˘ˇ ˘ ˘ ˆ ÖRNEKLER - Turuz · ˘ˇ ˘ ˘ ˆ ˙ Gülsen Tezcan Hacettepe Üniversitesi Sosyal...

Post on 03-Oct-2020

16 views 0 download

Transcript of ˘ˇ ˘ ˘ ˆ ÖRNEKLER - Turuz · ˘ˇ ˘ ˘ ˆ ˙ Gülsen Tezcan Hacettepe Üniversitesi Sosyal...

Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler EnstitüsüSanat Tarihi �����������

������������� ���������������������������������������������������� ����������

ÖRNEKLER

Gülsen Tezcan

Doktora Tezi

Ankara, 2007

������������� ��������������������������

�������������������������� ����������������

Gülsen Tezcan

Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler EnstitüsüSanat Tarihi �����!�"���!#

Doktora Tezi

Ankara, 2007

ii

���������

�$#%!�&#'#"�()$���(�"�")��*)�&��+�!#-"�"�.!&/'/�/�1)�3)%��!#�(#4��*�4��*�568()%&�'�"��

taahhüt eder, tezimin *�'#(�1)�)!)*(%.��*�*.94�!�%#�#��Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler

Enstitüsü �%-�1!)%��&) �-�'#&���)!�%((�'�"�ko-/!!�%&� saklanm�8#�� �$���1)%&�'�"��.��4!�%#":

� �)$�"���(�"�"#�3)%�4)%&)��)%�-�")��+#!���!�%;�

� �)$�"�8�&)<)� �<)(()9)����1)%8�()8��4)%!)-*)!)%��&)��)%�-�")��+#!���!�%;

� Tezimin …… 4#!�8=%)4!)�)%�-�")��+#!"�8#�#��8()"�4.%/";�>/�8=%)����8.�unda uzatma için

��-1/%/&���/!/�"�&#'#"�(�*&�%&)?�()$�"in (�"�"#�3)%�4)%&)��)%�-�")��+#!���!�%;

13.02.2007

Gülsen Tezcan

iii

Sevgili gül yüzlü annem ile nehir gözlü babama…

iv

��� �

“Alî �I%� �)1J4I� �"8)� 1)� ��1��!�%#�#�� �)8�"!)%��� �.9*�9#� ��%�4#� �=$)8��

�=(=93��)8���&)*�� �%�)*!)%K� ��-!#*!#� &.*(.%�� ()$�"�� 3�$#%!�%*)�?� � )&)��4�(� �!)� %)8�"�

8���(#�#��.��=4=!=��/!/-"�8#���(��#*�.!&/";��)!�")!)%���+�$5��1)�%)�*!)%!)�3�4�(��/!���

da�8#?� � ����� +.*���-*�� ��%� &=�4��#�� *�9#!�%#�#� �%�!�&#;� �8!�"� %)8�"� 8���(#�#�� kendine

6$5=� �L�&)� ��+�"�?� )&)�I� ")(��!)%��� 56%8)!!)-(�%�!")8�� 8#%�8#�&�� ��**�-!�%#�?� 56%8)!�

3�L#$!�%#�&�� 4)%� �!��� �"5)!)%�� ()*%�%!�"�!�%#�#� 4�� &�� 4)��� ��!�(#"� 4.!!�%#� �/!"�!�%#�#�

8�'!�"#-?� 8���(+#!�%� 1)� -��%!)%� �64!)8��)� %)�*!�� ��%� �(".8L)%��� .!/-"�8#��� *�(*#&��

�/!/�"/-!�%&#%;�

�-()� �/� �=4=!=� &=�4�&�� 5)$��&�'�"� 8=%)� �+��&)� 3)%� �-�"�&�� ��!5�� 1)� ��%�*�"!)%����

benden esirgemeyen, �%�-(#%"�!�%#"� 8#%�8#�&�� beni yönlendiren, kütüphanesini

kullanmama izin veren, her zaman destek olan, ��!�"8)!� *�-�!�'���� 1)� *�%�*()%���?�

(��#-(#'#"�5=�&)���/�4���?�6%�)*��!&#'#"�1)�6'%)�<�8��.!"�*(���5/%/%�&/4&/'/"�8�4#��

3.<�"� �%.L;� �%;� �)%9�!� >�MN��4�� "���)((�%#";� ��/�� *�(*#!�%#� 1)� 46�!)�&�%")8��

.!"�8�4&#��/�()$���%�+.*��+#&���)*8�*�*�!#%&#;�

�)$�"� 8=%)8��<)� &)')%!�� 56%=-!)%���� ��!&�%)�?� %)L)%��8!�%�� &�**�(�"�� +)*)�?� 4�4#�!�%��

/!�-"�"#� 8�'!�4��� 1)� .!/"!/� 56%=-!)%�4!)� 3)9� ".(�1)� )&)�� 8�4#�� 3.<�"� �%.L;� �%;�

�)%)�����#�&#�4�?�4=*8)*�!�8��8(����/�4����&)%8!)%��)�*�(#!&#'#"?�L�%*!#���*#-��+#!�%#��!)�

%)8�"�8���(#�#��!5#!�"�"#�8�'!�4��?���%�&6�)"�&��#-"��!#'#"#�4�9���8�4#��3.<�"�Prof.

Dr. Günsel RENDA’ya, doktora tez dönemim boyunca tez komitemde yer alan, teze

L�%*!#� �+#!�%&��� ��*�%�*� 56%=-!)%�4!)� *�(*#&�� �/!/���? 4�9#<#� )!)-(�%�!)%���� 3)%� $�"���

&�**�()��!&#'#"�8�4#��3.<�"��.+��%;��)4�)9�������������?���"�%�������Q=$)!�

����(!�%����1)%8�()8���=%*���!��&)��4�(#��6!="=�&)*��U�'�(�4<��&)%8!)%��)�*�(#!"�"��

�$��� 1)%)�?� ()$�"��� U�'�(�4<�� ")(��!)%���� .*/"�"�� 4�%&#"� )&)�� 1e düzeltmelerimi

4�9��?� *.�/� �!)� �!5�!�� *�(�9!�%�� &�**�(�"�� +)*)�?� 3)%� $�"��� &)8()'���� 4��#� ��-#"&��

3�88)((�'�"�8�4#��3.<�"��.+��%;����V/�������� ����?�56�=!�1)%&�'�"�8���(�(�%�3��

��!�"� &�!#�#� ")8!)*� )&��")")� 1)8�!)� .!��?� ()$� &6�)"�"� �.4/�<�� 568()%&�*!)%��

��!�4#-(���6(=%=� 8�4#�� %)*(6%="��%.L;��%;��)3%����W�����4)?� lisans döneminden bu

4���� "��)1I� &)8()*!)%���� �)�&)�� )8�%5)")4)�?� 3)%� *.�/&�� 4��#"&�� .!��� 1e meslekî

v

��!�"&����%+.*�-)4�6'%)�&�'�"?������)1!)%�����+#9���*�%��&�*����!)"�.!���+.*�8)15�!��

3.<�!�%#"� �%;� �)!��� �� ��� �������� �!)� �%;� ��<�(� ��������)?� �8"��!#<��

&)%8!)%�� �!&#'#"?� ()$�"� �.4/�<�� 3)%� *.�/&�� L�*�%!)%��)� ��-1/%&/'/"?� �8"��!#<��

metinlerimi okuyan ve düzeltmelerimi yapan sevgili hocam Fatma KUTLAR’a, tezim

8=%)8��<)� &)8()*� .!��?� �%(�� �84�� �!)� �!5�!�� &)')%!�� *�(�9!�%#� �/!/���� *=(=93��)!)%����

kulla�"�"���$���1)%)�?�U�'�(�4<��6'%)�")")�1)8�!)�.!���8�4#��3.<�"��.+;��%;���-�%�

ÇORUHLU ve sevgili hocam Yrd. Doç Dr. Tülin ÇORUHLU’ya, Farsça yüksek lisans

&)%8!)%��)�5�%")")��$���1)%)�?�()$�"���W�%8+��+)1�%�!)%����1)�&=$)!(")!)%�"��4�9��?��%���

*=!(=%�1)�8���(#��!)��!5�!��56%=-!)%�����)��"!)�9�4!�-���8�4#��3.<�"��%.L;��%;��!����%�3�"�

������?� �.9*�9#� ��%�4#� �=$)8�� �=(=93��)8���&)*�� )!4�$"�!�%#��� /!�-"�"#�

8�'!�4��?� 3)%� *.�/&�� 4�%&#"#�#� )8�%5)")4)�� �=(=93��)� 8.%/"!/8/� �%*�&�-#"� 8)15�!���

�)4�)9�U������>����?��=%*� �8!�"�8)%!)%���=$)8���&)*��)!4�$"�!�%#�#� ��<)!)%*)��

568()%&�'��*.!�4!#*�1)�4�%&#"!�%��+���8�4#n Sevgi KUTLUAY KÜÇÜK’e, yüksek lisans

1)�&.*(.%��&6�)"!)%��&)�3)%�$�"���*�%-#!#*!#� 4�%&#"!�-(#'#"#$?� �����3)9�".%�!�1)%)��

8)15�!�� �%*�&�-#"� �%;� �)"�3�� �������)?� � �%�9+�� &=$)!(")!)%�"�� 4�9��� �%*�&�-#"�

�%&;��.+��%;� >�3�((��� �������?� 8)15�!�� �%*�&�-!�%#"���!�3�� �U�?� �$!)"� �MN�?�

W�!�$� ���M��� 1)� �$!)"� ��������?� 3�4�(#"#�� 3)%� &6�)"��&)� 4��#"&�� .!��?�

�!&#'#"� 3)%� *�%�%#� &)8()*!)4)�?� ����� 5=+� 1)� 8)15�!)%���� 1)%)�� +.*� 8)15�!�� �����)�

()-)**=%!)%�"��8/�/4.%/";��

13.03. 2007

Gülsen Tezcan

vi

ÖZET

TEZCAN, Gülsen. ���� ���� ����� ���� � ������������ ��������� �������� �������

Müzesi Kütüphanesi’ndeki Örnekler, Doktora Tezi, Ankara, 2007

>/� ()$��� *.�/8/�/?�`j;�4=$4#!� 8.�!�%#�&����"/%!/� ��-*)�(�� )%�(�(�� 8�4�8�� 1)�*=!(=%)!�

*�"!�'�� �!)� �=4=*� =�� 4�9"#-� &)1!)(� �&�"#?� -��%?� &�!<�� �!I� �I%� �)1J4I����� q6;� `jw`x�

)8)%!)%����� �.9*�9#� ��%�4#� �=$)8�� �=(=93��)8���&)� �/!/���� %)8�"!�� *.94�!�%#�

.!/-(/%/%;� ���%��� 3�"8)� 1)� &�1��!�%#�#�� 4�9#"#��?� 3)�=$� 3�4�((�� .!&/'/� 4#!!�%&���

�(���%)�� ��-!��"#-� 1)� 6$)!!�*!)� `{;� 4=$4#!� �.4/�<�� �8!�"� &=�4�8#�#�� +)-�(!��

")%*)$!)%��&)� 3�$#%!��"#-� ��%+.*� %)8�"!�� *.94�!�%#� �/5=�� &=�4�� "=$)!)%��&)� 1)�

*.!)*8�4.�!�%#�&�� �/!/�"�*(�&#%;� >/� 4�$"�!�%&�*�� %)8�"!)%� =8!/9� 1)� �*.�.5%�L��

6$)!!�*!)%�� �+#8#�&��� �%&)!)�"�-?� 4��)� �4�#��+#!�%&���3�$#%!��&#*!�%#� (�%�3��*)8�(()� �8!�"�

%)8�"�5)!)�)'���+��&)�*�%-#!�-(#%"�!#�.!�%�*�&)')%!)�&�%�!"�-(�%;�

�)1J4I� 3)�=$� 3�4�((�4*)�?� )8)%!)%����� %)8�"!�� �=83�!�%#� 8�%�4� �(6!4)8��&)� 3=*="&�%?�

-)3$�&)�1)�&)1!)(��&�"!�%#��+���3�$#%!��"�4����-!��#%;�U)-�(!��*=!(=%)!�1) 8�4�8I��!�-*�!)%�

8.�/</?� =�=� )%�(� +)1%)8�� &#-#��� +#*��� -��%?� �8!�"� 1)� �=%*� )&)��4�(#�&�� *�!#<#� �$!)%�

�#%�*#%;���()*�"��)1J4I�����)8)%!)%�����%)8�"!��*.94�!�%#�8�&)<)���"/%!/�<.'%�L4�8#�&��

=%)(�!")*!)�*�!"�"#-(#%?��/�6%�)*!)%� �+)%�*�1)� (�%$!�%#4!�����&.!/�1)��%(���84����-(��

.!"�*� =$)%)� ��%� +.*� =%)(�"� ")%*)$���� 3)"� =8!/98�!� 3)"� &)� �*.�.5%�L�*� �+#!�%&���

)(*�!)"�-(�%;� ��<)� ��"/%!/!�%� �+��� �%&#�&��� 8�4�8I� 1)� *=!(=%)!� )(*�!)-�"� 8.�/</�&��

4�4#!�%�*�=%)(�"��&)1�"�)&)��%)8�"!���!I��I%��)1J4I�*.94�!�%#��**.4unlular, Safevîler,

�8"��!#!�%?� �$�)*!)%?� >��=%!=!)%� �+��� 3�$#%!��"�4�� &)1�"� )("�-(�%;� `j;� 4=$4#!�

8.�/�&��� �(���%)�� �/� 3��)&��!�%#�� )%�(?� ��%�$?� �)�%�$?� �8(���/!?� ��3%/3�4�?� >/3�%�?�

��$1��?� ��-"�%� 5���� ")%*)$!)%��&)� `|;� 4=$4#!�� *�&�%� 4�9#"#� &)1�"� )("�-(�%;� ���%���

�64!)8��)� 5)��-� ��%� <.'%�L4�4�� 4�4#!��� =�=?� ")%*)$!)%��� %)8�"� 9%.5%�"!�%#�#� 1)�

=8!/9!�%#�#� &�� )(*�!)"�-(�%;� >/� �-�"�&�� �.9*�9#� ��%�4#� �=$)8�� �=(=93��)8���&)�

�/!/���?� `j;4=$4#!� 8.�/� �!)� `{;� 4=$4#!� �!*� 4�%#8#�&�� 3�$#%!����� )8)%!)%?� =%)(�!&�*!)%��

mer*)$!)%���=8!/9�1)��)')��8����.%(�4��*.4"�8#��+#8#�&���&��&�**�()�&)')%�6%�)*!)%&�%;�

Anahtar Sözcükler: Nevâyî, Türkçe divanlar, Kitap resmi, Timurlu %)8�"� 8���(#?�

�8"��!#�%)8�"�8���(#?���L�1I�%)8�"�8���(#

vii

ABSTRACT

TEZCAN, Gülsen. The illustrations in ���������evâyî’s Khamseh and Diwans: Examples at the

Li�����������������������!"�"� , Ph. D. Dissertation, Ankara, 2007

The subject of this thesis is the illustrated copies of �!I� �I%� �)1J4I�8 works which are

housed �(�(3)����%�%4�.L��.9*�9#���!�<)��/8)/";��!I��I%��)1J4I?��3.���8���8(�()8"��?���

poet and a linguist, was a well-known figure with his political and cultural identity in Herat, the

capital of Timurid Empire, through the end of 15th century. The production of the poet’s

Khamseh and Diwans started when he was still alive and many painted copies of these works,

prepared in different centers of Islamic world throughout 16th century, can today be found in

museums and collections in different countries. The paintings in these manuscripts are analysed

in terms of their stylistic and iconographic features. A comparison between these paintings and

the contemporary examples Islamic painting was made in order to evaluate the illustrations to

Nevâyî’s texts in a broader sense.

When Nevâyî was still alive, illustrated versions of this works started to be prepared in the

court-ateliers for the patrons from royal and administrative classes. As a result of various

cultural and political contacts, the poet whose fame spread out of Herat, left lasting marks on

Islamic and Turkish literature. There by, not only were the painted copies of his works produced

within the borders of Timurid Empire, but also these examples, with their content and style,

influenced many production centers, especially Anatolia and Central Asia, with their stylistic

and iconographic qualities. Although the earliest illustrated copies of Nevâyî’s poetry were

produced for Timurid courts, as a result af political and cultural interaction, they were continued

to be produced under Akkoyunlu, Safavid, Ottoman, Uzbek and Babur patronage. The

admiration for his works proved by many illustrated copies produced in such centers as Herat,

Shiraz, Tabriz, Istanbul, Shahruhiya, Bukhara, Qazvin and Kashmir from the end of 15th century

until 19th century. The poet’s fame, which spread over such a vast geography, inevitably

influenced the illustrative programs and styles practiced in these centers. Thus, the Nevâyî

copies belong to (3)��.9*�9#�N.!!)<(�.�?�are remarkable examples in that they reflect the style

and taste of the centers where they were produced.

Key Words: Nevâyî, Turkish diwans, Illustration, Timurid painting, Ottoman painting

Safavid painting.

viii

���������

�������������������������������������������������������������������������������������������������������........xii

�����������������……………………………………………….........xxv

I. �����……………………………………………………………………………..1

I. 1. KONUNUN AMACI VE YÖNTE��………………………………………6

I. 2. ����������Q����������������������������………………14

II. ����������������������……………………………………....…...18

II. 1. �����������������������������…………………………….18

II. 2. ������������������������……………………………………...26

II. 3. T����������������������� �����M��������

SANATI………………………………………………………………...............32

II. 4. ����������������������������������>��������

O������������������…………………………………………………..43

I������������������� ����� �������������������ALÎ

��������� ����������������......................................................…...62

III. 1. �������������…………………………………………............... 64

III. 1. 1. Timurlu �"�!)%��� 8.�� �)1J4I� ��1��#�� ��#��$%&-���� (R.

805)……………………………………………………………………. 67

III. 2. ��W�������……………………………………………................71

III. 2. 1. ��3� �8"��!� �6�)"��&)�� >�%� �%�)*�� Garâ’ibü’s-��'�� (H.

895)…………………………………………………………………......76

ix

III. 2. 2. ��3� ��3"�89� �6�)"�� �)�%�$� ��**�-3��)8�� 1)� �)1J4I�����

Eserleri: R. 810 Hamse-i Nevâyî (R. 810) ve Garâ’ibü’s-��'�� (R. 803,

R. 804)…………………………………………………………………..82

III. 2. 3. >�%���%�*�(���**�-3��)8���%�)'���Hazâinü’l-Meânî (R. 807)...90

III. 2. 4. 16. yüz4#!��.�!�%#�&���>�%�Külliyat-������ (R. 808)………..95

III. 3. �������������……………………………………………………96

���;��;�`;��8"��!#���%�4#��&�� )%�(!#�>�%��8(��1)��)1J4I���1��#� Garâ’ibü’s-

��'�� (H. 983)……………………………………………………………...98

III. 3. 2. Horasan Üslubunun Osmanl#��.%/"!�%#��Garâ’ibü’s-��'�� (R. 804,

R. 806)……………………………………………………………………..101

III. 3. 3. Pî%��3")&������8*)�&)%�����8"��!#��.%/"/���Hamse-i Nevâyî (H.

802 , Kat 10)……………………………………………………………….105

III. 4. ��>�������...................................................................................108

III. 4. 1. Buhara’dan bir Örnek: Garâ’ibü’s-��'�� (R. 802)………………110

���� ������������� ��������� ������������ �������

��������.....................................................................................................114

IV. 1. �������� ������� ������ ����� ���������� ���� ����

������������������������……………………………………115

IV. 1. 1. ���%!���=$�*!��'!)�<)!)%���-%)(�Meclisleri…………………...120

IV. 1. 2. ��-/'/����%�!�&#'#��-#*��Av Sahneleri.................................129

IV. 1. 3. U)15J���$#���4��&#'#��-#*��Guy u Çevgân………………...133

IV. 1. 4. ��-/'/� Hedefi �-#*����-���Talimi………………………...136

IV. 1. 5. L8J�)1I� �-#*!�%- L8J�)1I� �-*!�%�� Edebî ve Tarihî

Kimlikler……………………………………………………………....137

IV. 1. 6. W#%(#��&��U#%9#�����-#*��Deniz Sahneleri……………………142

x

IV. 1. 7. 8%�*��-#*��Meyhane Sahneleri……………………………...143

IV. 2. �������������������������� �����������������������

�����������������………………………………………………….145

IV. 2. 1. Pî%� �3")&� ���� �8*)�&)%�in Hamse-i Nevâyî Yorumu: H.

802……………………………………………………………………..149

�;��;�`;�`;� =8)4���>�4*�%���!)���-!#���&#�………………….150

IV. 2. 1. 2. Bahram Gur ile Yoksul Çiftçi……………………..152

�;��;�`;��;�W)%3�&��!)�Q=!��%�#���-%)(��)<!�8�............................153

IV;��;�`;��;�W)%3�&�#�� #$#%�#���4�%)(�(")8�…………………..153

�;��;�`;�j;���%������W)%3�&�#���4�%)(�………………………….154

�;��;�`;�{;���3���>��/��!)�W)%3�&�#���-%)(��)<!�8�……………155

�;��;�`;��;� =8%)1����W)%3�&�#���*�!�("�8#…………………..156

�;��;�`;��;�W)%3�&��!)���-!#���&#�…………………………….157

�;��;�`;�|;�W)%3�&��!)���%�������!="=………………………....158

�;��;�`;�`w;��)4!���!)��)<�/��/��Q=!�>�3+)8��&)�>/!/-"�8#..159

�;��;�`;�``;��)4!���!)��)1L)!��������!)!)%�������1�-#………....160

�;��;�`;�`�;�>���8#�#���)<�/��/���4�%)(�…………………….161

IV. 2. 1. 13. Bahram Gur ile Dilaram Avda…………………...161

IV. 2. 1. 14. Mühendis Zeyd’in Hikayesi……………………...163

IV. 2. 1. 15. Cabir-i Rahzen ile Süheyl………………………..163

�;��;�`;�`{;��8*)�&)%��1&�…………………………………....164

IV. 2. 2. Nizamî’den Nevâyî’ye: Tebrizli �8(��#��Q)!)�)*8)!��.%/"!�%#��

R. 810………………………………………………………………….165

�;��;��;�`;� =8%)1������%������#��%&���#*��#%*)��Gözetlemesi.166

�;��;��;��;�W)%3�&�#���(#4!��>�%!�*()���%�������-#"�8#………...166

�;��;��;��;��)4!���!)�>���8#…………………………………....167

IV. 2. 2. 4. Leyla ile Mecnun Okulda………………………….167

�;��;��;�j;��)<�/��/���3-�� �41��!�%!��Q)$")8�………….168

xi

�;��;��;�{;��)4!���!)��)<�/��/��U6!&)�>/!/-"�8#…………...168

IV. 2. 2. 7. >�3%�"�Q/%�/����!�%�"�#��.1"�8#………………169

IV. 2. 2. 8. Bahram Gur �!)��)&���6-*()��)&i Güzel………....169

IV. 2. 2. 9. �-%)(��eclisi……………………………………….171

V. SONUÇ……………………………………………………………………………173

VI. KAYNAKÇA …………………………………………………………………....185

VII. KATALOG……………………………………………………………………...206

VIII. EKLER…………………………………………………………………………264

Ek. 1. Resimlenen Hikayelerin Özetleri………………………………………......264

Ek. 2. �!I� �I%� �)1J4I� �"8)� 1)� ��1��!�%#�&�� Q)+)�� &)�I� 1)� ��%�3I�

Karakterler………………………………………………………………………...274

����������…………………………………………………………………….276

xiii

Resim Listesi

Resim 1. Süleyman Peygamber �!)�>)!*#8?�Attar, ���(#*=�(-Tayr, 1515

TSMK H. 1512, y. 1b-2a

Resim 2. �/!(��#���1��5�&�-�?�Sultan I. Selim, Divân-�������, 1515-20

����W;�`��w?�y. 27b q>�'<#-U�'"���1&;��ww{��%;��|x

Resim �;���*&�"�8�4L�8# q�-%)(x, Câmî, Divân-� Câmî, 1520 civ.

TSMK H. 987, y. 1b-2a

Resim 4. I. �)!�"�����-%)(�")<!�8�?��=*%I?��ükrî Selimnâmesi, 1530civ.

TSMK H. 1597-98, y. 64b

Resim 5. Süleyman Peygamber’in meclisi, Ârifî, Enbiyânâme, 1558

��N��?��;���;j;��{�q>�'<#-U�'"�� vd. 2006: r.59)

Resim 6. �-%)(�")<!�8�?�Nevâyî, Nevâdirü’n-Nihâye, `j;4=$4#!�8.�/

ÖBA 1995, 29b (Suleimanova 2001: r. 10)

Resim �;���*&�"�8�4L�8# q�-%)(x, Hüseyin Baykara, Divân-�� $���î, 897 (1492)

TSMK EH 1636, 1b-2a (Roxburgh 2005: Kat no.201)

Resim 8. ��*&�"�8�4L�8#?��)1J4I?�Garaibü’s-sigar, 1490 civ.

�����;�j��w?�y. 1b-���qU�'"���`|����%;��x

Resim 9. ��%�4&��(.9!��(#?��)1J4I?�(�)�#�"������, 890 (1485)

OBL, MS Elliott 317, y. 21b (Roxburgh 2005: Kat. No: 204)

Resim 10. Melek tasviri, Nevâyî, Ne�#��$%&-&���, 910 (1504-5)

TSMK R. 805, miklep lake iç kapak

xiv

Resim 11. �-%)(�")<!�8�?��)1J4I?���#��$%&-&���, 910 (1504-5)

TSMK R. 805, lake ön iç kapak

Resim 12. Av sahnesi, Nevâyî, ��#��$%&-&���, 910 (1504-5)

TSMK R. 805, lake arka iç kapak

Resim 13. ��*&�"�8�4L�8# q�-%)(x, Nevâyî, ��#��$%&-&���, 910 (1504-5)

TSMK R. 805, y. 1b

Resim `�;���*&�"�8�4L�8# q�-%)(x, Nevâyî, ��#��$%&-&���, 910 (1504-5)

TSMK R. 805, y. 2a

Resim `j;���*&�"�8�4L�8#?� =8)4���>�4*�%�?�Divân-�� $���î, 1485

PBN suppl. Pers 993, 2b-���qU�'"���`|����%;�jx

Resim 16. Guy u çevgân, Nevâyî, Garaibü’s-sigar, 1490 civ.

�����;�j��w?�4;�|���qU�'"���`|����%;��x

Resim 17. Guy u çevgân, Nevâyî, Garaibü’s-sigar, 910 (1504-5)

TSMK R. 805, y. 39a

Resim 18. �/8/L��)45�"�)%����8�(#!"�8#?��)1J4I?�Garaibü’s-sigar, 910 (1504-5)

TSMK R. 805, y. 151a

Resim `|;��/8/L��)45�"�)%����8�(#!"�8#?��((�%?����(#*=�(-Tayr, 1515

TSMK H. 1512, y. 82b-����q>�'<#-U�'"���1&;��ww{��%;��jx

Resim �w;��-%)(�")<!�8�?��)1J4I?�Garaibü’s-sigar, 910 (1504-5)

TSMK R. 805, y. 81b

Resim �`;��-%)(�")<!�8�?�NJ"I?�Divân-� Câmî, 1520 civ.

TSMK H. 987, y. 32b

xv

Resim 22. �)4�")%8�&�'!�%&�?�W�%&)18I?��)���, 1537

Özel koleksiyon, y. 20b (Welch 1978: r. 2)

Resim 23. �/!(����)�<)%��!)�4�-!#�*�&#�?���$�"I?�Hamse, 946-950 (1539-43)

BL Or. 2265, 18a (Welch 1978: r. 21)

Resim ��;��)43�������#���-*#?���$�"I?�Hamse, 1526-27

PBN suppl turc. 316-317, y. 169a (Welch 1978: r. 11)

Resim 25. Tezhipli sayfa, Nevâyî, Garaibü’s-sigar, 1505-10 civ.

TSMK H. 895, y. 1b-2a

Resim 26. Ferhad ile Mecnun, Nevâyî, Garaibü’s-sigar, 1505-10 civ.

TSMK H. 895, y. 99b

Resim 27. �-%)(�")<!�8�?��)1J4I?�Garaibü’s-sigar, 1505-10 civ.

TSMK H. 895, y. 89 b

Resim ��;��-%)(�")<!�8�?��)1J4I?�Garaibü’s-sigar, 1505-10 civ.

TSMK H. 895, y. 65 b

Resim 29. N)"�!�����-*#�&���4��"�8#?��8�LI?�Cemal u Celal,

UUL O Nova 2, 66b (Brend 2002: r. 6)

Resim 30. �8*)�&)%��!)��/-��)?���$�"I?�Hamse

TSMK H.762, y. 244a

Resim 31. �-%)(�")<!�8�?��)1J4I?�Garaibü’s-sigar, 1505-10 civ.

TSMK H. 895, y. 53b

Resim 32. Nu-��)�������%�4#��&�*��*�&#�!�%?���$�"I?�Hamse

xvi

����� ;�{�?�4;�������4%#�(#

Resim 33. =8%)1������%�����4#*��#%*)���$!)")8�

W)%3�&�#����%������(#4!����%!�*()�(�-#"�8#?��)1J4I?�Hamse, 900 (1494-5)

�/!(����!���)-3)&I

TSMK R. 810, 45a

Resim ��;�=8(�8�';�>�3%�"�#����!�%�"�#��.1"�8#

=8(�8.!;�>�3%�"�Q/%���4�3��6-*()

�!(�8�';�>�3%�"�Q/%���%#��6-*()�

�!(�8.!;�>�3%�"�Q/%��)-�!��6-*()

Nevâyî, Hamse, 900 (1494-5)

�/!(����!���)-3)&I?�������;��`w?��j�

Resim 35. Üst- Mecnun çölde Alt- �)<�/���!)��)4!���#���/!/-"�8#

Nevâyî, Hamse, 900 (1494-5)

�/!(����!���)-3)&I?�������;��`w?�`w��

Resim 36. �-%)(�")<!�8�?��)1J4I?�Hamse, 900 (1494-5)

�/!(����!���)-3)&I?�������;��`w?�`w��

Resim 37. Tezhipli sayfa, Nevâyî, Garaibü’s-sigar, 939 (1532-33)

U)!)���)!���4#�I?�������;��w�?�4; 2b-3a

Resim 38. ��*&�"�8�4L�8#�q�1x, Nevâyî, Garaibü’s-sigar, 939 (1532-33)

U)!)���)!���4#�I?�������;��w�?�4;�`�-2a

Resim �|;���*&�"�8�4L�8#�q�1x?��)1J4I?�Garaibü’s-sigar, 1524

Alaaddîn Muhammed, �����;�j{{|?����qU�'"���`|����%;�``x

Resim 40. �-%)(�")<lisi, Nevâyî, Garaibü’s-sigar, 939 (1532-33)

U)!)���)!���4#�I?�������;��w�?�4;�`�j�

xvii

Resim 41. Nevâyî, Garaibü’s-sigar, 939 (1532-33)

U)!)���)!���4#�I?�������;��w�?�4;�``|�

Resim 42. ��-���(�!�"�?��)1J4I?�Garaibü’s-sigar, 937 (1530)

�)43���&/!!�3�)!���(�9 el Haravî, NYPL Turk MS 4, 13a (Schimitz 1992: 69)

Resim ��;��1��5�&�-?��)1J4I?�Garaibü’s-sigar, 939 (1532-33)

U)!)���)!���4#�I?�������;��w�?�4;�68a

�;���;��-%)(�")<!�8�?��)1J4I?�Garaibü’s-sigar, 939 (1532-33)

U)!)���)!���4#�I?�������;��w�?�4;�`��

Resim 45. Tezhipli sayfa, Nevâyî, Garaibü’s-sigar, 1530 civ.

TSMK R. 804, y. 2b-3a

Resim �{;���*&�"�8�4L�8#�q�-%)(x?��)1J4I?�Garaibü’s-sigar, 1530 civ.

TSMK R. 804, y. 2a

Resim ��;���*&�"�8�4L�8#�q�-%)(x?��)1J4I?�Garaibü’s-sigar, 1530 civ.

TSMK R. 804, y. 1b

Resim ��;���33�*�#���)"�1)�&���'#����+�1�!)�")8�?�

��)������)�����, y. 37b (Welch 1978: r.6)

Resim 49. ��33�*�#���)"�1)�&���'#����+�1�!)�")8�?�

��)������)�����?�4;����?��4%#�(#�q�)!<3�`|����%;{x

Resim jw;���*&�"�8�4L�8#�q�1�1)��-%)(x��)1J4I?�Garaibü’s-sigar, 934 (1527-8)

SPL, New Turkic no. 56, 1b-2a (Suleiman-Suleimanova 1982: r. 151-52).

Resim j`;���*&�"�8�4L�8#�q $;��=!)4"���#��&�1��#x�

Nevâyî, Hazaniü’l-Meânî, 932 (1526-27)

xviii

TSMK R. 807, y. 1b

Resim j�;���*&�"�8�4L�8#�q>)!*#8�#���=!)4"�����56(=rülmesi)

Nevâyî, Hazaniü’l-Meânî, 932 (1526-27)

TSMK R. 807, y. 2a

Resim 53. ��*&�"�8�4L�8#�q�=!)4"����!)�>)!*#8x?�W�%&)18I��)���si ,

TSMK H. 1656, 1b-2a

Resim 54. Tezhipli madalyon, Nevâyî, Külliyat-���âyî

901-906 (1495- 1496/ 1500-1501), TSMK R. 808, 4a

�;�jj;���*&�"�8�4L�8#�q�1�*6-*=x, Külliyat-������

901-906 (1495- 1496/ 1500-1501), TSMK R. 808, 1b

Resim j{;���*&�"�8�4L�8#�q�1�*6-*=x?�Külliyat-������

901-906 (1495- 1496/ 1500-1501), TSMK R. 808, 2a

Resim j�;���*!)9!��&#-�*�9�*?��)1J4I Garâ’ibü’s-��'��, 1520 civ.

TSMK H. 983

Resim 58. Av sahnesi, Nevâyî, Garâ’ibü’s-��'��, 1520 civ.

TSMK H. 983, 139b

Resim j|;� $;��/8/L�/��*/4/&���+#*�%#!"�8#?�

Nevâyî, Garâ’ibü’s-��'��, 1520 civ. TSMK H. 983, 157a

Resim {w;��-%)(�")<!�8�?��)1J4I Garâ’ibü’s-��'��, 1520-30 civ.

BL. Or. 13061, 125b (Titley 1983: 143)

Resim {`;������&�#��8/!(��#��.'!/���&)%8�1)%")8�

Muhammed Abdül Kerim, Tuhfet el Ahyâr (Sinbâdnâme)

WAG, W 662, 12a (Renda 2004: r. 1)

xix

Resim 62. Deniz sahnesi, Nevâyî, Garâ’ibü’s-��'��, 1520 civ.

TSMK H. 983, 58b

Resim 63. Meyhane sahnesi, Nevâyî, ��#��$%&-&���, 910 (1504-5)

TSMK R. 805, y. 24a

Resim 64. Av sahnesi, Nevâyî, Garâ’ibü’s-��'��, 1520 civ.

TSMK H. 983, y. 2a

Resim 65. �;��)!�"�����-%)(�")<!�8�?��=*%I?��ükrî Selimnâmesi, 1530civ.

TSMK H. 1597-98, y. 9b

Resim 66. Av sahnesi, Nevâyî, Garâ’ibü’s-��'��, 1530 civ.

TSMK R. 804, y. 27a

Resim 67. �-%)(�")<!�8�?��)1J4I? Garâ’ibü’s-��'��, 1530 civ.

