS gnoza
herezja
Marek EwangelistaNU Marek św.
Marek św. ewangelistaTS Nowy Testament
Marek św.U Marek Ewangelista
Marek św. ewangelistaU Marek Ewangelista
MariaU Maryja Matka Jezusa
mariologiaTK Maryja
martyrologiaU martyrologium
martyrologium[w terminach odrzuconych rzeczow-nik w liczbie mnogiej, mie mylić zmęczeństwem]
NU martyrologiaTK męczeństwoTS liturgia
Maryja Matka JezusaNU Madonna
MariaTK mariologia
masoneriaTK wolnomularstwo
Mateusz ApostołU Mateusz Ewangelista
Mateusz ewang. św.U Mateusz Ewangelista
Mateusz EwangelistaNU Mateusz Apostoł
Mateusz ewang. św.TS apostoł
Nowy Testament
mądrośćTS człowiek
meczetTS islam
medytacjaNU medytacjeTS duchowość
medytacjeU medytacja
35
Mesjasz
MesjaszTK Jezus Chrystus
metafizyka
metropoliaTK arcybiskup
męczennicyU męczennik
męczennikNU męczennicyTK martyrologium
męczeństwoTK martyrologiumTW męczennik
MicheaszTS prorok
midraszNU midraszeTS judaizm
midraszeU midrasz
miłosierdzieTS miłość
miłośćNU miłość chrześcijańskaTK wiara
nadziejaTS cnota
miłość chrześcijańskaU miłość
ministranciU ministrant
ministrantNU ministranciTS liturgia
misjaNU misjeTW misjonarz
misjeU misja
misjologiaTK misja
misjonarzNU misjonarzeTS misja
misjonarzeU misjonarz
mistykaTS duchowość
mitTS religia
mnichNU mnisi
zakonnikTS zakon
36
nadzieja
mnisiU mnich
modernizm (teologia)TS herezja
modlitwaTS duchowość
MojżeszTS Stary Testament
monarchiaTK król
ustrój
monasterU klasztor
monastycyzmTK zakon
mnich
monastyrU klasztor
monastyrTK klasztor
mnichzakon
monofizytyzmTK Jezus Chrystus
TS herezja
monoteizmTK Bóg
monoteletyzmTK Jezus Chrystus
TS herezja
monstrancjaTS liturgia
montanizmTK herezja
moralnośćTK człowiek
Msza ŚwiętaU Eucharystia
mszałTS liturgia
muzułmanizmU islam
nabożeństwoTS liturgia
nadziejaNU nadzieja chrześcijańska
TK wiaramiłość
TS cnota
nadzieja chrześcijańskaU nadzieja
Najświętszy SakramentU Eucharystia
37
namaszczenie chorych
namaszczenie chorychNU sakrament chorych
sakrament namaszczenia cho-rychostatnie namaszczenie
TS sakrament
natchnienie biblijneTK Biblia
kanon
Nauczycielski Urząd KościołaU Urząd Nauczycielski Kościoła
nawrócenieTK grzech
sakrament pokuty i pojednania
nazizmTK faszyzm
NehemiaszTS Stary Testament
nestorianizmTK herezja
sobór
nieboTK czyściec
niedzielaTK Jezus Chrystus
zmartwychwstanie Jezusa Chry-stusa
TS liturgia
Niepokalane PoczęcieNU Niepokalane Poczęcie Najświęt-
szej Maryi PannyNiepokalane Poczęcie NMP
TK Maryja
Niepokalane Poczęcie Najświęt-szej Maryi Panny
U Niepokalane Poczęcie
Niepokalane Poczęcie NMPU Niepokalane Poczęcie
nieszporyTK jutrznia
TS liturgia godzin
niewolnictwoTK ustrój
nowennaTK akatyst
litania
TS liturgia
nowicjatTS zakon
Nowy TestamentTS Biblia
nuncjaturaNU nuncjatura apostolska
nuncjatura apostolskaU nuncjatura
38
opętanie
nuncjuszTK nuncjatura
dyplomacjapapieżStolica Apostolska
objawienia prywatne[należy ten termin odróżnić od ob-jawienia]
objawienie[należy ten termin odróżnić od ob-jawień prywatnych]
TK Bóg
obmycieU ablucja
obmycie rytualneU ablucja
obrządekTS liturgia
OdkupicielU Jezus Chrystus
odkupienieTK Jezus Chrystus
odpustTK grzech
sakrament pokuty i pojednania
ofiaraTK Jezus Chrystus
Ojcowie ApostolscyTK Ojcowie Kościoła
Ojcowie Kościoła
ołtarzTK kościółTS liturgia
opactwaU opactwo
opactwoNU opactwaTK opatTS zakon
opactwo (budynek)TK klasztor
mnich
opactwo (wspólnota)TK zakon
opat
opatTK opactwoTS zakon
Opatrzność BoskaU Opatrzność Boża
Opatrzność BożaNU Opatrzność BoskaTK Bóg
opętanieTK Szatan
ordynariuszU biskup
39
ordynariusz
ordynariuszTK biskup
diecezja
osoba[w definicji powinno chodzić o kate-gorie abstrakcyjną, odnoszącą się dopewnej kategorii bytów, a nie o kon-kretne uszczegółowienie np. czło-wieka, czy Boga]
TK człowiekBóg
ostatnie namaszczenieU namaszczenie chorych
palimpsestNU palimpsesty
palimpsestyU palimpsest
Pan BógU Bóg
panteonTS religia
papiestwoTK papież
Stolica Apostolska
papieżNU papieże
papieżeU papież
parafiaNU parafieTK proboszcz
parafieU parafia
parakletTK Duch Święty
parlamentTK ustrój
sejmsenat
parlamentaryzmTK ustrój
państwo
paruzjaTK Jezus Chrystus
PaschaTK Jezus Chrystus
żydzi
pasterkaTK Boże NarodzenieTS liturgia
patriarcha [funkcja społ.]NU patriarchowi
patriarcha (urząd)TK biskup
prawosławiediecezja
40
pogaństwo
patriarchat (urząd)[termin odróżnić od patriarchatu ja-ko rodowego ustroju społecznego]
TS prawo kanoniczne
patriarchat [ustrój społ.][odróżnić od partiarchatu jako urzę-du]
TK matriarchatTS etnografia
patriarchowiU patriarcha [funkcja społ.]
patrologia[termin należy odróżnić od terminuo innym zakresie - patrystyki]
NU patrystykaTK Ojcowie Kościoła
Ojcowie Apostolscy
patronTS święty
patrystykaU patrologia
patrystykaTS historia Kościoła
Paweł ApostołNU Paweł z TarsuTS Nowy Testament
Paweł z TarsuU Paweł Apostoł
pelagianizmTS herezja
piekłoU potępienie
pielgrzymTS religia
pielgrzymka [osoby]TK kult
pielgrzym
pielgrzymka [wędrówka]TK pielgrzym
sanktuarium
TS religia
Pierwszy List św. Pawła do Ko-ryntian
U List do Koryntian 1
PięcioksiągTS Stary Testament
Piotr ApostołTS apostoł
Pismo ŚwięteU Biblia
plebanU proboszcz
pneumatologiaTK Duch Święty
pogaństwoTS religia
41
pogrzeb
pogrzebTK śmierćTS liturgia
pojednanieTK Jezus Chrystus
pokusaTK grzech
Szatan
pokutaTK grzech
człowiek
pontyfikałTS liturgia
pontyfikatTK papież
poronienie sztuczneU aborcja
posługa chrześcijańskaU diakonia
posługa duszpasterska Kościo-ła
U duszpasterstwo
postTK ascezaTS kult
poświęcenieTK błogosławieństwoTS liturgika
potępienieNU piekłoTK niebo
powołanieTK duchowny
prałat
prawo kanoniczneNU prawo kościelne
prawo kościelneU prawo kanoniczne
prawosławieTK schizma
chrześcijaństwo
predestynacjaU przeznaczenie
preegzystencjalizmTS herezja
prefacjaNU prefacjeTS Eucharystia
prefacjeU prefacja
prefektTK duchowny
prezbiterNU prezbiterzyTK duchowny
42
przymierze
prezbiterzyU prezbiter
proboszczNU pleban
TK duchownyparafia
procesjaTS liturgia
profesja zakonnaU śluby zakonne
profetyzmTW prorok
prorocyU prorok
prorokNU prorocy
TS profetyzm
protestantyzmTK kościół
TW kalwinizmluteranizmanglikanizm
ProtoizajaszTS prorok
prowincjaTK administracja
prymasTK biskup
metropolia
prymicjaNU prymicjeTK sakrament kapłaństwa
prymicjeU prymicja
przebaczenieNU przebaczenie grzechówTK grzech
Jezus Chrystus
przebaczenie grzechówU przebaczenie
przeistoczenieNU konsekracjaTK transsubstancjacjaTS Eucharystia
przeznaczenieNU predestynacjaTK człowiek
przykazania BożeTK dekalogTS Stary Testament
przykazania BożeU dekalog
przymierzeTK Bóg
judaizm
43
pustelnia
chrześcijaństwoczłowiek
psalmyU Księga Psalmów
pustelniaTK pustelnik
TS zakon
pustelnikTS zakon
pustelnia
rabinNU rabiniTS judaizm
rabiniU rabin
racjonalizm
rady ewangeliczneTK śluby zakonne
TS duchowość
raj[odróżnić od nieba]
TS człowiek
reformaTK sobór
reformacja
reformacjaTK kontrreformacja
TW luteranizmkalwinizmhugenoci
regułaNU konstytucje zakonne
konstytucje zgromadzeń zakon-nych
TK zakonnikadministracja
TS zakon
reinkarnacjaTK człowiek
rekolekcjeTK nawrócenie
adwentWielki Post
TS duchowość
religiologiaU religioznawstwo
religioznawstwoNU religiologia
relikwiaTK święty
błogosławionykult
relikwieTK święty
błogosławiony
rewolucjaTK ustrój
państwo
44
sakramentalia
reżimTK ustrój
władza
rok kościelnyU rok liturgiczny
rok liturgicznyNU rok kościelnyTS liturgiaTW Adwent
Wielki PostBoże NarodzenieWielkanocOkres zwykły w ciągu roku
różaniecTS liturgia
rytuałTS liturgia
sacrum i profanumTS religia
saduceuszeTS judaizm
sakralizacjaTK sacrum i profanum
sakramentTS sakramentologia
sakrament bierzmowaniaU bierzmowanie
sakrament chorychU namaszczenie chorych
sakrament chrztuU chrzest
sakrament EucharystiiU Eucharystia
sakrament kapłaństwaNU święceniaTK prezbiter
biskupprymicjediakon
TS sakrament
sakrament małżeństwaTS sakrament
sakrament namaszczenia cho-rych
U namaszczenie chorych
sakrament pojednaniaU sakrament pokuty i pojednania
sakrament pokutyU sakrament pokuty i pojednania
sakrament pokuty i pojed-nania
NU sakrament pojednaniasakrament pokutyspowiedź
TS sakrament
sakramentalia[wybrano liczbę mnogą terminu, po-nieważ jest powszechnie używana]
TK sakrament
45
sakramentarz
sakramentarzTS liturgia
sakramentologia
SamuelTS postacie biblijne
sanktuariumTK kościół
kult
SaulTS postacie biblijne
schizmaTK herezja
scholastykaTS teologia
sejmTK parlamentaryzm
senatustrój
sektyTK herezja
sekularyzacjaU laicyzacja
seminariaU seminarium
seminariumNU seminariaTW kleryk
seminarium duchowneTK duchowieństwo
alumnkleryk
senatTK sejm
parlamentaryzmustrój
SeptuagintaTK Biblia
skład apostolskiU symbol wiary
sługa bożyTK święty
sobórTK papież
biskupepiskopat
sodalicjaTK ruchy kościelne
SofoniaszTS prorok
soteriologiaTK Jezus Chrystus
spowiednikTK sakrament pokuty i pojednania
spowiedźU sakrament pokuty i pojednania
46
śluby zakonne
Stary Testament
statutTK prawo
dekret
stworzenieTK Bóg
człowiek
Stwórca[terminem tym mogą być w pew-nych przypadkach (np. religiach nie-chrześcijańskich) nazwane inne oso-by niż Bóg]
stygmaty[l.mn. jest bardziej przyjęta wj.polskim]
TK święty
symbol apostolskiU symbol wiary
symbol wiaryNU skład apostolski
symbol apostolskiwyznanie wiary
TK Credo
Syn BożyU Jezus Chrystus
synagogaTS judaizm
syndonologia
synodNU zgromadzenie biskupówTK sobór
papieżbiskup
synopsaNU synopsa biblijnaTK Biblia
synopsa biblijnaU synopsa
synoptyczne EwangelieTK BibliaTS Nowy Testament
SyrachNU SyracydesTS Stary Testament
SyracydesU Syrach
Szatan[wybrano termin, który jest nazwąwłasną, dlatego pisany dużą literą]
NU diabełTS duchy
ślubU śluby zakonne
śluby zakonne[nie używać do oznaczenia sakra-mentu małżeństwa]
NU ślubprofesja zakonna
TK zakonrady ewangeliczne
47
śmierć
śmierćTK człowiek
pogrzebTS życie
świątynia
święceniaU sakrament kapłaństwa
świętoTS liturgia
świętyTS człowiek
TalmudTS judaizm
targumTS judaizm
teizmTK Bóg
teodyceaTK Bóg
teofaniaTK Bóg
objawienieTS religia
teologia
teologia apofatycznaU apofatyczna teologia
teologia biblijnaNU biblijna teologia
TK biblia
teologia dogmatyczna
teologia duchowości[należy odróżnić od teologii życiawewnętrznego, której przedmiotemsą wnioski wynikające z teologii(dogmatycznaj, moralnej itd.), jakiemożna zastosować w życiu ducho-wym]
TK duchowość
teologia ekumenicznaU ekumenizm
teologia ekumenizmuU ekumenizm
teologia fundamentalna[należy odróżnić termin od apologe-tyki]
TK objawienie
teologia moralnaTK człowiek
teologia negatywnaU apofatyczna teologia
teologia pastoralnaTK człowiek
teologia życia wewnętrzne-go
TK duchowość
48
Wielki Post
tradycjaTK biblia
ojcowie Kościoła
traktat
transcendencjaTK Bóg
transsubstancjacjaTK przeistoczenieTS Eucharystia
TritoizajaszTS prorok
Trójca ŚwiętaTK Bóg
trybunałTK sąd
Trzeci List św. JanaU List św. Jana 3
ubóstwoTK rady ewangeliczneTS duchowość
unia hipostatycznaTK Bóg
Jezus Chrystusmonofizytyzm
uniwersytetTK uczelnia
akademia
uroczystośćTS liturgia
Urząd KościołaU Urząd Nauczycielski Kościoła
Urząd Magisterim KościołaU Urząd Nauczycielski Kościoła
Urząd Nauczycielski Ko-ścioła
NU Magisterium KościołaUrząd Magisterim KościołaNauczycielski Urząd KościołaUrząd Kościoła
TK kościół
usprawiedliwienieTK Jezus Chrystus
człowiekTS soteriologia
wcielenieTS Jezus Chrystus
wiaraTK nadzieja
miłośćTS cnota
Wieczerza PańskaU Eucharystia
WielkanocTK PaschaTS liturgia
Wielki PostTS liturgia
49
Wielki Tydzień
Wielki TydzieńTK Pascha
TS liturgia
wikariuszTK proboszcz
biskup
wizytacjaTK biskup
parafia
wniebowstąpienie
Wniebowzięcie Maryi Pan-ny
TS Maryja
wspólnotaTK kościół
Wspólnota AnglikańskaU Anglikańska Wspólnota
WulgataTK biblia
wyprawa
wyprawa krzyżowaTK Islam
zakony rycerskiekrucjata
wyznanie wiaryU symbol wiary
wyzwolenieTK człowiek
Jezus ChrystusTS soteriologia
ZachariaszTS prorok
zadośćuczynienieTK grzech
Jezus Chrystus
zakonTK człowiek
śluby zakonnerady ewangeliczne
TW mnich
zakonnikU mnich
zasługaTK człowiek
ZbawicielTK Jezus Chrystus
ZbawicielU Jezus Chrystus
zbawienieTK Jezus ChrystusTW zbawiciel
zbórU kościół (budynek)
zesłanie Ducha ŚwiętegoTK Duch Święty
50
zmartwychwstanie
zgromadzenie biskupów
U synod
zło
TK człowiek
Szatan
zmartwychwstanieTK Jezus Chrystus
śmierć
życieTK człowiek
ŻydTS judaizm
51
abba
2. DEFINICJE I UWAGI
abbawyraz pochodzenia aramejskiego, w żydowskiej literaturze pozabiblijnej ma zna-czenie świeckie, w Nowym Testamencie stanowi formułę modlitewną, dziecięcegozwrócenia się do Boga (EK, t.1, k.5)
sskfid-1
abiogenezaproces spontanicznego i bezpośredniego kształtowania się materii żywej ze związ-ków organicznych nieożywionych, w filozofii przyrody okres w dziejach Ziemi, wktórym życie organiczne nie stanowiło realnego bytu aktualnego (EK, t.1, k.16)
sskfid-2
ablucjarytualne obmycie ciała lub jego części, nadto przedmiotów sakralnych (EK, t.1,k.17)[przyjęto termin obcojęzyczny odrzucając terminy polskie, ponieważ stanowi onnazwę własną czynności obmycia rytualnego]
sskfid-3
aborcjabezpośrednie przerwanie ciąży, to znaczy zamierzone jako cel lub środek (KKK2271)
sskfid-4
Absoluttermin filozoficzny, byt doskonały, pierwotny, niezależny, bezwzględny, posiadającyrację swojego istnienia w sobie, pełnia bytu (EK, t.1,k.32)
sskfid-620
52
adwent
achemenidzidynastia perska (558-330 przed Chrystusem), dzieje achemenidów rozpoczynawstąpienie na tron 558 prz.Chr. Cyrusa II Wielkiego (EK, t.1, k.56)
sskfid-5
adhortacjarodzaj dokumentu papieskiego (xpk)
sskfid-6
administracja apostolskakościelna jednostka organizacyjna podobna do biskupstwa, stanowi rozwiązanie pro-wizoryczne (EK. t.1,k.90)
sskfid-7
adopcja (teologia)usynowienie człowieka przez Boga w odróżnieniu od wynikającego z natury syno-stwa Bożego Jezusa (EK, t.1,k.93)[nie należy mylić tego terminu z ”duchową adopcją”]
sskfid-8
adopcjonizmogólna nazwa na określenie wszystkich poglądów, które widziały w Chrystusie tylkoczłowieka, posiadającego w szczególny sposób Ducha Świętego i ”adoptowanego”prze Boga jako Syn (K. Rahner, H. Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny, tł. T.Mieszkowski, P. Pachciarek, IW PAX, Warszawa 1987,2)
sskfid-9
adoracjasłowa, gesty lub inne znaki uważane za wyraz czci i szacunku; w sensie religijnym aktczci oddawany bóstwu, osobom przypisującym sobie prerogatywy bóstwa, świętymoraz przedmiotom związanym z bóstwem i ze świętymi (EK, t.1,k.95)
sskfid-10
adwentw liturgii rzymskiej okres poprzedzający Boże Narodzenie (EK, t.1,k.112)
sskfid-12
53
adwentyści
adwentyścinazwa kilku wspólnot wyznaniowych głoszących bliskie przyjście Chrystusa (EK,t.1,k.114)
sskfid-13
adwentyzmruch religijny, którego doktryna przypisuje szczególne znaczenie wierze w powtórneprzyjście Chrystusa (Religia.Encyklopedia PWN, t.1,s.64)
sskfid-15
afektstan uczuciowy o silnym natężeniu (...) w teologii moralnej okoliczność zminiejsza-jąca lub zwiększająca odpowiedzialność moralną; w prawie kanonicznym okolicz-ność wyłączająca, zmniejszająca lub zwiększająca poczytalność przestępcy (EK,t.1,k.126-128)
sskfid-16
afrochrystianizmogólna nazwa wspólnot religijnych Czarnej Afryki, których doktryny wywodzą się znauk Chrystusa, są jednak zabarwione rodzimą tradycją kuturową i z nią związane(Religia. Encyklopedia PWN, t.1, s.71)
sskfid-17
agapawspólny posiłek chrześcijan spożywany na pamiątkę Ostatniej Wieczerzy ... wewczesnym chrześcijaństwie były związane z sakramentem eucharystii, pod koniecII wieku utraciły charakter liturgiczny (Religie. Encyklopedia PWN, t.1, s.86)
sskfid-18
agenda1. spis i porządek czynności kościelnych; 2. porządek nabożeństwa z wyszczegól-nieniem cząści liturgicznych, w tym części zmiennych w trakcie roku kościelnego;3. księga liturgiczna (Religia. Encyklopedia PWN, t.1,88)
sskfid-19
Aggeuszżył na przełomie VI i V w. przed Chrystusem, jeden z proroków mniejszych; odegrałwielką rolę w odbudowie świątyni jerozolimskiej (EK, t.1,k.175)
54
akademia
sskfid-229
aggiornamentotermin oznaczający dostosowanie się do aktualnych potrzeb; w odniesieniu do Ko-ścioła katolickiego wszedł w powszechne użycie za pontyfikatu Jan XXIII (EK, t.1,175)[termin pokrewny używany zamiennie z terminem głównym]
sskfid-20
agnostycyosoby opowiadające się za agnostycyzmem (xpk)
sskfid-21
agnostycyzmstanowisko filozoficzne i teologiczne wykluczające możliwość poznania Absolutu,ograniczające możliwości poznawcze człowieka do zjawisk zmysłowych, negująceczęściowo lub całkowicie możliwość poznania obiektywnej rzeczywistości (Religia.Encyklopedia PWN, t.1,s.95)[termin filozoficzny, ale obecnie używany jest w wielu różnych znaczeniach]
sskfid-22
Agnus Deiw liturgii rzymskiej tekst błagalny poprzedzający udzielenia komunii św.; wezwa-niami Agnus Dei kończą się także litania; jako modlitewne wezwanie występujerównież w liturgii nabożeństwa komunijnego w Kościołach Ewangelickich (Religia.Encyklopedia PWN, t.1,s.96)
sskfid-23
agrafonsłowa przypisywane Jezusowi, których nie ma w Ewangeliach, bądź też występująjako lekcje odosobnione i poświadczone przez nieliczne lub mniej ważne kodeksy(EK, t.1, k.190-191)
sskfid-25
akademiawyższa uczelnia teologiczna, humanistyczna (EK, t.1, k.209)
sskfid-623
55
Akadowie
Akadowiemieszkańcy Akadu - imperium założonego przez Sargona Wielkiego ok. 2350 przedChrystusem; dla badań biblijnych ważne są zabytki piśmiennictwa sporządzone wjęzyku akadyjskim (xpk)
sskfid-26
