1: A FILOSOFÍA E O MUNDO DO SABER

(notas de clase)

A Orixe da Filosofía

Mito Logos

Relación entre os deuses do texto de Hesíodo

Caos

Erebo Noite

ÉterDía

Terra

Ceo (Urano)

Tártaro Eros

Contraposición Mito - Logos

Saber Mítico Saber Racional

Os fenómenos explícansemediante...

Deuses e DestinoImaxinaciónTradición

Natureza e NecesidadeRazónCrítica

O mundo é... Caótico e caprichoso

Ordenado por leisestables

A autoridade é... Obediencia cega Busca constante

O método baséase en...

Ritos, oracións, etc.

Diálogo, análisedos fenómenos e síntese en regras

Análise Síntese

Análise Síntese

Descompoñer, Dividir

Reducir algo complexo aos seus compoñentes simples (aqueles que xa non poden dividirse)

Indicar que aspectos interveñen nun problema

Recompoñer, unir, integrar

Fabricar algo a partir duns compoñentes que interactúan entre si, dando lugar a unha realidade nova

Análise Síntese

Análise Síntese

Análise Síntese

Análise Síntese

exemplo: Arco da Vella

Explicación mítica Explicación racionalSegundo o Antigo Testamento, o arco da

vella foi creado por Deus tras o DiluvioUniversal. No relato bíblico, este apareceríacomo mostra de vontade divina, pararecordar aos homes a promesa feita polopropio Deus a Noé de que xamais volvería adestruír a terra cun diluvio.

"De veras dou o meu arco da vella nanube, e ten que servir como sinal do pactoentre eu e a terra. E ten que suceder quecando eu traiga unha nube sobre a terra,entón certamente aparecerá o arco da vellana nube. E certamente lembrareime do meupacto que hai entre eu e vós e toda almavivinte entre toda carne; e nunca máischegarán a ser as augas un diluvio paraarruinar toda carne." (Xénesis 9:13-15

Cando a luz solar incide sobre las gotas dechuvia, estas se encargan de producir tal efecto,pero nalgunhas moito máis que en outras. Os raiosdo Sol involucrados coa formación do arco da vellasaen das gotas de chuvia cun ángulo deaproximadamente 138° respecto da dirección quelevaban antes de entrar nelas. Este é o "ángulo doarco da vella", descuberto por René Descartes en1637. Se a luz saíra a 180°, entón regresaría por ondeveu. Como o ángulo de saída é de só 138°, a luz nonse reflexa exactamente cara a súa orixe. Isto faiposible que o arco da vella sexa visible para nós, quenon solemos encontrarnos exactamente entre o Sole a chuvia. De maneira que sempre, se noscolocamos de fronte a un arco iris, o Sol estarádetrás de nós. […]

Un raio de luz solar, dos que "fan" un arco davella, cambia a súa dirección tres veces mentres semove a través dunha gota de chuvia: Primeiro entrana gota, o que ocasiona que se refracte lixeiramente.Entón móvese cara o extremo oposto da gota, e sereflexa na cara interna da mesma. Finalmente, volvea refractarse cando sae da gota de chuvia en formade luz dispersa. A descomposición en cores é posibleporque o índice de refracción da gota de auga élixeiramente distinto para cada lonxitude de onda,para cada cor do arco da vella. […]

Mito Logos

Cosmos (= orde) Caos

A orixe da Filosofía

Orixe Histórica

Século VI a.C. Mileto

A Xeografía de Grecia

Por que xurdiu, neste tempo e lugar, a Filosofía?

Estrutura Política: a polis

Polis: Cidade-Estado Imperio

Cidades (coa súa bisbarra)

independentes

Fácil de controlar

Moitas eran democráticas

Gran extensión

Poder centralizado

Forte censura e control sobre o

territorio

Sen xerarquía:

• Non hai unha casta sacerdotal poderosa

Sen libros sagrados

• Non hai unha “verdade” que respetar

Non hai censura eclesiástica

Relixión Politeísta

Contactos con outras culturas a través do Mediterráneo

• Ao contrario que nas guerras, o comercio baséase no diálogo e confianza mutua

O coñecemento doutros modos de pensar distintos ao propio orixina o exame crítico da tradición adquirida

Importancia económica do Comercio

Tales de Mileto

Foi o primeiro que atribuíu a orixe do mundo

Non a un elemento sobrenatural (deuses)

Senón a un natural: a auga

A Orixe da Filosofía

Orixe Psicolóxica

“Os seres humanos comezan e comezaron sempre a filosofar movidos pola admiraciónao principio, admirados polos fenómenos sorprendentes máis comúns;logo, avanzando pouco a pouco e propoñéndose problemas maiores, como os cambios da Lúa e os relativos ao Sol e ás estrelas, e a xeración do Universo.Pero o que se propón un problema ou se admira recoñece a súa ignorancia.”