TSMK R. 804, y. 111b

Resim 68. �-%)(�")<!�8�?���3I?��I1J�?�`j��

TSMK B. 140, 4;��{��q>�'<#-U�'"���1&;��ww{��%;���x

Resim {|;��-%)(�")<!�8�?��)1J4I? Garâ’ibü’s-��'��, 940 (1533-4)

TSMK R. 806, 12b

Resim 70. Ârifî, Osmannâme, 1558

Özel koleksiyon, 33b (Grube ty.: r. 192)

Resim �`;���*&�"�8�4L�8#�q�1x?��)1J4I? Garâ’ibü’s-��'��, 940 (1533-4)

TSMK R. 806, 1b-2a

Resim 72. Lake cilt, Hamse-i Nevâyî , 937/1530-31

xx

��%��3")&������8*)�&)%?������ ;��w�

Resim ��;��)()�)�*�4&#?� Hamse-i Nevâyî , 937/1530-31

��%��3")&������8*)�&)%?������ ;��w�?��w|�

Resim 74. =8%)1����W)%3�&�#�)8�%��!"�8#?�Hamse-i Nevâyî , 937/1530-31

��%��3")&������8*)�&)%?������ ;��w�?�||�

Resim �j;���*/9�1)�.'/!!�%#?�Hamdî, Yusuf u Züleyha, 921 (1515)

MBS Turc. 183, 58a

Resim 76. Hüseyin Baykara ile yoksul çiftçi, Hamse-i Nevâyî , 937/1530-31

��%��3")&������8*)�&)%?�TSMK H. 802, 45b

Resim ��;��)4!���!)��)<�/��/����3+)&)��/!/-"�8#?�

Hamse-i Nevâyî , 937/1530-31

��%��3")&������8*)�&)%?������ ;��w�?�`���

Resim ��;�W)%3�&��!)�Q=!��%�#���-%)(�")<!�8�?

Hamse-i Nevâyî , 937/1530-31

��%��3")&������8*)�&)%?������ ;��w�?�{{�

Resim 79. Sahtekar mühendis Zeyd, Hamse-i Nevâyî , 937/1530-31

��%��3")&������8*)�&)%?������ ;��w�?�`|��

Resim 80. �-%)(�")<!�8�?��)1J4I? Garâ’ibü’s-��'��

`{;44��!*�4�%#8#?�������;��w�?�`��-13a104b

Resim �`;��-%)(�")<!�8�?��)1J4I? Garâ’ibü’s-��'��

16.yy �!*�4�%#8#?�������;��w�?�`w��

Resim ��;��-%)(�")<!�8�?��)1J4I? Garâ’ibü’s-��'��

xxi

`{;44��!*�4�%#8#?�������;��w�?����

Resim 83. �-%)(�")<!�8�?��)1J4I? Garâ’ibü’s-��'��

`{;44��!*�4�%#8#?�������;��w�?�`���

Resim ��;��-%)(�")<!�8�?��)1J4I? Nevâdirü’n-Nihâye

`{;44��!*�4�%#8#?��>����{�?����q�/!)�"��.1���ww`��%;{�x

Resim 85. �-%)(�")<!�8�?��)1J4I? Nevâdirü’n-Nihâye

`{;44��!*�4�%#8#?��>����{�?�``��

Resim 86. �-%)(�")<!�8�?��)1J4I? Garâ’ibü’s-��'��

`{;�4=$4#!?��>�?�||�?�����q�/!)�"��.1���ww`��%;���x;

Resim 87. �-%)(�")<!�8�?��)1J4I? Garâ’ibü’s-��'��

16.yy, SPL THC-56, 157b (Suleimanova 2001: r. 77).

Resim 88. �-%)(�")<!�8�?��)1J4I? Garâ’ibü’s-��'��, 1505-10 civ.

TSMK H.895, 41a

Resim 89. Av sahnesi, Nevâyî, Garâ’ibü’s-��'��, 1490 civ.

���;��;�j��w?�`{{��qU�'"an 1978: r. 9)

Resim |w;��1�*6-*=?��)1J4I? Garâ’ibü’s-��'��, 1520 civ.

TSMK H. 983, 1b

Resim 91. Guy u Çevgân, Nevâyî, Garâ’ibü’s-��'��, 15.yy sonu

ÖBA, No.26 (Suleiman-Suleimanova 1982: 110)

Resim 92. Guy u Çevgân, Nevâyî, Garâ’ibü’s-��'��

Sultan Muhammed Handan, 935 (1528-29)

SPL New Turkic 57 (Suleiman-Suleimanova 1982: 176)

xxii

Resim 93. Guy u Çevgân, Nevâyî, Garâ’ibü’s-��'��, 1520 civ.

TSMK H. 983, 98b

Resim |�;���-���(�!�"�?��)1J4I? Garâ’ibü’s-��'��,

`{;44��!*�4�%#8#?��>����{�?�����q�/!)�"��.1���ww1: r.68)

Resim 95. ��-���(�!�"�?��)1J4I? Garâ’ibü’s-��'��, 1520 civ.

TSMK H. 983, 30b

Resim |{;��)<�/��/���)4!���#��+�&#%#���5)!")8�?��)1J4I? Garâ’ibü’s-��'��

939 (1532-��x?�U)!)���)!���4#�I?�������;��w�?�4;�`j|�

Resim |�;��)4!���#��+6!)�5)!")8�?��)1J4I, Garâ’ibü’s-��'��, 1520 civ.

TSMK H. 983, 108a

Resim 98. Mecnun’un koyun postuna gizlenip Leyla’ya gelmesi

Nevâyî, ��#��$%&-&���, 910 (1504-5)

TSMK R. 805, y. 57b

Resim 99. Deniz sahnesi, Nevâyî ,Garaibü’s-sigar, 939 (1532-33)

U)!)���)!���4#�I?������R. 803, y. 48a

Resim 100. Mecnun’u ziyaret, Nevâyî, Leyla u Mecnun, 890 (1485)

JRL MS No. 3, 34a (Robinson 1954: 265)

Resim 101. =8)4���>�4*�%���!)�4�-!#�*�&#�?�Nevâyî Hayretü’l- ebrar

1521-22, SPL Dorn. 559 (Suleimanova 1982: r. 65)

Resim 102. Ferhad�#����%������(#4!����%!�*()�(�-#"�8#?�Nevâyî W)%3�&�=���%��

1521-22, SPL Dorn. 559 (Suleimanova 1982: r. 70)

xxiii

Resim `w�;��)<�/��1�3-��3�41��!�%!�?�Nevâyî Leyla u Mecnun

1521-22, SPL Dorn. 559 (Suleimanova 1982: r. 72)

Resim `w�;�>�3%�"�Q/%�8�4�3�*6-*()?�Nevâyî Seba’i-seyyare

1521-22, SPL Dorn. 559 (Suleimanova 1982: r. 73)

Resim 105. Bahram Gur ile Dilaram avda, Nevâyî Seba’i-seyyare

PBN supp. turc. 316-17, 350b (Welch 1978: r. 13)

Resim `w{;��8*)�&)%������%�/8���*�%-#�8�1�-#?�Nevâyî Sedd-��+���#�

PBN supp. turc. 316-17, 415 b (Welch 1978: r. 14)

Resim `w�;� =8)4���>�4*�%���!)���-!#�*�&#�?��)1J4I?�Hayretü’l- ebrar

937/1530-�`?���%��3")&������8*)�&)%?������ ;��w�?�`|�

Resim 108. W)%3�&�#�� #$#%�#�$�4�%)(�?��)1J4I?�(�)�#�$������

937/1530-31, Pir Ahmed �����8*)�&)%?������ ;��w�?��j�

Resim `w|;���%������W)%3�&�#�$�4�%)(�?��)1J4I?�(�)�#�$������

937/1530-�`?���%��3")&������8*)�&)%?������ ;��w�?��{�

Resim 110. W)%3�&��!)���%�������-%)(�?��)1J4I?�(�)�#�$������

937/1530-�`?���%��3")&������8*)�&)%?������ ; 802, 92b

Resim 111. W)%3�&��!)���-!#�*�&#�?��)1J4I?�(�)�#�$������

937/1530-�`?���%��3")&������8*)�&)%?������ ;��w�?�```�

Resim ``�;�����!)!)%���8�1�-#?�Nevâyî Leyla u Mecnun

937/1530-�`?���%��3")&������8*)�&)%?������ ;��w�?�`�j�

Resim ``�;�>���8#�#���ecnun’u Ziyareti, Nevâyî Leyla u Mecnun

937/1530-�`?���%��3")&������8*)�&)%?������ ;��w�?�`j��

xxiv

Resim 114. Bahram Gur ile Dilaram avda, Nevâyî Seba’i-seyyare

937/1530-�`?���%��3")&������8*)�&)%?������ ;��w�?�`���

Resim 115. Cabir-i Rahzen ile Süheyl, Nevâyî Seba’i-seyyare

937/1530-�`?���%��3")&������8*)�&)%?������ ;��w�?��w|�

Resim ``{;��8*)�&)%��1&�?��)1J4I Sedd-��+���#��

937/1530-�`?���%��3")&������8*)�&)%?������ ;��w�?���w�

Resim ``�;��)4!���#������8#��!)�8.3�)(�

Leyla ile Mecnun okulda

Nevâyî, Hamse, 900 (1494-5)

�/!(����!���)-3)&I?�������;��`w?�`w��

Resim ``�;�=8(�8�';�>�3%�"�Q/%���1���6-*()

=8(�8.!;�>�3%�"�Q/%��#%"#$#��6-*()

�!(�8�';�>�3%�"�Q/%�Sandal renkli �6-*()�

alt sol. Bahram Gur Beyaz �6-*()

Nevâyî, Hamse, 900 (1494-5)

�/!(����!���)-3)&I?��SMK R. 810, 147a

xxv

KISALTMALAR �����

BC Floransa, Berenson Koleksiyonu

BL Londra, British Library (Britanya Kütüphanesi)

BWAM Baltimore, Walters Art Museum (Walters SanatMüzesi)

BPWM Bombay, Prince of Wales Museum (Wales Prensi Müzesi)

CHUAM Cambridge MA, Harvard University Art Museums (Harvard Üniversitesi Sanat

Müzesi

CBK Cenova, Bruschettini Koleksiyonu

CBL Dublin, Chester Beatty Library (Chester Beatty Kütüphanesi)

DEM �8(���/!?���1���&)��4�(#��=$)8�

FAM Cambridge, Fogg Art Museum (Fogg Sanat Müzesi)

H �.9*�9#���%�4#��=$)8�?� �$��) Kütüphanesi

IM �8%��!��=$)8��

��� �8(���/!?��8(���/!����1)%8�()8���=(=93��)8�

KMK Kahire Milli Kütüphanesi

KUK Kudüs, Ulusal Kütüphanesi

LACMA Los Angeles, County Museum of Art

LGK Lizbon, Gülbenkyan Koleksiyonu

LACMA Los Angeles, County Museum of Art (Los Angeles Sanat Müzesi)

JRL Manchester, John Rylands Library (John Rylands Kütüphanesi)

MBS Münih, Bayerische Staatsbibliothek (Bavyera Devlet Kütüphanesi)

��� �)-3)&?��irin Kütüphanesi

MMA New York, Metropolitan Museum of Art (Metropolitan Sanat Müzesi)

NYPML New York, Pierpont Morgan Library (Pierpont Morgan Kütüphanesi)

NYPL New York, Public Library (New York Halk Kütüphanesi)

OBL Oxford, Bodleian Library (Bodleian Kütüphanesi)

ÖBA ��-*)�(?� �$�)*�8(��� >�!�"!)%� �*�&)"�8�, (��/� ��43��� >)%/��4� �&#�������

��%*-���8!#*��8(�(=8=)

PBN Paris, Bibliothèque Nationale de France (Fransa Milli Kütüphanesi)

R �.9*�9#���%�4#��=$)8�?��)1����6-*=��=(=93��)8�

RMK St. Petersburg, Rusya Milli Kütüphanesi

xxvi

UUL Uppsala, University Library (Upsala Üniversite Kütüphanesi)

VNB Viyana, Österreichischen Nationalbibliothek (Viyana Milli Kütüphanesi)

TGM Tahran, Gülistan ��%�4#�Müzesi

��� �8(���/!?��=%*��8!�"�8)%!)%���=$)8�

TSMK �8(���/!?��.9*�9#���%�4#��=$)8���=(=93��)8�

WFGA Washington DC, Smithsonian Institution, the Freer Gallery of Art and the Arthur

M. Sackler Gallery

1

I. �����

Bu tezin konusunu, `j;�4=$4#!� 8.�!�%#�&��Timurlu ��-*)�(�� )%�(�(�� 8�4�8�� 1)�*=!(=%)!�

*�"!�'�� �!)� �=4=*� =�� 4�9"#-� &)1!)(� �&�"#?� -��%?� &�!<�� �!I� �I%� �)1J4I’nin (ö. 1501)

eserlerinin �.9*�9#� ��%�4#� �=$)8�� �=(=93��)8���&)� �/!/��� resimli *.94�!�%#�

o!/-(/%/%; ���%��� 3�"8)� 1)� &�1��!�%#�#�� 4�9#"#��, 3)�=$� 3�4�((�� .!&/'/� 4#!!�%&���

itibaren ��-!��"#- 1)� 6$)!!�*!)� `{;� 4=$4#!� �.4/�<�� �8!�"� &=�4�8#�#�� +)-�(!��

merkezlerinde 3�$#%!��"#-� ��%+.*� %)8�"!�� *.94�!�%#� �/5=�� &=�4�� "=$)!)%��&)� 1)�

*.!)*8�4.�!�%#�&�� �/!/�"�*(�&#%;� Bu yazmalardaki resimler üslup ve ikonografi

6$)!!�*!)%�� �+#8#�&��� �%&)!)�"�-?� 4��)� �4�#��+#!�%&���3�$#%!��&#*!�%#� (�%�3��*)8�(()� �8!�"�

%)8�"�5)!)�)'���+��&)�*�%-#!�-(#%"�!#�.!�%�*�&)')%!)�&�%�!"�-tir.

�!I� �I%� �)1J4I?� -��%� *�"!�'����� 4��#� 8#%� 15. y=$4#!#�� �*��<�� 4�%#8#�&�?� �=%*�8(���#��

Horasan bölgesinde egemen olan Timurî hükümdar# Hüseyin Baykara��#�� (sal. 1470-

`jw{x� ��-��<#8#?� &�1��� �)4�� 1)� �)&�"�� 56%)1!)%��&)� �/!/�"/-� ��%� &)1!)(� �&�"#&#%;�

Ç)-�(!�� *�&)")!)%&)� 3=*="&�%� 1)� �)4!)%��� 3�$")(��&)� +�!#-��� ����8#?� .�/� küçük

4�-!�%&��� �(���%)�� �4�� ��%� )'�(�"� �!"�8#�#� 8�'!�r. Sanat, edebiyat ve yöneticilik

�!��!�%#�&�� onu 4)(*��!)-(�%�%;� U.</*� &)�)<)*� 4�-(�� (��#-��� >�4*�%�� 1)� �)1J4I�

�%�8#�&�*�� &.8(!/*� >�4*�%���#�� 3=*="&�%� .!"�8#� �!)� &�3�� &�� 9)*�-�%. Nevâyî bu

dönemde Baykara ile birlikte, �%�!�%#�&��-��%!)%?���**�-!�%�1)�(�%�3+�!)%���&)��/!/�&/'/�

birçok ilim ve sanat �&�"#�#� 3�"�4)� )&)%)*� )%�(�#n kültür ve sanat merkezi haline

gelmesinde etkin bir rol oynar. 8)%!)%���?� *)�&�8��)� 8�'!����� 8�45#�� .rtamda Farsça

4��#�&��U�'�(�4<��*�!)")� �!�%�*?� ��-(�� 8/!(��� =8)4��� >�4*�%�� .!"�*� =$)%)� ��%� +.*�

-��%��<)8�%)(!)�&�%�%�1)�4�-�&#'#�&6�)")�)&)�I �+#&���+)-�(!�!�*�5)(�%�%;�

Nevâyî henüz hayattayken?� )8)%!)%����� %)8�"!�� �=83�!�%#� 8�%�4� �(6!4)8��&)� 3=*="&�%?

-)3$�&)�1)�&)1!)(��&�"!�%#�için 3�$#%!��"�4����-!��#%;�Ç)-�(li kültürel ve siyasî �!�-*�!)%

sonucu, ünü Herat çevresi &#-#��� +#*��� -��%?� �8!�"� 1)� �=%*� )&)��4�(#�&�� *�!#<#� �$!)%�

�#%�*#%;�Nitekim Nevâyî’nin eserlerinin resimli *.94�!�%#�sadece Timurlu <.'%�L4�8#�&��

üretilmekle kalma"#-(#%, �/�6%�)*!)%� �+)%�*�1)� (�%$!�%#4!�����&.!/�1)��%(���84����-(��

olmak üzere ��%� +.*� =%)(�"� ")%*)$���� 3)"� =8!/98�!� 3)"� &)� �*.�.5%�L�*� �+#!�%&���

etkile"�-(�%;� ��<)� Timurlular �+��� �%&#�&��� 8�4�8î 1)� *=!(=%)!� )(*�!)-�"� 8.�/</�&�

2

4�4#!�%�*�=%)(�"��&)1�"�)&)��%)8�"!���!I��I%��)1J4I�*.94�!�%#��**.4/�!/!�%?���L)1I!)%?�

�8"��!#!�%?� �$�)*!)%?� >��=%!=!)%� �+��� 3�$#%!��"�4�� &)1�"� )("�-(�%;� `j;� 4=$4#!�

8.�/�&��� �(���%)�� �/� 3��)&��!�%#�� )%�(?� ��%�$?� �)�%�$?� �8(���/!?� ��3%/3�4�?� >/3�%�?�

Kazvi�?� ��-"�%� 5���� ")%*)$!)%��&)� `|;� 4=$4#!�� *�&�%� 4�9#"#� &)1�"� )("�-(�%;� ���%���

�64!)8��)� 5)��-� ��%� <.'%�L4�4�� 4�4#!��� =�=?� ")%*)$!)%��� %)8�"� 9%.5%�"!�%#�#� 1)�

=8!/9!�%#�#� &�� )(*�!)"�-(�%;� >/� �-�"�&�� �.9*�9#� ��%�4#� �=$)8�� �=(=93��)8���&)

bulunan, `j;4=$4#!� 8.�u ile `{;� 4=$4#!� �!*� 4�%#8#�&�� 3�$#%!����� )8)%!)%?� =%)(�!&�*!)%��

")%*)$!)%���=8!/9�1)��)')��8����.%(�4��*.4"�8#��+#8#�&���&��&�**�()�&)')% örneklerdir.

To9*�9#� ��%�4#� �=$)8�� �=(=93��)8�� *.!)*8�4.�/�&�� �!I� �I%� �)1J4I����� &�1��� 1)�

hamselerinin on bir resim!��*.94�8#��/!/�/%;�>/�!�%?�`j;�4=$4#!�8.�/��!)�`{;�4=$4#!#���!*�

4�%#8#�#� �+��)� �!��� ��%� &6�)"&)?� �%��� 1)� �8"��!#� *�(�9� 8���(#� =%=�!)%����� 8)+*���

6%�)*!)%���� .!/-(/%/r. Timurlu?� �8"��!#?� ��L)1I, Türkmen ve Özbek �)')��!)%�����

izlerini t�-#4����/�*.94�!�%#� ��%�*#8"#� )%�(?��)�%�$?���%�$, Buhara gibi merkezlerde bir

*#8"#�&�� �8(���/!�8�%�4 ��**�-3��)8��&) =%)(�!"�-(�%;� Bunlardan �*�� (��)8�� 4�$�%#���)-�

")8�)1�&)�� .!/-��� �"8)’sinin *.94�!�%#&#%;� qH. 802 ve R. 810) W�%*!#� �8�"!)%!)�

(��#���� &�1��!�%#�&��� çocuk!/*� +�'#�&�� 4�$&#'#� -��%!)%&)�� &)%!)�)%)*� .!/-(/%/!���

Garâ’ibü’s-S�'�� (H. 895, H. 983, R. 802, R. 803, R. 804, R. 806), 5)�+!�*�+�'#�&��

4�$&#'#� -��%!)%&)�� &)%!)�)%)*� .!/-(/%/!��� ��#��$%&-�ebâb (R. 805), &6%(� &�1��#�#��

*�%#-#*� 3�!&)� �/!/�&/'/� Hazainü’l-Meânî (Külliyat-�� ���n) (R. 807), 1)� +)-�(!��

)8)%!)%�������%��%�&��(.9!��&#'#�&�')%���%�%)8�"!��*.94���8)�Külliyat-������’dir.(R 808)1

1 �)1J4I����� &�1��� 1)� 3�"8)!)%����� %)8�"!�� �=83�!�%#� &=�4��#�� ��%� +.*� "=$)� 1)� *.!)*8�4.�!�%#���&�'#!"#-(#%;� ���� �.;`|�{?� `j�{-37 (Garâ’ibü’s-��'��x?� ���� ��� j�{�?� qGarâ’ibü’s-��'��x?� ���� ���5470, 1519-20 (Garâ’ibü’s-��'��x?���������j{{|?�`j��-24 (Garâ’ibü’s-��'��x?��������?�qGarâ’ibü’s-��'��), BL Or. 5346, 1520-30 civ. (Garâ’ibü’s-��'��), BL Or. 13061, 1520-30 civ. (Garâ’ibü’s-��'��),BL Or. 4125, 1540, (Garâ’ibü’s-��'��), BL Add. 7909, 1598, (Hayretü’l-Ebrâr), JRL Ms.Turc 3, 1495, (Leylî vü Mecnûn), OBL, Elliott 287, 1495, (Hayretü’l-Ebrâr), OBL Elliott 408, 1495, ((�)�#�"������),OBL Elliott 317, 1526-27, (Seb’a-i Seyyare), OBL Elliott 318, 1553, (Seb’a-i Seyyare), OBL Elliott 339, 1495, (Sedd-�� +���#�), OBL Elliott 340, 1553, (Sedd-�� +���#��), PBN Supp Turc. 316-17, 1526-27, (Hamsex?��>���/99��/%<�||`?�`{;44��!*�4�%#?�qDivan-��Nevâyî), PBN Supp Turc 762, 1564-65, (Divan-��Nevayi), KMK Ms. 3, 1531-32, (Garâ’ibü’s-��'��), RMK Dorn 559, 16. 44���-#�qHamse-i Nevâyî), RMK Dorn 564, 1465, (Garâ’ibü’s-��'��), RMK Dorn 560, 1492-93, (Hamse-i Nevâyî), RMK Tns 56, 16.yy ilk 4�%#?� qDivan-��Nevâyî), WRL Ms.65, 1492, (Hamse-i Nevâyî), WRL Ny. 15. yy sonu, (Divan-������),ÖBA no. 1995, 1475-80, (Divan-������), ÖBA no. 3479, 1530-40 civ., (Hazaniü’l Meanî), ÖBA no. ��{�?�`{;44��!*�4�%#?�qDivan-������), ÖBA no. 2197, 1550-60 civ., (Garâ’ibü’s-��'��), ÖBA no. 2630, 1579, (Hamse-i Nevâyî), CBL no. 409, 1533, (Divan-�� ����), NYPL Turk Ms. 4, 1530 civ., (Garâ’ibü’s-��'��), LUL Prov. 450, 1481-82 (Divan-������).

3

Bu resimli *.94�!�%#� (��#(#"#�&���6�<)�bu bölümde �!I��I%��)1J4I�dönemi ve 4�-�&#'#�

+�'&�� &�')%� *=!(=%!)%!)� �%�8#�&�*�� �!#--1)%�-�� .%(�4�� *.4"�*� �&#��� *#8�� ��!5�!)%�

1)%�!"�-(�%;�>/���'!�"&�� ()$�*.�/8/� (��#(#!"#-?� �"�+�1)� �$!)�)<)*�46�()"��)!�%(�!)%)*�

*.�/4!���!5�!��4�4#�!��"#-��%�-(#%"�!�%��&)'���!"�-(�%;��!I��I%��)1J4I�1)�U)1%)8���&!#�II.

bölümde, �!I� �I%� �)1J4I����� 4�-�"� 64*=8=� ��!�(#!"#-?� -��%� .!�%�*� (��#(#!"#-(#%;�

�(�!�%#�#�� &�� &)1!)(��� 6�)"!�� *�&)")!)%��&)� 56%)1� 4�9"#-� &)1!)( �&�"!�%#�

.!"�!�%#�&���&.!�4#?��4����%�)'�(�"��!���-��%?�&6�)"�����8/!(��&���8.�%��5)!)��)��6�)"!��

tarihî karakteri .!�%�*?� 8���(+#� *�"!�'����� &)� 1)%"�-� .!&/'/� ��<)!�*!)� )8)%!)%��)�

��"/%!/!�%#�� 8.�� &6�)"����� 8.84�!� 1)� *=!(=%)!� 3�4�(#�#� 4��8#("#-(#%;� ��"/%!/� �/!(��#�

=8)4���>�4*�%��4��4�*#�!#'#��)&)��4!)�3)"�&)1!)(��-!)%��&)�86$�8�3����.!"/-?�3)"�&)�

�%�!�%#�&�� �3!�8�4)��=!!�4)8������&)��/!/�&/'/���%� +.*�4�9#�4�9(#%�%�*�-)3%��� L�$�*I ve

*=!(=%)!� 5)!�-�"��)� &)� *�(*#&�� �/!/�"/-(/%;� �)&�8����� &)� ��%� 8���(� �&�"#� .!"�8#�

&.!�4#8#4!�� 8���(+#!�%#� 3�"�4)� )("�-?� +)-�(!�� 86$!=*� 1)� &�!��!5�8�� *�(�9!�%#� 4�$"#-?�

U�'�(�4<���#��&�!�.!�%�*�W�%8+���!)�4�%#-���!)<)'����8�1/�"/-(/%;�Tezin bu bölümünde

�4%#<��-��%���eserleri �%�8#�&��4)%��!���&�1��!�%#?�3�"8)8�?�()$*)%)!)%�?�&��I?��3!J*I, tarihî,

��4.5%�L�*� 1)� &�!� �!)� �!5�!�� )8)%!)%�� *#8�<�� (��#(#!"#-(#%;� Dönemin siyasî ve toplumsal

4�9#8#?� 4�$"�!�%#�� =%)(�!&�'�� ")%*)$!)%&)*�� *=!(=%)!� .%(�"!�%#�� (��#(#!"�8#?� 8���(+#� 1)�

3�"�!)%��� (/(/"!�%#�#� belirlemek �+#8#�&��� 5)%)*!�&�%;� >/� ��'!�"&�� )%�( üslubunun

.!/-/"/�/ etkileyen Timurlu kültür ve resim 8���(#� �%&)!)�"�-, �4%#<�� ��%�$?� Tebriz,

Buhara ve �8(���/!’daki üretim merkezleri�&)� /45/!����� =8!/�/�� �!I� �I%� �)1J4I’nin

eserlerinin %)8�"!��4�$"�!�%#���)(*�8��4��&��*�(*#8#�&)')%!)�&�%�!"�-(�%;

N��!#� *=!(=%� )(*��!�*!)%����� Timurlu 8�%�4!�%#�#�� kitap 8���(!�%#� (�%�3��&)� çok özel bir

4)%�� 1�%&#%;� ��"/rlu soyundan gelen hükümdar ve yöneticilerin Herat, Semerkand,

��%�$?��)$&�1)��8L�3���&��*�-�8)!�+���!�%#4!��&)8()*!)&�*!)%��sanatsal üretim faaliyetleri

8.�/</�&�� �/� ")%*)$!)%&)� +)-�(!�� 8���(+#!�%#�?� 4�%�(�%�*� 5)!�-(�%&�*!)%�� +)-�(!�� %)8�"�

��!�4#-!�%#� 9)*� +.*� +)1%)&)� �)')��!�9� �)��"8)�"�-(�%;� �-()� �/� �6!="&)� ��"/%!/�

hükümdar ve yöneticilerin bulundukla%#� ")%*)$&)*�� *=!(=%)!� 1)� (�%�3I "�%�8��*�(*#!�%#�

*#8�<��6$)(!)�)%)*?�&6�)"!)%��&)�3��5��%)8�"!��4�$"�!�%#��3�$#%!��&#'#���&)'���!"�-(�%;�

Böylece Nevâyî dönemine kadar olan kitap res�"!)")�5)!)�)'��6$)(!)�"�-(�%;���"/%!/�

1)� �8"��!#� Kültürü �%�8#�&�� >�%� �69%=� �!�%�*� �!I� �I%� �)1J4I� b�-!#*!#� �6!="&)?�

)8)%!)%����� )1%)�8)!!�'�� 1)� 8���(+#� 3�"�8�� *�"!�'�� �!)� &6�)"��&)� 8�&)<)� *)�&��

4

<.'%�L4�8#�&�� 8�4#!#9� 8)1�!)�� ��%�� .!"�*!�� *�!"�4#9?� =�=� &�')%� �8!�"� =!*)!)%��)� &)�

4�4#!����)1J4I?�6!="=�&)��8.�%�*��4=$4#!!�%&��&��&.'%/&���1)�&.!�4!#�.!�%�*�*=!(=%�1)�

8���(�� *�(*#!�%#�&��� 6(=%=� 3)"� 8/!(��!�%� 3)"� &)� &)1!)(� �&�"!�%#� (�%�L#�&��� ".&)!�

.!�%�*� �!#�"#-(#%;� >/� *�98�"&�� �!I� �I%� �)1J4I����� �8"��!#� ��%�4#� �+indeki yeri

6$)!!�*!)��%&)!)�"�-?�-airin siyasî, edebî ve hamî kimlikleri göz önünde bulundurularak,

�8"��!# ��%�4# *=!(=%=�&)*���"�V#�(�%(#-#!"#-(#%;�

III. bölümde �.9*�9#� ��%�4#� �=$)8�� �=(=93��)8���&)*�� %)8�"!�� �!I� �I%� �)1J4I�

*.94�!�%#�#�� =8!/9!�%#� ��<)lenerek 5%/9!��&#%#!"#-?� +�'&�-!�%#� .!��� 4�$"�!�%� �!)�

�%�!�%#�&�*��)(*�!)-�"�1)� L�%*!#!#*!�%��)!�%!)�")4)�+�!#-#!"#-(#%;���<)!�*!)�*)()�)�*�4&#�

olmayan yazmalar benzer 6%�)*!)%!)� *�%-#!�-(#%#!�%�*� (�%�3!)�&�%")� 4.!/��� 5�&�!"�-(�%;�

Ya9#(!�%� Timurlu, Safevî, Osma�!#� 1)� �$�)*� *.94�!�%#� .!�%�*� &6%(� 5%/9� �!(#�&��

(.9!��"#-(#%;� Timurlu döneminde bir ��#��$%&-���� q�;� �wjx� *.94�8#� )%�t’ta,

Safevî döneminde üç Garâ’ibü’s-��'�� *.94�8#�q ;�|j?��;��w��1)�8�&)<)�(�*&�"�8�4L�8#�

ile R. 804) ve bir Hamse-i Nevâyî kop4�8#��)�%�$�&)?���%�Hazaniü’l-Meânî *.94�8#�q�;�

�w�x� &�� ��%�$�&�, bir Külliyat-�� ���� q�;�w�x� *.94�8#� �8) Herat’ta 3�$#%!��"#-(#%;�

�8"��!#� &6�)"��&)� �8(���/!�&�� 3�$#%!����� *.94�!�%� �8)� �*�� �!(� ��-!#*� �!(#�&��

��<)!)�"�-(�%;� .%�8���&���5)!)��8���(+#!�%#��=8!/�/�/�4��8#(���5%/9(��bir Garâ’ibü’s-

��'�� (H.983) kopya8#��/!/�/%*)����8"��!#�(�%�3�4�$"�!�%#�da da uygulanan bu üslubu

4��8#(���&�')%�5%/9(���8)���%�Hamse-i Nevâyî (H. 802) ile iki Garâ’ibü’s-��'�� *.94�8#�

q�;��w�?��;�w{x�4)%��!#%;�Dördüncü grup resimli kopya ise Özbek dönemi’nde Buhara’da

q�x�3�$#%!���� Garâ’ibü’s-��'�� (R.802) *.94�8#&#%;

IV. bölümde y�$"�!�%&�*��%)8�"!)%��*.�.5%�L�*��+#&����%&)!)�"�-(�%;�Divan ve hamseler

L�%*!#� )&)��� (=%!)%� .!"�!�%#�&��� &.!�4#?� %)8�"!)�&�%�!")!)%�� &)� L�%*!#� ��%� ��!�4#-!��

4�9#!"#-(#%;�>)!�%!��64*=!)%��.!���")8�)1�!)%&)��.!/-���3amselerin resimlendirilmesinde

�"�+?� 3�*�4)���� �4%#�(#!�%#�#�� 56%8)!� .!�%�*� <��!��&#%#!"�8#� �*)�?� &�1��!�%da yer alan

-��%!)%��� 56%8)!!)-(�%�!")8��&)� *�"�� 8.4/(� *�1%�"!�%#�� %)8�"� &�!��)� �*(�%#!"�8#� 86$�

*.�/8/� .!"/-(/%;� >/� �)&)�!)� &�1��� 1)� 3�"8)!)%� �4%#� ��%)%� 5%/9� .!�%�*�

&)')%!)�&�%�!"�-(�%;��.9*�9#���%�4#��=$)8���=(=93��)8���&)��/!/�����)1J4I�4�$"�!�%#�

içinde divanlar, L�%*!#� ")%*)$!)%���6$)!!�*!)%���� 4��8#("�8#� �+#8#�&���önemli bir grubu

.!/-(/%"�*(�&#%;� )%�(?��)�%�$?���%�$?� �8(���/!�1)�>/3�%��gibi siyasî 1)�*=!(=%)!��+#&���

5

6�)"!�� � ")%*)$!)%&)� 3�$#%!����� �/� 4�$"�!�%&�� �-%)( (.9!��(#!�%#, avlanmalar, çevgân

.4/�!�%#?� ��-��� (�!�"leri, edebî ve tarihî kahramanlar#�� 9.%(%)!)%�, deniz macera!�%#,

meyhane konulu 8�3�)!)%� <��!��&#%#!"#-(#%;� ��1��!�%#�� %)8�"!)�")8�� 8#%�8#�&��

��**�-!�%#�?�-��%&)�5)+)��&�$)!)%)���'!# kalarak ya da kalmayarak ��-(��)&)��4�(�=%=�!)%��

olmak üzere &�')%� )8)%!)%&)*�� �)�$)%� *.�/!/� 3�*�4)!)%in görsel *=!(=%&)� 4)%!)-"�-?�

sürekli yinelenen modellerini izlemesi?� -��%��� &�!)� 5)(�%&�'�� 8.4/(� *�1%�"!�%#�� %)8")�

8."/(���%���+�"&)�4��8#("�&����-1/%&/*!�%#�56%8)!�5)!)�)*!)%�4��&��6$5=��4�%�(#!�%#��

8�9(��"�8# gibi sorular �%�-(#%#!"�8#� 5)%)*)�� *.�/!�%� .!�%�*� *�%-#"#$�� +#*"#-(#%;� Bu

��'!�"&�� resim!)%�� 4�$"��#�� 3�$#%!��&#'#� <.'%�L�� 1)� (�%�3�� +)%+)1)� �+��&)� 56%)%)*�

*.94�!�%��%�8#��!�-*�!)%�8�9(��"#-?��/�/�4�9�%*)��&)�&�')%�"=$)�1)�*.!)*8�4.�!�%&�*��6��

örnekler 1)� +�'&�-� 4�9#(!�%!�� *�%-#!�-(#%#!�%�*� 5)!)�)*8)!!�'��� 1)� 4)��!�'��� �.4/(!�%#�

(�%(#-#!"#-(#%;�

�+)%�*!)%�� 5)%)'�� 3�"8)!)%��?� �*.�.5%�L�*� &)')%!)�&�%�!")8��&)� &�1��!�%&��� L�%*!#� ��%�

46�()"� �$!)�"�-(�%;� �=�4�� "=$)� 1)� *.!)*8�4.�!�%#�&�� 5=�="=$)� /!�-"#-� 6%�)*!)%��)�

��*#!&#'#�&�� �8!�"� %)8�"� 8���(#�&�� �)1J4I� 3�"8)8�nin, resimlendirilmek üzere pek

tercih edilme&�'�� ��!�-#!#%;� Timurlu, Safevî, �8"��!#� 1)� �$�)*� &6�)"�� 6%�)*!)%�?�

��$�"I?��)3!)1I?�N�"I�5����=�!=�&�')%��%��!#�-��%!)%�����%)8�"!��3�"8)�*.94�!�%#���56%)�

8�4#<�� .!&/*+�� �$&#%;� >�!��&�'�� 5���?� 3�"8)� *.94�!�%#�&�*�� %)8�"!)%� 3�*�4)4)� ��'!#�

.!�%�*� (�8�%!��"#-?� 3�((�?� 5)�)!!)")� 4�9�"�8�*� &�?� +.'/� *)$� &6�)"� 1)� ")%*)$� L�%*#�

gözetmeden hikaye!)%��� 56%8)!!)-(�%")!)%��&)� */!!��#!��� �*.�.5%�L�*� ".&)!!)%��� &�')%�

�)�$)%� )&)��� *.�/!/� )8)%!)%��� *.94�!�%#�&�� &�� ()*%�%!��&#'#� 56%=!"=-(=%;� ��<�*�

TSMK’de �/!/���� ��%�� ��L)1I?� &�')%�� �8"��!#� *.94�8#� .!��� �/� �*�� Nevâyî hamsesi,

gelenek içinde *)�&����-!�%#���&/%��?�6%�)'��.!"�4���*.94�!�%&#%;��.!�4#8#��!)�&)���-!#�

��-#�����<)!)�")8��5)%)*")*()&�%;�Bu nedenle &�1��!�%&��.!&/'/�5����5%/9!��"#-�5)�)!�

konular olarak �%&)!)�")"�-!)%?� kendi içlerinde */-*/8/$� �)�$)%� ")8�)1�!)%���

%)8")&�!")� 5)!)�)'�� �!)� ��'!��(#� */%/!�%�*� ikonografik çözümlemeleri ve

&)')%!)�&�%�!")!)%�� 4�9#!"#-(#%;� �)1J4I����� 4�-�&#'#� &6�)"&)� Hüseyin >�4*�%���#��

.'!/� >)&�=$$�"�� (ö. 1517) içi�� 3�$#%!����� %)8�"!�� 3�"8)� *.94�8#� �!)� ��-!�4��� �/�

=%)(�"?� -��%��� 6!="=�&)�� 8.�%�� &�� 8=%"=-?� ��<�*� +.*� 8�4#&�� 3�$#%!����� &�1��

*.94�!�%#���8�4#<��4�*!�-�"�"#-(#%;��#�#%!#� 8�4#&�*��Hamse-i Nevâyî’nin tek �8"��!#�

*.94�8#�(H. 802) ile ��3��8"��!�&6�)"�nin nadir resimli )!4�$"�!�%#�&�����%��.!���1505-

6

`w�<�1�%#���(�%�3!)�&�%&�'�"�$� hamse (R. 810) �4%#��4%#�&)')%!)�&�%�!"�-tir. Bu eserlerde

r)8�"!)�")*� =$)%)� 8)+�!)�� =8)4��� >�4*�%�� �!)� ��-!#� ��&#�?� >�3%�"� Q/%� �!)� �.*8/!�

Çiftçi, Kuyumcu Zeyd’in Hikayesi, Cabir-i Rahzen ile Süheyl, Leylâ ile Mecnun’un

Q=!� >�3+)8��&)� >/!/-"�8#?� >�3%�"�#�� ��!�%�"�#� �.1"�8#?� =8%)1���� W)%3�&�#�

��*�!�("�8#� 5���� ��$#� 8�3�)!)%� 3)"� *."9.$�84.�� 3)"� &)� *.�/�/�� <��!��&#%#!"�8#�

�+#8#�&�����!��)��")8�)1�� %)8�"!)")�5)!)�)'�� �+��&)� özgün örneklerdir. N��!��&#%#!���

*�"�� 8�3�)!)%��� *."9.$�84.�!�%#�&�� �8)� &�')%� -��%!)%��� 3�"8)!)%��&)*�� 6%�)*!)%�

()*%�%!��"#-(#%;� >/� �6!="&)� ")(��-%)8�"� ��'!��(#8#� &�� �%&)!)�"�-, resimlerin metinde

hangi beyitlerden sonra 4)%� �!&#'#� �)!�%!)�)%)*� �/� �)4�(!)%��� %)8�"!)%) ilham verme

��+�"�� 1)� ")(���� %)8"�� ��8#!� �)!�%!)&�'�� ()89�(� )&�!"�-(�%;� �*.�.5%�L�*� +6$="!)")�

8.�/</�&�� )8)%!)%��� %)8�"!�� *.94�!�%#�#�, merkezlere ve dönemlere göre ��8#!� ��%�

+)-�(!�!�*�4��&���)�$)%!�*�(�-#&#'#�8.%/!�%#���<)1�9��%��"#-(#%;�

V. Bölümde Alî �I%� �)1J4I����� Timurlu Devletinin son dönemlerinde .4��&#'#� %.!?�

8���(+#� 1)� 8�4�8I *�"!�'�� �!)� &�')%� *=!(=%!)%)� )(*�8�?� 4�-�&#'#� +�'&��� �(���%)��

3�$#%!��"�4�� ��-!����� )8)%!)%����� *.94�!�%#�#�� �)� 8#*!#*!�� 1)� hangi döneme kadar

3�$#%!��"�4�� &)1�"� )((�'�?� 3�$#%!����� %)8�"!�� *.94�!�%#�� ")%*)$!)%)� 56%)� &�'#!#"#?�

%)8�"!)�")*�=$)%)�8)+�!)��3�*�4)!)%����)�$)%!�*�4��&��L�%*!#!#'#?��/�L�%*!#!#'#���)4)�56%)�

&)'�-(�'�?�8���(+#!�%#��(/(/"/?�8�4�8I 5)!�-")!)%���4�$"�!�%#��3�$#%!��"��8=%)<��)�)(*�8�?�

dönemin politik gör=-!)%����� 4�$"�!�%&�*�� %)8�"!)%)� 4��8#ma biçimi, ��**�-� 4�� &��

3�"����� *�-�8)!� ()%<�3!)%����� tespiti, �.9*�9#� ��%�4#��=$)8�� �=(=93��)8���&)� �/!/����

�!I��I%��)1J4I�%)8�"!��3�"8)�1)�&�1��!�%#�#��&6�)"�=%)(�"���+��&)�4)%������)�.!&/'/,

Timurî, Özbek, Safevî ve �8"��!#� 6%�)*!)%���%�8#�&�*�� �!�-*��1)�)(*�!)-�"����.4/(!�%#,

Özbek ve ��L�1I�%)8�"�8���(#�&��`�; 4=$4#!��*�&�%�6%�)*!)%����56%&='="=$�*.94�!�%#�?�

�8"��!#larda neden 16. 4=$4#!#���!*�4�%#8#�&���8.�%��8�9�%�-�)&�!")&�'��s.%/!�%#���<)1�9�

aranarak sonuç bö!="=� .!/-(/%/!"/-(/r. �%&#�&��� ��(�!.5?� *!)%� ve Kaynakça yer

al"�*(�&#%;�

���!�����"�"�����#�����$���

Bu tezin amaçlar#�dan ilki, �!I� �I%� �)1J4I� 3�"8)� 1)� &�1��!�%#�#�� %)8�"!)%��&)*��

�*.�.5%�L�*�1)�=8!/98�!�4�*!�-#"#�8.%5/!�"�*(#%;�>/���'!�"��+��&)�6%�)*�+�!#-"���!��#�

7

.!�%�*� � �.9*�9#� ��%�4#� �=$)8�� �=(=93��)8���&)� �/!/���� �!I� �I%� �)1J4I’nin resimli

eserleri 8)+�!"�-(�%;���<�*� L�%*!#�&6�)"�1)�")%*)$!)%&)� 4�9#!"#- �/� 4�$"�!�%#�� 5)�)!�

olarak &�')%� "=$)� 1)� *.!)*8�4.�!�%&�� �/!/���� �!I� �I%� �)1J4I� *.94�!�%#�#n tümünü

()"8�!� )(")&�'�� &.!�4#8#� �!)� &)� �=(=�=� 56%=9� �!5#!�"�"#$�� (�"� ��!�"#4!�� 4)()%!��

.!"�&#'#��!(#�+�$�!)%)*��)!�%(�!"�-(�%;�

11. 4=$4#!&����(���%)��6%�)*!)%����56%")4)���-!�&#'#"#$��8!�"�*�(�9�%)8�"!)")<�!�'��&)?�

�%�-(#%"�<#!�%� /$/�� 4#!!�%� �8!�"� (�81�%� 8���(#��� &)*.%�(�L� ��%� 8���(� 56$=4!)� ��*"#-?�

&.!�4#8#4!�� �%�-(#%"�!�%� &�� genellikle )8)%!)%��� (��#"!��"�8#?� (�81�%� )&�!")8�?� �)!�%!��

")%*)$� 1)� 8���(+#!�%#�� =8!/9!�%#�#�� ()")!� 6$)!!�*!)%����� (��#(#!"�8#� =$)%��&)�

4.'/�!�-"#-(#%; Ancak özellikle Studies in Iconology q`|�|x��&!#�4�4#�#4!��ikonografik

4�*!�-#"� 1)� 46�()"!)%��� 6�)"���� vurgulayan sanat tarihçisi Erwin Panofsky’nin

+�!#-"�!�%#�&��� 8.�%�, eserlerin ikonografi*� +6$="!)")!)%����� 4�9#!"�8#? sanat tarihi

��'!�"#�&��&�3���4&#�!�(#<#�8.%/!�%��4��#(!�%�5)(�%�!")8��)�4.!��+"#-(#%;�

Toplumlarda her kültürün, tarihî, sosyal ve siyasî &)'�-�"�� 56$� 6�=�)� �!#�&#'#�&�?�

*)�&��)�6$5=�*�%�*()%���)(�<)8��&)�8���(+#!�%�&��&=�4�4��1)�4�-�&#*!�%#�+�'��L�%*!#���%�

56$!)���*"#-!�%?�4)�����!�(#"�&�!��.!/-(/%&/*!�%#�5���?�*�"��$�"���&��5)!)�)*8)!)���'!#�

*�!"#-!�%&#%; >/� ��'!�"&�� =8!/9� 1)� �*.�.5%�L�� �!)� �!5�!�� 4�4#�!�% taranarak ��%*�+#�

(��#(#!"#-?�()$���.!/-/"�8=%)<��&)�izlenecek yöntem �)!�%!)�"�-(�%;�

�8!�"� (�81�%� 8���(#� �!)� �!5�!�� �*.�.5%�L�*� �%�-(#%"�!�%� ��<)!)�&�'inde, �/� �%�-(#%"�!�%#��

8.%/!�%#�#�� 1)� �%&)!)")� 46�()"!)%����� *.�/!�%#�� L�%*!#� ��+�"!)%&)� )!)� �!#��%�*�

&)')%!)�&�%�!&�'��56%=!"=-(=%;�>/�46�()"!)%&)����%�?��%�-(#%#!�<�*�*.�/�/��8)+�"��&)��

8.�%�� �/� *.�/4!�� �!5�!�� 6%�)*!)%��� &)%!)��9?� *%.�.!.V�*� .!�%�*� &)'�-�"!)%�� ��<)!)�)%)*�

&6�)"!)� �!5�!�� 9��.%�"��#�� .%(�4�� +#*�%#!"�8#&#%;� Yazmalarda resimlenmek üzere

seçilen hikayenin konusu, bu hikayenin az ya da çok tercih edilme sebebi, o dönem

toplumundaki ��%� (�*#"�&)')%!)%�?�&����56%=-!)%��1)�3�*�"�4)(���!�4#-#�#� 8)rgiler.1 Eser

1>/� 46�()"�� �$!)4)�� 4�4#�!�%&��� ��%�� W�!�$� U�'"���#�� ��/!(��� �)�<)%� 1)� ��-!#� ��&#�� ���4�(=%!)%������*.�.5%�L�8�K�q����.�����)��#�+����'���������&.�������/�0$���+���%������1��, Ankara, 1993: 87-116.) b�-!#*!#�4�4#�#&#%;�U�'"�����$�"î Hamsesi’ndeki Mahzenü’l-esrâr mesnevisinde geçen bu hikayeyi ele alarak, Türk-�8!�"� &)1!)(!)%��&)� 3=*="&�%#�� �8!î 56%)1!)%��&)�� ��%�� .!��� �3�!*�� *�%-#� �&�!� .!"�8#K�*.�/8/�/� �%&)!)"�-(�%;� U�'"��� �%�-(#%"�8#�&�� ��$�"î Hamse �=83�!�%#�#�� %)8�"!�� 6%�)*!)%���?�&6�)"!)%��)� 56%)� �%&)!)%*)�?� )8)%!)%��� 3�$#%!��"�8#� 8#%�8#�&�� � 8���(+#!�%#�?� *.�/� .!��� 3=*="&�%!�%� �!)�

8

seçimi ya da hikayelerin 8#*!#*!��4��&��8)4%)*�%)8�"!)�")8���8)�*�(��#��8�3�������ya da

#8"�%!�4��#��9.!�(�*�8#�#? &=�4��56%=-=�=? ideallerini �)!�%!)")8���+#8#�&���6�)"!�&�%;1

!4�$"�!�%#�&��")(��!)�&.'%/&�����'!��(#!#�%)8�"!)%���4��#�8#%�?�*�"��$�"���4�$"��#��

")(���)�5)+")&)��6�<)?�5)�)!!�*!)�+�L(�8�4L��.!�%�*�3�$#%!��"#-�%)8�"�56%=!=%;���*&�"�

8�4L�8#� .!�%�*� *��/!� )&�!)�� �/� %)8�"!)%&)� ")(��!)� &.'%/&��� �!�-*�8�� .!"�4��� ��%� 1)4��

birkaç konu betimlenir. Genellikle hükümdar ve yönetici saraydaki aktivitelerden

��%��&)�<��!��&#%#!#%;�>64!)���%�*.�/�/�� �*.�.5%�L�*�.!�%�*� ��<)!)�")8��&)�/45/!�����

yöntem, seçilen konunun %)8�"!�� 6%�)*!)%����� �/!/�"�8#� 1)� resimlendirilmesinin

sebeplerinin, )!4�$"�8#�#��")(���&)�5)+")&�'�� �+���konuyla ilgili tarihî, dinî ve edebî

4�4#�!�%&��� 4�%�%!��#!�%�*� (�%(#-#!"�8#&#%; �6�)"��� +�'&�-� )8)%!)ri, tarihî ve dinî

eserler, seyahatnâmeler toplumun be')��� 1)� $)1*!)%���?� 8�4�8I� 1)� &��I 56%=-!)%���?�

)*.�."�*�4�9#8#�#�.%(�4��*.4���+.*�6�)"!��*�4��*!�%&#%;2

8)%��� 3�$#%!��&#'#� ")%*)$deki siyasî-dinî 56%=-� ve 4�$"�4#� #8"�%!�4��� haminin

*.�/"/���%�4�$"��#��3�$#%!��"�8#�#�&.'%/&���)(*�!)4)��/�8/%!�%&#%;� �"��8)+(�'��)8)%��

*)�&��56%=-!)%��&.'%/!(/8/�&��4.%/"!�4�%�*?�8���(+#!�%���!)(�%�1)�8���(+#!�%�&��(.9!/"8�!�

tercihleri kendi =8!/�/� +)%+)1)8��&)� 4�$"�4�� 4��8#(#%;� >/� �)&)�!)� %)8�"!�� 4�$"�!�r

*)�&�� 3=*="&�%� 1)� 46�)(�<�!)%���� 6$&)-!)-(�%"�-� .!���!)<)*!)%���� �)!�%("�-(�%;� �4�#� *.�/&�� �)�$)%� ��%��%�-(#%"� �)%9�!� >�'<#� (�%�L#�&��� �W%."� �8*)�&)%� (.� �)3")&� ���� N3��5)� #�� �.4�!� �"�5)%4K� q10thInternational Congress of Turkish Art. Cenevre, 1999: 111-�jx� *.�/!/� �%�-(#%"�� �!)� 4�9#!"#-?� `j���(�%�3��&)� �8(���/!�&�� *.94�� )&�!)�� W�%&)18I� �)����� tercümesinde (TSMK H. 1522) ve 1616-20 (�%�3!)%��&)� �8(���/!�&�� *.94�� )&�!)���)%�L�����)3��")� ()%<=")8��&)� ���4&�L)����� �8*)�&)%���9.%(%)8����568()%)%)*� (��#&#'#� 8�3�)&)� �8*)�&)%���� 9.%(%)8�� ��**�-� (�%�L#�&��� W�(�3� �/!(��� �)3")&� .!�%�*��)(�"!)�"�-(�%;���.!�4#8#4!���8*)�&)%��"5)8�4!)�W�(�3��/!(����)3")&����6$&)-!)-(�%�!&�'����568()%"�-(�%;1 �;� ���#�&#��#�� �.9*�9#� ��%�4#�&�*�� *�(�98)1)%� �'�!�%� �!)� �!5�!�� 4�9"#-� .!&/'/� “Bibliophile Aghas q/�/<38x� �(� �.9*�9#� ��%�4K� qMuqarnas, XXI, 2004: 333-���x� ��-!#*!#� "�*�!)8��&), özellikle 1550’li 4#!!�%&��� 8.�%���8"��!#� ��%�4#��&��6��9!���� +#*����)3")&� �'�?�N=<)� �)4%)*� �'�?�Q�$��L)%� �'�� 1)�>)-�%� �'�� 5���� 8�%�4� 56%)1!�!)%��&)�� ��38)&)%;� >/� �'�!�%#�� %)8�"!)�&�%�!")*� =$)%)� *�"�� )8)%!)%���8)+�"��&)�)(*�!��.!&/*!�%#?�-��%!)%��&)8()*!)&�*!)%��1)��%�<#�.!&/*!�%#?�%)8�"�9%.5%�"#���"=&�3�!)�)((�*!)%��3)"�)8)%!)%&)*��6�86$!)%&)��3)"�&)�"=3=%�1)�"=!*�4)(�*�4#(!�%#�&�����!�-#!#%;��4�#�$�"��&��8�%�4&��1)�&#-�%#&�� *=(=93��)!)%� */%/!"�8#�#� 8�'!�4��� �/� �'�!�%?� *)�&�� &6�)"!)%����� *=!(=%� 8���(� .%(�"#��� &��*�(*#&���/!/�"/-!�%&#%;�2�;�>�'<#?����*&�"����4�(=%!)%��&)�W�%*!#�>�%��.�/���=!)4"����)45�"�)%������1��#Kq Sanat Tarihinde +����'���������&.�������/�0$���+���%������1��, Ankara, 1993: 35-j|;x���-!#*!#��%�-(#%"�8#�&�?�(�*&�"�8�4L�8#� .!�%�*� %)8�"!)�)�� ��%� 8�3�)���� �)&)�� 8)+�!&�'��)� &6�)"!)� �!5�!�� 4�4#�!�%�� &�� ��*�%�*� <)1�9��%�"#-(#%;�>/� (�81�%!)%���4�$"�!�%#����-#���*.�"�8#�#����!�"�1)�6�)"�����%&)!)4)%)*?� %)8�"!��*�(�9!�%#��3�$#%!��&#'#�&6�)"���&���-siyasi ve toplumsal karakterinin resimlerin ikonografisin���.!/-/"/���*�(*#8#�#��.%(�4��*.4"/-(/%;

9

incelenirken, tarihsel ve dinî 5)%+)*!)%� 56$� �%&#� )&�!")")!�?� 8)�)9-8.�/+� �!�-*�!)%��)�

dikkat çekilmelidir.1

�8!�"� 8���(#�&�� ��%� 5)!)�)*� 3�!��)� 5)!)�� 3�"8)� %)8�"!)")<�!�'��&)� ��**�-!�%� �*i yol

�$!)"�-(�%;� ��"�� $�"��� 3�*�4)4�� .*/4/9� �4%#�(#!�%#4!�� ��%!�*()� <��!��&#%"#-!�%?� *�"��

$�"��� &�� ")(��� .*/"�&��� 3�*�4)4�� 6�� 6%�)*!)%��)� ��*�%�*� �)(�"!)"�-!)%&�%;�

�.!�4#8#4!��4�$"�!�%#����%�*#8"#�&��")(��-%)8�"��!�-*�8��*/%/!�"�$*)�?���%�*#8"#�&��&��

benz)%� *.�/!/� )8)%!)%��� %)8�"!)")� 9%.5%�"!�%#�#�� *�!#9� .!�%�*� ()*%�%!��&#'#�

56%=!"=-(=%;2

1Bu yöntem P. Soucek’in “The Life of the Prophet: Illustrated Versions” (Content and Context of Visual Arts in the Islamic World. A Colloqium in Memory of Richard Ettinghausen Institute of Fine Arts, London, 1988: 193-�`�x���-!#*!#�"�*�!)8��&)�56%=!")*()&�%;��./<)*��/%�&�� $;��/3�"")&����3�4�(#�1)��8!�"�4)(�� *��/!� )&)�� (.9!/"/�� �!*� 4#!!�%#�#� ��!�(��� (�%�3î eserlerin resimli *.94�!�%#� 4�9#!#%*)�� %)8�"�9%.5%�"#�#�� 8)+�"��&)� (.9!/"� 4�9#8#� 1)� ����+!�%#�� 6�)"�� .%(�4�� *.�/!"/-(/%;� $;� �/3�"")&����3�4�(#�#���!�(����/�%)8�"!���=83�!�%&��*�"��L�%*!#�4�*!�-#"!�%�56%=!=%;����)%î +)1�%�8�����4�9#!&#'#�f�%*!#�*.94�!�%#��%)8�"!)%��)���*#!&#'#�&��)!�4�$"�8#�&�*��=8!/9 +)-�(!�!�'��&)��+)-�(!��")%*)$!)%&)�3�$#%!��&#'#��!�-#!#%;� Bal�"�� 1)� >�%/��� �=83�!�%#�&�� �=��î 1)� ��î (.9!/"!�%#�� ()%<�3!)%�� 1)� �&).!.V�!)%�� &�3�� �)(�56%=!=%;�>�!�"��4�$"�8#�&���=����(.9!/"!�%#��3�*�4)8����!�(#!#%*)���/�>)*�%�1)��")%�61=!=9�6��9!����+#*�%*)���!��%)&&)&�!"�-(�%;�>�%/�I yazmas#�&���8)�%)8�"!)%�6$)!!�*!)���I (.9!/"/�/��9.9=!)%�*.�/!�%#�#�568()%�%;� �!������ *�3%�"��!#*!�%#� 6�� 9!��&�&#%;� �.'.!� *�(*#8#� 4���� �)-�&&)&&������ %)8�"� 8)+�"��&)�.4��&#'#� %.!� &)� 6�)"!�&�%;� U=�*=� )8)%� 3�$#%!��#%*)����%+.*� �!�3�4�(+#4#� (.9!�"#-(#%;���!�%#�� 56%=-!)%��)���-1/%"/-(/%;� �$#%!��&#'#� ")%*)$?� &6�)"� 1)� 3�"����� 56%=-!)%�� �/� �+#&��� 6�)"� (�-#%; Yine dönemin 9.!�(�*�8#�#� 4��8#(��� +.*� 6�)"!�� ��%� 4�$"�� &�� ��3� ��3"�89� �)�����’dir. R. Hillenbrand’in “ The Iconography of the Shah-name-yi Shahi” (Pembroke Papers 4, 1996: 53-��x� ��-!#*!#� �%�-(#%"�8#�&����L)1I���3#���3���3"�89�&6�)"��&)�(�"�"!����?�&6�)"�����)��/8(����**�-!�%#�#��+�!#-(#'#���j��%)8�"!�*��)3��")� *.94�8#�&�?� +�'#�#�� 9.!�(�*� 8.%/�!�%#�#� 4��8#(#%� ��+�"&)� �%��� 1)� �%(�� �84�� �%�8#�&�*�� 8�1�-�1/%5/!���<�*� ��+�"&)� 3�$#%!��"#-(#%; ��$"�4#� #8"�%!�4��#�� ()%<�3!)%���� 4��8#("�8#� �+#8#�&��� &�**�()�&)')%� ��%� ��-*�� +�!#-"�� �8)?� ;� W)(1�<#� (�%�L#�&��� 4�9#!"#-(#%;� W)(1�<#� ��$�)%8� (.� /�/<38���%��8�(�.�8��Otoman Manuscript Patronage, 1566-`{`�K� ��-!#*!#� &.*(.%�� ()$��&)� q �%1�%&� ���1)%8�(4?� 2005), 1566-`{`�� 4#!!�%#� �%�8#�&�� �8"��!#�&�� 3�$#%!����� )!4�$"�!�%#�#�� 3�"�!)%��)� &�**�(� +)*"�-(�%;� �%�!�%#�&���.*/!/� �)3")&� ��-�?� �.<�� ������ ��-�?� ��4�1/-� ��-�?� �)3")&� �'�?� Q�$��L)%� �'�� 5���� �8"��!#�8�%�4#��&�*��1)$�%�1)��'�!�%#��*�(�9�3�"�!�*!)%�����%&)!)4)%)*?�#8"�%!�&#*!�%#�4��&��3�$#%!��"�8#���6��4�*�.!&/*!�%#� *�(�9!�%#� !�8()!)"�-(�%;� ��-�!�%#�� 1)� �'�!�%#�� ()%<�3!)%�� &)� �64!)<)� 56$!)%� 6�=�)� 8)%�!"�-(�%;��%�)'���*.�/"/$��+#8#�&���6�)"!��.!���Q�$��L)%� �'���#���!����%��)1�4��4��*=!(=%)!� ��%�".&)!�.!�%�*�i$!)4)%)*� 3=*="&�%�� 4�*#�!#'#�#�� 4��#� 8#%�� 8���(� 3�"�8�� 1)� *.%/4/</8/� 6$)!!�*!)%�� �!)� &)� �)�$)")4)�+�!#-"�8#�*�(�9�8�3�9!)%�����)8)%��#8"�%!�"��8)�)9!)%����&)��+#*+��568()%�%;�2 �)%)�� ���#�&#?� �Mihr-$� !$&.�� ���4�(=%!)%����� �*.�.5%�L�*� U6$="!)")8�K� qSanat Tarihinde +����'���������&.�������/�0$���+���%������1��, Ankara, 1993: 457-�|wx���-!#*!#��%�-(#%"�8#�&�?�()*���%��=83�&��4)%��!��� %)8�"!)%���*.�/!�%#�#�� ()89�(���� 4�9�%�*��/�*.�/!�%!���)�$)%���-*��3�*�4)!)%���.!&/'/�)8)%!)%���.%(�4��+#*�%#!"�8#�1)���%��%!)%��&)��)(*�!)�")�8=%)+!)%�����568()%�!")8���� 8�'!�"#-(#%;� ��8�%�)!-�)�%�$��(�%�L#�&���4�$#!���Mihr-$�!$&.�� �&!#�)8)%����.9*�9#���%�4#��=$)8���&)*��*.94�8#�#�q ;���`x�)!)��!�%�*?� %)8�"!)%��� �*.�.5%�L�*� +6$="!)")8���� 4�9"#-?� ��!5)� *�-�4!)� *.�/-"�?� .*/!?� %)8")� ��*�%�*� �-#*�.!"�?� 5)"�4!)� 8)4�3�(?� 5�%�9� 4�%�(#*!�%!�� "=<�&)!)?� 8)15�!�!)%��� ��%��%���� 56%=�<)� ��4#!"�8#� 5���� )&)���)8)%!)%&)� +.*� �-!)�)�� ()"�!�%#� ()89�(� )&)%)*?� �4�#� *.�/!�%#�� &�')%� )8)%!)%&)*�� 4.%/"!��#-#� 1)� %)8�"!)%���<��!��&#%#!"�8#�8#%�8#�&���)�$)%!�*�1)�L�%*!#!#*!�%#��%&)!)"�-(�%;�

10

�/*�%#&���)!�%(�!&�'��5������**�-!�%�*�"��$�"���")(���.*/"�4#9?�.%(�*�3�L#$�!�%#�&��4)%�

�!����"5)!)%��3�$#%!�&#*!�%#�%)8�"!��kopyalarda /45/!�"�*(�&#%!�%;1

>�!��&�'�� 5���� *�(�9� %)8�"!)")<�!�'��&)� 5)�)!� *��#?� %)8"��� 56%)1����� ")(��� �+#*!�4#<#�

.!"�8#&#%;��!�="�%)8�"!)%��1)��8(�8��!�%�&#-#�&��&inî-edebî ya da tarihî yazmalarda metni

�+#*!�4���%)8�"!)%��)!�%!����%�.!�4#?�*�-�4��4��&��3�*�4)4��(�81�%�)&)%?�<��!��&#%#%;���<�*

edebî ")(��!)%&)� ��$#"� (=%=� &�1��� .!&/'/�&�?� � ")<�$�� ��!�(#"!�%#�� 56%8)!!)-(�%�!�%*)��

��%(�*#"� �"5)!)%!)� �L�&)� )&�!&�'�� 56%=!=%;� >/%�&�� ")(���� .*/�"�8#� )8�8(#%;2 �4%#<��

&�1���%)8"��&)�&�')%�)&)�î )8)%!)%&)��5)+")���$#�8�3�)!)%���1�%�.!&/'/?���**�-#��&�3��

+.*� *)�&�8��)� �!5��+� 5)!)�� ��%� ()"�4#� %)8"��)� *.�/� .!�%�*� �!&#'#?� 3�((�� ��-*�� )&)���

)8)%!)%&)*��*�3%�"��!�%#��3�*�4)!)%��&)��4�%�%!��&#'# da görülür.3

�8!�"� (�81�%� 8���(#�&�� %)8�"!i )!4�$"�!�%#�#�� 3�$#%!��&#*!�%#� ")%*)$��� 1)� &6�)"���

()89�(�?� 4�$"��#�� 3�$#%!��"�8#��� *�(*#&�� �/!/���� 8���(+#!�%#�� ()89�(�� 1)� *�"��� �&#���

3�$#%!��&#'#�#�� .%(�4�� +#*�%#!"�8#� 4�$"��#�� (��#"!��"�8#� �+#8#�&��� +.*� �=4=*� 6�)"�

(�-#%; 8)%!)%��� %)8�"!�� �=83�!�%#�#�� 3�$#%!��"�8#� $.%, zahmetli 1)� "�8%�L!# ��%� �-(�%;�

��$"��#��3�$#%!��"�8#�8#%�8#�&�?�*�(�9?���**�-?�<)(1)!*)-?�müzehhip, mücellid birlikte

.%(�*!�-�� ��%� +�!#-"�� 4=%=(=%!)%;� �=83�!�%� (�"�"!��"#-8�, y�$"�!�%#�� ��% *#8"#�&��

*)()�)�*�4&#�&��?�3�((�(#��4��&��+.*�8)4%)*�&)�.!8��8���(+#�#���"$�8#�&��?�*�"��$�"���

&�� *�"��� �&#��� 3�$#%!��&#'#�#�� �)!�%(�!")8��&)�� &.!�4#?� 4�$"��#�� 4�9#!&#'#� &6�)"� 1)�

")%*)$� 8�9(��#%;� ��<�*� 4�$"�!�%#�� ��%� *#8"#� #8"�%!�4��#�� 6!")8�?� 3�$#%!��&#'#�

")%*)$��� 8�4�8�� .!�4!�%� 8.�/</� )!� &)'�-(�%")8�?� 4�� &�� 4�$"��#�� ��-*�� ��%� ")%*)$)�

1 >/�*.�/� �!)� �!5�!�� ��%� +�!#-"�� &�� �;�>�'<#��#�� ��!&� �"�5)8� L.%� �)�� �)¡(8� ��&� N.�()¡(8�� ���&)%��5�Images in Islamic Book Painting” (Muqarnas, XXI, Leiden, 2004: 21-��x� �&!#� 4�4#�#�&�� 4�9#!"#-(#%;���**�-!�%#��.%(�*�3�L#$�!�%#�&��4)%��!"#-� *�"��64*=!)%��� 1)�*�3%�"��!�%#�?� 4)���")(��!)%&)���8#!�3�4�(��/!&/'/ ��!�-#!#%;� Ahmedi +���#��������&)*�� �8*)�&)%���� )V&)%� 6!&=%")� 8�3�)8�� �!)?� W�%&)18���)3��")8���&)*�� �8L)�&�4�%�#�� )V&)%� 6!&=%")� 8�3�)8�?� �3")&�� +���#������’nd)*�� *69)*� ��-!#�4�%�(#*!�%!�� "=<�&)!)8�� 8�3�)8��&)*�� 4�%�(#*!�%#�?� ��$1�������� Acaibül Mahlukat �&!#� )8)%��&)� &)� 4)%��!"�8#� 4�$"�� *�(�9!�%#�� )!&)�� )!)� &.!�-"�8#�&��?� 8���(+#!�%#�� 3�L#$�!�%#�&�� 5)!)�)*8)!� ��%� ��!�(#"� &�!��.!/-(/%/!&/'/�/�568()%")*()&�%;�2Divanlardaki metin-%)8�"� �!�-*�8���?� `�;� 4=$4#!�� (�%�3!)�&�%�!)�� �L#$� Divan#�#� q����� ;� `w`wx�6%�)*!)4)%)*� �+#*!�4��� Q=�)%� ���!?� �64!)<)� %)8�"!)%��� ")(��!)� ��'!��(#8#�#� .%(�4�� *.4��� ��%� +�!#-"��4�9"#-(#%;� q�"".�5����6.���%�����1��, Ankara 1984: 165-201) ���!��%�-(#%"�8#�&�?��)4�(!)%&)�5)+)��8.4/(� 4�� &�� 8."/(� *�1%�"!�%#�� ��**�-� (�%�L#�&��� 56%8)!!)-(�%�!")*� =$)%)� ��8#!� �)(�"!)�&�'����568()%"�-(�%;�>)4�(!)%&)�5)+)����4��K��#��5=$)!���)!��&)��)(�"!)��-��4��&���*�%���)�K���5=$)!���4���'#�&���)(�"!)��-��&�1��!�%#��%)8�"!)�&�%�!")�46�()"���!)��!5�!����%�+.*��9/</�1)%")*()&�%;�3 ��**�-� �L#$� &�1��#�&�� 5)+)�?� ���%����?� �)4!���#�� &)1)8���� +)*)�� �4� �)-�'���� ��!)� 3=*"=�&)� (/(���&)1)<����� 56�!=�)� ��%� �!3�"�1)%�&)� �)<�/������%� /'%�8#�K� �)4�(�� �!(#��� �)<�/��/���%� �'�<#n dibindeki *�4��#��=$)%��&)�.(/%/%*)��*�%-#8#���&��&)1)4)����"�-��)4!��(�81�%�)&�!"�-(�%�q���!�`|�����wwx;

11

56(=%=!")8�� 5�����)&)�!)%&)��&.!�4#� )*!)")!)%� 4�9#!"#-�.!���!�%;� ���"�!)%��&)� *)()�)�

*�4&#� .!"�&#'#� 5���� ��%� +.'/�&�� ��%&)�� L�$!�� ��**�-� 56%)1� 4�9"#- ve bu nedenle de

+.'/� $�"��� ")%*)$!)%����� 1)� =8!/9!�%#�#�� ()89�(��&)� �/� �)&)�!)%&)�� 6(=%=� 3�(�!�%�

4�9#!"#-(#%;� ��$"�!�%�� 8.�%�&��� )*!)�)�� %)8imler1 1)4�� *�4#(!�%2?� )8)%��� 4�9#!&#'#�

dönem ve merkezi tespitte daha fazla dikkat gerektirir.