akatyst1. w liturgii bizantyjskiej nabożeństwo złożone z modlitw i piśni ku czci Chrystusa,Najświętszej Marii Panny i świętych, odmawianych i śpiewanych na stojąco; takżeświęto Zwiastowania; 2. największy zabytek bizantyjskiej liturgii i poezji religijnej,skomponowany w VI w. przez Romana Melodosa ku czci Matki Bożej (Religia.Encyklopedia PWN, t.1,s.113)[z uwagi na wieloznaczność terminu w zapisach bibliograficznych używać wraz zterminami osób, których dotyczy np. *akatyst*Jezus Chrystus]
sskfid-27
Akcja Katolickaw znaczeniu ogólnym apostolat świeckich, w ścisłym organizacje katolickie stano-wiące formę działania tego apostolatu (EK, t.1,k.227n)
sskfid-28
aklamacje liturgicznekrótkie formuły, którymi zgromadzenie liturgiczne wielbi Boga lub potwierdza jakąśczynność lub modlitwę liturgiczną celebransa (EK, t.1,k.238)
sskfid-29
akolitamężczyzna pomagający diakonowi lub kapłanowi w posłudze sprawowania Eucha-rystii; rozdziela komunię św. oraz wystawia Najświętszy Sakrament w czasie nabo-żeństwa eucharystycznego (Religia. Encyklopedia PWN, t.1, s.117)
sskfid-30
akomodacjadostosowanie form przepowiadania Ewangelii oraz naukowej systematyzacji treściobjawienia do mentalności odbiorcy w zależności od rozwoju i zmienności prądówumysłowych w różnych czasach i kulturach (EK, t.1,k.241)
sskfid-31
56
aleksandryjska liturgia
akrostychsłowo, imię, zdanie utworzone z pierwszych sylab (liter) następujących po sobiewierszy lub strof poematu, także utwór wierszowany o takim charakterze (Religia.Encyklopedia PWN, t.1, s.119)
sskfid-32
aksjologiateoria wartości lub wartościowania (EK t.1,kol.256)
sskfid-33
akty Stolicy Apostolskiejurzędowe pisma zawierające autorytatywne nauczanie Stolicy Apostolskiej wsprawach wiary, moralności i dyscypliny kościelnej (Religia.Encyklopedia PWN,t.1,s.123)
sskfid-35
albaszata liturgiczna z białego płótna, sięgająca stóp, przepasana paskiem(EK,t.1,k.291)
sskfid-37
albigensiodłam katarów działający w Langwedocji od 1 połowy XII w do 1321 r. (Religia.Encyklopedia PWN, t.1 s.134)
sskfid-36
alegoriamotyw lub zespół motywów w utworze literackim lub dziele plastycznym posiada-jący dwa plany znaczeniowe - pierwszy, ukazany wprost, w postaci konkretnychobrazów, i drugi, o charakterze uniwersalnym, domyślnym, ale wyraźnie sugerowa-nym przez autora (Religia. Encyklopedia PWN, t.1,s.138)
sskfid-38
aleksandryjska liturgiaryt sprawowania Eucharystii ukształtowany w gminie aleksandryjskiej w pierwszychtrzech wiekach odtworzony głównie na podstawie pism Klemensa Aleksandryjskie-go, Orygenesa oraz Dionizego Wielkiego (EK, t.1, k.347)
sskfid-40
57
aleksandryjska szkoła egzegetyczna
aleksandryjska szkoła egzegetycznakierunek naukowy reprezentowany przez egzegetów Aleksandrii w II-IV w.; opierałsię on na przekonaniu, że nie można poprzestać na dosłownym rozumieniu tekstu,gdyż zawiera on sens głębszy, odmienny od wyrazowego (EK, t.1,k.347n)
sskfid-39
Alfa i Omegapierwsza i ostatnia litera alfabetu greckiego, pochodzący z tekstów Apokalipsy św.Jana religijny symbol Boga jako praprzyczyny i ostatecznego celu wszechrzeczy,a także Chrystusa, który nazwał siebie mianem Pierwszego i Ostatniego (Religia.Encyklopedia PWN, t.1,s.151)
sskfid-41
Allahnazwa jedynego Boga w islamie (Religia. Encyklopedia PWN, t.1,159)
sskfid-42
allelujaradosne wezwanie do sławienia Boga; w Starym Testamencie; w liturgii; w muzycereligijnej (Ek, t.1, k.377n)
sskfid-44
allokucjauroczyste przemówienie papieża wygłoszone do kardynałów na konsystorzu tajnym,do innych osób podczas audiencji lub do wiernych w czasie uroczystości kościelnych;w allokucji papież przedstawia aktualną naukę lub stanowisko Kościoła (Religia.Encyklopedia PWN, t.1, s.161)
sskfid-45
altruizmtermin na oznaczenie bezinteresownego dążenia woli skierowanej na dobro drugich(EK, t.1, k.393)
sskfid-46
alumnuczeń lub student seminarium duchownego (EK, t.1,k.394)
sskfid-47
58
Amos
ambasadaprzedstawicielstwo dyplomatyczne najwyższego stopnia przy obcym rządzie (MSJP,s.10)
sskfid-624
ambonakazalnica, podest ustawiony w nawie kościoła nad podłogą, jako miejsce do wygła-szania kazań (EK, t.1, k.407)
sskfid-48
amenformuła uroczystego potwierdzenia; w Piśmie św.; w liturgii (EK, t.1, k. 418)
sskfid-49
amfiktioniazwiązek jednostek etnicznych lub politycznych utworzony dla celów religijnych (Re-ligia. Encyklopedia PWN, t.1, s.190)
sskfid-50
Ammoniciplemię aramejskie, wg Biblii wywodzące się od Lota, prawdopodobnie od XII w. za-mieszkiwali tereny na wschód od Jordanu (Religia. Encyklopedia PWN, t.1, s.193)
sskfid-51
Amorycilud semicki, który na przełomie III i II tysiąclecia przed Chrystusem opanował Me-zopotamię i założył w niej szereg państw, zjednoczonych ok. 1750 r. przez Hammu-rabiego. [Ta definicja została zmieniona w stosunku do oryginału] ((por.) Religia.Encyklopedia PWN, t.1, s.194)
sskfid-52
Amosżył w VIII w. przed Chrystusem; najstarszy z proroków mniejszych (EK, t.1,k.465)
sskfid-53
59
amulet
amuletmagiczny przedmiot, środek ochronny mający chronić jego nosiciela lub użytkow-nika przed wrogimi mocami (Religia. Encyklopedia PWN, t.1,s.196)
sskfid-54
anabaptyści1. we wczesnym chrześcijaństwie nazwa donatystów (...) 2. wspólna nazwa powsta-łych w XVI w. protestanckich grup wyznaniowych negujących ważność chrztu nie-mowląt i praktykujących chrzest dorosłych (Religia. Encyklopedia PWN, t.1,s.199)
sskfid-55
anachorecipustelnicy żyjący w odosobnieniu, oddający się ascezie i modlitwie (Religia. Ency-klopedia PWN, t.1,s.199)
sskfid-56
anaforaw sensie właściwym wielka modlitwa eucharystyczna; w sensie zawężonym da-ry ofiarne, welon do ich nakrywania, obrzęd przynoszenia darów ofiarnych (EK,t.1,k.475)
sskfid-57
analiza narratywnajedna z metod badań literackich używanych w biblistyce (xpk)
sskfid-58
analogiapodobieństwo, zwłaszcza oparte na odpowiedniości relacji, upodobnienie przez pro-porcję (EK, t.1,k.491)
sskfid-59
anamnezamodlitwa wspominająca zbawcze działo Chrystusa, mękę, śmierć, zmartywchwsta-nie i wniebowstąpienie (Religia. Encyklopedia PWN, t.1,s.208)
sskfid-60
60
Anioł Stróż
angelologiadział teologii systematycznej, której przedmiot stanowią aniołowie (EK,t.1,k.549)
sskfid-61
anglikaniewyznawcy anglikanizmu (xpk)
sskfid-62
anglikanizmokreślenie całokształtu doktryny i praktyki religijnej właściwej wspólnocie chrześci-jan uznającej duchowe zwierzchnictwo arcybiskupa Canterbury (Religia. Encyklo-pedia PWN, t.1,s.231)
sskfid-63
Anglikańska Wspólnotazwiązek autonomicznych Kościołów uznających duchowy prymat arcybiskupa Can-terbury (Religia. Encyklopedia PWN, t.1,s.233)[termin Kościół Anglikański określa oficjalny, państwowy kościół Anglii i jako teminwęższy został odrzucony]
sskfid-64
aniołistota duchowa, w hierarchii bytów zajmująca miejsce między Bogiem a ludźmi(EK,t.1,k.605)
sskfid-67
Anioł Pański (modlitwa)modlitwa odmawiana 3 razy dziennie dla uwielbienia wcielenia Jezusa Chrystusa ioddania czci Najświętszej Marii Pannie (Religia. Encyklopedia PWN,t.1,s.242)
sskfid-65
Anioł Stróżanioł dany przez Boga każdemu człowiekowi; ma służyć mu na drodze życia ipomagać w dążeniu do zbawienia (Religia. Encyklopedia PWN, t.1,s.242)
sskfid-66
61
annaty
annatyopłaty składane corocznie do skarbu papieskiego przez duchownych otrzymującychbeneficja od Stolicy Apostolskiej (Religia. Encyklopedia PWN,t.1,s.244)
sskfid-68
antiocheńska szkoła egzegetycznanazwa zapoczątkowanego ok.280 przez Lukina z Samosat kierunku i metody badańegzegetycznych (...) oparła się na sensie wyrazowym i historycznym (EK,t.1,k.647)
sskfid-72
antropocentryzmpogląd uznający człowieka za centrum całej rzeczywistości (Religia. EncyklopediaPWN,t.1,256)
sskfid-71
antropologianauka o człowieku (xpk)
sskfid-70
antropomorfizm1. przypisywanie cech ludzkich przyrodzie żywej lub martwej 2. przypisywanie Bo-gu (bóstwu) cech fizycznych bądź psychicznych właściwych człowiekowi (Religia.Encyklopedia PWN,t.1,s.261)
sskfid-69
Antychrystprzeciwnik Mesjasza, jednostkowe lub zbiorowe określenie sił przeciwnych Chrystu-sowi (EK,t.1.k.708)
sskfid-73
antyfonakrótki refren używany w liturgii (Religia. Encyklopedia PWN, t.1,s.264)
sskfid-74
antyfonarzeksięga liturgiczna Kościoła łacińskiego zawierająca początkowo antyfony mszalne ioficjum brewiarzowe, a od ok.XI w. teksty i melodie antyfon i responsoriów oficjumbrewiarzowego (EK,t.1,k.711)
62
apokatastaza
sskfid-75
antyklerykalizmdążenie do ograniczenia wpływów kleru w życiu społecznym i politycznym (EK,t.1, k.715)
sskfid-625
antypapieżosoba nieprawnie obrana papieżem w czasie wakansu Stolicy Apostolskiej lub zażycia legalnego papieża (EK, t.1,k.727)
sskfid-76
antysemityzmtermin, za pomocą którego określa się najczęściej wszystkie wrogie postawy i czynywrogie wobec Żydów (Religia. Encyklopedia PWN,t.1,s.269)
sskfid-77
apofatyczna teologiateologia stosująca w poznaniu Boga metodę negacji (...) wychodząc z założenia,że natura Boga i tajemnice wiary są niepoznawalne na drodze czysto rozumowej(EK,t.1,k.745)
sskfid-78
apoftegmatzbiór sentencji słynnych mnichów, ascetów, opis ich czynów, przykłady chrześci-jańskiej postawy (Religia. Encyklopedia PWN, t.1,s.279)
sskfid-79
apokaliptykagatunek literacki popularny w literaturze judaistycznej i wczesnochrześcijańskiej(...) odwołujący się do objawienia Bożego dotyczącego końca historii i świata (Re-ligia. Encyklopedia PWN,t.1,s.281)
sskfid-80
apokatastazaw teologii katolickiej przywrócenie całego stworzenia do jedności z Bogiem orazostateczne zwycięstwo dobra w całym wszechświecie (EK,t.1,k.755)
sskfid-81
63
apokryf
apokryfstarożytne pisma żydowskie i wczesnochrześcijańskie, księgi ukryte, przeznaczonedla wtajemniczonych, które z względu na tytuł lub tematyką upodabniają się doksiąg biblijnych, ale nie zostały uznane przez Kościół za natchnione i kanoniczne(Religia. Encyklopedia PWN,t.1,s.284)
sskfid-82
apolinaryzmdoktryna chrystologiczna Apolinarego z Laodycei (...), głosił, że w Chrystusie duchzostał zastąpiony przez boski Logos, w konsekwencji zanegował istnienie ludzkiejnatury Chrystusa (Religia. Encyklopedia PWN, t.1,s.294)
sskfid-83
apologecipisarze II-IV w, którzy podjęli obronę chrześcijaństwa wobec pogaństwa i judaizmu(EK, t.1,k.776)
sskfid-84
apologetykanazwa działu teologii zajmującego się obroną prawd wiary, uzasadnianiemprawdziwości twierdzeń religii i słuszności jej roszczeń (Religia. EncyklopediaPWN,t.1,s.296)
sskfid-85
apostataczłowiek dopuszczający się apostazji (xpk)
sskfid-86
apostazjaodstępstwo od istotnych prawd wiary (Religia. Encyklopedia PWN,t.1,s.297)
sskfid-87
apostolatuczestnictwo w boskiem posłannictwie Chrystusa, mające na celu przekazanie czło-wiekowi egzystencji nadprzyrodzonej (EK, t.1.k.797)
sskfid-88
64
archiprezbiter
apostołw ewangeliach wybrani uczniowie Jezusa, świadkowie Jego życia i zmartwychwsta-nia (Religia. Encyklopedia PWN,t.1,300)
sskfid-90
apropriacjaw teologii przypisywanie cechy właściwej wszystkim trzem osobom Trójcy Świętejtylko jednej z nich (Religia. Encyklopedia PWN,t.1,s.302)
sskfid-91
Aramejczycygrupa plemion semickich, które ok. 2 tysiąclecia przed Chrystusem zamieszkiwałytereny nad środkowym Eufratem (EK,t.1,k.859)
sskfid-92
archetypokreślenie wzorca psychicznego (...) obecnie funkcjonuje przede wszystkim w psy-chologii (...) a także w koncepcjach religioznawczych o orientacji fenomenologicznej(Religia. Encyklopedia PWN,t.1,s.317)
sskfid-93
archidiakonaturząd i jednostka terytorialna dawnej administracji diecezjalnej, na czele której stałarchidiakon (EK,t.1,k.869)
sskfid-94
archidiecezjajednosta terytorialna wyższej administracji kościelnej, geneza niejasna w związku zniesprecyzowanym określeniem i zamiennym używaniem pojęć arcybiskup i metro-polita oraz archidiecezja i metropolia (EK,t.1,k.873-874)
sskfid-95
archiprezbiterkapłan obdarzony godnością zastępcy biskupa w wykonywaniu funkcji liturgicznej,godność w kapitule (EK, t.1, k.875)
sskfid-626
65
arcybiskup
arcybiskuptytuł biskupa zarządzającego archidiecezją lub metropolią (Religia. EncyklopediaPWN,t.1,s.320)
sskfid-96
arcybractwobractwo dysponujące specjalnymi przywilejami i odpustami oraz prawem agrego-wania i zakładania innych bractw (Religia. Encyklopedia PWN,t.1,s.320)
sskfid-97
arcykapłanzwierzchni urząd kapłański nad świętynią i kultem, istniał w judaizmie (...) orazw religiach hellenistycznych (...) Ojcowie Kościoła wspominają o arcykapłaństwieJezusa (Religia. Encyklopedia PWN,t.1,s.321)
sskfid-98
arianizmnauka teologiczna Ariusza dotycząca natury związku Ojca i Syna w chrześcijańskiejdoktrynie o Trójcy Świętej (Religia. Encyklopedia PWN,t.1,s.327)
sskfid-99
Arka Noegowg Rdz 6,14-8,19 drewniany dom przystosowany do pływania po wodach potopu(EK,.t.1,k.921)
sskfid-100
Arka Przymierzaprzenośna zdobiona skrzynia będąca jednym z głównych kultowych sprzętów sta-rożytnych Izraelitów (Religia. Encyklopedia PWN,t.1,s.330)
sskfid-101
ars moriendizbiór rozważań, wskazówek i napomnień służących przygotowaniu się człowieka naprzyjęcie śmierci (Religia. Encyklopedia PWN,t.1,s.340)
sskfid-102
66
autokefalia
ascetaczłowiek uprawiający ascezę z racji religijno-moralnych (EK,t.,k.974)
sskfid-103
ascetykadział teologii zajmujący się kształtowaniem duchowej postawy chrześcijanina(EK,t.1,k.975)
sskfid-104
ascezazobowiązania i praktyki dobrowolnego wyrzeczenia się pewnych dóbr, wartości, ro-dzajów aktywności życiowej oraz podmiotowe ograniczenie lub modyfikowanie spo-sobów bycia, nakierowane na cel religijny (Religia. Encyklopedia PWN,t.1,s.353)
sskfid-105
asymilacjaprzyswajanie nowych treści i włączanie ich w posiadany system wiedzy (EK, t.1,k.1016)
sskfid-627
Asyryjczycyplemię semickie, które prawdopodobnie w początkach II tysiąclecia przed Chry-stusem osiedliło się między Tygrysem a jego lewymi dopływani Wielkim i MałymZabem (EK,t.1,k.1019)
sskfid-106
ateizmpoglądy teoretyczne lub postawy praktyczne, negujące istnienie Boga (Religia. En-cyklopedia PWN,t.1,s.379)
sskfid-107
autokefaliaforma ustrojowa w Kościele prawosławnym, polegająca na samodzielności i odręb-ności Kościołów krajowych (Religia. Encyklopedia PWN,t.1,s.415)
sskfid-108
67
Baal
Baalbóstwo semickie, którego kult rozpowszechniony był zwłaszcza u zachodnich semi-tów od północnego Libanu aż do Egiptu (EK,t.1,k.1227)
sskfid-109
Badacze Pisma Świętegonazwa wspólnot religijnych powstałych na gruncie protestantyzmu, nawiązującychdo tradycji antytrynitaryzmu, millenaryzmu i adwentystów (Religia. EncyklopediaPWN, t.1, s.456)
sskfid-110
bahaizmreligia powstała na gruncie islamu szyickiego, z wyraźnymi elementami religii mono-teistycznych, wywodząca się bezpośrednio z babizmu (Religia. Encyklopedia PWN,t.1,s.459)
sskfid-111
bajanizmkierunek w teologii stanowiący próbę pogodzenia protestanckiej doktryny o łasce zaugustynizmem (Religia. Encyklopedia PWN, t.1,s.469)
sskfid-112
Balaamw Lb 22,5-24,25 wieszcz pogański, syn Beora z Pator, wezwany przez Balaka, królaMoabu, aby (...) pomógł mu w walce z Izraelitami (EK,t.1,k.1272)
sskfid-113
banicjazmuszenie osoby do stałego opuszczenia miejsca pobytu ((xms))
sskfid-628
baptysteriummiejsce służące do udzielania chrztu (EK, t.1, k.1308)
sskfid-629
68
Benedictus (modlitwa)
baptyściwyznawcy baptyzmu (Religia. Encyklopedia PWN, t.1,s.476)
sskfid-114
baptyzmwyznanie protestanckie powstałe w łonie reformacji angielskiej (...) zakwestionował(...) chrzest niemowląt, zespolenie Kościoła z państwem i przymus religijny (Religia.Encyklopedia PWN, t.1,s.476)
sskfid-115
Baranek Boży (modlitwa)określenie Jezusa jako ofiary za grzechy ludzi (Religia. Encyklopedia PWN,t.1,s.481)
sskfid-116
Bartłomiejjeden z dwunastu apostołów, czasem utożsamiany z Natanaelem (Religia. Ency-klopedia PWN, t.1,s.492)
sskfid-117
Baruchżył na przełomie VII i VI w. przed Chrystusem, syn Neriasza, towarzysz i sekretarzproroka Jeremiasza (Religia. Encyklopedia PWN, t.1,s.494)
sskfid-118
bazylikasakralna budowla halowa, podzielona rządami kolumn (EK, t.2, k.149)
sskfid-630
beatyfikacjaakt uznania zmarłej osoby za błogosławioną oraz wyrażenie zgody na jej publicznykult (Religia. Encyklopedia PWN, t.1,s.513)
sskfid-119
Benedictus (modlitwa)pieśń dziękczynna przypisywana Zachariaszowi, który miał ją zaintonować z okazjinarodzin syna, Jana Chrzciciela, w liturgii katolickiej jest stałym elementem jutrzni(Religia. Encyklopedia PWN, t.2,s.10)
69
beneficjum
sskfid-120
beneficjumw prawie kanonicznym urząd kościelny z własnym uposażeniem (EK,t.2,k.262)
sskfid-122
Bibliazbiór ksiąg świętych w judaizmie i chrześcijaństwie (Religia. Encyklopedia PWN,t.2,s.71)
sskfid-124
biblistykaogół dyscyplin naukowych służących poprawnemu odczytaniu Biblii (Religia. En-cyklopedia PWN, t.2,s.99)
sskfid-123
bierzmowaniejest to sakrament umocnienia w wierze (Słownik Teologiczny, red. A. Zubierbier,Księgarnia św. Jacka, Katowice 1998,s.61)
sskfid-594
bioetykawiedza normatywna obejmująca problematykę moralną, wynikającą ze strukturzwiazanych z rozwojem nauk biomedycznych (EK,t.2,k.568)
sskfid-125
biskupnajwyższy święcenami członek hierarchii kościelnej lub urząd kościelny(EK,t.2,k.587)
sskfid-126
bluźnierstwodobrowolne i świadome znieważanie słowami, myślami lub czynami Boga i świętychoraz przedmiotów kultu (Religia. Encyklopedia PWN, t.2,s.147)
sskfid-127
70
bractwo