Aristóteles: Metafísica, século IV a. C.

Asombro Ignorancia Desexo de saber

Asombro Ignorancia Desexo de saber

Cuestionamos todo o que existe dunha maneira respectuosa, pero crítica

Servímonos das nosas capacidades racionais,

a través de mecanismos psicolóxicos:

AtenciónPercepción

MemoriaPensamento

Linguaxe

Saber vulgar, científico e filosófico

O Saber Filosófico e outros saberes

Etimoloxía

Filosofía: Amor á Sabedoría

• φιλο philo: amizade, amor

• σοφία sophia: sabedoría

Filosofía: estar no camiño cara á verdade, a sabedoría, sendo conscientes de que non a posuímos

Poden ser complementarios

Non se exclúen entre si

Están ao alcance de calquera

Tipos de saberes

Saber vulgar (ou sentido común)

Saber científico Saber filosófico

Saber Vulgar ou Sentido Común

Nos mostra como as cousas aparecen ante nós

• (de modo que nós podemos “operar” con elas)

Componse de certezas comúns a todos

Problemas:

• Mesturado con prexuízos

• Conformista e acrítico

É a base de todo outro saber

Saber científico

Saber filosófico:Achéganos ao coñecemento das últimas causas da realidade

Primeiros principios da realidade

Parte de realidades concretas

Saber Científico

Saber Filosófico

É un saber de: Solucións Problemas

Estudia a realidade

En partes Como totalidade

Emprega o método

Práctico-experimental

Teórico-crítico

Parte da Información (datos)

Coñecemento

Meta Coñecemento Sabedoría

Poned sobre los campos

un carbonero, un sabio y un poeta.

Veréis cómo el poeta admira y calla,

el sabio mira y piensa...

Seguramente, el carbonero busca

las moras o las setas. Antonio Machado

Función: “Estratexia Intersectorial da UNESCO sobre a Filosofía”

Función e Necesidade da Filosofía

A Necesidade da Filosofía

Tipos de necesidades:

Materiais

Primarias: para sobrevivir

Secundarias: prescindibles, provocadas

polo desenvolvementoeconómico

De “autorrealización”: relacionadas co que

podemos chegar a ser

Pirámide de Maslow

Representa as necesidades humanas. As “inferiores” son as básicas, as que debemos procurar para conseguir as “superiores”

A necesidade da Filosofía

Necesitamos ¿?

Comprender ExpresarAnalizar

críticamente

Os problemas que se nos presentan

Os supostos das ciencias

Analizar o sentido

Da nosapropia

existencia

Do mundo en que vivimos

Todos os seres humanos

Vivimos nun mesmo mundo

Filosofía e Interculturalidade

Globalización

Globalización alternativa

Cidadáns do mundo

Contexto:

Correntes migratorias masivas

Colonialismo empresarial

Rápida difusión dos produtosculturais

Novas canles de comunicación

Variedade culturalPerigos da Globalización

Comercio de librecambio mundial

Aumento da competividade entre os pobos

Imposición dunha cultura sobre as outras (pensamento único)

Función Crítica da Filosofía

Desde:

• Respecto a todas as culturas

• Defensa da dignidade de todas as persoas

• Recoñecemento da identidade dos outros

Tarefa:

• Reordenar as condicións para un diálogo

• Promover un mundo xusto e solidario

• Desenmascarar a cultura única

• Promover a reflexión de cada individuo no marco da liberdade

• Defender a racionalidade

Canles para o diálogo global

Filosofía

Metafísica

Lóxica

Epistemoloxía

Antropoloxía

Ética

EstéticaPolítica

Rama Obxecto de estudioMetafísica As realidades e propiedades de todo o que existe

Lóxica Estructura e corrección dos razoamentos

Gnoseoloxía Orixes, límites e validez do coñecemento

Antropoloxía O ser humano

Ética Fundamentación, validez e universalidade das normas

Estética A beleza e as creacións artísticas

Política Aspectos comunitarios do ser humano (orixe da sociedade, formas de goberno...)