Üslup irdelemeleri?� &6�)"��� $)1*� 1)� �)')��!)%����� 4�� &�� 8�4�8�� 56%=-=�=�� .%(�4��

*.�"�8#��+#8#�&���da çok önemlidir. Resimlerin kompozisyonu, figür tipleri, k#4�L)(!)%�?�

arka plan, mekân, mimarî?� */!!��#!��� %)�*!)%� 5���� %)8"��� *�%�*()%�� �!)� �!5�!�� ��%+.*�

6$)!!�*?� 4�$"��#�� 3�$#%!��&#'#� <.'%�L�?� (�%�3I 1)� *=!(=%)!� *)8�(��?� ��-*�� ��%� &)4�-!)�

3�$#%!��&#'#� ��**�-3��)���� �)!�%!)�")8��&)� 4�%&#"<#� .!/%;� �4�#� )8)%��� L�%*!#�

�=83�!�%#�#��*�%-#!�-(#%#!"�8#�1)ya �)�$)%�=8!/9�6$)!!�*!)%�����&�')%�)8)%!)%&)��%��"�8#�

��%� &6�)"��� %)8�"� =8!/�/�/� �4&#�!�("�4�� 46�)!�*� ��%� yöntemdir.3 �4�#� 4�$"�&�*��

��%&)�� L�$!�� =8!/9� 1)� L�%*!#� &6�)"!)%� ��$)� 4�$"��#�� ��-#�&��� 5)+)�� 4.!</!/'/�

&.!�4#8#4!�� &�� (�%�38)!� 5)!�-�"�� gösterir.4 �4%#<�� L�%*!#� )8)%!)%&)ki �)�$)%� =8!/9!�%#��

tespiti, a4�#�&6�)"&)�%)8�"!���=83�!�%#�4�9#!"�*�=$)%)�8)+�!)��)8)%!)%�����()!�'�?�8)+�!")�

8)�)���&6�)"����)')��!)%����&)�.%(�4��*.4�%;5

1 �%�)'��?�W;�U�'"�����.9*�9#���%�4#��=$)8�� �$��)��{���.;!/� �"8)��������4�(=%!)%�K��&!#�&.*(.%��()$��&)�=+��4%#�")%*)$&)�%)8�"!)�"�-���%���$�"I�Hamsesi����(��#(#%;��**.4/�!/�3=*="&�%#��/!(��� �!�!�&6�)"��&)���%�$�&��3�$#%!��"�4����-!�����4�$"��q`��jx?��)�%�$�&)��/!(�����*/��/��8�!(���(�4#!!�%#�&���=4=*�*#8"#���(�%�!"�-�q`��`x�1)��)�%�$�&)���3��8"��!����8�!(���(#�#�� �!*�4#!!�%#�&��&����$#�"��4�(=%!)%i�!)�)*8�*�<�!&��(�"�"!��"#-(#%�q�8(���/!����1)%8�()8�?�`|�`x;2 ���!#-�.!�%�*�Pîr Budak Hamsesi .!�%�*���#!���)8)%�q����� ;��{`x�=+��-�"�&��(�"�"!��"#-?� )%�(�(��3�$#%!��"�4�� ��-!����� 4�$"�?� ��%�*.4/�!/� �I%� >/&�*� &6�)"��&)� )8)%)� )*!)�)�� ��{¢� `�{`� (�%�3�� ve*.!.L.�/�� �)43� ��3"/&� �I%� >/&�*I� (�%�L#�&��� 4�$#!"�8#� 4�$"��#�� (�%�3!)�&�%�!")8��&)� 1)� ")%*)$���()89�(��&)�3�(�4��4.!��+"#-(#%�q�4%#�(#!#���!5���+���>*$;��(<3./*��)�`|�����-18; Robinson 1979: 246). 3Titley “Istanbul or Tebriz? The Question of Provenance of Three 16th century Neva’i Manuscripts in the British Library” (Oriental Art, XXIV/3, 1978: 292-|{x� ��-!#*!#� "�*�!)8��&)?� ��%� )8)%��� *)()�)� *�4&#��/!/�"�4��� %)8�"!�� �=83�!�%#�#� )!)� �!�%�*?� 3�$#%!��&#*!�%#� ")%*)$��� ()89�(��)� +�!#-"#-(#%;� W�5=%�tiplerin&)�?�&�1%��#-���+�"!)%��&)�?�*#4�L)(!)%&)��1)�*."9.$�84.�&���4.!��+#*�%�*��4�#�4�$"�&��+�!#-�����<�*�L�%*!#�")%*)$!)%&)�)'�(�"�56%"=-���**�-!�%#�?���%!�*()��4�#�%)8�"&)���8#!�+�!#-(#*!�%#�#�568()%"�-(�%;��)8�"&)*�� &)(�4!�%�� ��*(#'#�&�� �8!#�&�� %)8�"!)%��� ��%� *#8"#�#�� �)�%�$�&)� &)'�!� �8(���/!�&�� 4�9#!"#-�.!���!)<)'����8�1/�"/-(/%;4�;� ���#�&#��#�� ��.9*�9#� ��%�4#� �=$)8�� �=(=93��)8�� �$��)� �j�� �.;!/� ��$�"I� Hamsesi’ninMinyatürleri” (����.� ����)�� 6����1�, V, 1973: 389-�w|x� ��-!#*!#� �%�-(#%"�8#�&�?� ��$�"I� Hamsesi’nin�����&�*�� �=83�8#�&�� )8)%&)� &6%(� L�%*!#� =8!/9?� &.!�4#8#4!�� &�� &6%(� L�%*!#� &6�)"� ()89�(� )("�-(�%;� ��=8!/�/�/�� ��%�$�&�� `�j�� <�1�%#�&�?� �*�� �4%#� ��**�-� (�%�L#�&��� %)8�"!)�)�� >� =8!/�/�/�� ��%�$�&�� `�{w�<�1�%#�&�?� N� =8!/�/�/�� �)�%�$�&)� ��3� �8"��!� &6�)"��&) `j`w� <�1�%#�&�?� �� =8!/�/�/�� �8)� �8(���/!�&��`j�w�<�1�%#�&��4�9#!&#'#�#�()89�(�)("�-?��/�L�%*!#�")%*)$!)%�1)�&6�)"!)%� �!)��!5�!�� (�%�3��1)�8�4�8����!5�!)%�1)%"�-(�%�5Q=�8)!��)�&�������¥&�¥")������%!4��(."����!!/8(%�()&����/8<%�9(����¦/)�����<.�.5%�934���d Style” (Muqarnas. Essays in Honor of J. M. Rogers, Leiden-Brill, 2004: 311-��x� ��-!#*!#� �%�-(#%"�8#�&��)8)%��3)"� �*.�.5%�L�*� 3)"� &)� =8!/98�!� �+#!�%&��� &)')%!)�&�%"�-(�%;� U)1�%�8�� ���/��� �/!(��� �=!)4"���#��

12

��$"�!�%#�� 3�$#%!��&#*!�%#� &6�)"!)% ü8!/9� 6$)!!�*!)%�� ��<)!)�&�'��&)� &�3�� &.'%/� ��%�

biçimde tespit edilmektedir. �/-*/8/$� L�%*!#� ülke ve kültürler �%�8#�&�*�� � �!#-1)%�-?�

3�$#%!�����)8)%!)%)�&)�4��8#"�*(�&#%;�>64!)<)�")%*)$!)%�1)�&6�)"!)%��%�8#�)(*�!)-�"���

)8)%!)%� =$)%��&)� �#%�*(#*!�%#� �$� (�*�9� )&�!&�'��&)� 4�$"��#�� 3��5�� &6�)"&)� 1)� 3��5��

*.-/!!�%� �!(#�&�� 3�$#%!��"#-� .!���!)<)'�� 8.%/8/��� <)1�9� �/!/�"�*(�&#%;� Söz gelimi,

siyasî .!�4!�%�8.�/</�3=*="&�%�1�%�8!)%��.!���+.</*!�%#�#�?�&�')%�=!*)!)%)� 8#'#�"�!�%#?�

5�&)%*)��&)�4��!�%#�&��3�"�4)!)%���!(#�daki 8���(+#�1)�8�3����.!&/*!�%#�8���(�eserlerini

56(=%")!)%�� �/�/� &.'%/!�%� ��+�"&)&�%;1 >64!)<)� )8)%� 1)� 8���(+#!�%#�� 4)%� &)'�-(�%")8��

8.�/</�*=!(=%!)%��%�8#�)(*�!)-�"�.!"�8#�*�+#�#!"�$&#%;�

Kimi resimli eserlerin kopyalarda?� 5)!�-�"� 8=%)<��&)� .!��� ��%� =slubun izleri tespit

edilebilir. Siyasî ve tarihî �)&)�!)%&)�� 6(=%=� (.9!/"!�%� �%�8#�&�� 5)%+)*!)-)�� *=!(=%)!�

�!#-1)%�-?� 3�$#%!����� )!4�$"�!�%#�&�*�� %)8�"!)%&)� &)� 56%=!=%;� �8!�"� %)8�"� 8���(#�&��

")%*)$!)%� �%�8#� �/� 4�*#�!#*� 8.�/</� )8)%!)%��� 3�$#%!��&#'#� ��**�-haneler *."-/�

*=!(=%!)%���)(*�!)%��)�8.��&)%)<)��+#*(#%;2

�/*�%#&�� &�� �)!�%(�!&�'�� 5���� 3�"8)� 1)� &�1��!�%#� resimlerinin �*.�.5%�L�*� �+#lardan

incelenmesi ()$��� �"�+!�%#�#�� ��%��<�8���� .!/-(/%/%;� >/� ��'!�"&�� %esimlerin metinle

��'!��(#8#?� 64*=�=�� 4�� &�� �)4�(!)%��� 3��5�� �6!="=�=�� <��!��&#%#!&#'#?� %)8�"!)%&)�

=%%)"� �/!(���&��� .!��� .'!/� >�4)$�&� �+��� 4�9#!�� Sinbadnâme �&!#� )8)%��� %)8�"!�� �=83�!�%#�#� 1)� �/�%)8�"!)%!)��)�$)%�=8!/9(�� 4�9#!"#-�.!���&�')%� )8)%!)%��� %)8�"!)%����*�%-#!�-(#%�%�*� )%*)�� &6�)"��8"��!#�%)8�"�=8!/�/�/�(��#"!�"#-(#%;�1 ��"/%!/�8/!(��#� =8)4���>�4*�%���#���=4=*�.'!/�>)&�=$$�"����8"��!#�8/!(��#���1/$��/!(����)!�"�)?�*=+=*�.'!/��/3�"")&���%$���#���8)���L)1I�8/!(��#���3��8"��!�)�8#'#�&#'#���!��")*()&�%;�q�4%#�(#!#���!5��için bkz. II. Bölüm, s. ) 2>�%��%�� >%)�&� �§�"¥!� 1�� §�!¥!�� �� !��*� �)(�))�� )9.<38K� ��-!#*!#� +�!#-"�8#�&�� qSafawid Art and Architecture, (Ed. S. Canby), London, 2002: 32-�{x� �*�� �4%#� &6�)"� 1)� ")%*)$� �%�8#�&�*�� ��'!��(#4#�568()%"�-(�%;� ��$"��#�� ��"/%!/� ��-*)�(�� )%�(�(�� *.94�� )&�!�9� %)8�"!)%����� �8)� ��%�� 3�%�+� ��L)1I��)�%�$���&)� 4�9#!&#'#�#� �)!�%("�-(�%;� Cemal u Celal’in resimlerinin Akkoyunlu, Safavî ve Timurî &=�4�!�%#�#�� *�1-�*� �.*(�8#� .!&/'/�/?� �**.4/�!/� �=%*")�?� )%�(� 1)� �)�%�$� *=!(=%!)%����� ��%��%�4!)�*�4��-"�8#� 8.�/</� �)�%�$�&)� 5)!)�)*!)%�� 3)"� *�%#-(#%"#-?� 3)"� &)� &)'�-(�%"�-?� � L�*�(� �/�/�!�� �)%��)%���-(�����-����%���%!�*�&)�8�'!�����4)94)�����%��)�%�$�=8!/�/�/��.%(�4��+#*(#'#�#�6%�)*!)")�4.!/���5�&)%)*��+#*!�"#-(#%;� �8!#�&�� �/� %)8�"!)%��� "=*)"")!)� /!�-"�*� �+��� 4�9#!��� &)�)")!)%� .!�%�*� 56%"=-(=%;��6�)"��� 8�4�8�� 1)� (.9!/"8�!� ��%� (�*#"� ()%<�3!)%���� 56$� 6�=�)� �!�%�*?� ��L�1I� &6�)"�nde Tac-#� �4&�%�!)%���� 6�� 6%�)*!)%����� ��-!#*� ��+�"�� .!�%�*� */!!��#!"�4�� ��-!��"�8#?� �**.4/�!/� �=%*")��=8!/�/�&��4�9#!"#-�%)8�"&)��8)���-!#*���+�"��.!�%�*��)4�$�8�%#'#��*/!!��#!"�8#��4%#�(#!�%#��6�)"����.%(�4��*.4"�*(�&#%;� N���4����� � The Golden Age of Persian Art, 1501-1722, (London, 1999) ve Welch’in Wonders of the Age: Masterpieces of Early Safavid Painting 1501-1576?� qN�"�%�&5)?���88?�`|�|x��&!#�4�4#�!�%#�&���8)���L�1I�&)1!)(������!*�*/%/!/-/�&���3�*�"�4)(�����8.�!�%#���*�&�%*��&6�)"�")%<)*��!(#����!#�"#-(#%;��!*���3��8"��!�&6�)"�4!)���-!�4���.?�%)8�"&)*��L�%*!#�=8!/9!�%#����%��%�4��(.9!��"�8#�&6�)"�?��%&#�&��� ��3� ��3"�89�#�� "/3()-)"� )!4�$"�!�%#�#� 3�$#%!�((#'#� *!�8�*� &6�)"� 1)� &�3�� 8.�%�� &6�=-="�&6�)"���%&)!)�"�-(�%;

13

�$!)�)�� �*.�.5%�L�*� -)"��#�� 4�*!�-#*� �)� $�"��� .%(�4�� +#*(#'#?� �/� -)"��#�� $�"���

�+��&)*�� &)'�-�"�� 4�� &�� 8=%)*!�!�'�� (�%(#-#!"#-(#%;� Özellikle d�1��� -��%!)%��&)� �)!�%!��

kavram, .!5/� 4�� &�� ")<�$!�%�� *�%-#!#*� 5)!)�� �"5)!)%� ()89�(� )&�!"�-?� 4)%!)-�*� ��%�

�*.�.5%�L�*�*�!#�#���$!)��9��$!)�")&�'��irdelen"�-(�%; Böylece Nevâyî 4�$"�!�%#?�*)�&��

<.'%�L4�8#�&��1)� �8(���/!�/��&���%�8#�&���/!/�&/'/�&�')%�=%)(�"�")%*)$!)%��&) resim

8���(#�(�%�3���+��&)� �)%)&)�&/%"�*(�&#r sorusuna cevap aran"#-(#%;

>/5=���8(���/!?�ülkemizdeki �.9*�9#���%�4#��=$)8���=(=93��)8�?��=%*��8!�"�8)%!)%��

�=$)8�?� �8(���/!����1)%8�()8�� �=(=93��)8��&#-#�&���")%�*�� >�%!)-�*��)1!)(!)%�� (New

�.%*x?���5�!()%)�q�.�&%�?����<3)8()%?��¡L.%&x?��%!��&��q�/�!��x?��$�)*�8(���q��-*)�(x?�

Rusya (St. Petersburg) gibi ülkelerdeki "=$)� 1)� *=(=93��)!)%&)� %)8�"!�� �=83�!�%#�

bulunan %)8�"!�� �!I� �I%� �)1J4I’nin eserlerinin?� )%*)�� (�%�3!�8��&)�� ��-!�"�*� =$)%)�

4=$4#!!�%�� 56%)� üretim 4.'/�!/'/� �%�-(#%#!"#-?� �.9*�9#�&�*�� 6%�eklerin bu dilimin

�)%)8��&)�4)%��!&#'#�8.%5/!��"#-(#%;��4�#�$�"��&��`{;�4=$4#!#���!k +)4%)'��&)��8"��!#�

��**�-3��)8��&)� =%)(�!)�� &�')%� resimli eserlerin �%�8#�&�� �!I� �I%� �)1J4I� &�1��� 1)�

3�"8)!)%����� 4)%�� (�%(#-#!"#-, tercih sebepleri irdelen"�-tir. Ketebe *�4&#� �/!/�"�4���

4�$"�!�%&�*��%)8�"!)%���(�%�3!)�&�%�!")8��)�+�!#-#!"#-, yazmalar&��+�!#-���8���(+#!�%�1)�

ü8!/9!�%#��)!�%!)�"�-tir.

�!#-"��#�� )�� 6�)"!�� �-�"�8#, �.9*�9#� ��%�4#� �=$)8�� �=(=93��)8���&)� �/!/����

4�$"�!�%� =$)%��&)� ��%)� ��%� +�!#-#!�%�*� metinlerin okun"�8#, resimlerin *.�/!�%#�#��

belirlenmesi 1)� &�')%� "=$)!)%��� *�(�!.5!�%#� (�%���%�*� *�%-#!�-(#%"�� 4�9#!"�8#&#%;� Türk

�8!�"�8)%!)%���=$)8��1)��8(���/!����1)%8�()8���=(=93��)8���&)��/!/����%)8�"!���)1J4I�

�=83�!�%#� 4)%��&)� 56%=!)%)*� ��<)!)�"�-(�%;1 >)�$)%� %)8�"� 9%.5%�"!�%#� 1)� =8!/9!�%�

�)!�%!)�"�-(�%;� �4�#� &6�)"&)� 4�9#!"#-� L�%*!#� )8)%!)%� ��<)!)�)%)*� =8!/98�!� �+#&���

�)�$)%!�*�1)�L�%*!#!#*!�%�()89�(�)&�!"�-(�%;��

�)1J4I����� )8)%!)%����� ��%� *#8"#� (�"�"!���"�&��� )!� &)'�-(�%"�-?� �/� �)&)�!)� &)� 4)���

sahiple%������/!/�&/'/�")%*)$!)%)�56(=%=!"=-(=%;�>/�")%*)$!)%&)�%)8�"!)%��?�5�((�*!)%��

�(6!4)����1)�8���(+#!�%#�#��&��)(*�8�4!)�=8!/�/�1)�*�"��$�"���&��*.�/8/�&)'�-(�%�!)%)*��

()*%�%� 4.%/"!��"#-(#%;� >64!)���%� 8=%)+()� 5)+)�� )!� 4�$"�!�%#� � *)�&�!)%��)� 6$5=� 8.%/!�%�

1 Londra, Britanya Kütüphanesi’nde bul/���� �!I� �I%� �)1J4I� %)8�"!�� �=83�!�%#�#� ��<)!)4)�� 1)� ��!5�!)%���)��"!)�9�4!�-���3.<�"�8�4#���%.L;��%;��)%9�!�>�'<#�4��()-)**=%=���%��.%+���!�%�";�

14

ba%#�&#%#%!�%;� �����&�� �/!/���� *.94�!�%� �%�8#�&�� &�� �64!)� 8.�%�&��� (�"�"!��"#-��

*.94�!�%�()89�(�)&�!"�-�1)�%)8�"!)%�4!)���%!�*()�4�$"�!�%#��(�%�38)!�1)�=8!/98�!�4.!</!/'/�

56$!)%�6�=�)�8)%�!"�-(�%;�

Resimler =$)%��&)� 4�9#!��� �*.�.5%�L�*� +�!#-"�&�?� Q6�=!� �!9�4�#�� (�)�#� "� �����

(1975), Ülkü Çelik’in Leylî vü Mecnûn (1996), Hatice Tören’in Sedd-��+���#�� (2001),

Günay Kut’un Garâ’ibü’s-��'�� (2003)?� ���!� ��4���#�� (;��#$%�-Kiber (1996)

4�4#�!�%#�&�n, Muhammed Sabir’in Hayretü’l-Ebrâr ile ilgili Doktora tezi q��;�`|{`x�

metin incelemesi ve metin-%)8�"� �!�-*�8���� 8�9(�"�*�=$)%)� 4�%�%!��#!"#-(#%;��)8�"!)%���

<��!��&#%#!&#'#��)4�(!)%�()89�(�)&�!)%)*��6!="��/"�%�!�%#�1)��)4�(�8�4#!�%#�&�9��.(�.!�%�*�

1)%�!"�-?� �)4�(!)%� Türkiye Türkçesi’ne çevrilerek metin-%)8�"� �!�-*isi +6$="!)�"�-(�%;

�=%*�4)�&)*�� ()*� �=83�8#� �.9*�9#� ��%�4#� �=$)8�� �=(=93��)8���&)� �;� �wj� �/"�raya

*�4#(!#� .!��� ��#��$%&-���� �8�"!�� &�1��#� �8)� (�%�L#"#$<�� .*/��%�* Türkiye

�=%*+)�8��)�+)1%�!"�-(�%;�

I. 2�����"����������������������������������

Alî �I%� �)1J4I����� %)8�"!�� 3�"8)� 1)� &�1��!�%#�#�� �)!�%!�� ��%� "=$)� 1)4�� *.!)*8�4.�&��

�/!/���� �=83�!�%#�#�� (.9!/<�� &)')%!)�&�%�!&�'�� ��%� �%�-(#%"�� �/5=�)� *�&�%�

4�9#!"�"#-(#%;� �%�-(#%"�<#!�%#�� 4�4#�!�%#��� 5)�)!� .!�%�*� ��*#!&#'#�&� en çok, resimli

Nevâyî hamse ve &�1��� �=83�!�%#�#�� �)!�%!�� ��%� =8!/�/� 6%�)*!)4)��!")*� �"�<#4!��

*�%-#!�-(#%"��"�!$)")8�� .!�%�* 1)%�!&�'�� 56%=!=%;�W;�U�'"���#�� ?� <&����� =�"����������

�$�������.�����5��'��������q`|��x���!&�%�!)%���%�8#�&��4)%��!��� “The Miniatures of the

Dîv;n-#� =8)4�I� �n&� (3)� ��L!/)�<)� .L� (3)�%� 8(4!)K� ��-!#*!#� "�*�!)8�?� �!I� �I%� �)1J4I�

3�"8)� 1)� &�1��!�%#�#�� �)!!�� ��%� =8!/9(�� 4�9#!"#-� .!��� 6%�)*!)%�4!)� �!5�!�� )�� *�98�"!#�

+�!#-"�&#%;� U�'"��?� L�%*!#� ")%*)$!)%&)?� L�%*!#� &6�)"!)%&)� =%)(�!)�� �8!�"� %)8"��&)*��

benzer üsluba dikka(�+)*)%)*?�6%�)*�.!�%�*�`j;�4=$4#!� 8.��+)4%)'�� �!)�`{;�4=$4#!#�� � �!*�

4�%#8#�&��4�9#!���1)�=%)(�"�")%*)$!)%���)!!��.!"�4���*.94�!�%#�(�%(#-#%;���*�!)8��&)�8.��

Timurlu 8/!(��#� =8)4��� ��%$���#�� �=%*+)� -��%!)%��&)�� .!/-��� &�1��#�#�� *.94�!�%#�#�

incelerken, Dîvân-�� $���î ile Dîvân-�� Nevâyî, Dîvân-�� >���, Hacendi �����,

!��.��$%.-Tayr?� �=*%=’nün Selimnâmesi gibi eserlerin resimlerindeki �)�$)%� =8!/9!�%#

�%&)!)%�1)��/�=8!/�/�*/!!�������**�-!�%�3�**#�&��5)!�-(�%&�'��56%=-!)%���+#*!�%;�

15

�;���#�&#?�5����?�1%������1���&��4�4#�!�������/5��I �=%*���(�9���9!�%#�#��%*)��

�%�)*!)%�K� ��-!#*!#� "�*�!)8��&)� � q`|��x� kimi �!I� �I%� �)1J4I� 3�"8)� 1)� &�1��!�%#�#��

8�&)<)� <�!(!)%���� ��<)!)4)%)*� =8!/9!�%#��� 56%)� 3��5�� ")%*)$!)%&)� =%)(�!&�'���� ()89�(�

)("�-(�%;� �$)!!�*!)� `{;� 4=$4#!#� �!*� 4�%#8#�&�� =%)(�!)�� �8"��!#� !�*)� *�(�9� *�9!�%#�#�?�

�8(���/!�&�*�� 8�%�4� ��**�-3��)8��&)� +�!#-��� �)$)")� /8(�!�%#� (�%�L#�&��� =%)(�!&�'����

�)!�%()�� ���#�&#?� �4�#� $�"��&�� ��%� 5%/9� 8���(+#� =8!/�/�/�� )%�(� *6*)�!�� �)�%�$!��

��**�-!�%#�� )(*�8��&)?� &�')%� 5%/�/�� �8)� ��**�-��-#� ��3� �/!/��/�� =8!/�/�/��)(*�8��&)�

.!/-(/'/�/�864!)%;�>/���'!�"&�� ;��w�?� ;�|��?��;��w�?��;��wj��/"�%�!#� 4�$"�!�%#��

<�!(!)%������8(���/!���**�-3��)8��&)�3�$#%!��&#'#�#��)!�%(�%;�

�./<)*� 1)� U�'"��?� The Book in the Islamic World. The Written Word and

communication in the Middle East �&!#�4�4#�&��4)%��!�������.4�!����/8<%�9(���&� �(8�

�%��8L.%"�(�.��� �3)� ��L)� �8(.%4� .L� �� >..*K� ��-!#*!#� "�*�!)!)%��&)� q`||jx?� �.9*�9#�

��%�4#� �=$)8�� �=(=93��)8���&)� �/!/���� ;� `j`w� �/"�%�!#� ")<"/��#�� ��4.5%�L�8����

+#*�%�%�*?� 8/!(���� ��%� 4�$"��#�� `jw� 4#!!#*� &6�=-="� 8=%)<���� �%�-(#%#%!�%;� Timurî

döneminde Herat, Özbek döneminde Horasan, Safevî &6�)"��&)� �)�%�$� 1)� �8"��!#�

&6�)"��&)��8(���/!���**�-3��)!)%��&)�L�%*!#�8���(�3�"�!)%���+���4�9#!���)*!)")!)%���()$�

*�98�"#�&�� .!an Nevâyî Hamsesi (R. 810) ve D���� (R. 805) resimleriyle üslupsal

�+#&���*�%-#!�-(#%#%�1)��)�$)%!�*!)%�()89�(�)&)%!)%;

�)1J4I� 3�"8)� 1)� &�1��� �=83�!�%#�#�� 3�$#%!��&#'#� &6�)"��� %)8�"� 8���(#�#��

&)')%!)�&�%")8��&)�*/!!��#!&#'# da 56%=!"=-(=%;�>/�4�4#�!�%��%�8#�&�?��1����(<3./*��)?�

La Peinture turque d’àprès les Manuscrits illutrès (I Partie de Suleyman Ire A Osman II

1520-1622) �8�"!�� 4�4#�#�&�� q`|{{x� ;� �w�?� �;� �w{� 1)� �;� �w�� �/"�%�!#� 4�$"�!�%#��

�8"��!#� � =8!/�/�&�� 4�9#!&#'#�#� �)!�%(�%;� Q=�)%� ���!?� ��.9*�9#� ��%�4#� �=$)8��

�=(=93��)8���&)*�� �)3��")� ��$"�!�%#�#�� ���4�(=%!)%�� �$)%��)� ���!�(�*� U�!#-"�K�

q`|��x� ��-!#*!#� �.+)�(!�*� ()$��&)*�� ��8"��!#� ���4�(=%� �8!/�/K� ��-!#*!#� �6!="&)?� �;�

Süleyman (1520-`j{{x� &6�)"�� %)8�"� =8!/�/�/� ��!�(#%*)�� ;� �w�?� �;� �w{� 1)� �;� �w��

num�%�!#� 4�$"�!�%#, �;� �(�8.4� �!)� W;� U�'"��� Turkish Miniature Painting �&!#�

4�4#�!�%#�&��q`|��x?�� ;��w�?��;��w{�1)��;��w���/"�%�!#�4�$"�!�%&��?�W;�U�'"���1)��;�

���#�&#?� �)� �������� ������ !"�"�/� �)� ���"��� ��#� Q��"�.��.#� !��"�����.� isimli

16

4�4#�!�%#�&�� q`|�{x?� 4��)� �8(���/!� ��**�-3��)8��)� )(*�� )&)�� )%�(� 1)� �)�%�$�

=8!/9!�%#�#��)(*�!)%��&)����38)&)%)*?��;��w���!)� ;��w���/"�%�!#�4�$"�!�%#�(��#(#%!�%;

��"��$�"���&��8���(+#�*�"!�'��&)��4.!��+#*�%�*?�4�$"�!�%#��*�%-#!�-(#%#!&#'#�+�!#-"�!�%�

4�9#!"#-(#%; A. Yolta%�#��!/�=1"� ����������1���/���.��&�&�����6�&��!$����.����

�"�"��"&� ����1���&)� 4�4#�!����� � ���� �<<."9!�83)&� �%(�8(� .L� (3)� �(."��� N./%(��

1515-`j�wK��&!#�"�*�!)8��&)�q�wwwx�Hamse-i Nevâyî *.94�8#�#� (TSMK H. 802) 309b.

4�9%�*(���/!/����*)()�)�*�4&#�&���3�%)*)(!)?�3�((�(#�#�?�"=<)!!�&�����1)���**�-#�#����%�

�3")&������8*)�&)%�.!&/'/?��=��3�()�Bavyera Devlet Devlet Kütüphanesi’nde bulunan

Hamdi’nin Yusuf u Züleyha�8#�#��&���4�#�*�-��(�%�L#�&����8(���/!�8�%�4���**�-3��)8��&)�

=%)(�!&�'�� �)!�%(�!)%)*� )%*)�� &6�)"� �8"��!#� %)8�"� =8!/�/� ��<)!)�"�-(�%;� �=93)8�$�

4�9#!��� �%�-(#%"�!�%?� ()$� *�98�"#�&�� �/!/���� 4�$"�!�%#�� &)')%!)�&�%")8��&)� 4.!�

568()%�<��.!"/-(/%;���<�*��/�+�!#-"�!�%��8!�"�*�(�9�%)8�"!)")<�!�'��&)?��!I��I%��)1J4I�

divan ve hamselerinin yerini ve önemini be!�%!)")*� �"�<#�#� 5=(")")*()&�%;� >u

)*8�*!�*!)%��*�"��$�"���4��!#-�&)')%!)�&�%")�4�9#!"�8#����)&)��.!"/-(/%;�

A!I��I%��)1J4I?�)8)%!)%������)%)&)48)�(�"�"#�#�U�'�(�4<��4�$"#-(#%;1 Nevâyî divan ve

3�"8)!)%����� %)8�"!)%�4!)� �!5�!�� 4�9#!���+�!#-"�!�%� ��<)!)�&�'��&)�*�"��$�"���")(��ler

4)()%��<)��%&)!)�")&�'��&)��%)8�"!)%���*.�/!�%#�4��!#-�()89�(�)&�!"�-(�%.2

1 W����"�3!�8#�#�*/!!���%�*�W�%8+����%�&�1���&��.!/-(/%"/-(/%;�>/�&�1��#�#����%��=83�8#��/5=���8(���/!�Divan &)��4�(#� �=$)8���&)� �/!/�/%;� q�=83�� &�3�� 6�<)� �=%*� �8!�"� 8)%!)%�� �=$)8�� `|j�� �/"�%�4��*�4#(!#�.!/9?��/%�&���56�&)%�!"�-(�%;x�2 Ivan Stchoukine, La Peinture turque d’àprès les Manuscrits illutrès (I Partie de Suleyman Ire A Osman II 1520-1622) isimli yay#�#�&�� q`|{{x?� `|�;� 4�9%�*(�� *.�/?� � �4�-!#� *�&#��� ")%3�")(� 568()%)�� 5)�+�3=*="&�%K�&)'�!?� =8)4���>�4*�%���#��.'!/�6!&=%=!)��4�-!#�*�&#���&�4)(� 6&)")8�?��j�;� 4�9%�*(��*.�/?���W)%3�&�#���.*%�(���5�(")8�K�&)'�!?��W)%3�&�#�� #$#%��!)�*�%-#!�-"�8#K?�`j��;�4�9%akta konu, “Mecnun’un ����8#�(�%�L#�&���+6!)�56(=%=!")8��&)'�!?���)<�/��/������8#��!)�+6!&)��/!/-"�8#K?�`|��;�4�9%�*(��*.�/?��5)$5��� ��%� 8)44�3#�� 8�%�4�� &�1)(� )&�!")8�K� &)'�!?� �8�3()*�%� */4/"</� �)4&���� 3�*�4)8�K� .!�%�*��)!�%(�!"�-(�%;� W�!�$� U�'"���#�� 4/*�%#&�� ��#!��� "�*�!)8��&)� q`|���� �)8�"� `wx� �)1�4������ ���?� j��w��/"�%�!#�&�1��#�&��`��-`j�;�4�9%�*!�%#�&���/!/����%)8"���*.�/8/��=!)4"����!)�>)!*#8�#��&�1��#�.!�%�*��)!�%(�!�%;��48��")(���.*/�&/'/�&��q“Ni tirig min ni ölüg ni sag ni bimar min/ Ayta alman kim �������'#���������'��'�U������ / Könglekingdin kim tapar can dem-be-dem Yusuf isi/ Ay azizim min hem ol könglek ara bir tar minx� �/8/L� �!)� �=!)43���#�� *�%-#!#*!#� 8�4L�!�%&�� (�3(!�%#�&�� .(/%/%*)�� �)(�"!)�&�'�� 56%=!=%;��)(�����&�#��[�����������������.�����Q. Minyatür �&!#�4�4#�#�&��q�ww������x��8)��)1J4I�3�"8)8��.!��� ;��w�?�`|�;�4�9%�*(�*��%)8�"&)�8/!(��#��8�%�4#�&��4�-!#�*�&#���4�4)<)*�4�%&#"#�4�9(#'#?�4��#�&��.(/%���1)$�%�����&)�.!�4#��$!)&�'���)!�%(�!"�-(�%;��48���/%�8#���%�"�3*)")�8�!.�/�.!/9?�1)$�%�.!�%�*�(��#(#!���*�-��*�&#&#%;� �$")(!����� 1)%&�'�� (.%��&�� 4�4)<)*� &)'�!?� =*="&�%� >�4*�%�� .'!/�/� 6!&=%&='=� �+��� 4�-!#�*�&#��� -)%��(� "�3*)")8����� 3=*"=� .!�%�*� 1)%&�'�� 5="=-� 9�%�� �/!/�/%;� >/� �)&)�!)� ()$� "�!$)")8�����")(��!)%�����.*/�"�8#�*.�/8u üzerinde titizl�*!)�&/%/!"/-(/%;�

17

�)1J4I?� 8���(+#� 1)� &)1!)(� �&�"#� *�"!�'�� �!)?� 6$)!!�*!)� `j;4=$4#!#�� �;� 4�%#8#�&��� 8.�%��

��"/%!/�*=!(=%�1)�8���(#�da &)%����$!)%��#%�*"#-���%�.!�����%�-��rdir. U�'�(�4<��4�$"#-�

.!&/'/� )8)%!)%�� 4�-�&#'#� +�'&��� �(���%)�� �/!(��� �!�� �)-3)&I 5���� =�!=� 8���(+#!�%�

(�%�L#�&���+.'�!(#!"#-?�)8)%!)%�����%)8�"!��*.94�!�%#�&�����-(�� )%�(�.!"�*�=$)%)��)�%�$?�

��%�$?� �8(���/!?� >/3�%�� 5���� ")%*)$!)%&)� �!5�4!)� 3�$#%!��"#-(#%;� >/� %)8�"!�� *.94�!�%#��

*�(�9�%)8�"!)")<�!�'��)�*�(*#8#?�")%*)$!)%)�1)�&6�)"!)%)�56%) �)�$)%!�*�1)�L�%*!#!#*!�%#,

%)8�"!)%&)� <��!��&#%#!��� *.�/!�%#�� 8)+�"�?� ��**�-!�%#�� 4.%/"/� 1)� 3�"�!)%��� (/(/"/�

�%&)!)�")8��5)%)*)��*.�/!�%&#%;�

�.9*�9#� ��%�4#� �=$)8�� �=(=93��)8���&)*�� �)1J4I� &�1��� 1)� 3�"8)� *.94�!�%#�#�� tek

��-#�����<)!)�")8�?��=(=�=�&)')%!)�&�%")*��+���4)()%!��&)'�!&�%;�Bu nedenle Nevâyî’nin

4�9#(!�%#�#�� %)8�"!�� *.94�!�%#�#�� ����� &#-#�&�*�� *.!)*8�4.�!�%&�*�� 6%�)*!)%�� &)� ()$�

*�98�"#�&�� &)')%!)�&�%�!"�-(�%. W�%*!#� ")%*)$!)%&)� 3�$#%!����� �/� *.94�!�%#�� *)�&��

&6�)"!)%��&)� 1)� 8.�%�*�� 4=$4#!!�%&�� ��8#!� �!5#!��&#'#� 1)� �)� �"�+!�� 8�9�%�-� )&�!&�'��

8.%/!�%#��� &�� <)1�9� �%��"#-(#%;� �4%#<�� �)1J4I� *.94�!�%#�#�� 8�9�%�-� )&�!&�*!)%��

dönemlerde, &�')%� -��%!)%��� )8)%!)%����� %)8�"!�� *.94�!�%#� �%�8#�&�*�� 4)%�� 1)� 6�)"�� &)�

(�%(#-#!"#-(#%;�

18

II. ���������������������

����%��������������������������$�� � �

`j;� 4=$4#!#�� �*��<�� � 4�%#8#�&�?� �=%*�8(���#�� .%�8��� �6!5)8��&)� 3=*="� 8=%)� Sultan

=8)4���>�4*�%���#��qs. 1470- 1506x�&.8(/�1)�)��5=1)�&�'��&)1!)(��&�"#�.!����!I��I%�

Nevâyî, gerek y�$"#-� .!&/'/� )8)%!)%!)� 5)%)*8)� 8���(+#� 1)� ��!�"� �&�"!�%#��� 1)%&�'��

&)8()*!)� &6�)"����� )�� 6�)"!�� �4&#�!�%#�&��� ��%�� .!�%�*� *��/!� )&�!"�-(�%;� ���%���

soyun&���5)!)���(�!�%#�#��&��&)1!)(�*�&)")!)%��&)�+�!#-"#-�)"�%!)%�.!"�8#�&���6(=%=?�

Horasan tarihini anlatan �=(=��(�%�3+��1)�4�$�%!�%#��)8)%!)%��&)�4�-�"�64*=8=�*.!�4!#*!��

(�*�9� )&�!)��!"�-(�%;� >/���'!�"&���!I��I%��)1J4I� &6�)"�4!)� �!5�!�� ��%��<�� )!�*�4��*!�%�

.!&/*+��L�$!�&#%;��)1!)(-J3�#��Tezkiresi1, Mirhond’un Ravzatü’s-Safa fî Sireti’l-Enbiyâ

ve’l-Mülûki ve’l- "���%��2, Camî’nin Baharistan�#3, Hondmir’in Habîbü’s-Siyer fi

�)����� \���#�%�-<&���?� >J�=%� ��3�#�� Babürnâme�8�?� J8#L�����4 Bedâ’iü’l-vaka’î’si

dönemle ve Nevâyî ile ilgili bilgiler veren önemli eserlerdendir.