błogosławieństwożyczenie lub uzyskanie specjalnej przychylności Bożej dla jednostki lub wspólnotypoprzez odpowiednie słowa lub symboliczne gesty sakralne (EK,t.2,k.682)
sskfid-129
błogosławionyczłowiek, którego w procesie beatyfikacyjnym uznano za zaliczonego do grona prze-bywających w niebie (xpk)
sskfid-128
bogomiliuczestnicy ruchu religijno-społecznego, zapoczątkowanego w X w. przez Słowianbułgarskich (...) głosili dualizm ducha i materii, uważali, że Bóg miał dwóch synówLogosa (Chrystusa) i zbuntowanego przeciw Ojcu Satanaela, twórcy widzialnegoświata (Religia. Encyklopedia PWN, t.2,s.165)
sskfid-130
Bogurodzica (pieśń)najdawniejsza zachowana polska pieśń religijna (Religia. Encyklopedia PWN,t.2,s.167)
sskfid-131
bojaźń Bożalęk budzący się w człowieku pod wpływem wielkości, świętości i majestatu Boga(EK, t.2,k.740)
sskfid-132
Bógponadziemska istota osobowa lub personifikowana, będąca racją egzystencji całejrzeczywistości kosmicznej, a przede wszystkim celem życia człowieka, niemal wewszystkich religiach stanowi przedmiot wierzeń i kultu (EK t.2,k.885)
sskfid-133
bractwoświeckie zrzeszenie wiernych w kościele katolickim i prawosławnym (xpk)
sskfid-134
71
bractwo kościelne
bractwo kościelnezrzeszenie religijne erygowane dekretem przez władzę kościelną i pozostające podjej zwierzchnością (EK, t.2, k.1013)
sskfid-632
breweurzędowe pismo papieskie, mniej uroczyste niż bulla, zawierająca dekrety, zarzą-dzenia (EK, t.2, k.1064)
sskfid-633
brewiarzksięga liturgiczna Kościoła rzymskiego, zawierająca teksty modlitw godzin kano-nicznych (EK, t.2,k.1064)
sskfid-135
bullauroczyste pismo papieskie w języku łacińskim sporządzone na pergaminie i zaopa-trzone w pieczęć (EK, t.2,k.1192)
sskfid-136
byt (ontologia)w znaczeniu potocznym - coś co jest (...) w metafizyce - każda treść istniejąca,ujęta w aspekcie istnienia (EK, t.2,k.1250)
sskfid-137
Całun Turyńskibiałe lniane płótno o wymiarach 4,36x1,10m, na którym jest widoczne tajemniczepodwójne odbicie ciała mężczyzny, nauka stara się odpowiedzieć na pytanie, czyjest to płótno grobowe Jezusa (Religia. Encyklopedia PWN, t.2,326)
sskfid-138
celebraobrzędy liturgiczne lub ich sprawowanie (EK, t.2,k.1389)
sskfid-139
72
ceroferariusz
celebransduchowny sprawujący liturgię na mocy święceń kapłańskich (EK, t.2,k.1389)
sskfid-140
celibatstan bezżeństwa obierany w duchu wiary zazwyczaj jako zobowiązanie, związaneze ślubem czystości lub święceniami wyższymi (EK, t.2,k.1395)
sskfid-141
cenobicipustelnicy uprawiający życie zakonne polegające na wspólnym zamieszkiwaniu, pra-cy i modlitwie pod kierownictwem opata (Religia. Encyklopedia PWN, t.2,s.391)
sskfid-142
cenzura kościelnaurzędowa kontrola pism lub książek pod względem ich zgodności z zasadami wiaryi moralności (EK, t.3,k.2)
sskfid-143
ceremoniałksięga z przepisami uroczystego (z asystą) sprawowania liturgii w Kościele rzym-skokatolickim (EK, t.3,k.7)
sskfid-144
ceremoniarzduchowny lub świecki (...) kierujący sprawowaniem liturgii w Kościele rzymskoka-tolickim (EK,t.3,k.9)
sskfid-145
cerkiewnazwa świątyni w Kościołach prawosławnym i unickim (EK, t.3,k.11)
sskfid-146
ceroferariusznależąca do asysty osoba duchowna (najczęściej akolita) lub świecka nosząca pod-czas uroczystego sprawowania liturgii zapalone świeczniki (EK,t.3,k.398)
sskfid-147
73
cesarstwo
cesarstwoforma ustroju zapoczątkowana w starożytnym państwie rzymskim przez AugustaOktawiana (EK, t.3, k.26)
sskfid-634
cezaropapizmideologia głosząca zwierzchność państwa nad Kościołem lub ingerencję władcy wwewnętrzne sprawy kościelne (EK, t.3, k.41)
sskfid-635
charytologiapojęcie stosowane w teologii na określenie nauki o łasce Boga i Jego woli swoistegousynowienia człowieka (Religia. Encyklopedia PWN, t.2,s.416)
sskfid-148
charyzmatdar nadprzyrodzony, którego Chrystus uwielbiony udziela wiernym przez Du-cha Świętego w celu wypełnienia określonej służby we wspólnocie Ludu Bożego(EK,t.3,k.92)
sskfid-149
charyzmatykosoba posiadająca dary Ducha Świętego, także przywódca religijny mający świado-mość posiadania charyzmatu (Religia. Encyklopedia PWN, t.2,s.419)
sskfid-150
chasydyzmnazwa 3 religijnych ruchów pietystycznych w judaizmie (Religia. EncyklopediaPWN, t.2,s.419)
sskfid-151
chiliazmpogląd eschatologiczny, że bezpośrednio przed końcem świata nastąpi tysiącletniekrólowanie sprawiedliwych (EK, t.3, k.156)
sskfid-636
74
chwała Boża
chorał gregoriańskiwłasny śpiew liturgii rzymskiej Kościoła katolickiego; o jego specyfice stanowiąjednogłosowość, diatonika, opracie na skalach kościelnych, ścisły związek z liturgią,posługiwanie się jezykiem łacińskim oraz swobodna rytmika (Religia. EncyklopediaPWN, t.2,s.450)
sskfid-152
chrystologiadział teologii chrześcijańskiej zajmujący się osobą Jezusa Chrystusa (Religia. En-cyklopedia PWN, t.2,s.465)
sskfid-155
chrzcielnicazbiornik na wodę święconą przeznaczoną do udzielania sakramentu chrztu (Religia.Encyklopedia PWN, t.2,s.471)
sskfid-156
chrzestsakrament chrześcijańskiej inicjacji włączający człowieka do wspólnoty Ludu Bo-żego Nowego Przymierza przez obrzęd obmycia wodą w imię Trójcy Świętej(EK,t.3,k.352)
sskfid-157
chrześcijanienazwa wyznawców Jezusa Chrystusa (EK,t.3,s.378)
sskfid-158
chrześcijaństworeligia monoteistyczna i uniwersalna, powstała w I w., której istotą jest wiara wJezusa Chrystusa (Religia. Encyklopedia PWN, t.2,s.484)
sskfid-159
chwała Bożamajestat Boga, czyli uwidoczniona w dziele stworzenia jego potęga i okazałość, aw dziele zbawienia jego świętość (EK,t.3,k.429)
sskfid-160
75
cierpienie
cierpieniereakcja psychiki na zło fizyczne, psychiczne lub moralna (Słownik Teologiczny, red.A.Zubierbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1985,s.94)
sskfid-218
cmentarzmiejsce grzebania zmarłych (EK,t.3,k.517)
sskfid-161
cnotamoralnie uporządkowana postawa do realizowania czynów dobrych w określo-nej dziedzinie ludzkiego działania, będącego komponentem osobowości człowieka(EK,t.3,k.521)
sskfid-162
Credowyznanie wiary (...) będące stałą częścią mszy (EK, t.3,k.625)
sskfid-163
cudzjawisko nadprzyrodzone o charakterze religijnym, bedące znakiem Boga, skiero-wanym do człowieka (EK,t.3,k.642-643)
sskfid-164
cudzołóstwoakt współżycia płciowego osób, z których przynajmniej jedna związna jest małżeń-stwem z inną osobą (EK,t.3,k.658)
sskfid-166
człowiekistota rozumna zdolna do miłości (xpk)
sskfid-291
czyściecprzejściowy proces doskonalenia się człowieka po śmierci wtedy, gdy stan łaskiumożliwia mu zbawienie (EK,t.3,k.939)
sskfid-165
76
dekalog
czytania liturgiczneteksty biblijne, patrystyczne i hagiograficzne, czytane (niekiedy śpiewane) podczasliturgii (EK,t.3,k.94)
sskfid-167
dalmatykaszata liturgiczna w Kościele zachodnim, będąca wierzchnim uroczystym strojemdiakona, a ponadto strojem pontyfikalnym biskupa i asystujących mu kanoników(EK,t.3,k.982)
sskfid-168
Danielgłówna postać księgi Daniela (EK, t.3,k.1003)
sskfid-169
dary Ducha Świętegostałe uzdolnienia nadprzyrodzone udzielane przez Ducha Świętego, służące zbaw-czemu procesowi człowieka (EK,t.3,k.1033)
sskfid-170
deifikacjaubóstwienie osoby (EK,t.3,k.1103)
sskfid-171
deizmpogląd filozoficzny lub postawa przyjmująca istnienie Boga stwórcy, ale przeczącajego działaniu w świecie (EK,t.3,k.1104)
sskfid-172
dekalogzbiór etycznych zasad Przymierza, zawartego przez Boga z Izraelam pod górą Synaj(EK,t.3,k.1106)[przyjęto nazwę występującą w Biblii]
sskfid-173
77
dekanat
dekanatjednosta terytorialna w obrębie diecezji, obejmująca zazwyczaj kilka parafii, pozo-stająca pod kierownictwem dziekana (EK, t.3,k.1114)
sskfid-174
dekretpisemne lub ustne orzeczenie wyrażające akt kościelnej władzy ustawodawczej, ami-nistracyjnej albo sądowniczej (EK,t.3,k.1118)
sskfid-175
demokracjaforma ustroju państw, w którym władza należy do społeczeństwa (EK, t.3, k.1153)
sskfid-637
demonistota duchowa zajmująca miejsce pośrednie między bóstwem a człowiekiem i dzia-łająca na zgubę ludzką (EK,t.3,k.1157)
sskfid-176
demoralizacjaproces obniżenia poziomu moralnego życia człowieka, powstały w wyniku dezinte-gracji wartości (EK,t.3,k.1167)
sskfid-177
deontologianauka o obowiązkach w ogóle (EK,t.3,k.1176)
sskfid-178
desakralizacjaproces eliminowania elementów sakralnych z przekonań, postaw, struktur organi-zacyjnych i funkcji religijnych (EK,t.3,k.1189)
sskfid-180
Deuteroizajaszokreślenie domniemanego autora części księgi Izajasza Iz 40-55 (xpk)
sskfid-179
78
doketyzm
Deuterozachariaszokreślenie domniemanego autora części księgi Zachariasza Za 9-14 (xpk)
sskfid-181
devotio modernakierunek duchowości religijnej (...) będący przejawen tzw. ruchu zelantów w Nider-landach w XIV-XV w. (EK,t.3,k.1220)
sskfid-182
diakonduchowny wyższych święceń przygotowujący się do kapłaństwa (EK,t.3.k.1242)
sskfid-183
diakonaturząd kościelny lub święcnie o charakterze sakramentalnym (...) także posługasprawowana przez diakona (EK,t.3,k.1245)
sskfid-184
diakoniasłużebna postawa Kościoła i wspólnoty chrześcijańskiej wobec potrzeb człowieka(EK,t.3,k.1249)
sskfid-185
diecezjajednostka terytorialna Kościoła zachodniego zarządzana przez biskupa (EK,t.3,k.1307)
sskfid-186
dogmatdoktryna zawarta w objawieniu Bożym (EK, t.4, k.6)
sskfid-638
doketyzmzwolennicy poglądów gnostyckich i monofizyckich przypisujący Jezusowi Chrystu-sowi tylko pozorne ciało (EK, t.4,k.30)
sskfid-639
79
doksologia
doksologiaformuła modlitewna wychwalająca Boga w jego świętości i wszechmocy wyrażającamu dziękczynienie za dobro, jakie okazuje człowiekowi (EK,t.4,k.32)
sskfid-188
doktor Kościołatytuł nadawany świętym wyróżniającym się w swych pismach prawowiernością iwybitną wiedzą teologiaczną (EK,t.4,k.34)
sskfid-189
Duch Świętytrzecia osoba Trójcy Świętej (xpk)
sskfid-43
duchowieństwoogół osób stanowiących zhierachizowaną wspólnotę złożoną z podporządkowanychsobie stopni (EK, t.4, k.307)
sskfid-640
duchownyosoba spełniająca publiczne funkcje sakralne (...) powołana w drodze ordynacji,wyboru lub nominacji (EK,t.4,k.309)
sskfid-192
duchowość religijnaforma duchowego życia opartego na akceptacji sacrum jako wartości nadrzędnej(EK,t.4,k.330)
sskfid-193
duchysamoistne istoty osobowe, zajmujące pośrednie miejsce między bóstwem a człowie-kiem (EK,t.4,k.335)
sskfid-194
duszaczynnik ożywiający ciało ludzkie, będacy pierwszym źródłem ludzkiego poznania,racją tożsamości człowieka (EK,t.4,k.378)
80
dziesięcina
sskfid-447
duszpasterstwozorganizowana działalność zbawcza Kościoła, polegająca na służbie wobec człowie-ka przez głoszenie słowa Bożego, sprawowanie ofiary i sakramentów oraz interper-sonalne kontakty religijne, a także chrześcijańskie świadectwo życia (EK,t.4,k.390)
sskfid-195
dyktaturaforma władzy politycznej polegająca na nieograniczonym zdominowaniu państwaprzez jednostkę (EK, t.4, k.415)
sskfid-641
dyplomacjadziałalność regulująca stosunki między poszczególnymi państwami (EK, t.4, k.427)
sskfid-642
dyspensa kościelnazwolnienie od obowiązku zachowywania ustawy w szczególnym przypadku i dlasłusznej przyczyny (EK,t.4,k.446)
sskfid-196
dysputa teologicznawspólne dociekanie i rozprawianie na tematy teologiczne, mające charakter pole-miczny (EK, t.4, k.448)
sskfid-643
dziekanurząd przełożonego sprawującego określoną władzę w niektórych wspólnotach ko-ścielnych albo w niektórych zespołach kolegialnych (EK, t.4, k.586)
sskfid-644
dziesięcinapodatek pobierany przeważnie w naturze od podwładnych, obejmujący 10% ichdochodów (EK, t.4, k.600)
sskfid-645
81
dziewica
dziewicaosoba żyjąca indywidualnie lub wspólnotowo w dziewictwie na mocy ślubów lubprzyrzeczeń (EK,t.4,k.604)
sskfid-197
dziewictwopostawa wstrzemięźliwości od seksualnej aktywności człowieka, podjęta z motywówreligijnych (EK,t.4,k.609)
sskfid-198
ebionicijudeochrześcijańska sekta religijna istniejąca w początkach chrześcijaństwa w Pa-lestynie i Syrii (EK,t.4,k.636)
sskfid-199
edyktrozporządzenie panujęcego (MSJP, s.187)
sskfid-646
egalitaryzmpogląd społeczno-polityczny uznający za podstawę sprawiedliwego ustroju społecz-nego zasady całkowitej równości między ludźmi (SWO, s.173)
sskfid-647
egzegeza biblijnastosowanie zasad i reguł hermeneutycznych w celu wydobycia prawdziwego sensutekstu biblijnego (EK,t.4,k.710)
sskfid-201
eklezjologianauka o Kościele (EK,t.4,k.774)
sskfid-203
ekskomunikakościelna kara naprawcza, wyłączająca ochrzczonego ze współuczestnictwa z wier-nymi (EK,t.4,k.804)
sskfid-611
82
eschatologia
ekumenizmpoglądy i postawy wyrażające dążenie do zjednoczenia chrześcijan wszystkich wy-znań w jednym Kościele Chrystusowym (EK,t.4,k.853)
sskfid-202
elekcjawybór na jakieś stanowisko lub urząd (SWO, s.183)
sskfid-648
elektoratwyborcy dokonujący wyboru kogoś na urząd (SWO, s.183)
sskfid-649
encyklopedyścipisarze francuscy okresu oświecenie podzielający poglądy naukowe, społeczne i re-ligijne popularyzowane w Wielkiej Encyklopedii Francuskiej (EK, t.4, k.996)
sskfid-650
eparchiaw Kościołach wschodnich terytorium podległe metropolicie, a później biskupowi(EK, t.4, k.1017)
sskfid-651
episkopatwspólnota biskupów stanowiąca zespół prawowitych następców kolegium apostol-skiego, współpracujących z papieżem lub między sobą (EK, t.4, k.1041)
sskfid-652
eremitaosoba żyjąca w samotności i praktykująca ubóstwo, pokutę i modlitwę w celu ści-ślejszego zjednoczenia się z Bogiem i osiągnięcia zbawienia (EK, t.4, k.1069)
sskfid-653
eschatologiadokrtyna religijna dotycząca kresu istnienia świata oraz człowieka (EK,t.4,k.1105)
sskfid-204
83
etyka
etykanauka filozoficzna obejmująca zespół zagadnień moralności w relacji do moralnegodobra i zła (EK,t.4,k.1225)
sskfid-200
Eucharystiamisterium chrześcijaństwa, w którym dzięki wszechmocnym słowom JezusaChrystusa dokonuje się przeistoczenie chleba i wina w Ciało i Krew Pańską(EK,t.4,k.1239)
sskfid-205
eudajmonizmpogląd etyczny podkreślający, że osiągnięcie szczęścia jest najwyższym dobremmoralnym oraz ostatecznym ideałem i celem człowieka (EK,t.4,k.1285)
sskfid-206
Ewangeliatermin stosowany w Nowym Testamencie na określenie radosnego zwiastowanianadejścia zbawienia dokonanego przez Boga w słowach, czynach i osobie JezusaChrystusa (EK,t.4,k.1375)
sskfid-207
Ewangelia według św. Janapismo Nowego Testamentu, Ewangelia autorstwa świętgo Jana (xpk)
sskfid-209
Ewangelia według św. Łukaszapismo Nowego Testamentu, Ewangelia autorstwa świętego łukasza (xpk)
sskfid-210
Ewangelia według św. Markapismo Nowego Testamentu, Ewangelia autorstwa świętego Marka (xpk)
sskfid-211
84
faryzeusze
Ewangelia według św.Mateuszapismo Nowego Testamentu, Ewangelia autorstwa świętego Mateusza (xpk)
sskfid-212
ewangeliarzksięga liturgiczna zawierająca pełny tekst wszystkich Ewangelii, zastąpiona od XIw. zbiorem samych perykop (ewangelistarz) (EK,t.4,k.1384)
sskfid-213
ewangelizacjaprzepowiadanie światu Jezusa Chrystusa i jego ewangelii w celu realizacji zbawieniaczłowieka (EK, t.4, k.1436)
sskfid-654
Ezdraszkapłan z rodu Aarona i pisarz (...) jeden z odnowicieli kultycznej gminy jerozolim-skiej po niewoli babilońskiej (EK,t.4,k.1478)
sskfid-214
Ezechiaszkról Judy (715-687 lub 721-693 przed Chrystusem) (EK, t.4,k.1479)
sskfid-215
Ezechielprorok, syn Buziego, uprowadzony do Babilonii (EK,t.4,k.1480)
sskfid-216
farazwyczajowe określenie głównego kościoła parafialnego miasta, a w mieście biskupimkościoła drugiego po katedrze (EK, t.5, k.43)
sskfid-655
faryzeuszestronnictwo religijno-polityczne w judaizmie istniejące na przłomie I tysiącleciaprzed Chrystusem i po Chrystusie (EK,t.5,k.55-56)
sskfid-217
85
faszyzm
faszyzmruch polityczno-społeczny o własnej ideologii, który doprowadził do powstania partiifaszystowskiej (EK, t.5, k.63)
sskfid-656
febronianizmdoktryna kanoniczno-teologiczna dotycząca ustroju Kościoła krajowego i akcentu-jąca jego autonomię wobec Stolicy Apostolskiej (EK, t.5, k.83)
sskfid-657
feudalizmustrój społeczeństwa i państwa powstały w średniowiecznej Europie i trwający dorewolucji francuskiej (EK, t.5, k.154)
sskfid-658
filozofianauka, która rozpatruje całą rzeczywistość (Słownik Teologiczny, red. A.Zubierbier,Księgarnia św. Jacka, Katowice 1985,190)
sskfid-574
gminajednostka samorządu lub administracyjnego podziału terytorialnego, od czasówapostolskich wspólnota chrześcijan (EK, t.5, k.1156)
sskfid-659
gnostycyzmdualistyczne nurty filozoficzno-religijne obejmujące różnorodne systemy i ruchy,które pojawiły się głównie w II w. po Chrystusie (EK,t.5,k.1201)
sskfid-208
gnozaokreślenie różnych stanowisk filozoficzno-religijnych (...) w okresie hellenistycznymi wczesnochrześcijańskiem oznaczała ezoteryczną wiedzę o boskich tajemnicach,zastrzeżoną dla wybranych (EK,t.5,k.1208)
sskfid-446
86
herezja
guberniajednostka podziału terytorialnego państwa rosyjskiego, zarządzana przez guberna-tora cywilnego lub wojskowego (EK, t.6, k.374)
sskfid-660
habitubiór członków instytutów zakonnych (...) noszony na znak poświęcenia się Bogui świadectwo ubóstwa (EK,t.6,k.445)
sskfid-219
hagiografiadziedzina historiografii kościelnej zajmująca się historią życia i dziejami kutlu świę-tych (EK,t.6,k.475)
sskfid-220
heksaemeronokreślenie kapłańskiego opisu stworzenia świata Rdz 1,1-2,4a (EK,t.6,k.644)
sskfid-221
Heksaplagłówne dzieło Orygenesa z zakresu krytyki tekstu biblijnego, które porównuje różnegreckie tłumaczenia Biblii z Tekstem Hebrajskim (EK,t.6,k.644)