�=%*+)� -��%!)%���� 4�$�%*)�� Nevâyî, Far8+�� -��%!)%���� 4�$�%*)�� W��I "�3!�8#�#� */!!�����

�!I��I%?�`����"�$�������q|��/��(�`��`x�(�%�3��&)� )%�(�(��&.'"/-(/%; Ailesi ‘Bah-��5

!�*��#�#�(�-#4���Uygur Türklerindendir (Subtelny 1980: 799). �!I��I%’in kendi ifadesine

56%)�)<&�&#�©4)&����(#�&����)%�����"/%�1)�.'/!!�%#�#��3�$")(��&)��/!/�"/-(/%�q�.5���

`|jw�� ��|�� �/�()!�4� `||��� |wx;� >���8#� Q#4�8)&&��� Kiçkine’dir. Annesinin dedesi Bû

1 �)1!)(-�3� q6;� `�|�-j� �x� (�%�L#�&��� `���� 4#!#�&�� �!I� �I%� �)1J4I� �&#��� *�!)")� �!#�"#-(#%;� 8)%&)� `j;�4=$4#!� 8.�/��� *�&�%� 5)!)�� `��� �%��!#� -��%��� ��4.5%�L�!)%�� 1)� -��%!)%��&)�� 6%�)*!)%� 4)%� �!#%;� � �)1J4I� �+���4�$#!"#-��4%#���%��6!=")�8�3�9�.!���)8)%�5=�="=$��=%*+)8��)��)<�(���/5�!�(�%�L#�&���+)1%�!)%ek iki cilt 3�!��&)���!!��'�(�"�>�*��!#'#���4#�!�%#��<��4�4#"!��"#-(#%�q`|{�-{�x�q�)"�%.'!/�`||������-25).2 ��%3.�&� q6;� `�|�x� (�%�L#�&���*�!)")� �!#�"#-� ��"/%!/!�%� &6�)"���� ��!�(��� 5)�)!� (�%�3� *�(��#&#%;� �)&��ciltlik eserin son cildi Hüseyin Baykara ile A!I� �I%� �)1J4I�&)�� ��38)&)%;� 8)%��� ��%� <�!&�� ���;� �/%�&�&6�)"��&)��=%*+)�4)�+)1%�!"�-(�%;�3 NJ"I�q6;`�|�x� (�%�L#�&��� �%��!#� -��%���&I����� q6;� `�|�x� Q=!�8(���#�6%�)*� �!#��%�*�`����4#!#�&��*�!)")��!#����)8)%?��/!(��� =8)4���>�4*�%��4���(3�L�)&�!"�-(�%;�8)%���4)&��<���6!="=�&)��!I��I%��)1J4I��!)��!5�!���4%#���%�*#8#"�4)%��!#%;�8)%�5=�="=$��=%*+)�8��)��;��/%��Q)�+.8"���(�%�L#�&���+)1%�!)%)*���!!��'�(�"�>�*��!#'#���4#�!�%#��<��4�4#"!��"#-(#%�q`|�jx�q��%��8"��!.'!/��ww����-9).4 Timurlu dönemi tarihçilerinde��J8#LI�q6;�`jj���x?�W�%8+��*�!)")��!&#'#�)8)%�����$�)*�3=*="&�%��#!<#�Muhammed Sultan (ö. 939/ 1532-��x��+���4�$"#-?�.�/��+.</*�4�-(��6!)��.'!/�� �8����/!(�����q6;�`j��-�|x� �(3�L� )("�-(�%� q�$/99)� `||��� j`-j�x;� `{;� 4=$4#!&�� .%�8��� 1)� �%(�� �84��&�� 5�((�'� -)3�%!)%��� 1)��6!5)!)%���8.84�!�1)�*=!(=%)!�3�4�(!�%#�#�4��8#(#%;���$�%?��!/'�>)4?���!I��I%��)1J4I?�NJ"I�?� �!J!I?�>)�JI�5������%�+.*� �&�%)<�?� -��%�1)�8���(+#&�����38)&)%;�8)%�?��/8���!5�����;��;�>.!&4%)1�4�%"���)-��=83�&���4�%�%!���%�*�4�4#���3�$#%!�"#-(#%�q�.8*.1�?�`|{`x;�q��%��8"��!.'!/�`||����|�x;5 ��"/%!/� &6�)"����� (�%�3+�!)%��&)�� .�&"�%���� q6;`j�jx� �*(�%&#'#��� 56%)?� �=%*!)%� 1)� �=%*!)-"�-��.'.!!�%#���-!)%��)���*����=%*�&�1��#�#��q(�1�<#�&�1��#x�*�(�9!)%��)��>�3-�K��&#�1)%�!�%�q�*���www��``wx;

19

���&�U�+)*� �8)� =8)4���>�4*�%���#��&)&)8��Mirza Baykara’�#��&�1��#�&�*�� )��6�)"!��

emirlerden biridir. (Barthold 1937: 360; Kut 1989: 449).

Nevâyî�����4)(�-(�'��<.'%�L4��8�4�8I �+#&���4#!!�%��.4/�<��)!�&)'�-(�%"�-?�&.!�4#8#4!��&��

*=!(=%)!� ��!�"&�� +)-�(!�!�')� 8)�)9� .!"/-(/%;� ���%��� 4�-�&#'#� +)1%)&)*�� Timurlu

kültürünün etkilerinin ��!�-#!���!")8�� �+��� *#8�<�� Timurlu tarihine bakmak yerinde

.!�<�*(#%;� �)�&�� 8.4/�/� N)�5�$� ���#�� q6;� `���x� 8.4/� �!)� �!�-*�!)�&�%)%ek asil bir

*�"!�')� �=%=�)�� Timur q6;� `�wjx?� .'/!!�%#� 1)� (.%/�!�%#4!�� ��%!�*()� �6!5)���� *�&)%����

(�4��� )("�-!)%&�%1. ��3�� 8.�%�*�� �6!="!)%&)� &)� &)'���!)<)'�� 5���� Timurlu kültürünün

4�4#!�%�*��=yümesinde politik nedenler, Timur’un halefleri ve sonraki hanedanlar olan

Safevîler, Babürlüler hatta O8"��!#!�%���!)�)(*�!��.!"/-(/%�(Rogers 1997: 533).

N)�5�$� ���#�� 6!="=�&)�� 8.�%�� ��1)%�=��)3�%� 1)� �.'.!�8(��’&�� +#*���

*�%#-#*!#*!�%dan yararlanan Timur, `��`� 4#!#�&�� )%�(�#2 �!"�8#�&��� 8.�%�� .'/!!�%#� 1)�

(.%/�!�%#�#� �4%#� �4%#� -)3�%!)%)� 1�!�� .!�%�*� �(�4�%�*� 3)"� -)3�%!)%���*/%/!"�8#���3)"� &)�

5)!�-")!)%��)� 6��4�*� .!/%;� Bu dönemde .%�8���#�� ")%*)$�� .!��� )%�(� �!)�

Maveraünnehir’in merkezi .!����)")%*��(?���%��%��)���'!#� �*��*=!(=%=��")%*)$��.!�%�*�

göze çarpar. ��<�*� ��"/%�/�� *=+=*� .'!/� .%�8��� 1�!�8�� ��3%/3�/�� )%�(�#� �!#9�

3=*="&�%!#'#�#��!���)(")8�4!)� )%�(?�8�%�4!�%?�<�"�!)%?�")&%)8)!)%?��"�%)(!)%?�hankâhlar,

&�%=--�L�!�%?� �!)���4#�&#%�3a!)�5)(�%�!�%;� �*(�8�&I�1)� (�<�%I 3�4�(�<��!��#%;�����(+#!�%#��&��

$�"����+��&)��/�*)�(()�(.9!��"�8#4!��*=!(=%�3�4�(#��=4=*�5)!�-")�*�4&)&)%�q�*���www��

3-�������`||�����-93).

Böyle bir kültürel ortam içinde büyüyen Nevâyî’nin +.</*!/*�4#!!�%#�&��Orta Asya��#��

&/%/"/� .!&/*+�� *�%#-#*� 56%=�")*()&�%;� >/� *�%#-#*!#'#�� ���� �)&)��� �8)� ��3%/3�/��

6!="=4!)���-!�4���.!�4!�%�$��<�%�&�%;���3r/3�/��8�!(���(#����4#!�8=%"=-�1)��j`¢`����&)�

1 Bu *.�/4���4%#�(#!#�.!�%�*���"/%!/��=!(=%=�&)� �"�!�*�1)��)8�"�����(#��&!#��6!="&)�&)'���!)<)*(�%;2 )%�(�(���/�&6�)"&)�3=*="�8=%)��3��)&����)%(!)%�&�%;� ��)&��#��*/%/</8/��)"8)&&����/3�"")&��;��/� >)*�%� �)%(�(�%� q�#&&#¦/�� �ww��� �|�x;� ``;� 4=$4#!&�� �*&)��$�&)n Hindistan ve Çin’e giden ana yol =$)%��&)��=4=*���%�(�<�%)(�")%*)$��.!��� )%�(?�6$)!!�*!)�����8�!)%�$�"��#�&����(���%)��&.*/"�<#!#*(��86$�8�3���� .!/%;� �)%(!)%� &6�)"��&)� �)%1� 1)� >)!3���� �.'.!!�%� (�%�L#�&��� (�3%�9� )&�!")8��&)�� 8.�%�� >�(#��84��&��� �.'/� �=%*�8(����� 1)� ��&�8(���&��� 5=�)4&.'/4�� 5�&)�� (�<�%)(� 4.!!�%#� )%�(��� 46�)!&�'�� �+���-)3%���&)')%�����%((#%#%�q�8!/�`||���`{x;

20

ölünce ülkede büyük bir *�%5�-� 4�-��"#-(#%;1 Bu bölgede 8#%�8#4!�� ��3%/3�/�� .'!/�

Ulu'� >)4?� �!/'� >)4���� .'!/� ��&=!!�(�L?� �!/'� >)4���� 4)')��� ��&/!!�3� 1)� ��"/%�/��

.'/!!�%#�&�����%��-�3�#��(.%/�/��/����&�3=*="�8=%"=-(=%�qAka 2000: 76-92; Levend

1965: 8-9).

��3ruh�/��6!="=4!)�.%(�4��+#*����/�8#*#�(#!#�&6�)"&)�Q#4�8)&&�����+*��)?�.�8#%�&���!(#�

4�-!�%#�&�� .!��� �!�� ��%��� 4��#��� �!�%�*� �)$&� =$)%��&)�� �%�*��� 5�&)%;� Nevâyî, usta

-��%!)%���4��#�8#%�?���!5��?�&)1!)(��&�"#�1)�)"�%!)%�5����-��%!)� ilgilenen dönemin önemli

*�-�!)%���� (��#((#'#�Mecâlisü’n-nefâyis �&!#�)8)%��&)?��/�4.!</!/'/�8#%�8#�&��=�!= tarihçi

Mevlânâ �erefeddin Ali Yezdî �!)�*�%-#!�-�%�*?�.�/�!��(��#-"��L#%8�(#��/!&/'/�/�belirtir

(Nevâyî 2001: 345-��{x;� Q#4�8)&&��� ��çk��)� .%�8���&�� *�%#-#*!#'#�� 8.��� )%")8�4!)�

birlikte geri döner (1452). Aradan 5)+)�� 8=%)� $�%L#�&�� *)�&�8�� ��3%/3�/�� (.%unu

>�48/�5/%�/�� .'!/� Ebu’l-��8#"� >J�=%�=�� 3�$")(��)� 5�%&�'�� 5���� .'!/�/� &�� .�/��

3�"�4)8��)�1)%�%;� =8)4���>�4*�%��4#�&��3�"�4)�)&)��>J�=% Han, �!I��I%��!)��!�-*�8���

8=%&=%"=-?� sürgüne �)-3)&�)� 5�&)%*)�� q`�j{x�3)"� .�/?� 3)"� &)� =8)4��� >�4*�%��4#�

beraberind)�56(=%"=-(=%�q�%�(�`|�{���j�-255; Kut 1989: 449).

�/�!���8#"�Bâbür 1457’de ölünce Baykara �)-3)&�&)���)%1�)�&6�"=-?���<�*��!I��I%�

*�!�%�*� 6'%)��"��)� &)1�"� )("�-(�%;� �!I� �I%� �)1J4I?� �)-3)&?� Herat, Semerkant gibi

dönemin önemli kültür ve sanat merkezlerin&)*��")&%)8)!)%&)�.*/%*)��9)*�+.*� �%��!#�

�!�"� 1)� -��%!)� (��#-"#-� 1)� .�!�%&��� &)%8!)%� �!"#-(#%� q>���%!#� `||��� ���- ���x;� >���8#�

6!=�<)� )%�(��� &6�)%)*� �/� ���&� ��%$���#�� 3�"�4)8��)� 5�%)%� ��<�*� �/%�&�� &�� L�$!��

kalamaz. Semerka�(���5�&�9��*��8)�)�&)%8��!#%;��4�#�4#!!�%&�� =8)4���>�4*�%�?��/����&�

��%$���#�?� �**.4/�!/� 3=*="&�%#� �$/�� �8���#�� (s. 1466-1478) =$)%��)� 4=%=&='=�

8#%�&����%���'�&��4�*�!��#9�6!&=%=!")8��=$)%��)� .%�8���#�)!)�5)+�%�9�Timurlu (�3(#���

oturur. (10 Ramazan 873/ 24 Mart 1469) (Eraslan 1986: 107; Subtelny 1993: 90; Algar-

Alparslan 1998: 530).

1 ��"/%!/�-)3�%!)%�����5)!�-")8��&)?���"/%�/��8.4/�&���5)!)��"�%$�!�%#��1�!��.!"�8#�)(*�!�&�%;���<�*�=!*)��=(=�!='=� 86$� *.�/8/� .!&/'/�&�� �4�#� ��-�%#4#� 568()%)")"�-!)%?� ��%��%!)%�4!)� "=<�&)!)� )((�*!)%�� �+���3��)&��#���%��%�&��(/(�"�"#-!�%&#%�q>�%(3.!&�`|�����j�x;

21

=8)4��� >�4*�%�� (�3(�� 5)+)%� 5)+")$� 4��#��� �%*�&�-# �!I� �I%� �)1J4I’yi +�'#%#%;�

)%�(�#���!#�#-#�&�����%��4�8.�%��-)3%)�5)!)��-��%?��/!(��� =8)4���)� �!J!�4)�*�8�&)8���1

sunar ve bu tarihten sonra devlet �-!)%�4!)�&)� �!5�!)�")4)���-!�%� q�/(�`|�|����|���8!/�

1998: 217).

Hüseyin Baykara döneminde, ��3r/3� &6�)"��&)�� �(���%)�� ��-!�4��� ekonomik ve

*=!(=%)!� 5)!�-") &)1�"� )("�-?� ��3r/3�/�� 6!="=�&)�� 8.�%��"�%$�!�%� �%�8#�&�� 4�-�����

taht mücadeleleri sebebiyle bir &6�)"�*)8��(�4)�/'%�8��&�?� �8(�*%�%� ()*%�%�8�'!��"#-(#%;�

=*="&�%� 8�!(���(#� 8=%)8��<)� 8���(�� 1)� 8���(+#!�%�� 6�)"� 1)%)%)*� -��%!)%?� ��**�-� 1)�

(�%�3+�!)%���&)��%�!�%#�&���/!/�&/'/�9)*�+.*��!�"��&�"#�#�3�"�4)�)("�-?� )%�(�#�*=!(=%�

ve sanat merkezi haline getir"�-(�%;� &)��4�(� (�%�3��&)� &)� � =8)4��� >�4*�%�- �!I� �I%�

Nevâyî �)1%�K�.!�%�*��&!��&#%#!����/�&6�)"&)�U�'�(�4�)&)��4�(#�#��)��6�)"!��)8)%!)%��

.!/-(/%/!"/-(/%�q�����`||�����-|���>���%!#�`||���������8!/�`||����`{x;

Herat bütün bu bilim ve sanat hareketlerind)����-*�?�siyasî ve ticarî merkez olma8#�dan

&.!�4#� �=yük bir )*.�."�*� 3�%)*)(!�!�')� &)� 8�3�)� .!"/-(/%;� `{;� 4=$4#!� ��-#� )%�(�

(.9!/"/�/�� ��!)-�"�� 1)� */%/!/-/�/�� �=4=*� �6!="=�=� ��!"�4.%/$2. �(#%#� 8�4#!#%�

*�-�!)%��� 46�)(�<�!)%?� &��� �&�"!�%#� 1)� �8*)%ler oldu'/� 56%=!=%;� �%�!�%#�&�*�� L�%*!�%?�

yüksek makamdakilerin yönetimdeki yerlerini belirleyen vezir, sadr ve daruga gibi

()%�"!)%!)�568()%�!"�-(�%;�

��!=��%��!#�(�%�3+��Hondmir’in3 (ö.1535) Nâme-yi nâmi�8��(.9!/"����(��(���*�!�%���!�-*���

yeterince bilgi veren bir eserdir. Sadr q&��&�%?� 1�*#L� 46�)(�<�8�x?� 1)$�%!)%?� /!)"�!�%,

1 =8)4���>�4*�%�������%(�`�{|�(�%�3��&)� )%�(�#��!#�<�?��)")%*��&�1�!�8��.!����/����(����.'!/��/!(���Ahmed Mirza’ya, mektup 4�$�%�*� �!�� ��%���� 56�&)%�!")8���� %�<�� )&)%;� �)")%*��&�&��� �4%#!��� -��%?� `����8���`�{|�&�� )%�(�(�� 8�45#� 1)� 8)15�� �!)� *�%-#!��"#-?� ��)1J4I�>�4*�%���#��3=*="&�%!#'#�#� ()�%�*� �+���3�$#%!�&#'#� �!J!�4)�*�8�&)8����8/�"/-(/%�q�)1)�&�`|{j����x;�2 Timurlu dönem�� )%�(� -)3%����� � (�%�3�� 5)!�-�"��3�**#�&�� �4%#�(#!#���!5�� �+����*$;��)%%4��!!)�?�TimuridHerat, Wiesbaden, 1983.3 .�&"�%?� =�!=� (�%�3+����%3.�&�/�� (.%/�/� .!/9��4�#� $�"��&��.�/�� )8)%����� 8.��<�!&���� (�"�"!�4�%�*��)1J4I�4)�8/�"/-(/%;� ��I�=�8-Siyer üç ciltlik Cengiz, Timur ve Safevîlerden bahseden genel bir tarih *�(��#&#%;� `j�`� 4#!#�&�� 4�$"�4�� ��-!�"#-(#%;� 8)%��� =+=�<=� <�!&����� &6%&=�<=� �6!="=�&)�� �(���%)�� =8)4��� >�4*�%�� 1)� �!I� �I%� �)1J4I� ��!�(#!"�*(�&#%;� 8)%��� 4�$�%#� ��$$�(� �!I� �I%� �)1J4I�����kütüphane8��&)� +�!#-�%�*� �/� )8)%�� 3�$#%!�&#'#� �+��� 6�)"!�&�%;� �;� >;� �)4��%&� (�%�L#�&��� ��3%���&��(�-��8"�8#� .!�%�*� 4�4#�!��"#-(#%� q`�jjx;� 8)%��� ��%� *#8"#?� ���;� �3")&� $�"��#�&�� ��"�(� ��%�3�"� ��-��3�"�4)8��&)� 8)*�$� *�-�!�*� ��%� 3)4)(� (�%�L#�&��� �=%*+)�4)� +)1%�!"�-(�% (Nuruosmaniye Ktp. Nr. 4889). 8)%��� ��3� �8"��!� q8;� `jw`-��x� &6�)"��&)� 4�9#!"#-� %)8�"!�� �=83�!�%#� &�� �/!/�/%� q�.�%4-Beach 1988: 183-184; Aka 1997: 550-52).

22

*�&#!�%? 3�L#$!�%� 1)� 3�ttatlar =8(� (���*�&�� (.9!��"#-?� 4=*sek makamdaki önemli

*�-�!)%&�% (Szuppe 1992: 61). �%&#�&���Hondmir orta tabakadaki insanlar 3�**#�&����!5��

verir. ��-%�!#� 46�)(�<�!)%�?� =8(� ")"/%!�%#� &)1!)(� ")"/%!�%#� �%�8#�&�� 8�4�%;� ��')%�

kategori!)%� �%�8#�&� %)88�"!�%?� "�"�%!�%?� <�!(+�!)%?� *�(�9+#!�%� bulunur. Son olarak

$����(*J%� ��8��!�%�� q".3(�%)L�(x� �4#%&#'#� �6!="�5)!�%;�*")*+�!)%?� �-+#!�%� 5���� +�%-#&��

ticaret ile geçinenlerdir;� >/�8.84�!� 8#�#L!��&#%"�&�� ")8!)*��6!=*!)%��)� �4%#!"#-� -)3%�n

topog%�L�*� */%/!/-/�/�� 4��8#"�8# �/!/�"�*(�&#%;� U�%-#� ��8��!�%#?� 8���(+#!�%� �4�#�

$�"��&�� =%)(�"� 4�9��� (=<<�%!�%&#%. Büyük tüccarlar gözle görülür politik rolü

.!"�*8#$#�� )*.�."�*� 4�-�"� �.*(�8#�da önem!�� ��%� � 5%/�/� .!/-(/%"/-!�%&#%� (Szuppe

1992: 62-63). >/�&/%/"��!����%����Mecâlisü’n-nefâyis �&!#�)8)%��&)��&)�()8��(�)&�!)��!�%;�

���%!)%��� &=**��!�%#�#�� �/!/�&/'/?� �)1!���� ����!I����� 9�$�%&�� ��%� �9!�*+�� &=**��#�

.!&/'/?� �)1lâna Sa’îdî’nin kasecilik s���(#4!�?� �)1!���� �I%� �%5/��/�� +�&#%<#!#*�

8���(#4!�� /'%�-(#'#?� �)1!�� �I%� ��%-I����� 9�$�%&�� 8�3�L� &=**��#� .!&/'/�/�

6'%)�")*()4�$�q�)1�4���ww`����w-77).

Bu dönemde Herat 5=�� 5)+(�*+)� $)�5��!)-�%?� 4)��� 8�%�4!�%?� ��3+)!)%?� <�"�!)%?�

medreseler, hastaneler kurulur. Su 4.!!�%#� 4�9#!�%�*� (�%#"� 1)� ��'<#!#'#�� 5)!�-")8��

8�'!��#%;� *.�."�*� 3�%)*)(!)�")� 8.�/</� -)3�%&)� (.9!����� 8)%1)(� )8*�� +�%-#� 1)�

9�$�%!�%#�� �=4=")8��)?� )8��L� ()-*�!�(#�#�� */11)(!)�")8��)� yol açar. )%�(��� /!�-���

�=4=*�(�<�%)(�4.!!�%#�=$)%��&)�4)�����%�+.*�")�$�!�3��!�%#�4�9#!"#-(#% (Szuppe 1992: 65).

)%�(�#�� )*.�."�*� 1)� *=!(=%)!� $)�5��!�'���� 56$!)%� 6�=�)� 8)%)�� )8)%!)%&)�� ��%�� &)�

J8#L������q6;�`jj�x�Bedâ’iü’l-vaka’î �&!#�)8)%�dir. Hüseyin Baykara dönemi )%�(�#�&��

4�-�4��� �%�8(.*%�(� 8#�#L!�%#�� 5=�!=*� 3�4�(!�%#?� 4�$� 1)� *#-� )'!)�<)!)%�?� �-%)(� ")<!�8!)%�,

resmî (6%)�!)%�?� $�4�L)(!)%�?� �1� )'!)�<)!)%�?� �(� 4�%#-!�%#?� 9)3!�1��� 5=%)-!)%�?� .*+/!/*�

4�%#-!�%#?�<)��$)�(6%)�!)%�?�")&%)8)�1)�()**)�3�4�(#?���$#�*)8�"!)%���*#4�L)(!)%�?�)1!)%���

&6-)")�1)�8=8!)")�(�%$!�%#?�"=$�*��!)(!)%�?�3)%�8#�#L#��56%5=�*/%�!!�%#�1)�8�%�4�()-*�!�(#�

��!�(#!"�*(�&#%�q�69%=!=�`|�|��`��x;�J8#L��������!�((#'#�3�*�4)!)%&)����%��&)� )%�(�(��

&=$)�!)�)�� ")<!�8!)%��� 6$)!!�*!)%�� 1)� .%�&�� ��8#!� 1�*�(� 5)+�%�!&�'�� ��!�(#!"#-(#%;� >)%$)�

bahçesinde `�|�� 4#!#�&�� =8)4��� >�4*�%���#�� 1)$�%!)%��&)�� �)<&)((��� �/3�"")&����

&=$)�!)&�'�� (.9!��(#4���)1J4I�&)�*�(#!"#-?� (.9!��(#&�� )%�(�#��8.4!/!�%#?� 8���(+#!�%#� 1)�

��!�"� �&�"!�%#� �'#%!��"#-(#%;� >�3+)&)� *�8%#� ��&#%��� ��%� ���� �/!/�"�*(�&#%;� 41��#��

23

önünde bahçe���� .%(�8#�&�� �8)� �+��&)� 5="=-� ��!#*!�%#�� 4=$&='=� mermer bir havuz

bulunur. �)%1�� �'�+!�%#?� 4)%&)*�� 4����I� !�!)!)%?� 86'=(!)%��� 56!5)8��&)*�� *#%"#$#�

%)43��!�%?� 5)%�!)�� 8#%"�� �-!)")!�� �(!�8� 1)� 8)1�3�� 9)%&)!)%� .%(�"#�� (�81�%�� 8#%�8#�&��

��!�(#!"#-(#%;� Sakiler �*%�"�� 3�$#%� �)*!)%*)�� 4)%&)� �8)� %)�*!�� 6%(=!)%� =$)%��)� �w� +)-�(�

4)")*� *.�"/-(/%;� >/� (=%� $�4�L)(!)%� 8�&)<)� 4)��!�9� �+�!)�?� 8�%3.-� .!/���� &�1)(!)%�

.!"�4#9?�&6�)"���=�!=�4��&��=�!=�.!"�4��+�!#-��� -��%!)%�����&)� � -��%!)%�.*/4/9�56%=-�

�!&#'#?� *�%-#!#'#�&�� 3)&�4)!)%!)� .�/%!��&#%#!&#*!�%#� (.9!��(#!�%� -)*!��&)� 4�9#!"�*(�4&#1

q>.!&#%)1�`|j{���`w-16). Hindistan Bâbürlü devletinin kurucusu olan >J�=%���3�#� (sal.

1526-1530) Babürnâmesi’nde2 �/� 3�%)*)(!�!�*� 1)� <��!#!#*� ��!�(#!"#-?� ancak kültürel

3�%)*)(!�!�*� 56$��%&# edilerek >�4*�%���#��1)�3�!*#�� 5)<)� 5=�&=$� ©�-%)(� 1)� 8)L�3�(()���

��-*����%��-!)%�����.!"�&#'#��)!�%(�!"�-(�%�q�%�(�`|�{?������j�x;�

�!I��I%��)1J4I, siyasî *�"!�'���!)�&)�8.��&)%)<)���8*#����%�%.!�=8(!)�"�-(�%;�>�4*�%���#��

8�'� *.!/� .!"�8#� �)&)��4!)� +)-�tli devlet 56%)1!)%��)� �(���%�*� 86$� 8�3���� .!"/-(/%;�

�/!(��#�� )%�(�(���/!/�"�&#'#�&6�)"!)%&)�8�!(���(#���&�%)8��&)�86$�8�3����.!�<�*�*�&�%�

6�)"!����%�*.�/"&��56%)1�4�9"#-(#%;���<�*�`����&)���*-��)�&I� (�%�*�(#���5�%)��-��%?�

*)�&�� �8()'�� �!)� ��-��<#!#*� 56%)1��&)�� �4%#!"#-(#% (Bartold 1937: 524). Hüseyin

Baykara’dan 3=*="&�%!#'#�#�� )�� 9�%!�*� 5)+(�'�� 4#!!�%&�� �=4=*� ��%� 8�45#� 1)� 615=� �!)�

��38)&)�� -��%?� )8)%!)%��)� &)� �/� &/45/!�%#�#� 4��8#(#%;� `���� 4#!#�&�� *�!)")� �!&#'#�

Hayretü’l-Ebrâr �&!#� ")8�)1�8��&)?� �azen Horasan bazen de Adak’ta3 �/!/�&/'/�/�

1 J8#L��������38)((�'��$�4�L)(���&�1)(!�!)%���%�8#�&��-��%�.*/4��!�%&��� �L#$�>�8�%?� �L#$���%? �L#$� �8����!�?� �L#$�N�"I?� �L#$��/!(��?���3"/&��4-I?���3��/3�"")&� ��)�&)?� �L#$����3I?� �L#$��/%�)(I�1)� �L#$� U)%�5&���� "=$�84)�!)%&)�� �8��� �)4I?� �=!� �/3�"")&� �&I?� �8��� >)!J���I?� �!�� ��)*�3I?��/3�"")&I?� �<#� ��3(I?� �)4I?� �3")&� �<�*I� 1)� �!�� �/<)*-i ��"�/%I?� $�4�L)(�� *.�/-"�8#� �!)�8=8!)4)�!)%�1)��)&�"!)%&)��>���I?� .<���8�LI?�"�%��)43�"��=3)4!I?��)4L�-��>/3�%I?���"I?� �8�����3?��)%1�-���15��5)%��)-3)&I?��/*��!I?��)1*I?��)1*I?� �!�L��)%5�8I?� �!�!I?���4�$�-i Turbetî, nüktedanlardan Mir Serberahna, Burhan Gung, tarihçi Mirhond, Muin-����%�$I?� =8)4��-����$?��)44�&�Q#4�8)&&�����%L�?��/3�"")&� >)&�3-I?� "=<)!!�&� �!�!� ��3�L?� 3�((�(� �/3�"")&� �1�LI?� )%�(�#�� 9�%!�*� 5)�+!)%��&)����%�*� ��L)%��?� �)$)*� &)%�8�� /8(�8#� ��%$�� ��(�&/$?� 8)1�3�� */"�-� /8(�8#� �8��� ��%&/$� &�� 3�$#%��/!/�"/-!�%&#%�q>.!&#%)1�`|j{���`�x;�2 ��3I%=&&I�� �/3�"")&� >J�=%� q6;� `j�wx?� >��=%!=� &)1!)(����� */%/</8/� 1)� �!*� 3=*="&�%#&#%;� 8)%��Babürnâme?� `�� 4�-#�&�� W)%5���� (�3(#��� +#*#-#� �!)� ��-!�4#9?� �%�&�� *�"�� �.-!/*!�%!�?� 6!="=�&)�� ��%� 4#!�öncesine k�&�%�.!���$�"����+��&)*��3�4�(�3�*�4)8����*�98�%;��U�'�(�4��=%*+)8�4!)�*�!)")��!&#'#�)8)%�����;�<�!&��&)� �)1J4I� �!)� �!5�!�� �6!="� �/!/�/%;� 8)%� 5=�="=$� �=%*+)8��)� �!*� .!�%�*� �)-�(� ��3")(�� �%�(�(�%�L#�&��� +)1%�!)%)*� �=%*� ��%�3� �/%/"/� (�%�L#�&��� �*�� <�!(� 3�!��&)� 4�4#"!��"#-(#%;� q�*=�� `||`�� �|j-408).3 �=%*�8(���&���/!/������%�-)3�%&�%;

24

864!)&�'�� >�4*�%�� �+��� "=<�&)!)<�?� �&�!?� */11)(!�� 1)� <)8/%� (��#"!�"�8#� 4�9"#-?�

3=*="&�%!#'#��.����!!�3�(�%�L#�&���1)%�!&�'����864!)"�-(�%1

�4�(#�#���=4=*���%�*#8"#�#�>�4*�%���#��4��#�&��5)+�%)��-��%?�siyasetten uzak dursa da

��$#� 8�%�4� )�(%�*�!�%#� 8.�/</� 3=*="&�%!�� �%�8#� �+#!#�<�� 3=*="&�%� (�%�L#�&��� 1487

4#!#�&�� Astarabad’a vali tayin edilir. ���%?� �8(�%���&� 56%)1�� 8#%�8#�&�� &�� �=4=*� 8�45#�

56%=%;�U�'&�-#�.!���3=*="&�%�1)�1�!�!)%&)��3)&�4)!)%��!#%;�Nevâyî’nin gitmesini L#%8�(�

��!)�� 1)$�%� �)<&)((��?� )%�(�(�*�� 4.!8/$!/*!�%#�� 1)� $/!"=�� �%("�8#��� �)&)�� .!/%

(Barthold 1938: 43-45);����%��/�&/%/"��*#%#!"�8#���%�'")��&�1��!�%#�&����Garâ’ibü’s-

S�'��’da, )%�(���1)�>�4*�%��4����'!#!#'#�#���%�*)$�&�3��&�!)�5)(�%�%;2

`���� 4#!#�&�� ()*%�%� )%�(��� 5)%�� +�'%#!��� �)1J4I�4)� >�4*�%�?� ��%� L)%"��� +#*�%�%�*?�

3)%*)8��� -��%)� 3=%")(� )(")8���� )"%)("�-(�%; >�4*�%�� 3=*="&�%!#'#�#�� 8.�� 4#!!�%#�&��

.'!/�>)&�=$$�"��3 �!)� (�3(� *�15�8#���5�%"�-?��)1J4I���%� +.*�*)%)�����-.'/!� �%�8#�&��

arabuluculuk göre1�� 4�9"#-(#%;��$)!!�*!)�`�|��4#!#�&��>)&�=$$�"���.%&/8/� �!)� )%�(�#�

*/-�("�*� �+��� 5)!"�-?� �)1J4I� � �&�"!�%#�#� 56�&)%�9� �/� 8�1�-#� )�5)!!)"�-(�%� q>�%(3.!&�

1938: 145-55; Aka 2000: 102). Baba-.'/!� �%�8#�&�*�� �/� � � &/%/"� �)1J4I�4�� .!&/*+��

=$"=-?�3)%�L#%8�((��3)%��*��(�%�L��&����8�3�(�)("�-(�%;

Sultana ve Timurlu 3��)&��!�%#����/�*�&�%�4�*#��.!���-��%?�"�&&î anlamda onlardan bir

*�$��+��)*!)")"�-��4�#�$�"��&����%�3�"��.!�%�*�&��Timurlu *=!(=%=�)�3�$")(�)("�-(�%;�

>J�=%� ��3?� �)1J4I����� $)�5��!�'��&)�� /$/�� /$/�� ��38)("�-(�%;� ��%�4&��� 3�+��%� "��-�

�!"�&#'#�#?�()%8��)��/!(��� =8)4�����%$��4��568()%�-!��3)&�4)!)%�8/�&/'/�/���!�("#-(#%�

q>��/%�`|�{���{�x;��!����%�����%�$�!)%���=(=�� .%�8���1)� �%���#��*/$)4��)� 4�4#!"#-(#%;�

�%�)'����8(�%���&�&�� �4%���&�*64=�=��8�3���&�%;��)bzvar’da bulunan çok büyük bir

(�3#!� �"��%#��?� )%�(�(�� (.9%�*!�%�� 8�3�9(�%; ��<�%)(!)� &)� �!5�!)�"�-?� -)3�%� +�%-#8#�&��

1 ��#�����0;U���)-i ferhunde-��).]�����������#���.���&"����#��.�).6$U������$U^���&���������U��]0)������ ;�U���#��';)���#���;���#$&����$�'��������.��]��_`���#"���&�������;���.��<����#��U;.��#���U;-;����]�5���)�����'�����#����);�-#;�����#���&�'�����'�'$&;#���#�]���).�$U���."�#��"�#;#���#� (H. 802, 19b, Hayretü’l-Ebrâr).2 �;���jU'�&�)�"�jU'���&���.��)�Ki tapma`"�'���)-��0�U������ ������'��` (R. 802, 104b, Garâibü’s-Sigar).3 >�4*�%���#���=4=*�.'!/�.!/9?�����8#�#��6!="=�&)��8.�%��*�%&)-���/$�LL)%� =8)4��� �!)���%!�*()�.%(�*�3=*="&�%� �!��� )&�!"�-?� ��<�*� �$�)*� 3=*="&�%#� �/3�"")&� �)4���I� ���#�� `jw��&)� )%�(�#� �-5�!��=$)%��)� ��L)1�!)%�)� 8#'#�"�*� =$)%)� �$)%��4<����� � � *�+"#-(#%;� `j`�� U�!&#%��� ��1�-#��&�� �;� �)!�"�����)�%�$����!"�8#4!���8(���/!���5)(�%�!"�-�1)��/%�&��`j`��4#!#�&��6!"=-(=%�q�*���www��`w�x;

25

.�/��"�!#�.!���&=**��!�%�1)�)1!)%�8�(#���!"#-(#%;�>/�&6�)"&)��%*�&�-#�.!���&=-=�=%�1)�

�4&#�!�%�&��(�<�%)(��!)�/'%�-"#-!�%&#%;��%�)'���8/�&)'�%")�!)%��1)�&=**��!�%��8�3�9�.!���

"�%� ��<)&&��� �/3�"")&� >/%/�&/*� 1)4�� (�<�%)(!)� �!5�!)�)�� 1)� $����(*âr olan

�)")%*��&!#� .<���3%�%��/�*�-�!)%��%�8#�&�&#%�q�$/99)�`||���{{x;

�!I� �I%���� 4�-�&#'#� +)1%)&)� 1�*#L� �&�%)!)%�� */%�%�*� �"Jr faaliyetlerini de yü%=((='=�

��!�-#!#%;�>�4*�%���#��.��� )%�(�#��*/$)4��&)� ��<�!�*���!#� 4�*#�!�%#�&��1)%"�-� .!&/'/�

�%�$�4��&)')%!)�&�%)%)*?��3!�8�4)��=!!�4)8�����4�9(#%"#-(#%;��+��&)���%�<�"�?�")&%)8)?�3��?�

3�8(��)?� 3�"�"� 1)� � *)�&�� 8�%�4#�#�� �/!/�&/'/� �/� *=!!�4)���� )(%�L#�&�� &a mahalleler

.!/-"�8#�#� 8�'!�4�%�*� -)3%�� */$)4� 46�=�&)� 5)��-!)("�-(�%;� ��%#"� (.9%�*!�%#� 1)��

&=**��!�%#� �3!�8�4)� *=!!�4)8����� ��*#"#� 1)� "�8%�L!�%#� �+��� �3(�4�+!�%�� 56%)� �4#%"#-?�

56%)1!�!)%���=<%)(!)%���� �)!�%!)"�-(�%� q�$/99)�`||���{{-67). Timurlu tarihçisi Hondmir,

�!����%�����+!)%��&)��8L�$�%?��8(�%���&�5����&�')%�-)3�%!)%���&)��/!/�&/'/� .%�8���#��3)%�

4)%��&)� 4�*!�-#*� jw� %���(?� )%�(�(�� 4�*!�-#*� �w� 8�%�#+?� `j� *69%=?� |� 3�"�"?� `�� <�"��

�/!/�"�*� =$)%)� 4�*!�-#*� .!�%�*���w� ����� ��-�� )((�%&�'���� �)!�%(�%� q�/�()!�y 1993: 92).

�!����%������4�9#"#���6�)"�1)%"�-?��H)%�*�"��������-��)&)%8)�bâkî *�!#%; �8"��q�����#�x�

�+��)� 4�$#!&#'#� $�"��� ����� �4�*(�� *�!&#'#� 8=%)<)?� �8"�� ��8��!�%#�� &/&�*!�%#�&��

864!)�")4)�&)1�"�)&)<)*(�%K�&�4)%)*�(.9!/"��6%�)*�.!"/-(/%�q�%����`||���|�x;

>J�=%���3�#�� q`�|�-`j�wx� ��#!�%#�#� 4�$&#'#�Baburnâme’sinde -��%��?�&öneminde bilim

1)� 8���(#� &)8()*!)4)%)*� 8���(� 3�"�8�� .!�%�*� ��-#� +)*(�'�� �4%#�(#!#� .!�%�*� ��!�(#!#%;�

.%�8���#��1)�6$)!!�*!)� )%�(�#��L�$�!)(�)3!��)-8�$���8��!�%!��&.!/�.!&/'/?���%��-�=zerinde

/'%�-��� 3)%*)8��?� .� �-�� )�� 4=*8)*� &)%)<)4)� +#*�%"�*� 5�4%)(�� 1)� �8()'�4!)� +�!#-(#'#�

belirtilir. Bu 6�)"!�� -�38�4)(!)%� �%�8#�&�� -��%!)%&)�?� N�"I?� J(�LI?� 3!-I� �I%J$I?� �8�LI?�

Seyfî-i Buhârî, Mîr Hüseyn-i Muammâyî, Yûsuf Bedîî, Ahî, Muhammed Sâlih, Hüseyin

Kâmî, Hâmîdi, Hilal-��U�'�(J4I�1)� >)�JI?���**�-!�%&���>)3$�&?��5����%)*?��)1!����

�!�?�"�%� �!�!�1)���3��/$�LL)%?�(�%�3+�!)%&)����%3.�&�1)� .�&"�%?�3�((�(!�%&����/!(���

�!�� �)-3)&I?� N�L)%-i Tebrizî, Sultan Muhammed Nur, Mevlana Mecnun ve Mir Ali

Herevî, bestekâ%!�%&���Q/!�"���&I?��I%��$/�4)%��!#%�q>��/%�`|�{�����-288; Thackston

1989: 224-226). Bâ�=%���3?�-��%���8�%�4�*�(�9!#'#�&�?� �+!)%��&)�=�!=���**�-�>)3$�&�#��

&���/!/�&/'/���%� +.*���**�-?�"=$)33�9�1)�3�((�(� +�!#-(#%&#'#?� )8)%!)%�����/� 8���(+#!�%��

26

yaz&#%#9�%)8�"!)((�'�?��/�+�!#-"�!�%��*)�&�8�����&)�*�(#!&#'#?�"=$�*��!)��!5�!)��9��)8()!)%�

4�9(#'#�&6�)"���4�$#!#�*�4��*!�%#�&����!�(#!"#-(#%�qBabur 1986: 267; Togan 1950: 356).

14|w� 4#!#�&�� &�1��� �)4!�'��&)�� �4%#!��� -��%?� ��%*�+� 4#!� �+��&)� 1)$�%� ��$�"=!"ülk,

�%�!�%#�&���)44�&� �8���%&)-�%?�-��%�N�"I�5����&.8(!�%#�#�&��*�4�)&��<)�*)�&����)&)�I

)8)%!)%�=%)(")4)�46�!)�&�%�%;�>/�8#%�&��8�'!#'#��.$/!���-��%?��`��%�!#*�`jww�&)� =8)4���

>�4*�%��4#��8(�%���&�&6�=-=�&)�*�%-#!�%*)��4)%)�4#*#!#%;� )%�(���5)(�%�!&�*(en sonra 13

Cemâziyelahir 906’da (3 Ocak 1501) 6!)��-��%?��/&8�4)�N�"������*)�&�8�����6�<)&)��

4�9(#%&#'#�(=%�)4)�&)L�)&�!ir (Kut 1989: 450).

����!���������������������������

�!I� �I%� �)1J4I����� )8)%!)%���� 4�$&#'#� <.'%�L4�� 1)� *=!(=%?� .�/�� 8���(+#� *�"!�'�����

belirlenmesind)���%��<�!�L�*(6%�.!"/-(/%;�Timurlular’da���(���%)����-��5)+)��3)")��3)%

hükümdar, bölgeyi sadece siyasî �"�+!�%#� &.'%/!(/8/�&�� 46�)(")*!)� *�!"�"#-?� �4�#�

$�"��&�� ��!�"� 1)� 8���(� *.%/4/</!/*!�%#�#� &�� 6�� 9!���� +#*�%�%�*� �)1J4I� &6�)"�����

y=*8)*� *=!(=%� .%(�"#��� $)"��� 3�$#%!�"#-!�%&#%;� �.'.!� �8(�!�8#� 8#%�8#�&�*�� 56+!)%�

�)&)��4!)��.'/� �=%*�8(���&��� �/� �6!5)4)� &)')%!� 8���(+#� 1)� -��%!)%� 5)!"�-?� Timur ve

.'/!!�%#�(�%�L#�&���3�"�4)�)&�!"�-!)%&�%�q�$)%5���`|�{�����x;�

�!&#'#� �4�� )'�(�"� 8.�/</?� +.</*� &)�)<)*� 4�-(��� �(���%)�� -��%!)%� 4�$��� -��%?� *)�&��

&�1��!�%#�#� &=$)�!)")&)�� 6�<)� -��%!)%�� &6�)"��� �4&#�� *)8�"�� (�%�L#�&��� &)%!)�"�-(�%;�

En erkeni 870 (1465-66) 4#!#�&�� =�!=� 3�((�(� 8/!(��� �!�� �)-3)&I� (�%�L#�&��� istinsah

)&�!)�� *.94�&#%� (RMK, Dorn 564). B/� &�1��#�&�� 8�&)<)� 5�$)!� 1)� %/��I!)%��

�/!/�"�*(�&#%;� Daha sonra kendisi 873 (1469) ve 887 (1482-��x� 4#!!�%#� �%�8#�&��

Bedâyiu’l-Bidâye qQ=$)!� �)4!)%��� >�-!��5#<#x, �%&#�&��� 6�86$=� 5=�="=$)� *�&�%�

gelmeyen Nevâdirü’n-Nihâye q��&�%� �!��!�%#�� �.�/x� �&#�#� 1)%&�'i iki divan

.!/-(/%"/-tur. B�4*�%���#�� �8()'�� =$)%��)� 3�4�(#�#�� &6�)"!)%��)� 56%)� 4�$&#'#� -��%!)%�,

4)���4�$&#*!�%#4!����%!�*()�)*!)4)%)*� &6%(�&�1�����6!"=-(=%;�(Kut 1989:450-j���>���%!#�

1997: 428). B/� &�1��!�%#�#� Muhâkemetü’l-Lûgateyn q�*�� ��!��� ��%-#!�-(#%#!"�8#x� q|wj¢�

1500) �&!#�)8e%��&)���$$�(�-64!)�(��#(#%�

27

“Bu �$��#�{��$^$����&.��.�������#��'^�&{�.�)�����#�����#�&��"��"&������

Garâ’ibü’s-S�'�� #������� ����� '���������� '����� �jU��� �������� '��#����&{�

)���� 'j��$�$� �� '������.��#�������� �.&�� ��� ���#����&��#��/� 6��� '�^����

#j����#��������������#��'j�.��&�����������$����&����.������'����&�

olan ��#��$%&-����� #������� �"� ��#������� .��&����#��� '�^�����

#$������#�� ���'�&�� ^������&{� $��� '�^������� 'j��$�#�� ��)�.�������

����&��#��/�[�.����&�����.��)���������������{���"���$�$�������&�����U��.���

�$�$�$�$��.��&���#"1"�Bedâyiü’l-|���.�#����nd����&����U�����������&����

���.������� ^��'��� 'j�$������ ��������� �&�� .�&�� ��� )���.��&{� �� � ��.�� � ��.�

�#"�"� �����&��#��/� ���.��� ���� #�����#{� .�)���$�$�� ��������{� ��"� ?���

��#������ ������������ ������� � �$�� ���.� �^��� ���� '���.� ������� ��.����

���#"1"�(;��#$%�-5����#�����#�{��$�$���� ���#������� �"�'����)���.����

.�#���� � "��&.����&{� '���� '^���� ��.�������� ���� ����)�.��� �����1��#��� �"�

"��"&"�#"�/}��(Özönder 1996: 215).

Son olarak 897 (1491-92) ile 904 (1498-||x� 4#!!�%#� �%�8#�&�� 8.�� &=$)�!)&�'�� &6%(�

&�1��#�&��� -��%!)%� 8)+)%)*�Hazainü’l-Mâani q����!�%#�� �$��)8�x� �&#�#�1)%&�'��)8)%����

(�"�"!�"#-(#% (Volin 1955: 117).

�=�4��#�� +)-�(!�� "=$)� 1)� *=(=93��)!)%��&)� )�� +.*� �=83�8#� �/!/���� Garâ’ibü’s-

S�'��’da qQ)�+!�'��� Q�%�9!�*!)%�x� �&!#� &�1��#�&�, 677 gazel1, 1 müstezat2, 3

muhammes3, 1 müseddes4, 1 terci-i bend5 (saki-name), 1 mesnevi, mukatta’at6, ve

ruba’iyyat7 yer �!#%� qKut 2003). ��#��$%&-���� qQ)�+!�'��� �&)%!�*!)%�x� �&!#�

&�1��#�&�?�{���5�$)!?�`�"=8()$�(?���"/3�"")8?�`�"=8)&&)8?�`� ()%<�-i bend, 1 terkib-i

�)�&?� ")8�)1�?� jw� *#(�?� j�� "/�""�� �/!/�/%� q��%�6%8� `|��x;� Bedâyiü’l-Vasat

q�!5/�!/*���-#�#��Q=$)!!�*!)%i) �&!#�&�1��#�&��{���5�$)!?�`�"=8()$�(?���"/3�"")8?���

1 Q�$)!?�*!�8�*�&.'/�)&)��4�(#�&��*.�/8/�/�(�8�11/L?��-*�1)�&.'�&����!��?�j-`j��)4�(!�*���$#"�-)*!�&�r.2 �=8()$�(?��)L�/!=�")L��!=�")L��!=�L�/!=��1)$���&)�864!)�"�-�"#8%�!�%��")L�/!=�L�/!=��9�%+�!�%#���)-�(�birer parça katmak suretiyle meydana getirilen manzumedir.3 �/3�"")8?�3)%��)�&���)-�"#8%�!#�.�!��"��$/")&�%;4 �=8)&&)8?�3)%�*#(�8#�&���!(#�"#8%���/!/������$#"�-)*!�&�%;��!*�*#(��#��"#8%�!�%#��%�!�%#�&��*�L�4)!��.!/9?�&�')%�*#(�!�%&���8)��!*�&6%(�"#8%���%�!�%#�&�?�8.���*�8���8)��!*�*#(���!)�*�L�4)!�&�%;5 Terci-���)�&?�*�L�4)!)%����-*����-*��.!��?���%*�+�*#8#"&���")4&����5)!)��1)�3)%�9�%+��#��8.�/�&��()*%�%!�����*�L�4)!����%��)4�(���/!/������$#"�-)*!�&�%;6 �/*�((���(?�(=%!=�5�$)!�1)�*�8I&)!)%&)��8)+�!"�-��)4�(!)%&�%;�7 �/����44�(?��4�#�)8�8(�����-)*�!!��1)$��!)�4�$#!���&6%(�"#8%�!#*�-��%&�%;

28

müseddes, 1 terci-i bend, 1 kaside, 58 *#(�?�10 lugaz1, 13 tuyug2 1�%&#%�q�=%*�4��ww�x;�

�.��&�1��#�(;��#$%�-Kiber’de q�3(�4�%!#'#����%�%!#!#*!�%#x�ise 627 gazel, 1 müstezat, 2

muhammes, 1 müseddes, 1 müsemmen3, 1 terci-���)�&?�`�")8�)1�?����*#(��?����"=L%)&4

müfred4 4)%��!#%�q��4��`||{x;

���%?�W��I�"�3!�8#�#�*/!!���%�*�W�%8+����%�&�1���&��.!/-(/%"/-(/%;�>/�&�1��&���4%#<�?�

Tuhfetü’l-efkâr qW�*�%!)%����%"�'��#x?�Nesîimü’l-huld q�)*�$�N)��)(����=$5J%#x?�Aynü’l-

hayât q �4�(#�� �)�&�8�x?� Minhacü’n-necât q�/%(/!/-� �.!/x?� Ku’tü’l-kulûb (Kalplerin

�#%#*!#'#x��&!#�W�%8+��*�8�&)!)%�&)��/!/�/%�q�/(�`|�|���j`x;

�=%*+)�&�1��!�%#� &#-#�&�?� �)-�")8�)1�&)��")4&����5)!)��3�"8)8����`���-`��j� 4#!!�%#�

�%�8#�&�� 4�$�%;� ��$�"I����� Mahzenü’l-Esrâr (Gizler Hazinesi), Emir Hüsrev’in

Matlau’l- Envâr qQ6*!)%��� �/%!�%#� x� 1)� NJ"I����� Tuhfetü’l-Ahrâr�#� q�$5=%!)%���

�%"�'��#x��!3�"��!#��%�*�*�!)")��!&#'#�Hayretü’l-Ebrâr q�!�"!)%�����-*#�!#*!�%#x��&!#�

")8�)1�8�����!("#-�&6%(��6!="�.!�%�*�&=$)�!)"�-?�)8)%���8.�/���&��4�$#!#-�(�%�3���?

“Hayret-����;���j�$��U�.���

Hayretü’l-E��;� #�#����#���

Nükte-��.;��)������)����#�

Sikiz ü sikiz yüz ü siksen idi” (Bölüm 64, 17-18. beyitler)

beyitleriyle 888 (1483) .!�%�*�1)%"�-(�%;

Eserde bir mukaddime5, dört münacat6?� �)-� ��’ttan7 sonra Nizami,Emir Hüsrev ve

�.!!��N�"��4)�615=?��86$�1)�"���8#K�3�**#�&���*��"��$/")?��/!(���>�4*�%��4��615=?�

56�=!�1)�3�4%)(��3�**#�&��"��$/")!)%?� �<)�>�3��=&&�����*-#�)�&î’ye övgüden sonra

ahlâkî konular ve bu konularla ilgil��3�*J4)!)%�4)%��!#%8 (Sabir 1961: 1-478).

1 �/5�$?�8*��&�1��!�%#��+.'/�&���/!/����1)�3�!*�&�!��&)�3)<)�1)$����!)�4�$#!"#-�.!�����!")<)&�%;2 �/4/5?�/4�*�&=$)���%=�J��5����.!���1)��%/$/��4�!�#$�L���!J(=��LJ��!J(=��LJ��!=��*�!#�#4!��4�$#!�����&�$)!�*��=%*�)&)��4�(#���"�38/8���%���$#"���+�"�dir.3 �=8)"")�?�8)*�$)%�"#8%�!#��)�&!)%&)��.!/-�����$#"�(=%=&=%;4 �=L%)&?��*��"#8%���%�8#�&��*�L�4)��/!/�"�4����)4�((�%;5 �/*�&&�")?���%�)8)%���4�$#!"�8#�3�**#�&��6�<)&)��864!)�)��86$?�5�%�-�*#8"#&#%;6 �=��<�(?����%#�4��&/��*.�/!/�*.-/*(/%;7 ���(?� $;��/3�"")&�3�**#�&��4�$#!"#-�*�8�&)&�%;8 �)8�"!)�"�-�3�*J4)!)%���6$etleri için Bkz. Ek 1.

29

Nizamî �!)�"�%� =8%)1���� =8%)1�=���%����&!#�)8)%!)%��&)���!3�"��!�%�*�4�$&#'#�Ferhad

ü ����� �&!#�")8�)1�8���?�&�')%!)%��&)��L�%*!#�.!�%�*�U���3�*��#�#��.'!/�.!�%�*�568()%�!)��

W)%3�&�#��3�*�4)8��=$)%��)�*/%"/-(ur. Elli dört bölüm olarak tasarlanan eserin sonunda

4�$#!#-�(�%�3���?

“Çü t;��)����������'����#�#���.$U

Sikiz yüz siksen irdi da`��.���"U” (Bölüm 54, 121. beyit)

beyitiyle 889 (1484) .!�%�*�1)%"�-(�%1 (Alpay 1975: 511). Eserde mukaddime, tevhid2,

münacat, na’t ve miraciye3?� *�!)"� 3�**#�&�� "��$/"), Nizamî’ye, Emir Hüsrev’e ve

Camî�4)�615=&)��8.�%��3�*�4)���-!�%�q�)1)�&�`|{j��`w�x;

Üçüncü mesnevisi Leylâ vü Mecnûn’u, yine Nizamî �!)� "�%� =8%)1���� �4�#� �&!#�

eserlerinden ilham alarak 38 bölüm halinde yazm#-(#%;�8)%���`���� (�%�3��&)� 4�$#!&#'#�

&=-=�=!")*()&�%;� �)8�)1����� *.�/8/�/�� �!*� *�4��'#��%���8(���.!/9?� ��48� �&!#� -��%���

8)15�!�8�� �)4!�� �+��� 864!)&�'�� -��%!)%� 8.�%�&��� (.9!��"#-?� 3�!*� �%�8#�&�� 4�4#!&#*+�� &��

-��%!)%� (�%�L#�&��� 3�*�4)!)-(�%�!"�-(�%4 (Çelik 1996: 21). Eserde mukaddime, münacat,

na’t, miraciye, Camî�4)?� �/!(��� =8)4���)?� >)&�=$$�"����� 615=?� 5)<)� 1)� �-*�

(�81�%��&)��8.�%��3�*�4)���-!�%�q�)1)�&�`|{j��``�x;

Nevâyî, ünlü Sasanî ��3#�Bahram Gur’un (sal. 420-38) )L8��)1I� 4�-�"�64*=8=�=��1)�

macerala%#�#�� 3�*�4)� � )&�!&�'�� Seb’a-i Seyyare (Yedi Gezegen) �&!#� mesnevisinde,

Firdevsî’nin �)���, Nizamî’nin Heft Peyker (Yedi Güzel) ve Emir Hüsrev’in &.�

Bihi&. (Sekiz Cennet) �&!#� )8)%!)%��&)�� 4�%�%!��"�*!�� ��%!�*()� .!�4!�%#� &)'�-(�%"�-(�%;�

`���� 4#!#�&�� *�!)")� �!#���� )8)%&)� ()13�(?� "=��<�(?� ���(?� "�%�<�ye, Camî’ye, Sultan

Hüseyin Baykara’ya ve onun *�%#8#���615=&)��8.�%��3�*�4)���-!�%�q�)1)�&�`|{j��`��x;

Son mesnevisi Sedd-�� +���#�� q�8*)�&)%���� �/1�%#), daha önce Firdevsî, Nizamî ve

Emir Hüsrev taraf#�&���&��*.�/�)&�!"�- ünlü tarihî ve efsanevî hükümdar �8*)�&)%��!)�

�!5�!�&�%;� `��j� 4#!#�&�� *�!)")� �!#���� )8)%&)� "/*�&&�")?� "=��<�(?� ��’t, miraciye, söz

1 �)8�"!)�"�-�3�*�4)!)%���6$)(!)%���+���>*$;�*�`;2 �)13�&?��!!�3�#��1�%!#'#���1)���%!�'��)�&��%�4�$#!���"��$/")&�%;3 ��%�<�4)?��%�<��)&)��4!)�4�$#!���"��$/")&�%;4 �)8�"!)�"�-�3�*�4)!)%���6$)(!)%���+���>*$;�*�`;

30

tarifi, Nizamî’ye, Emir Hüsrev’e ve Camî�4)�615=&)��8.�%���|��6!="�3�!��&)�4�$#!"#-�

3�*�4)�4)%��!#%�q�6ren 2001: 13).

�=$4�$#� �!��#�&�*�� )8)%!)%��&)�� Muhâkemetü’l-Lûgateyn��� q��!!)%��� ��%-#!�-(#%#!"�8#x�

86$<=*�$)�5��!�'��1)� ��!�(#"�5=<=���*#"#�&����=%*+)�����W�%8+��&���=8(=��.!&/'/�/�

�)!�%(")*� 1)� �=%*� 8���(+#!�%#�#� �=%*+)�4)� 46�)!(")*� �+��� 4�$"#-(#%; Mîzânü’l-U��%�

q)$��!)%����)%�$�8�x�q�|�¢�`�|��&)��8.�%�x��%��!#���!5�����8I%)&&�����8I�����q6;�`���-

74) Mi’yârü’l-&%�� q���%!)%����!+=8=x��&!#�)8)%��&)��4�%�%!���%�*�3�$#%!�"#-?��/�)8)%&)�

�%/$�6!+)'��1)���$#"���+�"!)%����!�(#!"#-(#%;�Mecâlisü’n-Nefâyis q�)')%!�!)%��.9!/!/'/x�

( 897/ 1491-|�x� �&!#� )8)%�?� `j;� 4=$4#!&�� 4)(�-)�� U�'�(�4� 1)� �%��� -��%!)%�� =$)%��)� ��!5�

1)%)�?��=%*�)&)��4�(#�&�� 4�$#!"#-� �!*� -��%!)%� ()$*�%)8�&�%;�Nesâyimü’l-Mahabbe (Sevgi

Yelleri) ( 901/ 1495), Câmî’nin sûfîler üzerine bilgi veren Nefahâtü’l-Üns q��8����

8��(�!)%x��&!#�)8)%������=%*+)�+)1�%�8�&�%;���<�*��!����%��)1J4I�)8)%��&)��%(���84��&��

4)(�-)���=%*�8�LI!)%���3�4�(!�%#�=$)%��)�&)�)*���!5�!)%�1)%"�-(�%�q�/(�`|�|���j`-453).

�.8(!�%#�-��%�NJ"I�1)��)3!)1����/3�"")&1, kendisini g)�+!�'��&)�*.%/4/9�4)(�-(�%)��

�8��� %&)-�%� 3�**#�&�� 4�$&#'#� Hamsetü’l-Mütehayyirîn q��'�(!)%��� ��-#%"#-!�%#x?�

Hâlât-�� �)��� Muhammed (Pehlivan Muhammed’in Nitelikleri), Hâlât-�� ����#�

�����\�#&�� q�)44�&� �8���%&)-�%������()!�*!)%�x��&!#���#!�%#�&��.�+�'#��&=-=�<)�1)�

8���(� 3�4�(#�#� �4&#�!�(��� &)')%!�� �)!5)!)%� �%�8#�&�&#%;� Mahbûbü’l-Kulûb (Kalplerin

�)15�!)%�?`jwwx��&!#� )8)%�� =8%)1��)3!)1I����� Enîsü’l-Kulûb q��!9!)%����%*�&�-#x� �&!#�

)8)%��)� 64*=�)%)*� 4�$#!"#-(#%;� �!")&)�� 6�<)� 4�$&#'#� 8.�� )8)%�&�%;� �+ ana bölümden

.!/-���)8)%����!*�*#8"#�&��*#%*���-!#*��!(#�&��&6�)"���(.9!/"�4�9#8#�1)�+)-�(!��8#�#L!�%#�

q�)4?���3�&#%?�*��/�?�*�%��+)%�52?�*/-+/?���**�-3?�"=$�84)�?�*64!=?�-)3�%!��1�;x�=$)%��)�

��!5��1)%�!�%;� �*��<�� �����6!="� .����-!#*��!(#�&��.!/-(/%/!�%�* dinî, tasavvufî ve ahlâkî

*.�/!�%�=$)%��&)�&/%/!/%;��.�������6!="&)��8)?��-*�=+���-!#*��!(#�&��4�$#!"#-(#%;�8)%���

&�')%�6�)"!��4��#�-��%����/�)8)%�4!)� =8)4���>�4*�%����-(��.!"�*�=$)%)�&)1!)(��&�"!�%#�

1 Hüseyin Baykar��&6�)"��&)� )%�(�(�� 4�-�"#-?�6�)"!���4&#�!�%&��&#%;��!����%�Mecalisü’n-nefâyis �&!#�)8)%��&)� .�&��� 615=4!)� ��38)&�9?� ��%+.*� L�$�!)(!)%)� 8�3�9� .!&/'/�/?� 3=*="&�%#�� 8�4#9� 8)1&�'�� *�-�!)%��%�8#�&���/!/�&/'/�/��)!�%("�-(�%�q�)1J4I��ww`���j`-52).2 >�%�+)-�(��skerlik örgütüdür.3 ��**�-!�%!���!5�!��*#8#"��;��6!="=��|;����#�&��5)+)%;

31

1)� -)3$�&)!)%�� /4�%"�*� �8()")8�&�%1. Nevâyî’nin Bayka%���#�� 3=*="&�%!#'#�#�� 8.��

4#!!�%#�&�� =!*)4�� *6(=� 46�)((�'�?� 3�!*#�� 4.!8/$!/*!�%� *�%-#8#�&�� +�%)8�$� *�!&#'#?�

.'/!!�%#�#�� 8�!(���(� 3#%8#� *.�/8/�&�*�� (�1#%!�%#�&��� &.!�4#� &/4&/'/� )�&�-)� 8.�/</�

&)1!)(��� 46�)(�"���� )!)-(�%&�'�� 1)� �/� *.�/&�*�� 56%=-!)%���� )8)%!)%��&)� &�!)� 5)(�%&�'��

görülür. (Levend 1965: 45-46, Ölmez 1993: 207-209; Kudret 1995: 313-314).

���I��!��&��4�$&#'#�)8)%!)%&)��Çihl Hadîs q�#%*� �&�8x?�NJ"I������4�#��&&�*��)8)%�����

&6%&)%� "#8%�!#*� *#(��!�%� 3�!��&)� `��`� (�%�3��&)� 4�9#!"#-� ()%<=")8�&�%;� 8er genellikle

�=!!�4�(!�%#�� �+��&)� 4)%� �!#%;� Sirâcü’l-Müslimîn q�=8!="��!�%#�� �-#'#?� `jwwx� -)%��(#��

3=*="!)%���?� �!!�3�#�� 8)*�$� 8#L�(#�#� 1)� �8!�"�#�� )8�8!�%#�#� ��!�(#%;� Münâcât?� ���%#�4�

")�8/%���%�4�*�%#-(#%;���$#"�(�%�3����!��")")*()&�%;��)<I!)%!)�6%=!"=-�*#8��<="!)!)%&)��

*/%/!/���%�&=$4�$#�6%�)'�&�%�q�/(�`|�|���j�x;�

��%�3��!��#�&�� 4�$&#'#�)8)%!)%&)�� �!3��!#�1)�Timurlu 3=*="&�%!�%#�=$)%��)���!5��1)%)��

Zübdet-ü’t-tevârîh q��%�3!)%��� �$=x� 5=�="=$)� 5)!")"�-(�%;� �%��!#� (�%�3+�� >)4$J1I�&)��

(ö. 1280 veya 1292x�4�%�%!���%�*�)8*���%���(�%�3��=$)%��)�4�$&#'#�Tarih-i Mülûk-i Acem

q�<)"� =*="&�%!�%#� ��%�3�x� 1)� $;� �&)"�&)�� $;� �/3�"")&�)� *�&�%� 5)!)��

9)45�"�)%!)%?� �)!!�� ��-!#� 3=*="&�%!�%� 3�**#�&�*�� ")�*#�)!)%�� �+)%)�� )8)%�� Tarih-i

Enbiyâ ve Hükemâ (Peygamberler ve Alimler Tarihi, 1485’den sonra) bu alandaki

eserlerindendir (Kut 1989: 453; Subtelny 1993: 91; Kudret 1995: 314).