sskfid-222
heretykchrześcijanin świadomie zaprzeczający jakiejś prawdzie, w którą należy wierzyć wia-rą boską i katolicką (EK,t.6,k.750)
sskfid-223
herezjaw znaczeniu ogólnoreligijnym zakwestionowanie podstawowej prawdy danej religiiprzez jednostkę lub grupę jej wyznawców (...) zaleca się unikanie stosowania nazwyherezja (EK,t.6,k.751)
sskfid-224
87
hezychazm
hezychazmnurt duchowości monastycznej rozwijającej się na chrześcijańskim wschodzie (...)podkreśla rolę nieustannej modlitwy wewnętrznej prowadzącej do stanu wyciszenia(EK,t.6,k.831)
sskfid-225
hierarchiaorganizacja złożonego układu poprzez podporządkowanie jego elementów (EK, t.6,k.838)
sskfid-661
Historia Kościołanauka opisująca dzieje Kościoła, wydarzenia i ich zależności (xpk)
sskfid-618
homologiaw biblistyce (...) oznacza formułę (...) zawierającą wyznanie wiary w jedynego Bogalub w Jezusa Chrystusa i uwielbienie Boga (EK,t.1,k.1188)
sskfid-226
hugenociwyznawcy kalwinizmu we Francji (EK, t.6, k.1281)
sskfid-662
husytyzmruch religijno-społeczny zapoczątkowany w 1 połowie XV wieku wystąpieniem Husai jego zwolenników (EK, t.6, k.1345)
sskfid-663
ikonaw szerokim znaczeniu termin odnoszący się do wszystkich obrazów kultowych zwią-zanych z Kościołem wschodnim, czczonych zarówno w świętyni, jak i w domachprywatnych (EK,t.7,k.8)
sskfid-227
88
inkulturacja
ikonografiadział historii sztuki zajmujący się opisem i interpretacją elementów treściowych isymbolicznych dzieła sztuki (EK,t.7,k.11)
sskfid-617
iluminacjaproces oświecenia umysłu człowieka przez Boga na płaszczyźnie naturalnej; takżenadprzyrodzony dar Boży oświecająej łaski, ktory uzdalnia człowieka do poznaniaBoga w osobowym akcie religijnym wiary (EK,t.7,k.33)
sskfid-616
imamw religii muzułmańskiej kierujący modlitwą w meczecie, lub honorowy tytuł wybit-nego teologa (EK, t.7, k.52)
sskfid-664
imigracjaczasowe lub stałe przebywanie poza własnym terytorium (EK, t.7, k.68)
sskfid-665
Indeks Ksiąg Zakazanychwykaz książek, które władza kościelna uznała za sprzeczne z zasadami wiary inormami moralnymi, tym samym niebezpieczne dla wiernych (EK,t.7,k.106)
sskfid-615
indyferentyzmpostaw obojetności, bierności, niedostrzegania różnic lub niewykazywania zaintere-sowań zwłaszcza podstawowymi dziedzinami życia i działalności człowieka; najczę-ściej odnosi się do wymiaru światopoglądowego (EK,t.7,k.150)
sskfid-614
inkulturacjatermin wieloznaczny służący najczęściej do zdefiniowania dynamicznego związkureligii i określonej kultury (...) stopniowo wypiera pojęcie akomodacji (EK,t.7,k.234)
sskfid-228
89
inkwizycja
inkwizycjainstytucje kościelne zwane trybunałami wiary, powoływane od 1215 do wykrywania,nawracania i karania opornych heretyków (EK, t.7, k.239)
sskfid-666
insygniaherby biskupie lub rodzinne, lub oznaki honorowe osób piastujących godności bi-skupie (EK, t.7, k.330)
sskfid-667
interdyktkara zakazująca sprawowanie określonych funkcji kościelnych (SWO, s.310)
sskfid-668
inwestyturaingerencja władzy świeckiej przy obsadzaniu urzędów kościelnych, zwłaszcza bisku-pich (SWO, s.315)
sskfid-669
islamjedna z trzech głównych religii monoteistycznych (...) założona w VII w. po Chry-stusie w Arabii przez Muhammada ibn Abd Allaha (EK,t.7,k.501)
sskfid-613
Izajaszimię własne pierwszego spośród proroków większych (EK,t.7,k.589)
sskfid-612
Jahweimię własne Boga Izraela (EK,t.7,k.681)
sskfid-11
jakobinizmpierwotnie potoczne określenie dominikanów z paryskiego klasztoru św. Jakuba, anastępnie lewicowe ugrupowanie polityczne w czasach rewolucji francuskiej (EK,t.7, k.689)
sskfid-670
90
język aramejski
Jakubtrzeci z patriarchów izraelskich, syn Izaaka i Rebeki (EK,t.7,k.700)
sskfid-230
jałmużnadobrowolny dar materialny z własnych dóbr przeznaczony jako wsparcie dla bied-nych (EK,t.7,k.738)
sskfid-231
jansenizmnurt teologiczny oraz ruch religijny, intelektualny, społeczny i polityczny XVII iXVIII w. powstały na tle sporów o współdziałanie łaski Bożej i wolnej woli człowieka(EK,t.7,k.989)
sskfid-232
Jeremiaszprorok przełomu VII i VI w. przed Chrystusem (EK,t.7,k.1176)
sskfid-233
Jerozolimamiasto ”święte” trzech religii monoteistycznych (...) leżące w środkowej Palestynie(EK,t.7,k.1185)
sskfid-234
Jezus Chrystusokreślenie (...) Jezusa z Nazaretu, syna Maryi i prawnego syna Józefa Oblubień-ca oraz twórcy chrześcijaństwa i Kościoła, według wiary jedyny Zbawiciel rodzajuludzkiego (EK,t.7,k.1287)
sskfid-235
język aramejskijęzyk semicki użyty do zapisu niektórych fragmentów Starego Testamentu (xpk)
sskfid-561
91
język grecki
język greckijęzyk indoeuropejski użyty do zapisu tekstu Nwoego Testamentu i niektórych ksiągStarego (xpk)
sskfid-153
język hebrajskijęzyk semicki użyty do zapisu tekstu Starego Testamentu (xpk)
sskfid-584
Joelimię jednego z izraelskiech proroków mniejszych (xpk)
sskfid-236
Jonaszprorok, o którym mówi księga jego imienia (EK,t.8,k.66)
sskfid-237
Jozuejeden z książąt i wodzów Izraela podczas wędrówki przez pustynię (EK,t.8,k.108)
sskfid-238
Juda (kraina)pierwotnie geograficzna nazwa regionu górskiego, pociętego wąwozami, pomiędzyBetlejem a Hebronem, potem żyjących tam rodów pasterskich, które ok. 1000 przedChrystusem utworzyły jeden szczep i otrzymały wspólnego eponima, czwartego zdwunastu synów Jakuba (EK,t.,8,k.194)
sskfid-239
judaizmreligia Żydów, najstarsza z trzech głównych monoteistycznych religii świata, począ-tek (...) wyznacza się umownie na okres zburzenia Jerozolimy przez NebukadnezaraII (586 przed Chrystusem) (EK,t.8,k.198)
sskfid-240
Judasz Iskariotanależący do grupy Dwunastu uczeń Jezusa, który go zdradził (EK,t.8,k.207)
sskfid-241
92
Kain
Judeahellenistyczno-rzymska nazwa części terytorium Palestyny zamieszkiwanego w sta-rożytności przez Żydów (EK,t.8,k.213)
sskfid-242
jurydykateren w obrębie miasta królewskiego, lub poza jego murami wyjęty spod władzy isądownictwa miejskiego i rządzący się własnymi prawami (SWO, s.327)
sskfid-671
jurysdykcjawładza rządzenia w Kościele uprawniająca do kierowania postępowaniem wiernychodpowiednio do zadań i celów Kościoła (EK,t.8,k.267)
sskfid-243
jutrznianazwa godziny kanonicznej (EK,t.8,k.286)
sskfid-244
kabałażydowska mistyka i tradycja ezoteryczna (...) oraz różna od Pięcioksięgu, obejmują-ca księgi prorockie, hagiograficzne i ustną halachę (VI-XI w.) tradycja egzoteryczna(EK,t.8,k.297)
sskfid-245
kadzidłomieszanko żywicy i aromatycznych ziół służąca do okadzania (EK,t.8,k.316)
sskfid-246
Kainsyn Adama i Ewy, brat Abla (...) w Biblii i poza nią ukazany jako morderca swegobrata (EK,t.8,k.328)
sskfid-247
93
kairologia
kairologianauka o tym, co właściwe, o sprzyjającym i właściwym momencie, jako dyscyplinateologiczna nauka i czasie zbawczym (EK,t.8,k.332)
sskfid-248
kairosw Piśmie Świętym wybrany i postanowiony przez Boga czas zbawienia (K.Rahner,H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,167)
sskfid-249
kaliftytuł najwyższego duchowego i świeckiego zwierzchnika muzułmańskiego, następcyproroka Mahometa (EK, t.8, k. 378)
sskfid-672
kalwinizmsystem teologiczny oparty głównie na nauce J. Kalwina rozwinięty następnie przezinnych teologów protestanckich i przyjęty przez większość Kościołów ewangelickichspoza nurtu luterańskiego (EK,t.8,k.427)
sskfid-250
kancjonałzbiór śpiewów używanych w liturgii przez katolików i protestantów (EK,t.8,k.558)
sskfid-251
kanonoficjalny spis ksiąg napisanych pod natchnieniem Ducha Świętego, które Kościółnauczający podał wiernym jako słowo Boże, to jest nieomylną regułe wiary i oby-czajów (EK,t.8,k.568)
sskfid-252
kanoniakategoria godności i urzędu kościelnego w kapitule katedralnej lub kolegiackiej, dommieszkalny przeznaczony dla kanoników (EK, t.8, k.582)
sskfid-673
94
kapłaństwo
kanonikczłonek kapituły katedralnej lub kolegiackiej (EK,t.8,k.599)
sskfid-253
kanonizacjaoficjalne uznanie przez Stolicę Apostolską świętości życia konkretnej osoby ludz-kiej z racji osiągniętej przez nią dokonałości moralnej w stopniu heroicznym(EK,t.8,k.607)
sskfid-255
kapelankapłan, któremu powierzono stałą posługę duszpasterską w określonym zakresiewzględem jakiejś wspólnoty lub grupy wiernych (EK,t.8,k.650)
sskfid-256
kapitułakolegium duchownych prałatów i kanoników, ustanowionych w celu sprawowania iuświetniania kultu Bożego w kościele katedralnym lub kolegiackim (EK,t.8,k.668)
sskfid-257
kaplicaniewielka budowla kultowa (...) miejsce modlitwy liturgicznej i prywatnej, przezna-czone przez ordynariusza do sprawowania wszystkich lub niektórych funkcji litur-gicznych dla niewielkiej grupy wiernych (EK,t.8,k.676)
sskfid-258
kapłanpośrednik między Bogiem a ludźmi (...) w chrześcijaństwie kapłanem jest JezusChrystus (EK,t.8,k.680)
sskfid-259
kapłaństwowładza i funkcja pośredniczenia między Bogiem a ludźmi (...)w chrześcijaństwiejest nim jedyne i niepowtarzalne pośrednictwo Jezusa Chrystusa (EK,t.8,k.710)[stosuje się tylko do jedynego kapłaństwa Jezusa Chrystusa; istnieje odrębne hasło- sakrament kapłaństwa]
sskfid-260
95
karaimi
karaimisekta żydowska uznająca za źródło objawienia jedynie Stary Testament,bez póź-niejszej tradycji rabinicznej (EK, t.8, k.765)
sskfid-674
kardynałduchowny mający najwyższą po papieżu godność w Kościele (EK,t.8,k.788)
sskfid-261
kary kościelnepozbawienie przestępcy jakiegoś dobra przez prawowitą władzę kościelną w celupoprawy przestępcy, ustrzeżenia innych od podobnych czynów i zadośćuczynieniasprawiedliwości (EK,t.8,k.928)
sskfid-262
katakumbypodziemne cmentarze w których chowano zmarłych (EK, t.8, k.978)
sskfid-675
katarowieśredniowieczna sekta pokrewna bogomiłom, nawiązująca do manicheizmu (EK, t.8,k.984)
sskfid-676
katechetaurzędowy świadek wiary Kościoła uczestniczący w Chrystusowej i eklezjalnej misjigłoszenia ewangelii przez zaangażowanie w katechizację (EK,t.8,k.1014)
sskfid-263
katechetykadziedzina teologii pastoralnej zajmująca się naukową refleksją nad katechezą, kate-chizacją i chrześcijańskim wychowaniem do dojrzałej postawy wiary (EK,t.8,k.1021)
sskfid-264
katechizacjadziałania katechetyczne realizowane w Kościele (...) w celu inicjacji i utwierdzaniawiary (EK,t.8,k.1035)
96
kaznodziejstwo
sskfid-265
katechizmksiążka-podręcznik zawierający systematyczny i całościowy wykład prawd wiary inorm moralnych (EK,t.8,k.1039)
sskfid-266
katechumenatdokonujące się w Kościele przygotowanie katechumenów do przyjęcia sakramentówinicjacji (Ek,t.8,k.1055)
sskfid-267
katedrakościół biskupa diecezjalnego, arcybiskupa lub patriarchy (EK,t.8,k.1063)
sskfid-268
katolicyzmcałokształt nauki Kościoła Katolickiego dotyczący jego wiary, kultu i życia moral-nego, widzialnych jego struktur, religijno-moralnego praxis oraz odniesień do innychrzeczywistości religijnych i świata (EK,t.8,k.1205)
sskfid-269
kazanieforma przepowiadania kaznodziejskiego, pokrewna homili, mowa wygłoszona przezkaznodzieję (EK,t.8,k.1265)
sskfid-270
kaznodziejaosoba głosząca kazanie lub homilię (EK,t.8,k.1299)
sskfid-271
kaznodziejstwojeden z trzech rodzajów przepowiadania słowa Bożego, obok kerygmatycznego ikatechetycznego (...) służy permanentnemu budzeniu i formowaniu wiary chrześci-jańskiej, jest przedmiotem badań homiletyki (EK,t.8,k.1302)
sskfid-272
97
kenoza
kenozadobrowolne ogołocenie i uniżenie się osoby Syna Bożego (EK,t.8,k.1345)
sskfid-273
kerygmatorędzie zbawienia dokonanego i objawionego przez Boga w Jezusie Chrystusie(EK,t.8,k.1360)
sskfid-274
kielichnaczynie liturgiczne służące do konsekracji w nim wina podczas Eucharystii(EK,t.8,k.1399)
sskfid-275
kierownictwo duchowepomoc duchowa udzielana człowiekowi w jego dążeniu do doskonałości(EK,t.8,k.1412-1413)
sskfid-276
klasztorbudynek lub kompleks budynków stanowiących wspólne miejsce zamieszkiwaniazakonników lub zakonnic danej reguły (Słownik języka polskiego, t.1,926)
sskfid-277
klerogół duchowieństwa w danym kościele lub kraju (Słownik języka polskiego, t. 1,930)
sskfid-278
klerykalumn katolickiego seminarium duchownego (Słownik języka polskiego, t. 1,930)
sskfid-279
klerykalizacjapoddanie wpływom kleru świeckich dziedzin życia społecznego, politycznego i kul-turalnego (Słownik języka polskiego, t. 1,930)
sskfid-280
98
kolegium
kodeksforma książki, zbiór modlitw, tekstów liturgicznych, kronik, roczników (EK, t.9,k.276)
sskfid-678
Kodeks Prawa Kanonicznegozbiór praw Kościoła Katolickiego (xpk)
sskfid-281
Koheletautor biblijnej księgi Koheleta (xpk)
sskfid-282
koinoniawspólnota w wierze podczas Uczty Eucharystycznej, wspólnota z Jezusem Chry-stusem i wzajemna wspólnota wierzących ((por.)K.Rahner, H.Vorgrimler, MałySłownik Teologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,281)
sskfid-283
kolegialnośćrelacja między papieżem a soborem (...) episkopat jako całość razem z papie-żem i pod jego przewodnictwem (...) jest nosicielem najwyższej władzy w Kości-le ((por.)K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny, IW PAX, Warszawa1987,177)
sskfid-284
kolegiatakościół katolicki (nie będący katedrą), przy którym istnieje kolegium kanoników(Słownik języka polskiego, t. 1,955)
sskfid-285
kolegiumtyp szkoły średniej ogólnokształcącej, grupa osób wykonująca wspólne zadanie (EK,t.9, k.327)
sskfid-679
99
kolekta (modlitwa)
kolekta (modlitwa)modlitwa kończąca obrzędy wstępne w liturgii Mszy świętej (xpk)[termin dotyczy modlitwy mszalnej]
sskfid-286
kolędapieśń religijna o tematyce związenej z narodzeniem Chrystusa (Słownik języka pol-skiego, t. 1,958)
sskfid-287
kompletamodlitwa liturgii godzin na zakończenie dnia (xpk)
sskfid-288
koncelebrawspólne odprawianie Mszy świętej przez wielu kapłanów (xpk)
sskfid-290
koncyliaryzmteoria (...) głosząca wyższość soboru nad papieżem ((por.)K.Rahner, H.Vorgrimler,Mały Słownik Teologiczny, IW PAX, Warszawa 1987, 178)
sskfid-292
konfesjonałsprzęt kościelny (...) przeznaczony do słuchania spowiedzi (Słownik języka polskie-go, t. 1,986)
sskfid-293
konfirmacjaw wyznaniach protestanckich uroczyste przyjęcie do gminy kościelnej młodzieży wwieku 14-18 lat (Słownik języka polskiego, t. 1,987)
sskfid-294
konklawezgromadzenie kardynałów dokonujące wyboru nowego papieża (Słownik języka pol-skiego, t. 1,990)
sskfid-296
100
konwersja
konkordancjaalfabetyczny spis wyrazów i sentencji zawartych w Biblii, z dokładnym wskazaniemmiejsca, w którym się znajdują (Słownik języka polskiego, t. 1,991)
sskfid-297
konkordatumowa zwierana między papieżem jako zwierzchnikiem Kościoła Katolickiego apaństwem, normująca stosunki między władzą świecką a kościelną w danym kraju(Słownik języka polskiego, t. 1,991)
sskfid-298
konsekracjawprowadzenie osoby w obszar sakrum (xpk)
sskfid-295
konstytucjaakt prawny uchwalony i zmieniany według specjalnej procedury, funkcjonujący jakoustawa zasadnicza, podstawowa i nadrzędna wobec pozostałych aktów normatyw-nych (EK, t.9, k.725)
sskfid-681
konsystorzzebranie kardynałów pod przewodnictwem papieża (Słownik języka polskiego, t.1,997)
sskfid-300
kontrreformacjaruch religijny w Kościele Katolickim skierowany przeciw reformacji religijnej i róż-nowiercom (Słownik języka polskiego, t. 1,1002)
sskfid-302
konwersjaprzyjęcie przez chrześcijanina niekatolika wyznania katolickiego, potwierdzone pu-blicznym złożeniem wyznania wiary (EK, t.9, k.787)
sskfid-684
101
Koran
Koranświęta księga islamu (xpk)
sskfid-305
Kościółgr.kyriake - należący do Pana, w uzupełnieniu do gr. ekklesia - święty lud, zzwłaszcza jego uroczyste zgromadzenie, to święta wspólnota Pana (K.Rahner,H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,184)
sskfid-577
Kościół Adwentystów Dnia Siódmegowspólnota..., która zachowując wiarę w znaczenie adwentu i nieomylność PismaŚwiętego, stwierdziła, że Danielowe ”oczyszczenie świętyni” dotyczny ostatniegoetapu posługi Chrystusa w świętyni ”niebieskiej”, a nie chwalebnego przyjścia nasąd. (EK, t.1,k.115)[jako termin ”używaj” wybrano nazwę oficjalną związku religijnego w Polsce, choćtrzeba przyznać, że w potocznym rozumieniu nazwa odrzucona jest także używana]
sskfid-14
kościół (budynek)nazwa budowli służącej za miejsce gromadzenia się Kościoła - współnoty wierzacych(xpk)
sskfid-622
Kościół Chrześcijan Baptystówwpólnota religijna będąca w Polsce głównym i najstarszym reprezentantem bapty-zmu (Religia. Encyklopedia PWN, t.1,s.475)[wybrano termin związku wyznaniowego, jako oficjalnej reprezentacji baptystów, wterminach odrzuconych znalazł się termin popularny]
sskfid-306
Kościół Ewangelicko-augsburskijeden z Kościołów protestanckich opraty na doktrynie M.Lutra (xpk)
sskfid-307
Kościół Ewangelicko-reformowanyjeden z Kościołów protestanckich oparty na doktrynie J.Kalwina (xpk)
sskfid-310
102
Księga Amosa
królestwoterytorium znajdujące się pod władzą króla, jedna z monarchicznych form ustrojupaństwa (EK, t.9, k.1337)
sskfid-685
krucjatasynonim wyprawy krzyżowej, podjęta przez rycerstwo chrześcijańskie Europy w XI--XIII w. w celu obrony miejsc świętych w Ziemi Świętej (xpk)
sskfid-312
krucyfikskrzyż z wyobrażeniem Chrystusa (Słownik języka polskiego, t. 1,1058)
sskfid-313
krzyżnarzędzie służące w starożytnym Rzymie do wykonywania wyroków śmierci (...)oznacza również przyjęcie śmierci Jezusa w wierze ((por.)K.Rahner, H.Vorgrimler,Mały Słownik Teologiczny, IW PAX, Warszawa 1987, 196-197)
sskfid-314
ksiądzduchowny chrześcijański (Słownik języka polskiego, t. 1,1072)