Vakfiyye q`��`x� �%�8#��� -��%!)%��� &)� 8)%9�-(�%�!&�'�� &=$4�$#� -)*!��&)� 4�$#!"#-(#%;� >/�

)8)%&)� -��%?� =8)4��� >�4*�%��4#� 61&=*()�� 8.�%�� *)�&�8����� 4�9"#-� .!&/'/� 1�*#L!�%#�

��!�(#%;� `��{�&�� >�4*�%���#�� *)�&�8��)� )%�(�#�� */$)4��&)� ��%� �%�$�� 1)%&�'���?� �/�

�%�$�4)� ��%� 8�%�4?� ��3+)?� ��%� ")&%)8)?� ��%� ")8<�&� */%&/'/�/?� �/� ")&%)8)4)� �3!J8�44)�

�&#�#�1)%&�'���?� 4��)� �4�#� 4)%&)���%� <�"��1)� �!J8�44)��&!#� ��%� 3��*J3�4�9(#%&#'#�#� �/�

)8)%&)���!�(#%�q�/(�`|�|���j�x;

�)1J4I����� �/5=�� )!�"�$&)� .!"�4��� L�*�(� *�4��*!�%&��� ()8��(� )&�!)�� &�')%� )8)%!)%��

�%�8#�&�?��)1J&�%=��-��3J4)��+���4�$"#-�.!&/'/�Dîbâce, Risâle-i Mu‘ammâ (Farsça), ve

Vakffiye qW�%8+�x��/!/�/%;��4%#<� *=(=93��)!)%&)��&#���*�4#(!#�.!�%�*�Seb‘atü ebhûr �&!#�

1 “��"J��)3!�&������$#� )83J��1)�&)1%J��3�4!#&#�����$#� �3�J��3�!!)%�&���3��)%8�$�1)�*6ª=!!)%���/�3�4%�=�-)%&���)8)%8�$&=%;K

32

Arapça sözlük ile yine ona atfedilen Nazm-������# �&!#� )8)%�4)%��!#%;�>/%8�!#��)3")&�

Tahir, Nevâyî’nin Siyerü’l-mülûk �&!#� ��%� W�%8+�� )8)%��&)�� 86$� )(8)� &)� -�"&�4)� *�&�%�

�64!)���%�)8)%)�%�8(!��"�"#-(#r (Kut 1989: 453).

Divan, hamse, tezkire, dil ve edebiyat eserleri, dînî ve ahlakî eserler, tarihi eserler,

��4.5%�L�*�)8)%!)%?�1�*L�4)!)%�*�!)")��!��� -��%�Orta Asya Türk dilinin 1)�)&)��4�(#�#��

5)!�-")8��&)� �=4=*� %.!� .4��"#-(#%;� Eserleri Türkistan’dan b�-*�� �$)%I� 1)� ���&.!/�

çevresinde de oku����-��%�?��8"��!#�-��%!)%��=8(�&�.!�%�*�56%"=-!)%?�-��%!)%��)���$�%)!)%�

4�$"#-!�%&#%;1

II. 2. ��"��" � � � �������������������������

Dönemin Timurlu *�4��*!�%#��� ��*#!&#'#�&�� &�3�� +.*� Timur’un sefer ve zaferlerinin

��!�(#!&#'#?� &.!�4#8#� �!)� &)� &�3�� +.*� 8�1�-��� ��%� (.9!/"� 1)� 3=*="&�%� ��!�4#-#�#��

1/%5/!��&#'#�56%=!")*()&�%;���<�*��4%#�(#&����"/%�/�� 4)%!)-�*�3�4�(��6�)"�1)%)��1)�

()-1�*�)&)�?��/��)&)�!)�&)�-)3�%!)-")*��+���(�<�%)(�1)�(�%#"#�&)8()*!)4)����%�(/(/"�içine

5�%&�'��864!)�)��!�%;��-�'#&��5)%)*+)!)%�4!)��+#*!���<�*�.!����/�(/(/"/?�Timurlu (�3(#���

5)+)�� 3=*="&�%!�%� 1)� 3��)&��� =4)!)%�� 4�-�&#*!�%#� &6�)"� �.4/�<�� sürdürecekler,

�/!/�&/*!�%#� *)�(!)%��� �"�%� L�aliyetlerine önem verecekler, -��%?� 8���(+#� 1)� ��!�"�

�&�"!�%#�#�3�"�4)�)&)%)*�*=!(=%�9.!�(�*�!�%#�#�8=%&=%eceklerdir (�*�#4#*��ww���`j�x;�

�%.L;��%;� �!�!����!<#*���������.��� �&!#�*�(��#�&��*=!(=%�1)�8���(�3�"�!�'������%(�+�'�

�%���#� 1)� �%(�� �84��&�� )8*�� ��%� 5)!)�)*� .!&/'/�&��� ��38)&)%;� �/�()!�4�4)� 56%)� �u

bölgede 8���(+#!�%#�� 3�"�4)8�, Türk-�.'.!� &)1!)(!)%��&)� �8*)%I 8#�#L� �+��� 4)��� ��%�

")&)��4)(�� �)��"8)")� 8=%)<�� .!"/-(/% (Subtelny 1983: 130-1). 15. y=$4#!&��

Semerkant?� )%�(?��)�%�$?� �8(���/!� 1)��)!3��&)� 8���(+#� ��%� =!*)&)��&�')%��)�5�((�'��&)�

ortak bir ©4=*8)*� 8�%�4� *=!(=%=�� ��!�4#-#� .!&/'/�&��� �4�#� 3�"�4)� 1)� <.-*/4!��

*�%-#!��"�*(�&#% q���!<#*��ww���`w-11). Timur, 1370’lerde Semerkant�#���-*)�(�.!�%�*�

kurduktan sonraki .(/$� �)-� 4#!� �+��&)� -)3�%� �=4=*� ��%� 3#$!�� �=4="=-(=%;� �"�%�� 6�)"�

1 ���%��� �8"��!#� -��%!)%��)� )(*�8��)?� ���"/%!/� 1)� �8"��!#� �=!(=%=� �%�8#�&�� >�%� �69%=� �!�%�*� �!�� ��%��)1�4�K���-!#*!#��6!="&)��4%#�(#!#�.!�%�*�&)'���!)<)*(�%;�

33

1)%)%)*�3=*="&�%!#'#� �!(#��� �!&#'#� =!*)!)%&)�� 5)(�%((�'�� /8(�� 1)� 8���(+#!�%�1 Semerkant

<�1�%#�&����"?��#8#%?���%�$?��/!(���4)�1)�>�'&�&��&!�%#�&��*64!)%�*/%&/%("/-(/%;��)3�%�

&#-#�&��*�"�8��)-!)%��1)�5)!��!)%��)2 olmak üzere bahçeler 4�9(#%("#-(#%;�

Büyüyen Semerkant’ta mevcu(��/!/����4�9#!�%��3(�4�+!�%��<)1�9�1)%")")4)���-!�4#�<��

Emîr Timur’u�� ()-1�*�4!)?��=4=*�<�&&)�1)�+�%-#!�%�9!��!��"#-?� 8)44�3!�%#����!�(#"#���

56%)�+�%-#�5)<)!��5=�&=$!=�+�!#-#!�%�*�+)-")�1)�3�1/$!�%#��!)�*#8��$�"��&����(�%�!"�-(�%;�

Semerkand Ulu Câmî, devl)(�3�$��)8�����8�*!��&#'#�1)�3�9�83��)�.!�%�*�*/!!��#!���Q6*�

��%�4� �/� &6�)"&)� ��-�� )&�!)�� 4�9#!�%� �%�8#�&�&#%;� "I%� Timur döneminden gelen

"��4�(=%!=�)!�4�$"�8#���!��")")8��)�*�%-#��*�"��*�4��*!�%&��"�"�%I�)8)%!)%��8=8!)4)��

duvar resimlerinden bahsedilmekt)&�%;� �6�)"��� (�%�3+�!)%��&)�� �)%)L)&&��� �)$&I� 1)�

���� �%��-�3��� 56%)� `�|��&)� "I%� ��"/%�/�?� (.%/�/� >)53�L�� �/!(��� �+��� 4�9(#%((#'#�

8�%�4#��&/1�%!�%#�8.��&)%)<)�5=$)!�L%)8*!)%!)�8=8!)�"�-(�%;����)�"I%�Timur 1)��*��<��)-��

�=*)!� ��#"� (�%�L#�&��� 4�9(#%#!��� >�'-#� ��!� �=-J� �&!#� *6-*=�� &/1�%!�%#�&�� &�� "I%�

Timur’u�� ��(� 8)L)%������!�(��� L%)8*!)%��/!/�&/'/� q>��/%�`|�{���w-71), bu tasvirlerin

de Abdü’l-Hay3 �&!#� 8���(+#� (�%�L#�&��� 4�9#!&#'#� �)!�%(�!�%� q���!� `||j�� ``�x;� Timurlu

&6�)"����� %)8�"�*�4��*!�%#�&���.!�%�* *��/!� )&�!)��>�'&�(�1)��)�%�$�&)*��N)!J4�%!�4

�!)� 5=�)4� �%���&�*�� ��%�$� =8!/9!�%#?� "I%� ��"/%� �/%�!�%#� )!)� 5)+�%&�*()�� 8.�%��

�)")%*��(��� ��**�-!�%� (�%�L#�&��� (�-#�"#-(#%;� >/� 4)��� 8���(+#!�%� `j;� 4=$4#!&�*�� 4)���

Timurlu =8!/�/�/��.!/-"�8#�&��)(*�!��.!"/-!�%&#%�(Grube-Sims `|�|�`������"��`|����

��������!�`||j��``����*���www��``{-17).

1 ��8(�!4��1)��).���%�!#�q�89��4���#��)���=4=*��6!5)8�x����;� )�%4�����()"8�!<�8��.!�%�*�`�w�-��4#!!�%#�&���)")%*��(�(�*����"/%!/���%�4#��#�$�4�%)(�)&)���/4�Q.�$�!)8�&)�N!�1�V.?���"/%�/��=!*)8����&=�4��#��)���8�!� 1)� )�� "=*)"")!� -)3%�� 4�9"�*� �+��� (�<�%)(�� ()-1�*� )((�'���?� L)(3)((�'�� =!*)!)%&)*�� )�� �4�� 1)� L�4&�!#��&�"!�%#�(.9!�4#9?�)��/8(��8���(+#!�%#��)")%*��(���56�&)%&�'����/$/��/$/����!�(#%�q�!�1�4.�(4���wx.2 ��"/%� *)�&�� 8.4/�/� N)�5�$� ��� 8.4/��� ��'!�4���!")*� �+��� N)�5�$� 8.4/�&��� 5)!)�� ��%�4� �=!*� ��#"�#�)-�.!�%�*�8)+)%;��4�#�$�"��&��5)!��!)%����&)�8)+)%*)���/�4.!����-1/%/%;��;��./<)*�������"«%�&��."���� �� N/!(/%�!� �)%89)<(�1)K� ��-!#*!#� "�*�!)8��&)� ��"/%�/�� 4�-�"#�&�� )(*�!�� .!��� ��!�8#� �/(!/*���%*��� �5�?� �!*� *�%#8#� ��%�4� �=!*� ��#"� 1)� 5)!���� ��$J&)� ")%<)*� �!(#��� �!#��%�*� 3��#"!�%#�� &)1!)(��&�%)8��&)�1)��"�%�L��!�4)(!)%�����4=%=(=!")8��&)��4%#���%�4)%��.!&/*!�%#���!�-#!"#-(#%;�8*���=%*�1)��.'.!�gelenekleri�)���'!#�.!����/�*�&#�!�%#��8.84�!�3�4�(!�%#�&��&��8.��&)%)<)�%)�*!��.!&/*!�%#�56$!)��%;���%�4��=!*� ��#"� 1)� ��$J&)����� *�&#�� 1)� )%*)*!)%��� ��%� �%�&�� .!&/'/� $�4�L)(!)%� &=$)�!)&�*!)%���� �)!�%(�%�q�4%#�(#!#���!5���+����*$;�Woman in the Medieval Islamic World. Power, Patronage and Piety, (Ed. Gavin R. G. Hambly), New York 1998: 199-226; Clavijo, Timur Devrinde Kaditsen.Semerkand’a Yolculuk, çev. �;�;��.'%/!?��4;��3 Abdü’l-Hay?� "I%� ��"/%�/�� `�|�� 4#!#�&�� >�'&�(�(��� �)")%*��&��� 5)(�%&�'�� �=4=*� /8(�!�%&��� ��%�&ir(Brend 1994: 107).4 �4%#�(#!#���!5���+����*$;��;��(<3./*��)?�Les Peintures des Manuscripts Timurides, Paris, 1954: 32-40.

34

)%�(� -)3%�� ��"/%�&��� 8.�%�� .'!/� ��%��-�3�#�� ��%� 8=%)� 46�)(�"��&)� *�!"#-?� 1397

4#!#�&��� �(���%)�� &)� &�')%� .'!/� ��3%/3 &)1!)(�� (.9�%!�4�%�*� 3=*="%��!#'#�#� &�')%�

hanedan üyelerine *��/!� )((�%"�-(�%� (Barth.!&� `|���� �j{x;� ��3%/3� &6�)"��&)� )%�(?�

��%�$?� �)-3)&?� �)")%*��(� 1)� >/3�%�� �"�%?� ��!�"� 1)� 8���(� L��!�4)(!)%��&)� �&)(�� 4�%#-�

3�!��&)&�%;�"I%��!�*)��=*)!(�-?�"I%�W�%/$-�3�5����)"�%!)%?�Q)13)%-�&�5����3��#"!�%�

1)�>�48/�5/%?��!/'�>)4?���%�3�"?��8*)�&)%�5����"�%$�!�%��/!/�&/*!�%#�*)�(!)%��*=!(=%)!�

1)�8���(8�!��+#&����)8!)4)��3�"�!)%�.!�%�*�*�%-#"#$��+#*�%!�%�q�*�#4#*��ww���`jj-6).

��3%/3�/��)-!)%�� �%�8#�&�� 1)� &)1!)(� �&�%)8��&)� &)� )(*�!�� .!��� )-��Q)13)%-�&� (�%�L#�&���

�)-3)&�&)� 4�9(#%#lan külliye önemlidir. `�`w� 4#!#�&�� (�"�"!����� >�'-#� �)L�&�

��%�4#��#��&/1�%!�%#�U���&)��5)(�%�!)��4)-�"�(�-!�%#� �!)�*�9!��"#-?�&/1�%!�%#�����*#-�1)�

%)8�"!)%�4�9#!"#-(#%�qAka 2000: 119; Uslu 1998: 216-`�x;���3ruh’un görevlendirmesiyle

Q#4�8)&&�����**�-?�4 A%�!#*�`�`|�&�� )%�(�(����4%#!�%�*�U���)�)!+��.!�%�*�56�&)%�!"�-�

ve ��� �'/8(.8� `���� (�%�3��&)� )%�(��� &6�)%)*� �/� 8=%)� $�%L#�&�� 4�-�&#'#� .!�4!�%#� 1)�

gördüklerini rapor olarak >�48/�5/%���8/�"/-(/%1 (Thackston 1989: 279-297).

Timur’u��.'!/���3ruh’un Herat’ta 8=%&=%&='=��/�5)!�-")?��=4=*�.'!/�>�48/�5/%� �!)�

&)1�"� )("�-?� &�')%� .'/!!�%#�&��� �!/'� >)4� �)")%*��(�(�?� ��%�3�"� �/!(��� ��%�$�&�?�

Timur’un torunu �8*)�&)%� ��%$�� ��%�$?� �e$&� 1)� �8L�3���&�� *�-�8)!� +���!�%#4!��

46�)((�*!)%��")%*)$!)%��3)%��+#&���5)!�-(�%"�-!)rdir.

�8*)�&)%� �/!(��� q8al. 1409-1414x?� ��%�$?� �e$&� 1)� �8L�3���&�� 46�)(�<�� .!�%�*�

�/!/�"/-(/%;�Timu%�/��6!="=4!)��)$&�)�5)!)%)*�6�<)�*�!)�&/1�%!�%#��!)�-)3%���8/%!�%#�#�

��%!)-(�%"�-?� *�!)� �+��)� &)� =+� *�(!#� ��%� *.��*� �!)� 3�"�"� ��-�� )("�-(�%;� ��%�$�&�� N)!�lî

*�!)8������-��)((�%"�-?��8L�3���&���8)�8/%!�%!��+)1�%&�'���!����*.��*?�3�"�"!�%?�9�$�%!�%?�

")&%)8)� 1)� &�%=--�L�� 4�9(#%"#-(#%� q�*�� �www�� `�w-121). Nitekim, J. Aubin’in

���"/%!/!�%�#����%�$�&�� >�!�"�1)�����(��.%/4/</!/'/K���-!#*!#�"�*�!)8��&)?� �8*)�&)%�

Su!(��� &6�)"��&)� ��%�$�&�*�� .%(�"� ��<)!)�"�-(�%;� �%���#�� L�%*!#� �6!5)!)%��&)� 4�-�4���

8���(+#!�%�1)���!�"��&�"!�%#�#��*.%/��%�*�3�"�4)�)&�!")8��L�*%��1/%5/!��"#-(#%�q�/����

1987: 965-979).

1 ��"�(���%�3�"���-���#��)"%�4!)��=%*+)�4)�+)1%�!"�-(�%;

35

`�;� 4=$4#!&�� ��<=� 1)� �/$�LL)%I� 5���� 3��)&��!�%#�� ��-*)�(�� .!��� ��%�$? kitap

%)8�"!)")<�!�'��&)� 6�)"!�� ��%� ")%*)$� .!�%�*� 56%=!=%;� �8*)�&)%’in vali .!"�8#4!��

��%!�*()?�.�/��3�"�!�'��&)*��*�(�9�%)8�"!)")<�!�'��&)�+.*�9�%!�*���%�&6�)"���-!�"#-(#%.

�8*)�&)%��/!(��?�`�`��&)��8.�%���8L�3���&���/!/�&/'/�3�!&)?�`�`��(�%�3��&)*��6!="üne

*�&�%� .!��� 8=%)� �+��&)?� 3�"�4)8�� �!(#�&�*�� 8���(+#!�%#� ��%�$�&�� �#%�*(#'#� &=-=�=!=%;�

�!="=�&)�� 8.�%�� �8)� �/� 8���(+#!�%#�� �)%)&)48)� (�"�"#� ��3%/3�/�� )"%�4!)� )%�(���

56�&)%�!"�-(�%� q�!/+� �ww��� {�x;� Onun döneminde genellikle antolojiler ve küçük

boyutlu kitaplar 3�$#%!��"#-(#%;� ��%�L� L�5=%!)%?� <��!#� %)�*!)%?� &)*.%�(�L� "��$�%��

)!)"��!�%#�`�w|-`���%�8#�&����%�$�&��56%=!)���/�=8!/�/��)��*�%�*()%�8(�*�6$)!!�*!)%�&�%

q���!�`||j��``j-16);�>/�=8!/�/�4��8#(���)8)%!)%��%�8#�&�, Yezd’de kopya edil"�-�`�w�-

8 tarihli (TSMK H.796) ve 1410-11 tarihli (BL Add. 27261 ve LGM LA 161)1

Antolojiler, 1397 tarihli (DCBL Pers 1142 ve BL Or. 27803x� � �)8(��!�%� (.9!/!/'/?�

Nizamî +���#����’si (BL Or. 13529) gösterilebilir (Arbery vd. 1959: 30-32; Titley

1977; Ça'"��-���#�&#� `|79: 19; Lentz-Lowry 1989: 370-71; Robinson 1993: 11;

Lentz-Lowry 1989: 370).

��3��/3�/��.'!/�>aysungur (s. 1415-`���x?�&)1!)(��&�"!#'#�#��4��#�8#%��-��%�1)�3�((�(�

.!�%�*� &�� ����8#�#�� ��-!�((#'#� *=!(=%� 1)� 8���(� 3�%)*)(!)%���� ��%� �&#"� �!)%�4)� (�-#%;� �;�

Ke"�!� �$)%5��?� ��)"=%!=� ����(#��� ��(� 8*�� ��%� >)!5)�� �)�%�$!�� N��L)%���� >�%� �%$#K�

��-!#*!#� "�*�!)8��&)?� Timurlu &6�)"����� 6�)"!�� 4�$#!#� *�4��*!�%#�#� 8#%�!�4�%�*4, bu

dönemde >�48/�5/%�/�?� ��%� 8���(� *.%/4/</8/� .!�%�*?� 8�%�4#�&�� 8#*� 8#*� �!)%�� 5)!)��

�)4!)%��?� -��%!)%��?� ��!5�!)%��?� 8���(+#!�%#�� 1)� "=$�84)�!)%��� *�(#!&#'#� �-%)(� ")<!�8!)%��

&=$)�!)&�'���� ��!�(#%;� ��/�� �/� (/(/"/� *�%-#8#�&�� 8���(+#� 1)� -��%!)%� 4��#�&�� +�!#-"#-?�

*/%&/'/�*�(��3¥�)&)�)-8�$� )8)%!)%�3�$#%!��"#-(#%;��$)%5������4�4#�!�&#'#��/��%$?� �((�(�

Teb%�$!��N�L)%���� )%�(�(��`����4#!#�&��3�$#%!�&#'#���%�%�9.%�.!/9?�>�48/�5/%����(6!4)����

+�!#-"�� &/%/"/�/� �+#*!�"�*(�&#%;� �+!)%��&)� Gülistan, �)���, Taberî Tarihi gibi

)8)%!)%��� .!&/'/� &.*/$� *�(��#�� =$)%��&)� .�� &6%(� 8���(+#�#�� +�!#-(#'#?� )-4�� �)$)")?�

1 �4%#�(#!#���!5���+����*$;��./<)*�`||���``{-131.2 �)8(��!�%�(.9!/!/'/�/����%��6!="=�=�.!/-(/%���W�%&)18I��)3��")8��&�%;�3 �)8(��#���+��&)��8�&������Q=%-�89�J")8�?��!���)�%�$I������)3)�-J3�J")8�?�>�3"���J")�1)��/-�J")�8�"!��)8)%!)%�4)%��!#%�q���!�`||{��``�x;4 Ali Yezdî: Zafer-nâme q`��jx?� ���� �%��-J3�� ©Aca‘ibü’l-Makdûr, ‘Abdurrezzâk Semerkandî: Matla‘-iSa‘deyn q`��jx?��)1!)(-J3���U���.$%&-&"���� (1487), Hôndmîr: Habîbü’s-Siyer (1521-��x?�>J�/=%���3��Vekâyi q`j�|x?��8#LI��Bedâyiü’l-Vekâyi (1539?)

36

mimar!#*�1)�.(�'� �-!)%��&)�+�!#-���/8(�!�%#� isimleri1 1)�4)%!)%������)!�%(�!&�'���/� %�9.%�

��$)�.�&6�)"&)*��L��!�4)(���4.'/�!/'/�3�**#�&����!5��1)%�%�q�$)%5���`|�{����`�-497).

>/� &6�)"&)� �)")%*��&?� )%�(?� ��%�$� 5���� -)3�%� ")%*)$!)%��&)� U�'�(�4� mirza ve

beyler�?� *)�&�� &�!!)%�� �!)� )8)%!)%� 4�$#!"�8#�#� �8()4)%)*� �=%*� -��%!)%�� &)8()*!)"�-!)%&�%;�

��%�4&��U�'�(�4<��*.�/-/!/9?�-��%!)%�&)��/�&�!&)�*�!)")��!#�"#-(#%;� �((��*�"��)8)%!)%�

�%�9+��&���U�'�(�4<��4��+)1%�!"�-(�%;�>/�!�%&�����%��&)� $;��/3�"")&����<)��)(�1)�

ceh)��)")�4.!</!/'/�/���!�(�����%� �4&�%�#��4�$&#'#���%�+�âme’nin2 metnidir (PBN

turc 190). `��{�4#!#�&��>�48/�5/%�&6�)"��&)� )%�(�(��3�$#%!��"#-(#%�q�)5/4�`|�����x;�

��<�*� )%*)�� 6%�)*!)%)� ��*#!&#'#�&�� "I%� Timur &6�)"��&)�� ��!��)�� ()*� -��%� �)4LI�

"�3!�8!#�"�% �<#��)4L)&&����=*=$�&=%;�"I%�Timur 1)�.'!/���3%/3�/��3�"�4)8��&)�

�/!/�"/-(/%;� U�'�(�4� )&)��4�(#�#�� �!*� 6�)"!�� -��%�� �8)� �!*� -��%!)%���� "I%� Timur

&6�)"��&)� 4�$��� �)**J*I� .!"/-(/%;� �%�-(#%"�<#!�%#�� U�'�(�4� )&)��4�(#�#�� �*!J8�*�

öncesi devri” olarak adland#%&#*!�%#��/�&6�)"&)�q`j;�4=$4#!#���!*�4�%#8#x� �4&�%���!�)?�

�)1!J�J���(LI?���8/L�"I%I?��)4&I��3")&���%$�?�Q)&J�I?��(J�I?��3")&I?���*I�I��&!#�

-��%!)%�56$)�+�%9�%�q%�8!���`|�{��{`���*���www��`�{-37).

�)1!)(� �&�"#?� -��%� 1)� � 3�((�(� .!�%�*� &�� ��!��)�� >�48/�5/%?� .�� 4#!#� �-*#�� ��%� 8=%)�

)%�(�(�*�� 8�%�4#�&�� (.9!�&#'#� �!�"?� -��%� 1)� 8���(+#!�%!�� =%)(�")� &)8()*� 1)%"�-(�%;�

�/%&/'/� �(6!4)8��&) b�%� +.*� )!� 4�$"�8#� =%)(�!"�-(�%;� �4�#� $�"��&�� &�')%� *�%&)-!)%��

Muhammed Cukî 1)���%�3�"��/!(����!)���%��%!)%��)��%"�'���)&�!mek üzere Nizamî’nin

ya da Emir Hüsrev’in Hamse!)%���� 8�9�%�-� )((�*!)%�, ü+� *�%&)-��� W�%&)18I �)�âmesi

*.94�!�%#� 3�$#%!�(#9� %)8�"� 9%.5%�"#�#� ��%!�*()� .!/-(/%&/*!�%#� bilinmektedir.3

Baysungur’un ve Muhammed Cukî’nin �)���8�� )%�(�(�?� ��%�3�"� �/!(���#�*i

��%�$�&��3�$#%!��"#-(#% (Sims 1992: 44-48).

>�48/�5/%� &6�)"��&)� )%�(�(�� 3�$#%!����� resimli yazmalar �=4=*� 6!+=&)� �8!�"�

)&)��4�(#�#��*!�8�*!)%���%�8#�&���8)+�!"�-(�%;�`��j-�w�4#!!�%#��%�8#�&��(�"�"!��"#-�.!���

1 Müzehhib Abdüsselam, tarrah Abdurrahim, müzehhib-musavvir Mevlana Ali, ced1)!*)-�Atâyî, Sedefçi Devlet, hattat ve müdür Cafer, müzehhib Mir Devlet-4�%?� "/8�11�%� Q#4�8)&&��?� 3�((�(� �)1!���� �)"8?�"=<)!!�&��#1�")&&����)1!�����/�/8(�!�%��%�8#�&��4)%��!#%�q�$)%5���`|�{�����-4).2 Paris’deki resimli kopyada Hz. Muhammed’in Miraç gece8�?� 3�*J4)&)*�� .!�4!�%#�� 8#%�8#��� 56%)� {`�%)8�"!)��)(�"!)�"�-(�%;�3�4%#�(#!#� ��!5�� �+��� �*$;� !)��.%� ��"8?� ��3)� �!!/8(%�()&� ���/8<%�9(8� .L� W�%&�/8��8� �3¥3�¥"��N.""�88�.�)&��4��%��<)8�.L�(3)� ./8)�.L��¬"«%K?�Ars Orientalis, c. 22, 1992: 43-68.

37

�/�)8)%!)%?��8!�"�*�(�9�8���(#�#��3�(?�()$3�9?�%)8�"?�<�!(��!��!�%#�&��)��5=$)!�6%�)*!)%����

verir. �)�%�$!�� N�L)%���� �)!5)8��&)?� >�48/�5/%�/�� *�(��3¥�)8��&)� +�!#-(#'#� �)!�%(�!)��

��**�-!�%� �%�8#�&�� "�%� �!�!?� �<)� Q#4�8)&&��?� �)1!J�J� �!I� "=$)33�9� 1)� ��**�-?�

��3"�&� "=$)33�9� 1)� ��**�-� 4)%� �!#%;� >/� 8���(+#!�%#�� 3�$#%!�"#-� .!&/'/� %)8�"!��

*.94�!�%&�� &)(�4!�%&�� */4/"</� �-+�!�'�?� /L�*� 1)� $�%�L� L�5=%!)%?� "��$�%�!�%&�� $)"����

/L�*�(�%�"�!�%?��%����(*��1)�+�+)*�*=")!)%�?���3�%�+�+)*!)%���+"#-��'�+!�%�56%=!=%;�1426

tarihli Sadî’nin Gülistan�# (DCBL P. 119), 1426 tarihli Antoloji (Floransa, Berenson

Koleksiyonu), �<#� ��%"��I’nin Humay u Humâyûn’u (Viyana NB, No. 561), 1430

tarihli Firdevsî �)���si (Tahran GM), 1430 tarihli Kelile ve Dinme (TSMK R. 1022),

1430 tarihli Nizamî’nin Heft Peyker’i (MMA), 1431 tarihli Nizami el-Arûdî’nin Çahar

Makalesi q�����.;`�j�x��/�=8!/9(��3�$#%!��"#-�)8)%!)%&�%;�(Robinson 1958: 62�����!�

1995: 124-131).

��3%/3�/�� &�')%� .'!/� ��%�3�"� �/!(��� (s. 1415-35) �8)� ��%�$�&�� vali .!"/-(/%;� O da

*�%&)-!)%�� 5���� �"�%� L�aliyetlerine önem ver"�-?� ��%�$�&�� ")&%)8)� 1)� 3��*J3�

4�9(#%"#-(#%;� ��%�$�&�*�� �(6!4)&)� ��%+.*� � %)8�"!�� 4�$"�� &�� 3�$#%!��"#-(#%;� �8*)�&)%�

�/!(��� &6�)"����� ��<)?� %)�*!�� 1)� */4/"</� �-+�!�'���� ��&#%��� =8!/�/�/�� 4)%���� �/�

&6�)"&)� &�3�� 8�&)� 1)� &�3�� �$� 6$)�!�� ��%� =8!/9� �!"#-(#%;� �%�-(#%"�<#!�%� �/��� �)&)��

.!�%�*?� 8/!(��#�� 6!="=�&)�� 8.�%�� )�� /8(�� 8���(+#!�%#�� )%�(� >�48/�5/%� *�(��3¥�)8��)�

+�'%#!"�!�%#�1)�.�/�� �+��� +�!#-"�!�%#�#�568()%�%!)%;� �8*)�&)%��/!(�����%� 4��&���N)!��%!��

�)�%�$� 5)!)�)'��&)� /8(�!�%�� 3�"�!�*� )&)%)*� >�48/�5/%� *�(��3¥�)8����� 5)!�-�"��&)� %.!�

.4��4�<�*� 8���(+#� 5%/�/�/� .!/-(/%"�*(�� &�')%� 4��&�� �8)� 5)!)�)*8)!� ��%�$� =8!/�/�/�

8=%&=%)��4)%!����**�-!�%�� 8�9�%�-�1)%")*()&�%;�>/�&6�)"&)�*=+=*��.4/(!/�1)�8�&)���%�

=8!/9!��4�9#!"#-�)8)%!)%�3�$#%!��"#-(#%�q���!�`||j��`��-33).

�brahim Sultan döneminin )�� ��!��)�� *�(��#?� (�%�3+�� �)%)feddin Ali Yezdî’nin 1425

4#!#�&�� (�"�"!�&#'#� Zafernâme’dir. Eserde Timur’u�� 8)L)%!)%�� 1)� $�L)%!)%�� ��!�(#!#%;�

`��{� 4#!#�&�� %)8�"!)%�4!)� ��%!�*()� 3�$#%!����� )8)%� N�"�%�&5)?� �%(3/%� �;� ��<*!)%�

Müzesi’nde bulunur (Roxburg 2006: 116-17). 1420 tarihli Antoloji q>)%!��?� �8!�"�

����(!�%#��=$)8�x? 1430-35’e tarihlendirilen Firdevsî �)���’si (OBL, Ouseley Add.

176), 1444-5 tarihli Nizamî Hamse’si (JRL, Pers ms. 36) bu dönemde özenle

3�$#%!��"#-�&�')%�4�$"�!�%&#%�qRobinson vd 1976: 130; Robinson 1993: 15-17).

38

1409 tarihinden itibaren Semerkant’ta vali olan �!/'� >)4?� 6$)!!�*!)� ��!�"� �&�"!�%#�#�

3�"�4)�)("�-?�Buhara ve Semerkant’t��")&%)8)!)%���-��)((�%"�-(�%;��/3)*�()9)8�������(#�

)()'��&)� �)4&��� >�'#� �&!#� ��3+)&)� &/1�%!�%#�#� U���&)�� 5)(�%((�'�� +���!)%!)� *�9!�((#'#�

U���3��)�4�� 4�9(#%("#-(#%� ��<�*� �/%�8#� `���� 4#!#�&�� �$�)*!)%� (�%�L#�&��� (�3rip

)&�!"�-(�%;� ����)��4�#� ()9)&)�4�9#!���%�8�(3��)&)��!���/-+/1 (ö. 1474) gibi ünlü bilim

�&�"!�%#�4)(�-"�-(�%;�Dönemin bilginleri�&)����&#$�&)-���/"I?�Q#4�8=�&&��-��N)"-�&?�

Müniü’ddin-i �J-J�I )8)%!)%�1)%"�-?��!/'�>)4�&)�Zîç-i Cedîd-���/!(��I��&!#��8(%.�."��

*�(��#�#� `����&)� ��(�%"�-(�% (Bartold 1937: 357; Levend 1965: 13; Aka 2000: 120).

�!/'� >)4� &6�)"��&) %)8�"!)(�!"�-� .!/9� günümüze kalan tek resimli yazma, Paris

Bibliothèque Nationale (5036) ��&/%%�3"���)!��/L����������(��#!&#$!�%��&!#��8(%.�."��

*�(��#&#%�q>!.<3)(�`|wj���j-87).

1451 tarihinden itibaren Semerkant�#� )!��&)� (/(��� ��"/%�/�� .'!/� ��%��-�3�#�� (.%/�/�

�/� ���&?� `�j|� 4#!#�&�� )%�(�#� )!)� 5)+�%)%)*� ")%*)$�� 4�9�%;� >/� �%�&�� �%���#�� ��(#�

)4�!)(!)%�� `�j�� <�1�%#�&�� � �=%*")�!)%��� )!��)� 5)+)%;� `�j��&)� ��%�*.4/�!/!�%�&��2

(1351-`�{|x� ��%�� �/8/L�/�� .'!/�N�3��-�3� )%�(�#� �!"�*� �8()%� ��<�*� ��-�%#!#� .!�"�$;�

>�(#��%���N�3��-�3�#�?� .%�8����8)��/����&�����&�%)8���!(#�&�&#%;�N�3��-�3�6!=�<)��/�

���&� 3�%)*)()� 5)+)%;� �!=�<)?� ��(#� �%��� ��%�*.4/�!/!�%#�� 4)%��)� �$/�� �8��� q`�{{-

`���x��!)�.'!/���*/��/��q`��w-`���x��&�%)8��&)*���**.4/�!/!�%�#�3 (1340-1514) olur.

�-()� �/� &6�)"&)� )%�(?� ��"/%�/n .'!/� �")%� �)43���� (.%/�!�%#�&��� �/!(��� =8)4��

>�4*�%���#��idaresine geçer (1468) (Bartold1937: 358-59).