sskfid-315
Księga Abdiaszajedna z ksiąg biblijnych autorstwa proroka Abdiasza (xpk)
sskfid-316
Księga Aggeuszajedna z ksiąg prorockich Starego Testamentu autorstwa Aggeusza (xpk)
sskfid-317
Księga Amosajedna z ksiąg prorockich Starego Testamentu autorstwa Amosa
sskfid-318
103
Księga Apokalipsy świętego Jana
Księga Apokalipsy świętego Janaksięga prorocka Nowego Testamentu autorstwa świętego Jana (xpk)
sskfid-319
Księga Baruchajedna z ksiąg prorockich Starego Testamentu autorstwa Barucha (xpk)
sskfid-320
Księga Danielajedna z ksiąg prorockich Starego Testamentu opowiadającej o proroku Danielu(xpk)
sskfid-321
Księga Dziejów Apostolskichksięga historyczna Nowego Testamentu autorstwa świętego Łukasza (xpk)
sskfid-604
Księga Esteryjedna z ksiąg dydaktycznych Starego Testamentu (xpk)
sskfid-322
Księga Ezdraszajedna z księg historycznych Starego Testamentu, której autorstwo przypisywanejest Ezdraszowi (xpk)
sskfid-323
Księga Ezechielajedna z ksiąg prorockich Starego Testamentu autorstwa Ezechiela (xpk)
sskfid-325
Księga Habakukajedna z ksiąg prorockich Starego Testamentu autorstwa Habakuka (xpk)
sskfid-326
Księga Hiobajedna z ksiag dydaktycznych Starego Testamentu opisująca postać i przeżycia Hioba(xpk)
104
Księga Koheleta
sskfid-327
Księga Izajaszajedna z ksiąg prorockich Starego Testamentu autorstwa Izajsza, w obecnej księdzzawierają się także partie tekstu przypisywane Deuteroizajaszowi (Iz 40-55) i Tri-toizajaszowi (Iz 56-66) (xpk)
sskfid-328
Księga Jeremiaszajedna z ksiąg prorockich Starego Testamentu autorstwa Jeremiasza (xpk)
sskfid-329
Księga Joelajedna z ksiąg prorockich Starego Testamentu autorstwa Joela (xpk)
sskfid-330
Księga Jonaszajedna z ksiąg prorockich Starego Testamentu opisująca działania proroka Jonasza(xpk)
sskfid-331
Księga Jozuegojedna z ksiąg historycznych Starego Testamentu opisująca zajęcie przez ŻydówZiemi Obiecanej po wodzą Jozuego (xpk)
sskfid-332
Księga Judytyjedno z pism dydaktycznych Starego Testamentu opisujące działalność Judyty (xpk)
sskfid-333
Księga Kapłańskajedna z ksiąg Pięcioksięgu Starego Testamentu (xpk)
sskfid-334
Księga Koheletajedna z ksiąg dydaktycznych Starego Testamentu przypisywana Koheletowi ”kró-lowi w Jeruzalem” (xpk)
105
Księga Kronik 1
sskfid-335
Księga Kronik 1jedna z ksiąg historycznych Starego Testamentu (xpk)
sskfid-336
Księga Kronik 2księga historyczna Starego Testamentu (xpk)
sskfid-452
Księga Królewska 1jedna z ksiąg historycznych Starego Testamentu (xpk)
sskfid-337
Księga Królewska 2księga historyczna Starego Testamentu (xpk)
sskfid-453
Księga Lamentacjipismo Starego Testamentu przypisywane Jeremiaszowi (xpk)
sskfid-338
Księga Liczbjedna z ksiąg Pięcioksięgu Starego Testamentu (xpk)
sskfid-339
Księga Machabejska 1jedna z ksiąg historycznych Starego Testamentu (xpk)
sskfid-340
Księga Machabejska 2księga historyczna Starego Testamentu (xpk)
sskfid-451
106
Księga Przysłów
Księga Malachiaszajedna z ksiąg prorockich Starego Testamentu autorstwa Malachiasza (xpk)
sskfid-341
Księga Mądrościjedna z ksiąg dydaktycznych Starego Testamentu (xpk)
sskfid-342
Księga Micheaszajedna z ksiąg prorockich Starego Testamentu autorstwa Micheasza (xpk)
sskfid-343
Księga Nahumajedna z ksiąg prorockich Starego Testamentu autorstwa Nahuma (xpk)
sskfid-344
Księga Nehemiaszajedna z ksiąg historycznych Starego Testamentu opisująca działania namiestnikaNehemiasza (xpk)
sskfid-324
Księga Ozeaszajedna z ksiąg prorockich Starego Testamentu autorstwa Ozeasza (xpk)
sskfid-345
Księga Pieśni nad Pieśniamijedna z ksiąg Starego Testamentu (xpk)
sskfid-476
Księga Powtórzonego Prawajedna z ksiąg Pięcioksięgu Starego Testamentu (xpk)
sskfid-346
Księga Przysłówjedna z ksiąg dydaktycznych Starego Testamentu (xpk)
sskfid-347
107
Księga Psalmów
Księga Psalmówjedna z ksiąg dydaktycznych Starego Testamentu (xpk)
sskfid-348
Księga Rodzajujedna z ksiąg Pięcioksięgu Starego Testementu (xpk)
sskfid-349
Księga Rutjedno z pism Starego Testamentu opisującej wydarzenia z życia Rut (xpk)
sskfid-350
Księga Samuela 1jedna z ksiąg historycznych Starego Testamentu (xpk)
sskfid-358
Księga Samuela 2księga historyczna Starego Testamentu (xpk)
sskfid-454
Księga Sędziówjedna z ksiąg historycznych Starego Testamentu (xpk)
sskfid-352
Księga Sofoniaszajedna z ksiąg prorockich Starego Testamentu autorstwa Sofoniasza (xpk)
sskfid-353
Księga Syrachajedna z ksiąg dydaktycznych Starego Testamentu (xpk)
sskfid-354
Księga Tobiaszajedno z pism Starego Testamentu (xpk)
sskfid-355
108
laikat
Księga Wyjściajedna z ksiąg Pięcioksięgu Starego Testamentu (xpk)
sskfid-356
Księga Zachariaszajedna z ksiąg prorockich Starego Testamentu autorstwa Zachariasza, zawiera takżetekst (Za 9-14) przypisywane Deuterozachariaszowi (xpk)
sskfid-357
kultwyraźnie ofiarowana Bogu i spełniona przez święte znaki i wewnętrzną postawęsłużba w duchu adoracji, pochwały, dziękczynienia i prośby, która uznaje najwyższąwładzę Boga ((por.)K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny, IW PAX,Warszawa 1987, 197)
sskfid-359
kuriazespół urzędów kościelnych podległych biskupowi danej diecezji, także budynek, wktórym mieszczą się te urzędy (Słownik języka polskiego, t. 1,1090)
sskfid-360
Kyriostermin, który początkowo w greckim przekładzie Starego Testamentu był odpo-wiednikiem słowa Jahwe (...) w Nowym Testamencie i w ustach pierwszych chrze-ścijan ów tytuł był wyrazem najwyższej chwały i adoracji okazywanej osobie Jezu-sa Chrystusa ((por.)K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny, IW PAX,Warszawa 1987,202)
sskfid-361
laicyzacjaproces budowania różnych dziedzin życia społecznego, kulturalnego i innych bezodniesienia do motywacji religijnej (xpk)
sskfid-362
laikatogół świeckich członków Kościoła Katolickiego (Słownik Języka Polskiego,t.2, 6)
sskfid-363
109
lectio divina
lectio divinainaczej ”boże czytanie”, jeden ze sposobów lektury Biblii łączący szczegółowe roz-ważania tekstu z modlitwą (xpk)
sskfid-364
legatduchowny (zwykle kardynał) delegowany przez papieża w celu pełnienia jakiejś misji(Słownik Języka Polskiego,t.2, 19)
sskfid-365
lekcjefragment Biblii lub pism ojców Kościoła czytany lub śpiewany podczas Mszy przedEwangelią lub podczas innych nabożeństw (Słownik Języka Polskiego,t.2, 21)
sskfid-366
lekcjonarzksięga liturgiczna zawierająca lekcje mszalne (xpk)
sskfid-367
lewiratzasada, według której wdowę poślubia brat zmarłego męża, aby zapewnić ciągłośćrodu (Słownik Języka Polskiego, t.2,27)
sskfid-368
List do Efezjanpismo Nowego Testamentu autorstwa świętego Pawła (xpk)
sskfid-308
List do Filemonapismo Nowego Testamentu autorstwa świętego Pawła (xpk)
sskfid-289
List do Filipianpismo Nowego Testamentu autorstwa świętego Pawła (xpk)
sskfid-304
110
List do Tymoteusza 1
List do Galatówpismo Nowego Testamentu autorstwa świętego Pawła (xpk)
sskfid-309
List do Hebrajczykówpismo Nowego Testamentu o nieustalonym autorstwie, w przeszłości przypisywaneświętemu Pawłowi (xpk)
sskfid-610
List do Kolosanpismo Nowego Testamentu autorstwa świętego Pawła (xpk)
sskfid-370
List do Koryntian 1pismo Nowego Testamentu autorstwa świętego Pawła (xpk)
sskfid-471
List do Koryntian 2pismo Nowego Testamentu autorstwa świętego Pawła (xpk)
sskfid-450
List do Rzymianpismo Nowego Testamentu autorstwa świętego Pawła (xpk)
sskfid-372
List do Tesaloniczan 1pismo Nowego Testamentu autorstwa świętego Pawła (xpk)
sskfid-607
List do Tesaloniczan 2pismo Nowego Testamentu autorstwa św. Pawła (xpk)
sskfid-190
List do Tymoteusza 1pismo Nowego Testamentu autorstwa świętego Pawła (xpk)
sskfid-609
111
List do Tymoteusza 2
List do Tymoteusza 2pismo Nowego Testamentu przypisywane świętemu Pawłowi (xpk)
sskfid-449
List do Tytusapismo Nowego Testamentu autorstwa świętego Pawła (xpk)
sskfid-301
List św. Jakubapismo Nowego Testamentu autorstwa świętego Jakuba (xpk)
sskfid-371
List św. Jana 1pismo Nowego Testamentu autorstwa św. Jana (xpk)
sskfid-599
List św. Jana 2pismo Nowego Testamentu przypisywane świętemu Janowi (xpk)
sskfid-448
List św. Jana 3pismo Nowego Testamentu przypisywane świętemu Janowi (xpk)
sskfid-605
List św. Judypismo Nowego Testamentu autorstwa świętego Judy (xpk)
sskfid-606
List św.Piotra 1pismo Nowego Testamentu autorstwa św. Piotr (xpk)
sskfid-472
List św. Piotra 2pismo Nowego Testamentu przypisywane świętemu Piotrowi (xpk)
sskfid-191
112
luteranizm
litaniamodlitwa błagalna złożona z pochawalnych inwokacji do Boga, Chrystusa, MatkiBoskiej lub świętych, z powtarzającą się prośbą o wstawiennictwo i opiekę (SłownikJęzyka Polskiego,t.2, 43)
sskfid-373
liturgiaoznacza całą oficjalną służbę Bożą mistycznego Ciała Chrystusa, Głowy i członków(K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,207)
sskfid-374
liturgikanauka teologiczna, której przedmiotem badań jest liturgia (xpk)
sskfid-375
logia Jezusalapidarne, często zaskakujące w zestawieniu z ówczesną doktryną rabinacką wyra-żenia, jakie wypowiedział sam Jezus (S.Gądecki, Wstęp do Ewangelii Synoptycz-nych,Gniezno 1992,207)
sskfid-376
Logostytuł jaki w J 1,1.14 i 1 J 1,1 nadany jest Słowu Bożemu, Jezusowi Chrystusowi.Zgodnie z wymienionymi tu fragmentami Logosowi przysługuje cecha preegzysten-cji, On jest u Boga, jest zwrócony ku Bogu i jest Bogiem (K.Rahner, H.Vorgrimler,Mały Słownik Teologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,207-208)
sskfid-377
Lud Bożybiblijny termin (...) określa relację między Bogiem a pewną grupą ludzi (Izrael,Kościół, ludzkość) (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny, IW PAX,Warszawa 1987,208)
sskfid-378
luteranizmwyznanie chrześcijańskie powstałe w XVI wieku na skutek nauki Marcina Lutra(ECh, s.415)
sskfid-687
113
łaska
łaskaw teologii oznacza zniżającą się, osobową, absolutnie niezasłużoną przychylnośćBoga względem człowieka, oznacza także skutek tej przychylności (K.Rahner,H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,211)
sskfid-379
Łukasz Ewangelistapisarz nowowtestamentalny autor Ewangelii i Dziejów Apostolskich (xpk)
sskfid-380
Machabeuszzgodnie z 1 Mch 2,4 przydomek Judy, syna Matatiasza z Modin, dotyczy także(jako przymiotnik-machabejski) podjętych przez wszystkich członków tej rodzinydziałań powstańczych przeciw Antiochowi IV Epifanesowi (xpk)
sskfid-381
Maciej Apostołwedług Dz 1,26 dołączony do grona apostołów w miejsce Judasza (xpk)
sskfid-382
Magnifikat (modlitwa)nazwa hymnu jakim Maryja wielbiła Boga, zapisanego w Łk 1,46, liturgia godzinstosuje ten hymn w nieszporach (xpk)
sskfid-384
Malachiaszjeden z izraelskich proroków mniejszych żyjący w V w. przed Chrystusem (xpk)
sskfid-385
małżeństwowspólnota życia mężczyzny i kobiety, skierowana ze swej natury do dobra mał-żonków oraz do zrodzenia i wychowania potomstwa (Słownik Teologiczny, red.A.Zubierbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1998,s.272)
sskfid-386
114
mądrość
manicheizmreligia założona w połowie III w. przez Babilończyka Maniego (...) stanowi formęgnozy, opartej na radykalnym dualizmie [dobra i zła] (K.Rahner, H.Vorgrimler, MałySłownik Teologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,223)
sskfid-387
Marek Ewangelistaautor drugiej Ewangelii synoptycznej Nowego Testamentu (xpk)
sskfid-388
mariologiateologiczna doktryna o Maryi (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny,IW PAX, Warszawa 1987,s.223)
sskfid-389
martyrologiumksięga zawierająca wspomnienia świętych przypadające na poszczególne dni rokuliturgicznego (xpk)[w terminach odrzuconych rzeczownik w liczbie mnogiej, mie mylić z męczeństwem]
sskfid-390
Maryja Matka Jezusaimię matki Jezusa Chrystusa (xpk)
sskfid-391
masoneriapowstałe w XVIII wieku międzynarodowe, tajne stowarzyszenie o charakterze filo-zoficznym i politycznym (MSJP, s.906)
sskfid-689
Mateusz Ewangelistaautor pierwszej Ewangelii synoptycznej Nowego Testamentu (xpk)
sskfid-392
mądrośćw języku religijnym (...) oznacza (...) podstawową zdolność człowieka do moral-nie właściwego poznania (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny, IWPAX, Warszawa 1987,s.230)
115
meczet
sskfid-393
meczetmuzułmańska budowla kultowa pełniąca funkcję domu modlitwy (Słownik JęzykaPolskiego, t.2,s.132)
sskfid-394
medytacjaczas przeznaczony na modlitwę i rozmyślanie religijne (Słownik Języka Polskiego,t.2,s.134)
sskfid-395
Mesjasztermin określający oczekiwanego zbawiciela, szczególnie w tradycji żydowskiej (...)i chrześcijańskiej, gdzie stosuje się go wyłącznie do Jezusa Chrystusa (SłownikWiedzy Biblijnej, red. B.M.Metzger,M.D.Coogan, Oficyna Wydawnicza ”Vocatio”,Warszawa 1996,s.512)
sskfid-396
metafizykanajdonioślejsza część filozofii (...) zajmuje się całą rzeczywistością, jej strukturąjako rzeczywistości, jej przyczynami. Zajmuje się więc bytem jako bytem (SłownikTeologiczny, red. A.Zubierbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1998,s.285-286)
sskfid-397
metropoliaw kościołach chrześcijańskiech jednostka administracyjna zarządzana przez arcybi-skupa, składająca się z kilku diecezji (Słownik Języka Polskiego, t.2,s. 145)
sskfid-398
męczennikczłowiek, który poniósł śmierć za wiarę (Słownik Języka Polskiego, t.2,s. 147)
sskfid-399
męczeństwopoświęcenie własnego życia za Chrystusa, tzn. jako mężne i dobrowolne przyję-cie śmierci zadanej z nienawiści do chrześcijaństwa, dla poświadczenia wyznawa-
116
misja
nej prawdy czy rzeczywistości należącej do Objawienia (Słownik Teologiczny, red.A.Zubierbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice,s.286)
sskfid-400
Micheaszjeden z proroków mniejszych Starego Testamentu (xpk)
sskfid-401
midraszhomiletyczna metoda interpretacji biblijnej, pozwalająca na objaśnianie tekstu nie-koniecznie w zgodzie z jego dosłownym sensem (A.Unterman, Encyklopedia tradycjii legend żydowskiech, tł. O.Zienkiewicz, Książka i Wiedza, Warszawa 1998,s.180)
sskfid-402
miłosierdziegotowość przyjścia z pomocą temu, kto znajduje się w potrzebie (K.Rahner,H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,s.234)
sskfid-403
miłośćtermin, który w chrześcijaństwie wyraża wolną i wynikającą z natury ludzkiej rady-kalną realizację człowieka jako stworzenia chcianego i powołanego przez Boga (...)dzięki której człowiek bez reszty zwróciwszy się w stronę Boga znajduje się w staniełaski i w sytuacji zbawienia (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny,IW PAX, Warszawa 1987,s.234-235)
sskfid-404
ministrantosoba usługująca księdzu w czasie Mszy Świętej lub innych nabożeństw (SłownikJęzyka Polskiego, t.2,s. 181)
sskfid-405
misjaKościół ma prawo i obowiązek spełniania ”misji”, to znaczy wolnego głoszeniaewangelii jako zrozumiałej prawdy i jako konkretnej miłości wśród wszystkich ludówi we wszystkich sytuacjach dziejowych (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały SłownikTeologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,s.238)
sskfid-406
117
misjologia
misjologiarefleksja naukowa nad całokształtem misji Kościoła (xpk)
sskfid-407
misjonarzosoba w urzędowy sposób głosząca wiarę w Jezusa (xpk)
sskfid-408
mistykaoznacza zarówno doświadczenie wewnętrznego, jednoczącego spotkania człowiekaz boską nieskończonością (...) jak i próbę naukowego wyjaśnienia, refleksji nad tymdoświadczeniem (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny, IW PAX,Warszawa 1987,s.240)
sskfid-409
mitsposób mówienia o rzeczywistości wymykającej się określeniu przez słowa (xpk)
sskfid-410
mnichczłonek zgromadzenia zakonnego, zakonnik, w religiach niechrześcijańskich: czło-nek wspólnoty religijnej (Słownik Języka Polskiego, t.2,s.195)
sskfid-411
modernizm (teologia)ogólne określenie pewnych fałszywych albo zniekształconych opinii teologicznych,które pojawiły się około 1900 r. jako wyraz uzasadnionej chęci głoszenia tre-ści wiary chrześcijańskiej ludziom owych czasów w sposób adekwatny (K.Rahner,H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,s.244)
sskfid-412
modlitwaakt religijny, w którym człowiek wchodzi niejako w rozmowę z objawiającym mi sięBogiem (Słownik Teologiczny, red. A.Zubierbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice1998,s.308)
sskfid-413
118
monoteizm
Mojżeszgłówny przywódca Izraelitów podczas wyjścia z Egiptu i wędrówki przez pustynioraz przekaziciel Prawa (Słownik Wiedzy Biblijnej, red. B.M.Metzger,M.D.Coogan,Oficyna Wydawnicza ”Vocatio”, Warszawa 1996,s.527)
sskfid-414
monarchiapaństwo, w którym władza zwierzchnia spoczywa w ręku jednej osoby (monarchy)i sprawowana jest dożywotnio (MSJP, s.401)
sskfid-690
monastycyzmforma usunięcia się od świata w samotność podjętą z własnej woli dla całkowitegopoświęcenia się Bogu (ECh, s.471)
sskfid-691
monastyrmiejsce przeżywania życia monastycznego (ECh, s.471)
sskfid-692
monofizytyzmnauka o jednej naturze (...) głosi, że substancjalne połączenie Logosu z rzeczy-wistością ludzką dało jedną ”physis”(naturę), w której człowieczeństwo zostałowchłonięte przez boskość (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny, IWPAX, Warszawa 1987,248)
sskfid-603
monoteizmw sensie filozoficznym to nauka głosząca, że istnieje tylko jeden najwyższy, abso-lutny, nieskończony i duchowo-osobowy byt (...) Z teologicznego punktu widzeniamonoteizm Starego i Nowego Testamentu oznacza, że ów byt i owa moc, któ-rych doświadczamy w historii zbawienia (...) nie reprezentuje jakiejś boskiej mocy,ale jednego, jedynego, absolutnego Boga (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały SłownikTeologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,250)
sskfid-416
119
monoteletyzm
monoteletyzmdoktryna o jednej woli (...) [patriarcha Konstantynopola Sergiusz I] twierdził, żeJezus Chrystus ma jedną wolą (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny,IW PAX, Warszawa 1987,250-251)
sskfid-602
monstrancjasprzęt liturgiczny z metali szlachetnych służący do wystawiania hostii i noszenia jejpodczas procesji (Słownik Języka Polskiego, t.2,s. 209)
sskfid-417
montanizmherezja zapoczątkowana w początkach II wieku po Chrystusie przez Montana gło-sząca rychły koniec świata i początek królestwa Chrystusowego na ziemi (ECh,s.474)
sskfid-695
moralnośćprzedmiot etyki a także teologii moralnej (...) dotyczy ludzi, ich postaw, sądów iprzeżyć (Słownik Teologiczny, red. A.Zubierbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice1998,s.314)
sskfid-418
mszałksięga liturgii katolickiej zawierająca teksty mszy na każdy dzień roku kościelnegoi przepisy jej odprawiania (Słownik Języka Polskiego, t.2,s. 225)
sskfid-419
nabożeństwozespół obrzędów religijnych ujętych w normy liturgiczne lub zwyczajowe (SłownikJęzyka Polskiego, t.2,s.239)
sskfid-420
nadziejajedna z trzech cnót, w których wyraża się stosunek człowieka do Boga (...) [widzi]w Bogu najwyższe i upragnione Dobro, ku któremu człowiek stale dąży (SłownikTeologiczny, red. A.Zubierbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1998,s.318)
sskfid-421
120
nestorianizm
namaszczenie chorychjeden z siedmiu sakramentów (...) niesie (...) podtrzymanie w wierze, siłę i ulgę,tak potrzebną w chorobie i zagrożeniu życia (...) przynosi także oczyszczenie zgrzechów i ich skutków (Słownik Teologiczny, red. A. Zubierbier, Księgarnia św.Jacka, Katowice 1998,s.321-322)
sskfid-595
natchnienie biblijnebezpośredni, pozytywny i nadprzyrodzony wpływ Boga na umysł i wolę piszącego,dzięki któremu powstała księga jest dziełem dwóch autorów (Słownik Teologiczny,red. A.Zubierbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1998,s.326)
sskfid-422
nawróceniekażdy rodzaj religijnej czy moralnej zmiany zwłaszcza zaś radykalne (...) zdaniesię na Boga i Jego łaskawe kierownictwo (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały SłownikTeologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,268-269)
sskfid-423
nazizmdoktryna ideologiczna i społeczna faszyzmu hitlerowskiego opierająca się na skraj-nym szowinizmie i rasizmie (MSJP, s.435)
sskfid-696
Nehemiasznamiestnik króla perskiego w Judzie w czasie odbudowy świętyni jerozolimskiej poniewoli babilońskiej (xpk)
sskfid-424
nestorianizmmyśl teologiczna zapoczątkowana w V wieku po Chrystusie, w myśl której w Chry-stusie obecne były dwie natury oraz dwie osoby, a ich zjeednoczenie miało charakterczysto moralny i psychologiczny, a nie ontologiczny (ECh, s.496)
sskfid-697
121
niebo
niebo[1.] to co ponad ziemią; (...) [2.] niebo może być metaforą zbawienia tych, którzyw sposób definitywny zostali ocaleni przez Boga (K.Rahner, H.Vorgrimler, MałySłownik Teologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,271-272)
sskfid-425
niedzieladzień wspomnienia zmartwychwstania Jezusa, pierwszy dzień tygodnia (xpk)
sskfid-426
Niepokalane Poczęciedogmat głosi, że na mocy uprzedzającej odkupieńczej łaski Jezusa Chrystusa Ma-ryja od początku swojego istnienia była zachowana od grzechu pierworodnego(K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały Słowik Teologiczny, IW PAX, Warszawa 1987, 275)
sskfid-427
nieszporynazwa wieczornej godziny kanonicznej (xpk)
sskfid-428
niewolnictwoformacja ekonomiczno-społeczna w której istnieją dwie podstawowe klasy: niewol-nicy i i ich właściciele (MSJP, s.453)
sskfid-698
nowennarozłożone na dziewięć okresów (zwylke dni) nabożeństwo poprzedzające większeświęta lub uroczystości (Słownik Języka Polskiego, t.2,s.396)
sskfid-429
nowicjatprzygotowanie kandydatów do zakonu, okres próby w zakonie (Słownik JęzykaPolskiego, t.2,s. 396)
sskfid-430
122
odkupienie
Nowy Testamentczęść Biblii napisana po śmierci i zmartwychwstaniu Jezusa (xpk)
sskfid-431
nuncjaturaprzedstawicielstwo dyplomatyczne Watykanu przy rządzie danego państwa (SłownikJęzyka Polskiego, t.2,s. 402)
sskfid-432
nuncjuszstały przedstawiciel papieża przy rządzie obcego państwa (MSJP, s.462)
sskfid-699
objawienia prywatneautentyczne objawienia skierowane do jednostki, które jednakże nie nakłada nawszystkich bezpośredniego obowiązku wiary (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały SłowikTeologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,288)[należy ten termin odróżnić od objawienia]
sskfid-601
objawienieujawnianie się Boga ludziom w ciągu dziejów jako Pana i Zbawcy (Słownik Teolo-giczny, red. A.Zuberbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1998, s.349)[należy ten termin odróżnić od objawień prywatnych]
sskfid-433
obrządekodrębna liturgia wewnątrz jednego wyznania (Słownik Języka Polskiego, t.2,s.426)
sskfid-434
odkupienieszczególna działalność Boga, dzięki której Bóg wyzwala swój lud z niewoli i nabywana swoją szczególną własność (Słownik Teologiczny, red. A.Zuberbier, Księgarniaśw. Jacka, Katowice 1998, s. 355)
sskfid-435
123
odpust
odpustodpuszczenie przez Kościół poza sakramentem pokuty kar doczesnych, jakie wi-nien człowiek ponieść za swoje grzechy (Słownik Teologiczny, red. A.Zuberbier,Księgarnia św. Jacka, Katowice 1998, s. 360)
sskfid-436
ofiaraw znaczeniu religijnym jest to złożenie Bogu jakiegoś daru dla zjednoczenia sięz Nim, a szczególnie dla przebłagania Go za grzechy (Słownik Teologiczny, red.A.Zuberbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1998, s. 361)
sskfid-437
Ojcowie Apostolscypisarze chrześcijańscy I i II w. będący w bazpośredniej łączności z apostołami albozwiązani z nimi bliskością czasu i treścią głoszonej nauki (EK.t.1,k.816)
sskfid-89
Ojcowie Kościołapisarze chrześcijańscy, żyjący w starożytniści (do VIII w.) ((por.)Słownik Teologicz-ny, red. A.Zuberbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1998, s. 364)
sskfid-438
ołtarzmiejsce składania ofiar kultowych znane prawie we wszystkich religiach (SłownikJęzyka Polskiego, t.2,s.516)
sskfid-439
opactwokatolicki klasztor męski i dobra klasztorne pod zarządem opata (Słownik JęzykaPolskiego, t.2,s. 521)
sskfid-440
opactwo (budynek)zespół budynków zajmowanych przez wspólnotę mnichów tworzących opactwo(wspólnotę) (ECh, s.527)
sskfid-701
124
palimpsest
opactwo (wspólnota)wspólnota mnichów kierowana przez opata (ECh, s.527)
sskfid-700
opatprzełożony opactwa (Słownik Języka Polskiego, t.2,s. 523)
sskfid-441
Opatrzność Bożaplan, jaki wobec stworzonego świata ma wiedza Boża obejmująca wszystko, nawetwolne akty stworzeń oraz wola Boża w miłości podtrzymująca i określająca wszystkoswoją nieskończoną mocą (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny, IWPAX, Warszawa 1987,301)
sskfid-442
opętaniew ujęciu Biblii oznacza całkowite opanowanie człowieka, jego zachowania się ipostępowania przez złego ducha (Słownik Teologiczny, red. A.Zuberbier, Księgarniaśw. Jacka, Katowice 1998, s. 369)
sskfid-443
ordynariuszbiskup zarządzający diecezją w Kościele katolickim (MSJP, s.514)
sskfid-702
osobapojęcie odnoszące się do każdego człowieka jako konkretnej istoty rozumnej (Słow-nik Teologiczny, red. A.Zuberbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1998, s. 371)[w definicji powinno chodzić o kategorie abstrakcyjną, odnoszącą się do pewnejkategorii bytów, a nie o konkretne uszczegółowienie np. człowieka, czy Boga]
sskfid-444
palimpseststarożytny lub średniowieczny rękopis pisany na pergaminie, z którego wytarto tekstpierwotny (Słownik Języka Polskiego, t.2,s. 585)
sskfid-445
125
panteon
panteonw religiach politeistycznych: ogół bóstw powiazanych ze sobą w system heirarchicz-nej zależności (Słownik Języka Polskiego, t.2,s.594)
sskfid-455
papiestwourząd określający władzę papieża (MSJP, s.535)
sskfid-703
papieżoficjalny tytuł nadawany obecnie biskupowi Rzymu jako głowie Kościoła powszech-nego (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny, IW PAX, Warszawa1987,315)
sskfid-457
parafiapodstawowa, najmniejsza jednosta organizacyjna zarządzana przez proboszcza(Słownik Języka Polskiego, t.2,s. 601)
sskfid-458
parakletimię, jakim Jan nazywa Ducha Świętego (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały SłownikTeologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,317)
sskfid-456
parlamentprzedstawicielski organ ustawodawczy pochodzący z wyborów, składający się z jed-nej lub z dwóch izb (MSJP, s.537)
sskfid-704
parlamentaryzmsystem rządów w którym wszystkie organy państwowe podporządkowane są parla-mentowi (MSJP, s.538)
sskfid-705
126
patriarchat [ustrój społ.]
paruzjapowtórne przyjście Chrystusa w chwale na końcu czasów (Słownik Teologiczny, red.A.Zuberbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1998, s. 386)
sskfid-459
Paschacoroczne powtórzenie pierwszej Paschy Izraela w Egipcie, upamiętniające ocaleniepierworodnych i wyjście z Egiptu (...) święto Paschy we wspólnocie chrześcijańskiejupamiętnia jednoczesne ustanowienie Starego i Nowego Przymierza (K.Rahner,H.Vorgrimler, Mały Słowik Teologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,319)
sskfid-460
pasterkamsza odprawiana w noc Bożego Narodzenia (Słownik Języka Polskiego, t.2,s. 616)
sskfid-461
patriarcha [funkcja społ.]ojcowie plemienia, naczelnicy rodu lub pokoleń (Słownik Teologiczny, red.A.Zuberbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1998, s. 389)
sskfid-462
patriarcha (urząd)tytuł niektórych biskupów w kościele katolickim i prawosławnym (MSJP, s.542)
sskfid-706
patriarchat (urząd)godność i władza patriarchy (Słownik Języka Polskiego, t.2,s.620)
[termin odróżnić od patriarchatu jako rodowego ustroju społecznego]sskfid-463
patriarchat [ustrój społ.]rodowy ustrój społeczny (xpk)
[odróżnić od partiarchatu jako urzędu]sskfid-621
127
patrologia
patrologianauka o życiu i pismach Ojców Kościoła (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały SłownikTeologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,320)[termin należy odróżnić od terminu o innym zakresie - patrystyki]
sskfid-464
patronświęty, którego imię nadano komuś w czasie chrztu lub pod którego opiekę oddajesię kraje, miasta, obiekty, zawody (Słownik Języka Polskiego, t.2,s.621)
sskfid-465
patrystykaokreślenie epoki Ojców Kościoła, a więc tego okresu w historii Kościoła, dogmatówi teologii, którym zajmuje się patrologia (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały SłownikTeologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,320)
sskfid-466
Paweł Apostołpostać pierszego wieku chrześcijaństwa, wywarł wielki wpływ na oddzielenie sięKościoła od wspólnoty żydowskiej, autor 13 listów Nowego Testamentu (xpk)
sskfid-467
pelagianizmherezja negująca istnienie grzechu pieroworodnego i pomniejszająca rolę łaski, awyolbrzymiająca znaczenie wolnej woli (ECh, s.553)
sskfid-707
pielgrzymczłowiek odbywający wędrówkę do miejsca kultu (Słownik Języka Polskiego,t.2,s.650)
sskfid-469
pielgrzymka [osoby]grupa pielgrzymów wędrujących razem w celu uczczenia miejsc kultu (MSJP, s.552)
sskfid-708
128
pojednanie
pielgrzymka [wędrówka]wędrówka do miejsc kultu (Słownik Języka Polskiego, t.2,s.650)
sskfid-470
Pięcioksiągnazwa obejmująca pięć pierwszych księag Starego Testamentu, które tradycjażydowska i chrześcijańska przypisywała Mojżeszowi (Słownik Teologiczny, red.A.Zuberbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1998, s. 401)
sskfid-473
Piotr Apostołjeden z apostołów Jezusa, często zajmujacy w ich wspólnocie pierwsze miejsce(xpk)
sskfid-474
pneumatologianauka, będąca częścią teologii dogmatycznej, opisująca osobę i działanie DuchaŚwiętego (xpk)
sskfid-475
pogaństwopoganami są ci, którzy żyjąc pośród narodów i będąc kształtowani przez ich wła-sną historię faktycznie nie zetknęli się jeszcze (...) z roszczeniem chrześcijaństwaalbo przed którym jeszcze się zamykają (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały SłownikTeologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,339)
sskfid-477
pogrzebobrzędy towarzyszące grzebaniu lub paleniu zwłok (Słownik Języka Polskiego, t.2,s.765)
sskfid-478
pojednaniebiblijna i teolgiczna idea wyrażająca (...) sens zbawienia człowieka, dokonanegoprzez Boga w Jezusie Chrystusie (Słownik Teologiczny, red. A.Zuberbier, Księgarniaśw. Jacka, Katowice 1998, s.418)
sskfid-479
129
pokusa
pokusa”głos” wewnętrzny, wewnętrzne poruszenie nakłaniające do grzechu (Słownik Teo-logiczny, red. A.Zuberbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1998, s.425)
sskfid-480
pokutaprawidłowa postawa wobec grzechu: oznacza proces całkowitego nawracenia się,wewnętrzną przemianę człowieka, jego radykalną odnową i odrodzenie (SłownikTeologiczny, red. A.Zuberbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1998, s.426)
sskfid-481
pontyfikałksięga liturgiczna zawierająca obrzędy sprawowane przez biskupa (xpk)
sskfid-482
pontyfikatokres panowania określonego papieża (xpk)
sskfid-483
postpowstrzymanie się od jedzenia niektórych potraw oraz czasowe ograniczenie ilo-ści dziennego spożycia z motywów religijno-moralnych (Słownik Teologiczny, red.A.Zuberbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1998, s.435)
sskfid-484
poświęceniedziałanie wyłączające jakieś rzeczy ze świeckiej sfery użytkowania albo przeznacza-jące je do szczególnej służby w sferze kultu (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały SłowikTeologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,346)
sskfid-598
potępienieostateczna konsekwencja nieposłuszeństwa stworzeń rozumnych wobec Stwórcy(Słownik Teologiczny, red. A.Zuberbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1998,s.437)
sskfid-485
130
prefekt
powołanieprzeświadczenie jednostki, że określony zawód (forma życia) odpowiada woli Bogai jest realizacją życiowego zadania (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały Słownik Teolo-giczny, IW PAX, Warszawa 1987,347)
sskfid-486
prałatwyższy dostojnik sprawujący władzę kościelną (Słownik Języka Polskiego, t.2,s.908)
sskfid-487
prawo kanoniczneobowiązujące w Kościele prawo, które reguluje jego życie jako wspólnoty (K.Rahner,H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,357)
sskfid-254
prawosławieokreślenie Kościoła wschodniego po schizmie w 1054 roku (ECh, s.599)
sskfid-709
preegzystencjalizmdoktryna, która głosi, że dusze ludzkie istniały już przed ich cielesną egzystencją(...) tak że egzystencja cielesna byłaby konsekwencją grzechu popełnionego w ży-ciu przed-cielesnym (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały Słowik Teologiczny, IW PAX,Warszawa 1987,362)
sskfid-488
prefacjaczęść mszy o charakterze dziękczynnym i pochwalnym poprzedzająca konsekrację(Słownik Języka Polskiego, t.2,s.917)
sskfid-489
prefektksiędz katacheta (Słowik Języka Polskiego, t.2,s.917)
sskfid-490
131
prezbiter
prezbiterkapłan mający pełne święcenia (Słownik Języka Polskiego, t.2,s.921)
sskfid-491
proboszczksiądz zarządzający parafią (Słownik Języka Polskiego, t.2,s. 926)
sskfid-492
procesjauroczysty obchód ze śpiewem i niesieniem sakralnych przedmiotów kultu, znanywszytkim religiom (Słownik Języka Polskiego, t.2,s.927)
sskfid-493
profetyzmzjawisko występowania proroków (Słowik Języka Polskiego, t.2,s.931)
sskfid-494
prorokprorokiem można nazwać osobę, która jest upoważniona do przekazywania ob-jawienia Bożego (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny, IW PAX,Warszawa 1987,362)
sskfid-495
protestantyzmpojęcie to obejmuje wszystkie wspólnoty wiary, które wywodzą się z ReformacjiXVI w. (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny, IW PAX, Warszawa1987,363-364)
sskfid-415
Protoizajaszunowna nazwa autora pierwszej cześci księgi Izajasza (Iz 1-39) (xpk)
sskfid-496
prowincjajednostka podziału administracyjnego (MSJP, s.636)
sskfid-710
132
przymierze
prymasarcybiskup będący zwierzchnikiem Kościoła katolickiego w danym kraju (MSJP,s.637)
sskfid-711
prymicjapierwsza msza odprawiana przez nowo wyświęconego kapłana (Słownik Języka Pol-skiego, t.2,s.950)
sskfid-497
przebaczeniejest przede wszystkim dziełem Boga, który odpuszcza ludziom grzechy i należną zanie karę (Słownik Teologiczny, red. A.Zuberbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice1998, s.465)
sskfid-498
przeistoczenieprzemiana chleba i wina w Ciało i Krew Jezusa Chrystusa (xpk)
sskfid-299
przeznaczeniewyrażenie pochodzenia biblijnego, którym teologia od czasów starożytnych posłu-guje się dla wyrażenia Bożej woli zbawienia wszystkich ludzi, którzy rzeczywiściebędą zbawieni (Słownik Teologiczny, red. A.Zuberbier, Księgarnia św. Jacka, Ka-towice 1998, s.469)
sskfid-499
przykazania Bożew Starym Testamencie określenie owych postanowień, które Bóg przymierza ob-wieścił ludowi przymierza (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny, IWPAX, Warszawa 1987,375)
sskfid-500
przymierzeoznacza w Starym Testamentcie szczególny stosunek Izraela do Jahwe (...) NowyTestament mówi o krwi, w której zostało zawarte (...) Nowe Przymierze, a mia-nowicie o krwi Chrystusa (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny, IWPAX, Warszawa 1987,376-377)
133
pustelnia
sskfid-501
pustelniamieszkanie, siedziba pustelnika (Słownik Języka Polskiego, t.2,s.1081)
sskfid-502
pustelnikczłowiek żyjący w odosobnieniu i oddający się modlitwie, pokucie, kontemplacji(Słownik Języka Polskiego, t.2,s. 1081)
sskfid-503
rabinwyświęcony uczony w Piśmie, tradycyjnie upoważniony do roztrzygania spornychkwestii rytuału żydowskiego (A.Unterman, Encyklopedia tradycji i legend żydow-skich, Książka i Wiedza, Warszawa 1998,s.227)
sskfid-504
racjonalizmdoktryna filozoficzna uznająca prymat rozumu (Słownik Teologiczny, red.A.Zubierbier, Księgarnia Św.Jacka,Katowice 1998,s.485)
sskfid-24
rady ewangelicznew znaczeniu przyjętym w terminologii teologicznej rady ewangeliczne dotyczą do-skonałego ubóstwa, czystości i posłuszeństwa, będących przedmiotem ślubów za-konnych (Słownik Teologiczny, red.A.Zubierbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice1998,s.489)
sskfid-597
rajoznacza warunki życia i stan egzystencji pierwszych ludzi przed upadkiem(K.Rahner, H, Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny, IW PAX, Warszawa1987,384)[odróżnić od nieba]
sskfid-505
134
relikwie
reformazmiana ulepszająca dotychczasowy stan rzeczy (MSJP, s.690)
sskfid-712
reformacjaw nauce historycznej przyjęły się dwa terminy na określenie reformy religijnej XVIw.: Reformacja i Kontrreformacja. Pierwsza dotyczy reformy protestanckiej [zapo-czątkowanej przez Marcina Lutra], druga - katolickiej (Słownik Teologiczny, red.A.Zubierbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1998, s.493)
sskfid-506
regułaspisane prawo zakonu, ukazujące jak wprowadzić w życie jego charyzmat (xpk)
sskfid-121
reinkarnacjapogląd właściwy dla religii wschodnich (choć nie tylko) utrzymujący, że dusza wie-lokrotnie wciela się w różne ”ciała” zanim osiągnie cel ”wędrówki” (np. nirwanę)(xpk)
sskfid-507
rekolekcjedziałanie podejmowane przez Kościół w celu umocnienia wiary wierzących (xpk)
sskfid-508
religioznawstwonauka interdyscyplinarna, której celem jest opis zjawiska religii (xpk)
sskfid-509
relikwiacałość lub część ciała świętego lub błogosławionego, którego kult został uznanyprzez Kościół (ECh, s.638)
sskfid-715
relikwieprzedmioty kultu związane ze świętymi (xpk)
sskfid-510
135
rewolucja
rewolucjagwałtowny przewrót w życiu społeczeństwa i państwa (MSJP, s.696)
sskfid-716
reżimujemne określenie systemu rządów stosujących przemoc i ucisk polityczny (MSJP,s.696)
sskfid-717
rok liturgicznyokres przeżywania przez Kościół w ramach roku kalendarzowego zbawczego dziełaJezusa (Słownik Teologiczny, red. A.Zubierber, Księgarnia św. Jacka, Katowice1998,s.507)
sskfid-511
różaniecrodzaj modlitwy połączonej z rozważaniem tajemnic Jezusa i Maryi (xpk)
sskfid-512
rytuałcałość czynności związanych z danym działaniem liturgicznym (xpk)
sskfid-513
sacrum i profanumsacrum oznacza to, co należy do tego, co święte (...) profanum (...) oznacza świec-kość świata, w którym rości sobie ona pretensję do autonomii wobec religii i Kościo-ła (...) ta para pojęć nie nadaje się do wyrażenia sposobu, w jaki chrześcijaństwowidzi świat i jak interpretuje samo siebie (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały SłownikTeologiczny, IW PAX, Warszawa 1987, 401)
sskfid-514
saduceuszestronnictwo polityczno-religijne o nastawieniu sceptyczno-liberalnym w judaizmiew czasach Jezusa (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny, IW PAX,Warszawa 1987,402)
sskfid-520
136
sakramentarz
sakralizacjanadawanie osobom, działaniom, rzeczom charakteru sakralnego (xpk)
sskfid-515
sakramentokreślenie siedmiu obrzędów - znaków Chrystusowej Łaski - stanowiących struktu-rę życia Kościoła (Słownik Teologiczny, red. A.Zubierbier, Księgarnia św. Jacka,Katowice 1998, s.514)
sskfid-516
sakrament kapłaństwajeden z siedmiu sakramentów Kościoła, udzielający łask powołanym ludziom po-trzebnych do tworzenia i pogłebiania wsólnoty uczniów Jezusa ((por.) SłownikTeologiczny, red. A. Zubierbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1998,s.228)
sskfid-517
sakrament małżeństwajeden z siedmi sakramentów Kościoła, udzielający łaski osobom znajdującym się wmałżeństwie (xpk)
sskfid-518
sakrament pokuty i pojednaniajest znakiem odpuszczenia człowiekowi grzechów popełnionych po chrzcie (SłownikTeologiczny, red. A. Zubierbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1998,s.428)
sskfid-519
sakramentaliaznaki święte, które podobnie jak sakramenty, oznaczają pewne duchowe skutki,ale (...) ustanowione są przez Kościół i modlitwie Kościoła zawdzięczają swą sku-teczność (Słownik Teologiczny, red. A. Zubierbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice1998,s.518)[wybrano liczbę mnogą terminu, ponieważ jest powszechnie używana]
sskfid-596
sakramentarzksięga liturgiczna zawierająca teksty sprawowanych sakramentów (xpk)
sskfid-521
137
sakramentologia
sakramentologianauka teologiczna, której przedmiotem są sakramenty Kościoła (xpk)
sskfid-522
Samuelpostać z czasów rodzącej się monarchii Izraelskiej w XI w. przed Chrystusem, na-maścił Saula i Dawida na królów (xpk)
sskfid-523
sanktuariummiejsce święte o znaczeniu kultowym (MSJP, s.734)
sskfid-718
Saulkról Izraelski żyjący w XI w. przed Chrystusem (xpk)
sskfid-524
schizmaseparacja grupy wyznawców od Kościoła, spowodowana różnicą zdań w sprawachdyscyplinarnych lub doktrynalnych (ECh, s.663)
sskfid-719
scholastyka1. typ filozofii lub teologii uprawianej w średniowieczu; 2.okres w rozwoju kulturyzachodniej Europy (XII-XIV w.) (Słownik Teologiczny, red. A. Zubierbier, Księgar-nia św. Jacka, Katowice 1998,s.525)
sskfid-526
sejmniższa izba parlamentu dwuizbowego (MSJP, s.737)
sskfid-720
sektygrupy religijne, wyodrębnione z jakiejś religii lub związku wyznaniowego, które ode-rwały się od któregoś z Kościołów i przyjęły własne zasady organizacyjne (SłownikTeologiczny, red. A. Zubierbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1998,s.526)
sskfid-369
138
sodalicja
seminariummiejsce, w którym poprzez formację duchową, intelektualną i rozwój człowieczeń-stwa powołane osoby przygotowują się do przyjęcia sakramentu kapłaństwa (xpk)
sskfid-527
seminarium duchownewyższa uczelnia mająca na celu formację duchową i intelektualną kandydatów dokapłaństwa służebnego, diakonatu i prezbieteratu (ECh, s.666)
sskfid-721
senatwyższa izba dwuizbowego parlamentu (MSJP, s.738)
sskfid-722
Septuagintanajstarsze grackie tłumaczenie Starego Testamentu dokonane w III-II w. przedChrystusem (Słownik Teologiczny, red. A. Zubierbier, Księgarnia św. Jacka, Kato-wice 1998,s.531)
sskfid-592
sługa bożytytuł nadawany osobie, u której stwierdzono heroiczność cnót (xpk)
sskfid-528
sobórzgromadzenie głównie biskupów, zwołane w celu omówienia spraw Kościoła, pod-jęcia decyzji i wydania formalnych postanowień (K.Rahner, H.Vorgrimler, MałySłownik Teologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,420)
sskfid-529
sodalicjakatolickie stowarzyszenie religijne (MSJP, s.760)
sskfid-723
139
Sofoniasz
Sofoniaszjeden z proroków mniejszych Starego Testamentu (xpk)
sskfid-591
soteriologiateologiczna nauka o odkupieniu, zbawieniu człowieka (K.Rahner, H.Vorgrimler, Ma-ły Słownik Teologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,424)
sskfid-530
spowiednikduchowny słuchający spowiedzi (xpk)
sskfid-531
Stary Testamentczęść Biblii opisująca historię zbawienia do narodzenia Jezusa Chrystusa (xpk)
sskfid-532
statutzbiór przepisów dotyczących organizacji, zakresu i sposobu działania określonejosoby prawnej (MSJP, s.776)
sskfid-724
stworzeniedziałanie Boże, będące źródłem istnienia świata (Słownik Teologiczny, red. A. Zu-bierbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1998,s.553)
sskfid-533
Stwórcatermin określający osobę (Boga), która dokonała stworzenia (xpk)[terminem tym mogą być w pewnych przypadkach (np. religiach niechrześcijań-skich) nazwane inne osoby niż Bóg]
sskfid-34
stygmatyzjawisko towarzyszące doświadczeniu mistycznemu, które występuje dość często odczasów Franciszka z Asyżu aż do naszych dni (...) tam, gdzie jest ono wyrazemi fizycznym rezultatem mistycznej miłości do Chrystusa i krzyża, można odnosić
140
synoptyczne Ewangelie
się do niego z religijnym szacunkiem ((por.)K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały SłownikTeologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,436)
[l.mn. jest bardziej przyjęta w j.polskim]sskfid-534
symbol wiarysformułowanie zasadniczych prawd wiary, których wyznawanie jest znakiem, że ktośdzieli wiarę Kościoła (Słownik Teologiczny, red. A. Zubierbier, Księgarnia św. Jacka,Katowice 1998,s.557-558)
sskfid-536
synagogaŻydzi (...) budowali synagogę, aby móc odprawiać w modły, czytać Torę i kiero-wać sprawami wspólnoty (A.Unterman, Encyklopedia tradycji i legend żydowskich,Książka i Wiedza, Warszawa 1998,s.260)
sskfid-535
syndonologiainterdyscyplinarna dziedzina nauki zajmująca się problematyką Całunu Turyńskiego(xpk)
sskfid-590
synodzgromadzenie oficjalnych przedstawicieli Kościoła, zwołane przez Papieża lub bi-skupa diecezjalnego (xpk)
sskfid-593
synopsazestawienie współbieżne tekstów Biblii (np. Ewangelii) (xpk)
sskfid-537
synoptyczne Ewangelieogólna nazwa Ewangelii według świętego Mateusza, Marka i Łukasza (xpk)
sskfid-538
141
Syrach
Syrachumowna nazwa autora księgi Syracha - Jezusa syna Syracha (xpk)
sskfid-539
Szatantajemnicza nieziemska istota, działająca na szkodę człowieka, usiłująca go spro-wadzić na drogą zła i przeciwstawiająca się w ten sposób zbawczemu działaniuChrystusa; jest ojcem kłamstwa (Słownik Teologiczny, red. A. Zubierbier, Księgar-nia św. Jacka, Katowice 1998,s.563)[wybrano termin, który jest nazwą własną, dlatego pisany dużą literą]
sskfid-540
śluby zakonneakt religijnego zobowiązania się, przyrzeczenie złożone Bogu (Słownik Teologiczny,red. A. Zubierbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1998,s.564)[nie używać do oznaczenia sakramentu małżeństwa]
sskfid-541
śmierćw znaczeniu fizycznym to zjawisko nieodwracalnego ustania wszelkich czynności ży-ciowych organizmu (Słownik Teologiczny, red. A. Zubierbier, Księgarnia św. Jacka,Katowice 1998,s.565)
sskfid-542
świątyniamiejsce oddawania czci bóstwom, znane we wszystkich religiach (xpk)
sskfid-543
świętoczas poświęcony uroczystościom kultowym (xpk)
sskfid-544
świętywyznawca Chrystusa, który w przekonaniu Kościoła szedł za życia heroicznie drogąswej wiary i znajdując się w dziś wśród zbawionych, skutecznie wstawia się za namiu Boga (Słownik Teologiczny, red. A. Zubierbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice1998,s.580)
sskfid-545
142
teologia biblijna
Talmudnajważniejsze opracowanie ustnej Tory, spisane w formie obszernego aramejskiegokomentarza do rozdziałów Miszny (A.Unterman, Encyklopedia tradycji i legendżydowskich, Książka i Wiedza, Warszawa 1998,s.282)
sskfid-546
targumaramejskie tłumaczenie Biblii z komentarzem (A.Unterman, Encyklopedia tradycjii legend żydowskich, Książka i Wiedza, Warszawa 1998,284)
sskfid-588
teizmoznacza takie ujęcie Boga, zgodnie z którym Bóg jest bytem najwyższym i dzia-łającym osobowo, ale w odróżnieniu od deizmu przyjmuje stałą aktywną obecnośćBoga w święcie (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny, IW PAX,Warszawa 1987,463)
sskfid-547
teodyceanauka filozoficzna podejmująca próbę opisu Boga (xpk)
sskfid-548
teofaniajednorazowe objawienie się Boga (xpk)
sskfid-589
teologiajest tym, co mówi się o Bogu na podstawie Objawienia ((por.)Słownik Teologiczny,red. A. Zubierbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice 1998,s.586)
sskfid-549
teologia biblijnaczęść biblistyki, teologia danej części Biblii lub teologia bezpośrednio wynikająca zBiblii (xpk)
sskfid-550
143
teologia dogmatyczna
teologia dogmatycznanauka teologiczna o zawartych w objawieniu prawdach wiary religijnej. [oryginalniedefinicja z EK dotyczny ”dogmatyki”] (por. EK,t.4,k.23)
sskfid-187
teologia duchowościczęść teologii próbującej opisać całokształt doświadczenia duchowego człowiekazwracającego się do Boga (xpk)[należy odróżnić od teologii życia wewnętrznego, której przedmiotem są wnioskiwynikające z teologii (dogmatycznaj, moralnej itd.), jakie można zastosować wżyciu duchowym]
sskfid-551
teologia fundamentalnautożsamiana niekiedy z apologetyką, jest działem teologii zajmującym się samymijej podstawami (Słownik Teologiczny, red. A. Zubierbier, Księgarnia św. Jacka,Katowice 1998,s.590)[należy odróżnić termin od apologetyki]
sskfid-552
teologia moralnatraktuje o prawym i zgodnym z wolą Bożą postępowaniu człowieka (K.Rahner,H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,481)
sskfid-553
teologia pastoralnaw szerokim sensie jest teologiczną refleksją nad samorealizacją Kościoła jako znaw-czego działania Boga wobec świata, nad tym jak owo działanie urzeczywistnia się ijak musi się urzeczywistniać (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny,IW PAX, Warszawa 1987,482-483)
sskfid-554
teologia życia wewnętrznegonauka teologiczna, której przedmiotem są wnioski wynikające z teologii (dogma-tycznaj, moralne itd.) oraz ich zastosowanie w życiu duchowym (xpk)
sskfid-555
144
trybunał
tradycjaproces i treść przekazu prawdy objawionej (K.Rahne, H.Vorgrimler, Mały SłownikTeologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,498)
sskfid-556
traktatukład międzynarodowy o charakterze politycznym, gospodarczym i handlowym(MSJP, s.833)
sskfid-726
transcendencjaw sensie logicznym transcendentne są takie wypowiedzi, które nie odnoszą się tyl-ko do jednej ograniczonej dziedziny bytu, (...) ale które z konieczności za ważnew odniesieniu do każdego realnego czy możliwego bytu (K.Rahner, H.Vorgrimler,Mały Słownik Teologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,500)
sskfid-557
transsubstancjacjadokonująca się w ofierze Mszy św. dzięki sprawowanej mocą Bożą konsekracjiprzemiana substancji chleba i wina w substancję ciała i krwi Jezusa (K.Rahner,H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,501)
sskfid-586
Tritoizajaszumowna nazwa autora trzeciej części księgi proroka Izajasza (Iz 56-66) (xpk)
sskfid-587
Trójca Świętawyrażenie oznacza w chrześcijaństwie Boga, który jest jeden, lecz w trzech Oso-bach (Słownik Teologiczny, red. A. Zubierbier, Księgarnia św. Jacka, Katowice1998,s.606)
sskfid-558
trybunałsąd, kolegium sądowe (MSJP, s.840)
sskfid-727
145
ubóstwo
ubóstwow języku chrześcijańskim określa przyporządkowanie wszelkich dóbr Bogu jako Do-bru Najwyższemu (Słownik Teologiczny, red. A.Zubierbier, Księgarnia św.Jacka,Katowice 1998,s.608)
sskfid-559
unia hipostatycznajest terminem teologicznym, który oznacza, że w Jezusie Chrystusie ludzka rzeczy-wistość stała się - dzięki zjednoczeniu i trwałej jedności natury ludzkiej z boskąosobą (hipostazą) Logosu - stworzoną samowypowiedzią Słowa Bożego (K.Rahner,H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,512)
sskfid-585
uniwersytetwyższa uczelnia o kilku wydziałach (MSJP, s.862)
sskfid-728
uroczystośćw ramach roku liturgicznego najbardziej podniosły obchód świąteczny (xpk)
sskfid-560
Urząd Nauczycielski Kościołazdolność Kościoła do kontynuowania świadectwa o samoobjawieniu się Boga, (...)według samorozumienia Kościoła katolickiego pełna władza nauczania przysługujeepiskopatowi jako całości, jeżeli sprawowana jest w łączności wzajemnej i razemz biskupem rzymskim jako głową kolegium, oraz biskupowi rzymskiemu, gdyż jeston autorytatywną głową owego kolegium (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały SłownikTeologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,515-516)
sskfid-383
usprawiedliwieniewydarzenie, w którym Bóg przez swój wolny akt miłości prowadzi człowieka dotakiej relacji ze sobą, jakie On jako święty Bóg wymaga od człowieka i jaką On jakoBóg udzielający łaski gotów jest mu dać (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały SłownikTeologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,518)
sskfid-562
146
wniebowstąpienie
wcielenieprzyjęcie przez osobę Syna Bożego człowieczeństwa z Najświętszej Maryi Pan-ny (Słownik Teologiczny, red. A.Zubierbier, Księgarnia św.Jacka, Katowice1998,s.623)
sskfid-563
wiaraw najogólniejszym sensie to przyjęcie w sposób wolny wypowiedzi jakiejś osoby zewzględu na zaufanie, którym się ją obdarza (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały SłownikTeologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,533)
sskfid-564
Wielkanocliturgiczny obchód, którego treścią jest Pascha Chrystusa (xpk)
sskfid-600
Wielki Postliturgiczne przygotowanie do wspomnienia Paschy - Wielkanocy (xpk)
sskfid-565
Wielki Tydzieńnazwa liturgicznego wspomnienia najważniejszych wydarzeń w życiu Jezusa - usta-nowienia Eucharystii, śmierci i zmartwychwstania (xpk)
sskfid-566
wikariuszduchowny, który jest pomocnikiem biskupa - wikariusz biskupi, proboszcz - wika-riusz parafialny (xpk)
sskfid-567
wizytacjakontrola, inspekcja dokonana przez wizytatora, np. biskupa w parafii (MSJP, s.899)
sskfid-729
wniebowstąpieniejest (...) wypowiedzią Nowego Testamentu o wzięciu ukrzyżowanego, zmarłego izmartwychwstałego Jezusa do Boga, że znajduje w niej wyraz trwała ważność Jego
147
Wniebowzięcie Maryi Panny
człowieczeństwa (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny, IW PAX,Warszawa 1987,547)
sskfid-154
Wniebowzięcie Maryi Pannyjest dogmatem, który mówi, że doskonała i uwielbiona cielesność już teraz jestczęścią totalnego spełnienia Maryi po zakończeniu jej życia ziemskiego (K.Rahner,H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,548)
sskfid-568
wspólnotazwiązek między osobami oparty na trwałych więzach wewnętrznych (krwi, tradycji,kulturze, przekonań, miłości ...) (Słownik Teologiczny, red. A.Zubierbier, Księgarniaśw.Jacka, Katowice 1998,s.648)
sskfid-571
Wulgatałaciński przekład Biblii, w znacznej części dzieło św. Hieronima, (...) w 1965 r.Paweł VI powołał specjalną komisję, której zlecił przygotowanie tzw. Neo-Wulgaty,(...) uroczystej promulgacji (...) dokonał Jan Paweł II w dniu 25 VI 1979 (SłownikTeologiczny, red. A.Zubierbier, Księgarnia św.Jacka, Katowice 1998,s.655-656)
sskfid-572
wyprawaekspedycja złożona z grupy osób, udająca się gdzieś w jakimś celu (MSJP, s.938)
sskfid-730
wyprawa krzyżowaekspedycja chrześcijan udająca się do Ziemi Świętej w celu uwolnienia teryrtoriumz panowania muzułmanów (MSJP, s.938)
sskfid-731
wyzwolenieuwolnienie do stanu zależności (...) wyzwolenie jest jednym z określeń działaniaBożego w historii (Słownik Teologiczny, red. A.Zubierbier, Księgarnia św.Jacka,Katowice 1998,s.658)
sskfid-573
148
zesłanie Ducha Świętego
Zachariaszjeden z proroków mniejszych Starego Testamentu (xpk)
sskfid-575
zadośćuczynieniewynagrodzenie krzywdy, wyrównanie szkody komuś wyrządzonej (Słownik Teolo-giczny, red. A.Zubierbier, Księgarnia św.Jacka, Katowice 1998,s.663)
sskfid-582
zakonwspólnota, w której członkowie realizują rady ewangeliczne (Słownik Teologiczny,red. A.Zubierbier, Księgarnia św.Jacka, Katowice 1998,s.665)
sskfid-576
zasługadobry czyn, przez który uzyskuje się prawo do otrzymania nagrody. Jeżeli nagrodaza dany czyn należy się człowiekowi w imię sprawiedliwości - mówimy o zasłudzew znaczeniu ściśłym, jeżeli natomiast jakiś czyn nie musi, lecz wypada, by byłwynagrodzony - mówimy o zasłudze w znaczeniu szerszym (Słownik Teologiczny,red. A.Zubierbier, Księgarnia św.Jacka, Katowice 1998,s.669-670)
sskfid-570
Zbawicielosoba dokonująca zbawienia, w chrześcijaństwie Jezus Chrystus (xpk)
sskfid-578
zbawienieoznacza wyzwolenie człowieka przez Boga z niewoli grzechu, grożącej potępieniemwiecznym, i danie mu udziału w wiekuistem szczęściu samego Boga (Słownik Teo-logiczny, red. A.Zubierbier, Księgarnia św.Jacka, Katowice 1998,s.675)
sskfid-579
zesłanie Ducha Świętegow dzień Pięćdziesiątnicy - jest realizacją zapowiedzi prorockich Starego Testamentui wypełnieniem obietnicy danej przez samego Jezusa (Słownik Teologiczny, red.A.Zubierbier, Księgarnia św.Jacka, Katowice 1998,s.679)
sskfid-580
149
zło
złonie jest brakiem dobra, lecz wyraźnym i zdecydowanym zaprzeczeniem dobra.Nie ma więc żadnej realności w samym sobie, nie jest jakąś praistotą przeciw-ną Bogu, lecz dopuszczoną przez Boga tajemniczą możliwością wolnego stworzenia(K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały Słownik Teologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,565)
sskfid-581
zmartwychwstanieostateczne przezwyciężenie śmierci, przywrócenie umarłemu człowiekowi życia, któ-re ma trwać na wieki (Słownik Teologiczny, red. A.Zubierbier, Księgarnia św.Jacka,Katowice 1998,s.685)
sskfid-583
życiew sensie filozoficznym analogiczny sposób realizowania się bytu na poszczególnych,coraz to wyższych stopniach rzeczywistości (K.Rahner, H.Vorgrimler, Mały SłownikTeologiczny, IW PAX, Warszawa 1987,576)
sskfid-569
Żydw tradycyjnej definicji Żydem jest ktoś urodzony z matki Żydówki lub nawróconyna judaizm (A. Unterman, Encyklopedia tradycji i legend żydowskich, Książka iWiedza, Warszawa 1998, 305)
sskfid-619
150
biblistyka
3. INDEKS DZIEDZINOWY
BIBLISTYKABibliaegzegeza biblijnakanonnatchnienie biblijneNowy TestamentStary Testamentteologia biblijna
GEOGRAFIA BIBLIJNA
JerozolimaJuda (kraina)Judea
HERMENEUTYKA
antiocheńska szkoła egzege-tyczna
HERMENEUTYKA BIBLIJNA
aleksandryjska szkoła egzege-tycznaanaliza narratywnaapokaliptykaHeksaplakonkordancja
HISTORIA BIBLIJNA
achemenidziAkadowie
AmmoniciAmoryciAramejczycyAsyryjczycy
HISTORIA EGZEGEZY
aleksandryjska szkoła egzege-tycznaantiocheńska szkoła egzege-
tyczna
JĘZYKI BIBLIJNE
Akadowiealegoriajęzyk aramejskijęzyk greckijęzyk hebrajski
KRYTYK TEKSTU
Heksapla
KRYTYKA TEKSTU
akrostychpalimpsestSeptuagintatargumWulgata
151
biblistyka
LITERATURA MIĘDZYTESTA-MENTALNA
apokryf
NOWY TESTAMENT
abbaagrafonAlfa i OmegaapostołBartłomiejBenedictus (modlitwa)EwangeliaEwangelia według św. JanaEwangelia według św. ŁukaszaEwangelia według św. MarkaEwangelia według św.MateuszafaryzeuszehomologiaJerozolimaJezus ChrystusjudaizmJudasz IskariotaJudeakairoskanonkerygmatkrzyżKsięga Apokalipsy świętego Ja-
naKsięga Dziejów ApostolskichKyriosList do EfezjanList do FilemonaList do FilipianList do GalatówList do HebrajczykówList do KolosanList do Koryntian 1
List do Koryntian 2List do RzymianList do Tesaloniczan 1List do Tesaloniczan 2List do Tymoteusza 1List do Tymoteusza 2List do TytusaList św. JakubaList św. Jana 1List św. Jana 2List św. Jana 3List św. JudyList św.Piotra 1List św. Piotra 2logia JezusaLogosŁukasz EwangelistaMaciej ApostołMagnifikat (modlitwa)Marek EwangelistaMaryja Matka JezusaMateusz EwangelistamądrośćMesjaszparakletPaschaPaweł ApostołPiotr Apostołprofetyzmprorokprzykazania BożeprzymierzerabinsaduceuszeSeptuagintasynagogasynopsasynoptyczne Ewangelie
152
biblistyka
teofaniazesłanie Ducha Świętego
PROFORYSTYKA
lectio divina
STARY TESTAMENT
AggeuszallelujaamfiktioniaAmmoniciAmoryciAmosAramejczycyArka NoegoArka PrzymierzaAsyryjczycyBaalBalaamBaruchDanieldekalogDeuteroizajaszDeuterozachariaszEzdraszEzechiaszEzechielheksaemeronhomologiaIzajaszJahweJakubJeremiaszJerozolimaJoelJonaszJozueJuda (kraina)judaizm
KainkanonKoheletKsięga AbdiaszaKsięga AggeuszaKsięga AmosaKsięga BaruchaKsięga DanielaKsięga EsteryKsięga EzdraszaKsięga EzechielaKsięga HabakukaKsięga HiobaKsięga IzajaszaKsięga JeremiaszaKsięga JoelaKsięga JonaszaKsięga JozuegoKsięga JudytyKsięga KapłańskaKsięga KoheletaKsięga Kronik 1Księga Kronik 2Księga Królewska 1Księga Królewska 2Księga LamentacjiKsięga LiczbKsięga Machabejska 1Księga Machabejska 2Księga MalachiaszaKsięga MądrościKsięga MicheaszaKsięga NahumaKsięga NehemiaszaKsięga OzeaszaKsięga Pieśni nad PieśniamiKsięga Powtórzonego PrawaKsięga Przysłów
153
filozofia
Księga PsalmówKsięga RodzajuKsięga RutKsięga Samuela 1Księga Samuela 2Księga SędziówKsięga SofoniaszaKsięga SyrachaKsięga TobiaszaKsięga WyjściaKsięga ZachariaszalewiratMachabeuszMalachiaszmądrośćMesjaszMicheaszmidraszMojżeszNehemiaszPaschapatriarcha [funkcja społ.]PięcioksiągprofetyzmprorokProtoizajaszprzykazania BożeprzymierzeSamuelSaulSeptuagintaSofoniaszsynagogasynopsaSyrachteofaniaTritoizajaszZachariasz
FILOZOFIAantropocentryzmantropologiaetykafilozofiametafizykateodycea
ANTROPOLOGIA
człowiekżycie
ESTETYKA
Absolut
ETYKA
aksjologiaaltruizmantropologiadeontologiaeudajmonizmmoralność
FILOZOFIA PRZYRODY
abiogenezażycie
LOGIKA
transcendencja
METAFIZYKA
Absolutbyt (ontologia)
METODOLOGIA
analogia
TEODYCEA
Absolutagnostycyagnostycyzmateizm
154
historia Kościoła
deizmmonoteizmteizmtranscendencja
TEORIA POZNANIA
agnostycyagnostycyzmracjonalizm
HISTORIA KOŚCIOŁAadwentyściadwentyzmafrochrystianizmagapaakademiaalbigensialeksandryjska liturgiaaleksandryjska szkoła egzege-
tycznaambasadaanabaptyścianachorecianglikanieanglikanizmAnglikańska Wspólnotaantiocheńska szkoła egzege-
tycznaantyklerykalizmantypapieżantysemityzmapologeciapostataapostazjaapostołarchidiakonatarchidiecezjaarchiprezbiter
arcybiskuparcybractwoarcykapłanarianizmasymilacjaBadacze Pisma ŚwiętegobanicjabaptysteriumbaptyścibaptyzmbazylikabeneficjumbogomiliBogurodzica (pieśń)bractwobractwo kościelnebreweCałun Turyńskicenobicicesarstwocezaropapizmcharyzmatykchiliazmchrześcijaniedeifikacjadekanatdemokracjadesakralizacjadevotio modernadiecezjadogmatdoketyzmdoktor Kościoładuchowieństwoduchownyduchowość religijnaduszpasterstwodyktatura
155
historia Kościoła
dyplomacjadysputa teologicznadziekandziesięcinadziewicaebioniciedyktegalitaryzmekskomunikaelekcjaelektoratencyklopedyścieparchiaepiskopateremitaewangelizacjafarafaszyzmfebronianizmfeudalizmgminagnostycyzmgnozaguberniahabithagiografiaheretykhezychazmhierarchiaHistoria Kościołahugenocihusytyzmimamimigracjainkwizycjainsygniainterdyktinwestytura
jakobinizmjansenizmJezus ChrystusjurydykakalifkalwinizmkanoniakapitułakaplicakaraimikatakumbykatarowiekatedraklasztorklerklerykklerykalizacjakodekskolegialnośćkolegiatakolegiumkolędakoncyliaryzmkonfirmacjakonklawekonkordatkonstytucjakonsystorzkontrreformacjakonwersjaKoranKościół Adwentystów Dnia Siód-
megoKościół Chrześcijan BaptystówKościół Ewangelicko-augsburskiKościół Ewangelicko-reformowa-
nykrólestwo
156
historia Kościoła
krucjatakrzyżksiądzkuriaKyrioslaicyzacjalegatluteranizmmanicheizmmasoneriameczetmetropoliamęczennikmęczeństwoministrantmnichmodernizm (teologia)monarchiamonastycyzmmonastyrmonofizytyzmmonoteletyzmmontanizmnazizmnestorianizmniewolnictwonowicjatnuncjaturanuncjuszobjawienia prywatneobrządekodpustOjcowie ApostolscyOjcowie Kościołaołtarzopactwoopactwo (budynek)opactwo (wspólnota)
opatordynariuszpapiestwopapieżparafiaparlamentparlamentaryzmpasterkapatriarcha (urząd)patriarchat (urząd)patronpatrystykapelagianizmpielgrzympielgrzymka [osoby]pielgrzymka [wędrówka]pontyfikatprałatprawosławiepreegzystencjalizmproboszczprocesjaprotestantyzmprowincjaprymaspustelniapustelnikreformareformacjaregułareinkarnacjarelikwiarelikwierewolucjareżimróżaniecsakramentarzsanktuarium
157
misjologia
schizmascholastykasejmsektyseminariumseminarium duchownesenatsobórsodalicjastatutstygmatysymbol wiarysynodTalmudtraktattrybunałuniwersytetwizytacjawyprawawyprawa krzyżowazakonzesłanie Ducha Świętego
MISJOLOGIApatriarchat [ustrój społ.]
SYNDOLOGIACałun Turyński
SZTUKAakrostychalegoriaambonaikonaikonografiakielichklasztorkonfesjonał
kościół (budynek)krucyfiksKyriosołtarz
MUZYKA
allelujakancjonałkolęda
TEOLOGIAagnostycyagnostycyzmanalogiaapostołBógcharytologiaeklezjologiakatechetykaliturgikamisjologiapatrologiaprawo kanonicznesakramentologiasyndonologiateologia duchowościteologia fundamentalnateologia moralnateologia pastoralnateologia życia wewnętrznego
AKTY STOLICY APOSTOLSKIEJ
adhortacjaallokucjabulla
ANTROPOLOGIA
adopcja (teologia)
158
teologia
CHARYTOLOGIA
bajanizmJezus Chrystusłaska
CHRYSTOLOGIA
Alfa i OmegaAntychrystbogomiliJezus ChrystusKyriosMesjaszmonofizytyzmmonoteletyzmpelagianizm
EKLEZJOLOGIA
adhortacjaadministracja apostolskaadwentyściadwentyzmaggiornamentoakty Stolicy ApostolskiejanabaptyścianglikanieanglikanizmAnglikańska WspólnotaannatyautokefaliaBadacze Pisma Świętegobaptyścibaptyzmbeneficjumbiskupbractwocharyzmatcharyzmatykchrześcijanie
diecezjaduchownykapitułakardynałkatedraklerkoinoniakolegialnośćkolegiatakoncyliaryzmkonfirmacjakonklawekonsystorzkonwersjaKościół Adwentystów Dnia Siód-
megoKościół Chrześcijan BaptystówKościół Ewangelicko-augsburskiKościół Ewangelicko-reformowa-
nyLud Bożymęczennikmęczeństwopapieżparafiawikariusz
EKUMENIZM
adwentyściadwentyzmanabaptyścianglikanieanglikanizmAnglikańska WspólnotaautokefaliaBadacze Pisma Świętegochrześcijaniekalwinizm
159
teologia
konfirmacjaKościół Adwentystów Dnia Siód-
megoKościół Chrześcijan BaptystówKościół Ewangelicko-augsburskiKościół Ewangelicko-reformowa-
ny
ESCHATOLOGIA
Antychrystars moriendiczyściecnieboparuzjapotępienieśmierćzbawieniezmartwychwstanie
HAGIOGRAFIA
apoftegmatbeatyfikacjabłogosławionydoktor Kościołakanonizacjamartyrologiumpatronsługa bożyświęty
HOMILETYKA
ambonakazaniekaznodziejakaznodziejstwo
KATECHETYKA
katechetakatechizacja
katechizmkatechumenatprefekt
LITURGIKA
ablucjaadwentagapaagendaAgnus Deiakatystaklamacje liturgiczneakolitaakrostychalbaaleksandryjska liturgiaamenanaforaanamnezaantyfonaantyfonarzeBenedictus (modlitwa)bierzmowaniebłogosławieństwoBogurodzica (pieśń)brewiarzcelebracelebransceremoniałceremoniarzceroferariuszchrzcielnicachrzestcmentarzCredoczytania liturgicznedalmatykadoksologia
160
teologia
ewangeliarzikonajutrzniakadzidłokielichkolekta (modlitwa)kolędakompletakoncelebrakonfesjonałkultlekcjelekcjonarzlitanialiturgiaMagnifikat (modlitwa)małżeństwomonstrancjamszałnabożeństwonamaszczenie chorychniedzielanieszporynowennaobrządekołtarzpasterkapogrzebpontyfikałpoświęcenieprefacjaprocesjaprymicjarok liturgicznyróżaniecrytuałsakramentsakrament kapłaństwa
sakrament małżeństwasakrament pokuty i pojednaniasakramentaliasakramentarzspowiednikuroczystośćWielkanocWielki PostWielki Tydzień
MARIOLOGIA
akatystAnioł Pański (modlitwa)dziewicadziewictwomariologiaMaryja Matka JezusaNiepokalane Poczęciewniebowstąpienie
METODOLOGIA
apofatyczna teologia
MISJOLOGIA
ablucjaafrochrystianizmakomodacjainkulturacjamisjamisjonarz
PATROLOGIA
apokryfapologeciOjcowie ApostolscyOjcowie Kościoła
PNEUMATOLOGIA
dary Ducha ŚwiętegoDuch Świętyzesłanie Ducha Świętego
161
teologia
PRAWO KANONICZNE
afektdekretdyspensa kościelnajurysdykcjakanonikkary kościelneKodeks Prawa Kanonicznegokonkordatkuriamałżeństwoschizmaśluby zakonne
PROTESTANTYZM
adwentyściadwentyzmAnglikańska WspólnotakalwinizmKościół Adwentystów Dnia Siód-
megoKościół Chrześcijan BaptystówKościół Ewangelicko-augsburskiKościół Ewangelicko-reformowa-
ny
RELIGIOZNAWSTWO
ablucjaAllahamuletantropomorfizmarchetyparcykapłanbahaizmchasydyzmchrześcijaństwoislamJerozolima
kabałameczetmitmnichMojżeszpanteonprofetyzmrabinreinkarnacjarytuałsacrum i profanumsektyStwórcasynagogaświątyniaświętoTalmudtargumZbawicielŻyd
SAKRAMENTOLOGIA
bierzmowaniechrzestEucharystiaJezus Chrystusnamaszczenie chorychsakrament kapłaństwasakrament małżeństwasakrament pokuty i pojednaniasakramentalia
SOTERIOLOGIA
adopcja (teologia)Jezus Chrystusodkupieniewcieleniewyzwoleniezbawieniezmartwychwstanie
162
teologia
SZTUKA SAKRALNA
chorał gregoriański
TEOLOGIA DOGMATYCZNA
adhortacjaadopcjonizmangelologiaaniołAnioł StróżantropologiaantropomorfizmantysemityzmapokatastazaapolinaryzmapostataapostazjaapostolatapropriacjaarcykapłanarianizmBaranek Boży (modlitwa)beatyfikacjabierzmowaniebluźnierstwobłogosławieństwobłogosławionybojaźń Bożabractwocelibatcenzura kościelnacharyzmatchrystologiachrzestchrześcijaniechrześcijaństwochwała Bożacierpieniecmentarz
cudczłowiekczyściecdary Ducha Świętegodeifikacjademondiakondiakonatdoktor KościołaDuch ŚwiętyduchyduszaekskomunikaekumenizmeschatologiaEucharystiagnostycyzmgnozaheksaemeronheretykherezjaikonailuminacjaIndeks Ksiąg ZakazanychjansenizmJezus Chrystuskairologiakairoskalwinizmkanonkanonizacjakapłankapłaństwokatechizmkatolicyzmkenozakerygmatkleryk
163
teologia
konsekracjaKościółkrzyżkultLogosłaskamanicheizmmariologiaMaryja Matka Jezusamiłosierdziemiłośćmisjamistykamodernizm (teologia)modlitwamonofizytyzmmonoteizmmonoteletyzmnadziejanamaszczenie chorychnatchnienie biblijnenawrócenienieboNiepokalane PoczęcieobjawienieodkupienieodpustofiaraOpatrzność BożaopętanieosobaparakletPaschapelagianizmpneumatologiapogaństwopojednaniepokusa
pokutapostpreegzystencjalizmprezbiterprotestantyzmprzebaczenieprzeistoczenieprzeznaczenieprzykazania Bożeprzymierzerajrelikwiesacrum i profanumsakralizacjasakramentsakrament kapłaństwasakrament małżeństwasakrament pokuty i pojednaniasakramentaliaschizmasektysługa bożysobórsoteriologiastworzenieStwórcasymbol wiarysynodSzatanśmierćświętyteologia dogmatycznatradycjatranssubstancjacjaTrójca Świętaunia hipostatycznaUrząd Nauczycielski Kościołausprawiedliwienie
164
teologia
wcieleniewiarawniebowstąpienieWniebowzięcie Maryi PannywspólnotawyzwoleniezadośćuczynieniezasługaZbawicielzbawieniezło
TEOLOGIA DUCHOWOŚCI
abbaadoracjaalumnanachoreciAnioł Pański (modlitwa)apoftegmatars moriendiascetaascetykaascezacelibatcenobicicharyzmatykdevotio modernaduchowość religijnadziewicadziewictwohabithagiografiahezychazmiluminacjakierownictwo duchoweklasztorkonfesjonałlectio divina
medytacjamęczeństwomistykamnichmodlitwanawrócenienowicjatobjawienia prywatneopactwoopatpostpowołanierady ewangeliczneregułaróżaniecseminariumstygmatyśluby zakonneubóstwozakon
TEOLOGIA FUNDAMENTALNA
apologetykachrześcijaństwocudMesjasz
TEOLOGIA MORALNA
aborcjaadhortacjaafektaltruizmbierzmowaniebioetykacnotacudzołóstwodekalogdemoralizacjakonfesjonał
165
teologia
mądrośćmoralnośćnadziejanamaszczenie chorychprzykazania Bożesakramentsakrament kapłaństwasakrament małżeństwasakrament pokuty i pojednaniawspólnota
TEOLOGIA PASTORALNA
adhortacjaadoracjaAkcja KatolickaakomodacjaalumnAnioł Pański (modlitwa)antysemityzmapostolatbierzmowaniecerkiewcierpieniecmentarzdekanatdesakralizacjadiakoniaduszpasterstwoikonaindyferentyzmjałmużnakapelankaplica
klerykalizacjakonfesjonałksiądzkurialaicyzacjalaikatlectio divinamałżeństwomiłosierdzieministrantmisjamisjonarznamaszczenie chorychniedzielanuncjaturapielgrzympielgrzymka [wędrówka]pogrzebpostproboszczprocesjaprymicjarekolekcjesakramentsakrament kapłaństwasakrament małżeństwasakrament pokuty i pojednaniasakramentaliaseminariumspowiednikśluby zakonnewikariuszwspólnota
166