>�4*�%���#�� .(/$� 8)*�$� 4#!� 8=%)�� 3=*="&�%!#'#� &6�)"��&)� )%�(�(�*�� "�"�%I� 5)!�-")�

&)1�"�)&)%;��)3%���*/$)4&.'/8/�&��N�3J�J%J���%�4#�1)���'#�#?�.'!/�Bediüzzaman için

�8)� >�'-#� �)1�I�4�� 4�9(#%#%; >/� &6�)"��� �"�%� L��!�4)(!)%�� �%�8#�&� Baykara Cami ve

")&%)8)8�?� ��LJ�4)� �&!#� (#9� .*/!/� 1)� 3�8(��)8�� � 56$)� +�%9�%;� Devlet hizmetinde

1 Timurlular &6�)"��&)��)")%*��&�-)3%��&)�4)(�-"�-?�&�3��8.�%���8"��!#�&���=4=*���%�-63%)(�*�$��"#-�.!��� �=%*� �8(%.�."� 1)� "�()"�(�*+�8�&�%;� �!/'� >)4���� 6!&=%=!")8��&)�� 8.�%�� q`��|x� ��"/%!/!�%#��8�%�4#�&����4%#!�%�*�3�<� �+����)**)�4)�5�&)%*)���)�%�$�)�/'%�%�1)��**.4/�!/�3=*="&�%#� �$/�� �8���*)�&�8���� 3�"�4)� )&)%;� !+�!�*� 56%)1�4!)� ��;� �)3")&�)� 56�&)%�%?� &�3�� 8.�%�� W�(�3� (�%�L#�&��� �4�8.L4���)&%)8)8���)�"=&)%%�8�.!�%�*��(��#%�q�4&#��`|�|���w�-10).2 �4%#�(#!#���!5���+����*$;�W�%/*��=")%?����%�*.4/�!/!�%K?���|�+���������klopedisi?�<;���?��8(���/!��ww`��434-38).3 �4%#�(#!#� ��!5�� �+��� �*$;� W�%/*� �=")%?� ��**.4/�!/!�%K?� ��|� +����� ��������#���?� <;��?� �8(���/!�`|�|��270-74).

39

+�!#-��!�%&��� �)1J4I?� ��3%/3�/�� �(��)4�� 1)� �)4!)%�)4�� �!�*)� �=*)!(�-� 1)� )"�%!erden

�=%*")�� �8#!!#� N)!�!)&&��� W�%/$-�3 gibi devletin ileri gelenleriyle birlikte konak ve

��3+)!)%��� 4��#� 8#%�� ��%� +.*� ")&%)8)?� *=(=93��)?� *)%1��8�%�4?� 3�8(��)?� �-� )1!)%�?�

3�"�"?�)<$��)�5����*�"/�4�9#!�%#�#� ��-�8#���6���4�*�.!/%�q�*���www��`�`x;�

Daha 6�<)�&)��)!�%(�!&�'��5����`{;�4=$4#!���-#� )%�(�(.9!/"/�/����!)-�"��1)�*/%/!/-/�/��

büyük bölümünü bilmiyoruz. ��<�*�8/!(���1)�+)1%)8��&)*��46�)(�<�!)%?�&����&�"!�%#�1)�

askerî komutanlar seçkin *)8�"� .!�%�*� (��#(#!"�*(�&#% (Szuppe 1992: 61). Bu elit

kesimin &)1!)(��-!)%��&)�)(*�!��.!"�8#�#��4��#�8#%��&6�)"���*=!(=%�1)�8���(�3�%)*)(!)%��)�

&)�6�<=!=*�)((�'����!���%;�

�)1J4I����� 4�-�&#'#� +�'&�� )%�(?� +�'&�-#� ��(#� �1%/9�� *)�(!)%�4!) ticaret, sanat ve

koruyuculu'/� ��'!�"#�&�� �)�$)%� ��%� 8=%)+� �$!)"�-(�%;� Son Timurlu -�3#� Hüseyin

>�4*�%���#��8���(�3�"�!�'��W!.%��8��&�*��+�'&�-#��.%)�$.�&)��)&�<���!) *�%-#!�-(#%#!#%1.

Bu dönemde )%�(� 3�+� .!"�&#'#� *�&�%� <��!��"#-(#%;� >/� 4#!!�%&�� ��8#"� ���� �!�?� �*��

��%�*?� >)3$�&� 5���� %)88�"!�%#�� �8�"!)%�� 1)� ��-�%#!�%#� tarihçilerin ilgisini çekmeye

��-!�"#-(#%;�

�4�#� $�"��&�� -��%� 1)� 3�(� 8���(+#8#� .!��� Hüseyin Baykara da (#9*#� *)�&��&)�� 6�<)*��

��"/%!/� 3=*="&�%!�%#� 5���� -��%?� ��**�-� 1)� (�%�3+�!)%�� 3�"�4)� )("�-(�%;� Bu konuda

hükümdar kadar 8�45#�!#'#� .!��� &�')%� 6�)"!�� *�-�� �!I� �I%� �)1J4I�&�%;� �6�)"��� 4�$#!#�

*�4��*!�%#�&�� )%�(�(�*�� 8�%�4� 1)� *6-*!)%&)� 4�9#!��� ")<!�8!)%!)� �!5�!�� ��%� +.*� 3�*�4)�

��!�(#!#%;� � >/� 8.3�)(!)%��� *.�/8/� 5)�)!!�*!)� )&)��4�(?� -��%� 1)� � 8���(� .!"/-(/%;�

�/3()")!)��4)���.*/&/*!�%#���%�-��%?�&.'�+!�"��.!�%�*�864!)�)���)4�(!)%�4��&��4�9#!���

��%� (�81�%� =$)%��)� ")<!�8()*�� =�!=� -�38�4)(!)%� L�*�%!)%���� �)4��� )("�-!)%&�%;�

Babürnâme�&)� .%�8���#�� 1)� 6$)!!�*!)� )%�(�#�� >�4*�%�� &6�)"��&)� L�$�!)(� )3!�� )-8�$�

��8��!�%!�� &.!/� .!&/'/?� ��%� �-� =$)%��&)� /'%�-��� 3)%*)8��?� .� �-�� )�� 4=*8)*� &)%)ceye

+#*�%"�*� 5�4%)(�� 1)� �8()'�4!)� +�!#-(#'#� ��!�(#!#%;� Bu 6�)"!�� -�38�4)(!)%� �%�8#�&��

1 Hamilik, (#9*#���"/%!/!�%�&6�)"��&)�L�%*!#�-)3�%!)%)�1�!��.!���"�%$�!�%#���/!/�&/*!�%#�*)�(!)%&)*��*ültür1)�8���(�3�4�(#�#�&�')%�-)3�%!)%&)*�!)%!)�4�%#-���!)<)*�&=$)4)�5)(�%")*� �+���8�%L)((�*!)%�� +���?�`j;�4=$4#!��(�!�4���*)�(!)%��&)�&)�4�-��"#-(#%;>�-(��W!.%��8��.!"�*�=$)%)�&�')%��(�!4���*)�(!)%��&)�4�-�4���Medici,Pazzi, ve Strozzi gibi aileler, Timur!/� 8/!(��?� "�%$��1)� )"�%!)%�� 5���� 8���(� 3�"�8�� .!"/-!�%&#%;� >inlerce�%-�1��)!5)8����?�")*(/9!�%#��1)�(�<�%����!�-"�!�%#��#-#'#�&��8���(+#��!)�#8"�%!�4����%�8#�&�*���!�-*� ortaya *.�"/-(/%;� ����(+#�#�� #8"�%!�4���.!"�&��� �4�*(�� q3�4�((�x� *�!"�8#� $.%&/%;� W�*�(� #8"�%!�4��� 3�"�� &)�8���(+#&���$�L)%!)%����1)���"��*/(!�"�!�%#��+���4)()�)*!)%����568()%")8�����8()% (Grabar 1990: 27).

40

-��%!)%&)�?�Camî, Hâtifî, Ehl-I��I%J$I?��8�LI?��)4LI-i Buhârî, Mîr Hüseyn-i Muammâyî,

Yûsuf Bedîî, Ahî, Muhammed Sâlih, Hüseyin Kâmî, Hâmîdi, Hilal-��U�'�(J4I ve Benâî,

��**�-!�%&��� >)3$�&?� �5�� ��%)*?� �)1!���� �!�?� "�%� �!�!� 1)� ��3� �/$�LL)%?�

(�%�3+�!)%&)�� ��%3.�&� 1)� .�&"�%?� 3�((�(!�%&��� �/!(��� �!�� �)-3)&I?� N�L)%-i Tebrizî,

Sultan Muhammed Nur, Mevlana Mecnun ve Mir Ali Herevî, bestekarlardan Gulam

��&I?��I%��$/ 4)%��!#% (Arat 1986: 277-288; Thackston 1989: 224-226���*�#4#*��ww���

162-4).

Döne"��� (�%�3+�!)%��&)�� J8#LI?� �64!)� (.9!��(#!�%&��� ��%��&)� 4�-�&#*!�%#�#� �*(�%"#-(#%;�

�8(�� ��**�-� >)3$�&?� �!I� �I%� �)1J4I����� ")<!�8��)?� 5=�!=*� 4�-�"&��� ��%� 8�3�)� �+��)�

�)1J4I����� *�'#( =$)%��)� �)(�"!)&�'�� 9.%(%)8���� 5)(�%�%;� �.%(%)&)� �!I� �I%?� �+��&)� +.*�

+)-�(!�� �'�+!�%#�?� .�!�%#�� &�!!�%#��� (=�)"�-� %)�*!�� */-!�%#�?� 3)%� 46�)��*��� &)%)!)%��� 1)�

+�+)*� �+"#-� ��(*�!)%��� �/!/�&/'/� +.*� 3.-� ��%� ��3+)� �+��&)� ayakta ve bastonuna

&�4��"#-���%�1�$�4)(()��)(�"!)�"�-(�%;����#�&�?�")<!�8!)%&)��&)(�.!&/'/�=$)%)?�hediye

)(")*� �+��� �!(#�� 1)� 5="=-� &.!/� (���*!�%� 56%=!=%;� �!I� �I%� %)8"�� 56%&='=�&) kalbi

sevinçle dolarak “Aferin!” &�4)� ��'#%�%�*� (�*&�%� 1)� ")"�/��4)(���� �)!�%(�%;� � �.�%��

meclise dönerek misafirle%��&)���/�(�*&�%)�&)')%�%)8"��4.%/"!�"�!�%#�#��8()%;��!I��I%����

3.<�8#� 1)� .%�8���#�� =�!=� *�-�!)%��&)�� �)1!���� W�8�3)&&��?� %)8�"&)*�� +�+)*!)%��

56%&=*()��8.�%��56�!=�&)��.�!�%#�*.9�%#9�8�%#'#���*.4"�� �8()'�����5)+(�'���?� �%*�&�-#�

Mevlana Sahip Dârâ &���4�#��8()'���.�&��&��/4��&#'#�#���<�*��/�/�4�9�%8��%)8�"&)*��

*/-!�%#�� &�!!�%#�� =$)%��&)�� /+/9� 5�(")8��&)�� *.%*(/'/�/� 864!)4�9?� %)8"��� �)� *�&�%�

5)%+)*+�� 4�9#!&#'#��� &�**�(� +)*)%!)%;� Nevâyî ile daima -�*�!�-��� .%�8��� �3�!�8��&)��

Mevlana Burhan ise resme bakarken Nevâyî�����*#$#9�*�-!�%#�#�+�("�"�8#��+���8/8"�8#�

5)%)*(�'���� 864!)4��<)��)1J4I�&)� %)8�"&)*�� �!(#�� &.!/� (���*!�%#� �)%)&)48)���-!�%#�&���

�.-�!(�<�'#�#��)!�%(�%;� >/� 4.%/"!�%#�&inleyen Nevâyî, Behzad’a at, eyer ve uygun bir

kaftan hediye eder (>.!&#%)1� `|j{: 235-36; Subtelny 1983: 144; Lentz-Lowry 1989:

290-92; Bahari 1996: 36-38). >�4*�%�� &6�)"��&)?� �*.�.5%�L�*� *�!#9!�%&�� *#%#!"��

�.*(�8#�#�� .!/-(/'/?� 9.%(%)!)%&)*�� ��!�(#"<#� 5)%+)*!�*!)?� �&)�!!)-(�%")� �%�8#�&�� 5)!-

5�(!)%��� 4�-��&#'#� &�� ��!��")*()&�%;� �)<!�8()*�!)%� &)� �5)%+)*+�!�'��K� )8()(�*� 6�)"����

8�1/�/%!�%�q�)<�9.'!/��www����x;

41

>�4*�%���#��8���(+#�*�"!�'�?�9.%(%)!)%��)�&)�4��8#%;�>)3$�&����(L)&�!)����%�9.%(%)8��&)1

8�'�)!��&)�")�&�!?�8)%+)�9�%"�'#�&��(�-!#���%�4=$=*?�*/-�'#���8.*(/'/��!(#��4�!&#$!#���%�

ha�+)%� 1)� 9)%5)!!)� �)(�"!)�"�-(�%;� �%.L;� �%;� Q=!%/� �)<�p.'!/?� 8�!(���(� 8�"5)!)%��

�%�8#�&�� 8#*� %�8(!��"�4��� 9)%5)!��� 8/!(��#�� +)-�(!�� 8���(� &�!!�%#��� ")%�*#� 1)� -��%� .!���

8/!(��#�� +�$�"� 4)()�)'���� 4�� &�� "�()"�(�')�.!��� �!5�8���� 4��8#((#'#�#?� ��-#�&�*�� /!)"��

sa%#'#� 1)� 8�!(���(� 8.%5/</�/�� &�� .��� ��!5�!�� 1)� *=!(=%!=� ��%� 3=*="&�%� 56%=�="=�

*�$��&#%&#'#�#��)!�%(�%�q�)<�9.'!/��www���{-7).

>/�&6�)"&)�3�$#%!�����4�$"�!�%��%�8#�&���*��L�%*!#�=8!/�/��56$)�+�%9(#'#�56%=!=%;�>�%��

=8(�&� >)3$�&� 1)� .�/�� 6'%)�<�!)%�� (�%�L#�&�� 8=%&=%=!)�� =8!/9?� &�')%�� �8)� >�4*�%��

(�%�L#�&���3�"�4)�)&�!)��1)�&�3��+.*�4�$"�!�%#��8=8!)�")8��&)�56%)1!��.!�����**�-!�%�

(�%�L#�&��� 8=%&=%=!)�� =8!/9(/%;� �*��<�� =8!/9!�� =%)(�!)�� )�� ��!��)�� )8)%?� �����&)�

bulunan Dîvân-�� $���� q ;� `{�{x� �=83�8#&#%2. Eserin kolofonunda Herat’ta Sultan

�!���)-3)&I�(�%�L#�&����������|��&)�q��4#8�`�|�x�*.94��)&�!&�'���)!�%(�!�%;� �$#%!�����

�/� 4�$"��#�� %)8�"!)%����� =8!/�/� $�%�L� 1)� &)*.%�(�L� ��%� ��!�4#-!�� 4�9#!"#-(#%;�

!��8)!)%&)*�� ��*#-!�%?� "�"�%I� ")*J�!�%&�� */!!��#!��� +���� �)zeme, dekor olarak

*/!!��#!��� �+*�� -�-)!)%�� 1)� *�9!�%&�*�� ��<)� �-+�!�*� �4%#�(#<#� ��%� ��!�4#-!�� 4�9#!"#-(#%;�

�)()�)8��&)� �|w� q`��jx� (�%�3�� .*/���� &�')%� ��%� *.94��&�� q�>�?� 8/99;(/%<;� ||�x� �4�#�

=8!/9(��4�9#!���%)8�"!)%���+)%�%�q�.¡�/%5��wwj����`��U�'"���`|��� 232-3).

Behzad ve onun �(6!4)8��&)*����8#"��!�?��.!!���/8/L?��)%1�-��/3�"")&���**�-?���3�

�/$�LL)%�5����8���(+#!�%�(�%�L#�&���3�$#%!�����4�$"�!�%��%�8#�&�?� =8)4���>�4*�%���#��

.'!/�>)&�=$$�"����+���`�|j�4#!#�&���3�$#%!���� Leylâ vü Mecnûn mesnevisi (JRL Turc

ms.3), ve &�')%�&6%(�")8�)1�8��qOBL Mss Eliot 287, 317, 339, 408) ile birlikte bulunan

�!�� ��%� � �)1J4I� Hamse’si, Sadi’nin Bostan�#� (KMK Litt. Pers. 22), Ali Yezdî’nin

Zafername’si (John Hopkins University Milton S. Eisenhower Library, John Work

Garrett Collection), Nizamî Hamse �=83�!�%#�(BM Add. 25900-Or. 6810), Dehlevî’nin

&.� <�)�&.’i (TSMK H.676)?� �((�%�#�� !��.��"%.-tayr�#� qNMMA), �!�� ��%� � �)1J4I�

Hamse’si (WRL MS 65) 4)%� �!#%� qBinyon vd. 1933: 96-97; Robinson 1955: 263-70;

U�'"��� `||��� `���� ���!� 1995: 143-148; Bahari 1996: 156-59; Roxburgh 2005: 244-

245).

1 �%(3/%��;���<*!)%��/8)/"?� �%1�%&����1)%8�(4��%(��/8)/"8?��.;�`|j�;j|�q�)<�9.'!/��www��%;�x;2 >/�=8!/�/���)�%�$�1)��8(���/!�&�*��)(*�!)%���!)��!5�!���4%#�(#!#���!5���;��6!="&)�1)%�!)<)*(�%;�

42

�!����%����6!="=�&)��8.�%�� )%�(��+���$.%���%�&6�)")�5�%�!"�-(�%;����%���3�4�((��.!&/'/�

&6�)"&)�&)���%�+.*�*)$�.'!/�>)&�=$$�"����!)��/$�LL)%���%$���#��+#*�%&#*!�%#��84��!�%#�

��8(#%"�*� $.%/�&�� *�!��� =8)4��� >�4*�%�?� �/!�+)%�'�&�� 4�9(#'#� 8�1�-(�� >=4=*� .'!/�

>)&�=$$�"���#� 4)�"�-?���<�*���'#-!�4�%�*� >)!3� -)3%����� �&�%)8����.'!/����#%�*"#-(#%.

>/� �84��!�%#� ��8(#%"�*!�� ")-5/l olan sultan, kuzeyden gelen Özbek tehlikesini

56%)")"�-(�%;� �$�)*� 3=*="&�%#� �/3�"")&� �)4���I� ����� *�%-#� +#*(#'#� 8)L)%&)�

3�4�(#�#� *�4�)("�- (1506), yerine hükümdar ilan edilen Bediüzzaman ve Muzaffer

Mirza da )%�(�#��&=-")8����)�5)!!)4)")"�-lerdir (Algar-Alparslan 1998: 530).

)%�(�#�� `507 tarihinde Özbeklerin eline geçmesi tarihi kaynaklarda uzun uzun

��!�(#!"#-(#%;�Bâbürnâme’de �)4���I� ���#��3�!*��1)�8/!(��#����!)8��)�*6(=�&�1%��&#'#?�

-)3%�� 4�*#9� 4#*(#'#?� �/!(��� �!�� �)-3)&I �!)� >)3$�&�#�� 4�$#� 1)� %)8�"!)%���� (�83�3� )((�'��

��!�(#!#%�q�%�(�`|������{-7). Zor durumda kalan Behzad -)3�%&)�*�!"#-?���<�*� =8)4���

>�4*�%���#�� *�(�9!#'#�&�� +�!#-��� �%�!�%#�&�� 3�((�(!�%?� ��**�-!�%� 1)� ()$3�9+�!)%��� &)�

�/!/�&/'/� 8���(+#!�%#�� ��%� *#8"#� � >/3�%��4�� 56(=%=!"=-tür qU�'"��`||��� `����

Pugachenkova 2001: 16).

Timurlu &6�)"����� 8.��� )%")8�?� )%�(�#�� Safevîlerin eline geçmesi kültürel anlamda

%)8�"�8���(#�=$)%��&)���%+.*�8.�/</�&���)%��)%��&)�5)(�%"�-(�%;�Timurlu dönemi Herat

=8!/�/�/�� 8=%&=%=!")8�� �+#8#�&��� %)8�"� 8���(#�&�� 6�)"!�� 8.�/+!�%� &.'/%��� �/�

5)!�-")&)��=8!/9��6!="=�&)��4%#�(#!#�.!�%�*���38)&�!ecektir1.

1�)43� ��L�4)&&��� q6;� `���x?� �/$)4��(#� �%���&�� %&)��!�&)� 5)!�-)�� ��%� (�%�*�(#�� -)43�� .!�%�*� =��*�$��"#-(#%;� ��"��!�� �/� (�%�*�(#�� -)43!)%�� 5�&)%)*� &�3�� L�$!�� &��I� 1)� 8�4�8I� .(.%�()� 8�3���� .!"/-(/%.%&)��!�&)*��(�%�*�(�$�"��!���.'/����&.!/!/�1)4���$)%��4<��!#��=%*�*���!)!)%��(�%�L#�&���46�)(�!)��-�I�3�%)*)()�&6�=-=%;���3�4)(���3� �8"��!� (�%�L#�&���`jw`�4#!#�&��� �(���%)��*#8����%� 8=%)� �+��&)� (="�=!*)4)�5=<=�=�*��/!�)((�%)����-�%#!#���%�8�4�8I�8�8()"�*/%/!/%;���3��8"��!?� .%�8���3�%�<��&)��=(=���%���#�*.�(%.!��!(#��� �!#%;� �)%1� 4�*#�!�%#�&�� �$�)*!)%� �!)� 4�9(#'#� 8�1�-!�� `jw�� (�%�3��&)� )%�(�#� )!)� 5)+�%�%;� >64!)<)�Timurlu *=(=93��)8��1)�8���(+#!�%#��%�!�%#�&��=8(�&�>)3$�&�&��.!"�*�=$)%)���L)1I!)%���)!��)�5)+)%;���3��8"��!����3�"�!�'���!(#�&�*��4)�����-*)�(��)�%�$�.!/%;���3#��*)�&��&)�%)88�"�.!���3�!)L����3"�89?�8�%�4��(6!4)8���� &�3�� &�� 5)��-!)("�-(�%� q �!!)��%��&� �wwj�� ���-244). Herat’ta Baykara döenminde görülen =8!/�/���$!)%������)�%�$�&)�3�$#%!�����)8)%!)%���%)8�"!��*.94�!�%#���&��4��8#"�8#�*.�/"/$��+#8#�&���8.��derece önemlidir.

43

II. 3. ��"��" ����������� � � ����������������$�� ��������

NEVÂYÎ

`�;� 4=$4#!&��� `{;� 4=$4#!�� *�&�%� .!��� 8=%)� �+��&)� �%(�&.'/?����&.!/� 1)� �%���#� &6�)"�

&6�)"� 3�*�"�4)(�� �!(#��� �!��� Timurlular, 4�4#!&#*!�%#� <.'%�L�� �6!5)!)%&)� *)�&��

kültürlerin��4�4"�!�%#���*#"#�&���&��.!&/*+����-�%#!#�.!"/-!�%&#%;��/*�%#&�*���6!="&)�

&)� ��38)&�!&�'�� 5���?� 6$)!!�*!)� ��3%/3� 1)� 3�!)L!)%����� 8���(+#!�%#� (.9!�4�%�*� */%"/-�

.!&/*!�%#� *=(=93��)!)%&)� 3�$#%!����� )!4�$"�!�%#?� &6�)"!)%����� �)')��� 1)� $)1*!)%����

568()%)%)*� �8!�"�%)8�"�8���(#�&���$!)�)<)*���%�".&)!�.!/-(/%"/-!�%&#%;�Timurlu kültür

1)� 8���(#, +�'&�-#� .!��� &�')%� *=!(=%!)%� =$)%��&)� &)%��� �$!)%� �#%�*"#-(#%;� >/� )(*�!)%���

4�*#�&����$!)�&�'��*=!(=%!)%�� ��-#�&���8)��8"��!#�/45�%!#'#�5)!")*()&�%;��

Bu bölümde, Nevâyî�����)8)%!)%�����%)8�"!)")�5)!)�)'����&�3����!�-#!#%�*#!���!")*��+��?�

Timurlu *=!(=%=�=�� �8"��!#�4�� )(*�!)%�� 1)� *�(�9� %)8�"!)")<�!�'�� �+#8#�&��� �8"��!#�

��%�4#��&�� 4�-����� 5)!)�)*� 1)� 4)��!�*!)%� (�%(#-#!�<�*(#%;� >/� ��'!�"&�� �)1J4I�����

)&)��4�(� ��!�4#-#��� )(*�!)%�?� ��%� *=!(=%� �&�"#� .!�%�*� 6%�)*� ()-*�!� )(")8�� 1)� )8)%!)%�����

Timurlu ��%�4#��&�� 4�9#!"#-� %)8�"!�� *.94�!�%#�#�� �8"��!#� ��**�-!�%#�#�� �)$)")<��

=8!/�/��� *�(*#!�%#� �%&)!)�)<)*(�%;� `j;� 4=$4#!&��� �(���%)�?� Timurlu *=!(=%=4!)� +�'&�-�

�8"��!#� *=!(=%=�&)*�� )&)��4�(� 1)� 8���(� 3�%)*)(!)%�?� (.9!/"/�� 4�9#8#� 1)� *=!(=%=�=��

&6�)"��� �)')��8���� ��8#!� 4��8#((#'#?� �/� &6�)"&)� 3�$#%!����� %)8�"!�� )!� 4�$"�!�%#�#��

8)+�!")8��&)� )(*)�� .!��� L�*(6%!)%� 8.%5/!���<�*(#%;� �/!(��!�%&��� 3)%� ��%����� 4�-�&#*!�%#�

&6�)"&)� �8"��!#� )&)��4�(#�&� 3�88)&�!)�� �)1J4I� )(*�8�?� �/�/�� 4��#� 8#%�� 8�%�4&��

3�$#%!����� &�')%� %)8�"!�� *.94�!�%#�� �/� =%)(�"� L��!�4)(����� �)%)8��&)� �/!/�&/'/�

8.%/!�%#���&��<)1�9��%���<�*(#%;��$)!!�*!)�Timurlu <.'%�L4�8#�&���)1J4I�����)8)%!)%�����

3�$#%!��"�4�� ��-!��&#'#� (�%�3!)%&)?� �8"��!#�&�� ��;� �)3")&� q`���-1446/ 1451-1481),

II. Bayezid (1481-1512) , I. Selim (1512-1520) ve I. Süleyman (1520-1566) dönemi

*=!(=%� 1)� 8���(� 3�%)*)(!)%��)� ��*#!�%�*?� (�%�3I� 1)� 8�4�8I� 5)%+)*!)%� #-#'#�&�� �8"��!#�

)&)��4�(#�&��1)�8���(#�&��.%(�*��)')��!)%��� �Ladesi olarak görülen Nevâyî’nin kültürel

��!�"&��.!/-(/%&/'/�*69%=�56$!)%�6�=�)�8)%�!)<)*(�%;�

>�!�"� �&�"#� 1)� 8���(+#?� 3=*="&�%� � 3�"�4)8��&)� .!&/'/�&��?� 8�%�4� 1)� +)1%)8�����

*=!(=%)!� 4�-�"#� �+��&)� 8���(#�#� �<%�� )("�-?� h=*="&�%� &�� 8�%�4#�#�� 9%)8(�V���� 1)� -��#�#�

44

4=<)!((�'�� �+��� 3�"�4)8��&)*�!)%�� L�$!�8#4!�� <6")%(� ��+�"&)� 6&=!!)�&�%"�-(�%;�

=*="&�%!�%#�� 8���(� 1)� ��!�"&)�� ��!�"�!�%#� 8.�/</� �/� *�-�!)%� 3�*� )((�*!)%�� 8�45#4#�

56%"=-?� 3=*="&�%� 1)� 8�%�4� ")�8/9!�%#�#�� 8�%�4!�%#� (.9!/"&�� -)%)L� 1)� �(���%#�� )��

önemli gös()%5)8�� .!"/-(/%� q���!<#*� �ww��� |-10). >/� �+#&��� &)')%!)�&�%�!)<)*� .!/%8��

�8"��!#� ��%�4� *=!(=%=�=�� ()")!!)%����� &)� `j; 4=$4#!&�� >/%8�� 1)� &�%�)�&)� �(#!&#'#�

864!)�)��!�%;�>/��*��6�)"!��*=!(=%�")%*)$��&)�8/!(���1)�+)1%)8��&)*��)"�%!)%�8���(+#!�%#�

ve bilim ad�"!�%#�#�8�%�4!�%#���4�*#-#%���+�"&)��'#%!�"#-!�%&#%;�

I. Bayezid dönemin��� 6�)"!�� -�38�4)(!)%��&)�� Emir Süleyman (1402-11) ve U��&�%!#�

��&%�$�"� �!�� ��-�1 (ö. 1406) döneminde -��%!)%� 3�"�4)� )&�!"�-(�%;� I. Bayezid ve

6$)!!�*!)� "�%��=!)4"���#��8�%�4!�%#�&� -��%� 1)�"=$�')��=4=*�6�)"� 1)%�!"�-(�%;� Emir

�=!)4"���#�� "��4)(��&)� Q)%"�4��� >)4!�'�’�&)�� 5)!)�� -��%!)%��� �/!/�&/'/�

bilinmektedir2. �=$)�!)"�-� .!&/*!�%#� �-%)(� ")<!�8!)%��&)� 3��)�&)!)%� -�%*#� 864!)%*)�?�

-��%!)%�&)�-��%!)%�.*/4�%�*�")<!�8��%)�*!)�&�%"�-!)%&�% (Tekin 2004: 506).

`j;4=$4#!#�� �!*� 4�%#8#�&�� )&)��4�(� �!��#�&�� )�� 3�%)*)(!�� &6�)"� ��;� �/%�&� q`��`-51)

dönemidir. )�=$� �)1J4I����� )8)%!)%���� (��#"�4��� ���&.!/�&�� �64!)8��)� $)�5��� ��%�

&6�)"��� 4�-��"�8#� �8!#�&�� �8"��!#� 8�%�4� *=!(=%=�&)� &)� )&)��4�(#�� �)� *adar

6�)"8)�&�'����� *��#(#&#%;� ���%� 4�$��� �!*� �8"��!#� 8/!(��#� .!��� ��;� �/%�&?� )&)��4�(�?�

"=$�*� 1)� ��!�")� �!5�� &/4�%�*?� 8���(+#!�%#� 1)� �!�"!)%�� *.%/"/-?� .�!�%�� 6$)!� "��-!�%�

��'!�"#-(#%3. ��/�� �8()&�'�� *�(�9!�%#� 4��#�&�*�� -��%� 1)� 4�$�%!�%�� ()%<=")� )((�%")8�,

��!�"8)!�(.9!��(#!�%�4�9"�8#?�8�%�4#�#����%�.*/!�3�!��)�5)!")8����8�'!�"#-?��/�&��8���(+#�

1)���!�"��&�"!�%#�#���8"��!#���%�4#���5)!")8����8�'!�"#-(#%�q�)*����ww���j``-13).

��;� �)3")&���� 3=*="&�%!#'#4!�� ��%!�*()� 8�%�4� 1)� 3�!*� *=!(=%!)%�� �%�8#�&�*�� �4%#"�

�)!�%5��!)-")4)� ��-!�%;� �69%=!=�4)� 56%)?� 3�!*� *=!(=%=� *�%-#8#�&�� 8�%�4#�� ()"8�!� )((�'��

yüksek kültür II. Mehmed döneminde )��4=*8)*�&)%)<)4)�1�%#%� q���!<#*��ww���`�x;� II.

�)3")&?�4=*8)*�3=*="&�%!#*�&)')%!)%��4��#�8#%��*=!(=%�1)�8���(��.!���&=-*=�!='=��!)�

1 ��&%�$�"� U��&�%!#� �!�!� �4%)((��� ��-���#�� �=4=*� .'!/� .!��� �!�� ��-�?� ���&.!/�4�� 5)!)�� ��$)%/�I�&)%1�-!)%)� *)�&�� �&#�#� (�-#4��� ��%� $�1�4)� ()8�8� )("�-(�%;� >/� &)%1�-!)%��� 4�9#�#�� *�!)"� �-!)%��&)� +�!#-(#'#�&=-=�=!=%;� � �8"��!#� 8=8!)")� 8���(#�#�� 6�<=!)%�� .!�%�*� *��/!� )&�!)�� �/� 6%�)*?� U��&�%!#� �!�� ��-���#�?�&6�)"��&)�8���(�*.%/4/</8/�.!�%�*�)(*���.!&/'/�/�568()%�%�qU.%/"��ww�����x;2 >/�-��%!)%��%�8#�&���3")&I�q6;�`�`�x?� �$"��1)��hmedi Dâî’dir (Tekin 2004: 508).3 >/�&6�)"&)���;��/%�&�#��"�3�4)(��&)*��-��%!)%&)����$#!�%#?��)43I?���"I?�>/%8�!#���**�-���LI?� �88��?�Ali Çelebi Atayî, Zarifî, Nücûmî’dir (Tekin 2004: 513).

45

d)� ��%� +.*� �%�-(#%"�4�� *.�/� .!"/-?� &6�)"����� .!�4!�%#� (�%�3+�?� 8���(� (�%�3+�� 1)�

8.84.!.5!�%� (�%�L#�&��� ��<)!)�"�-(�%;� ��%�3+�� W;� >����5)%?� ��;� �)3")&� &�3�� -)3$�&)�

�*)�� ����8��&�� 1)� 9�&�-�3!#'#�#�� �!*� 4#!!�%#�&�� &�%�)�&)� �(�!4��!�%�!�� 4�9"#-� .!&/'/�

kültürel ()"�8!�%#� �!)� 8/!(��#�� ��(#� 1)� &.'/� �%�8#�&�*�� *=!(=%� �!#-1)%�-���� �)� *�&�%�

6�)"8)&�'���� �+#*!�%;� �(�!4��� 3="���8(!)%&)�� N�rviaco &���<.��� 1)� &�')%� �(�!4���

��!5��!)%��&)�� �."�� 1)� �1%/9�� (�%�3�� �!)� �!5�!�� ��!5�!)%� �!#%;� ��%�4#�&a Cenevizli,

W!.%��8�!#�1)�Ragus�!#�&��#-"��!�%#�3�"�4)�)&)%;���;��)3")&������!�"�1)�8���(��1)%&�'��

6�)"?� .�/�� +)-�(!�� &�!!)%&)� 4=$!)%<)� <.'%�L4�?� (#9?� (�%�3?� L)!8)L)� 5���� ��!�"� &�!!�%#� �!)�

ilgili *�(�9(��� .!/-(/%&/'/� kütüphanesi �!)� *��#(!��#% (Babinger 1953: 44-51; Yücel-

Sevim 1991: 93). �=(=93��)8��&)� �/!/���� *�(�9!�%� �%�8#�&�� ��(��-#� �/*�&&)8�!)%?�

.")%.8�/�� )8)%!)%�?� ���-�� ������#�� (#9� *�(��#� Kanun fi’t-�����#�� +)-�(!�� �%�9+��

*.94�!�%#� 1)� Ragus��&��� 5)(�%(�!"�-� +)1�%�!)%�?� �8(���/!�&�� 3�$#%!��"#-� �/���<�� )!�

4�$"�!�%#� 4)%� �!#%;� �8(���/!�&�*�� ��**�-3��)&)� 8�&)<)� )&)��� )8)%!)%� &)'�!� ��!�"8)!�

*�(�9!�%�&��6$)�!)�()$3�9!)�)%)*�<�!(!)�"�-(�%1 >/�&6�)")���(�*�(�9!�%#��*�"�!)%�����&)%��

&#-� *�9�*!�%#�&�?� (#9*#� +�'&�-#� ��"/%!/� 1)� �=%*")�� <�!(!)%��&)� */!!��#!��� 3�41���

"=<�&)!)!)%���� 568()%)�� 8=8!)")!)%?� �!)(!)� 4�� &�� � *�!#9!�� 4�9#!"#-(#%;� >/� (�8�%#"!�%#�

�8(���/!��� (�-#4��� �=%*")�� "=<)!!�(� 1)� 3�((�(#�� Q#4�8)&&��� )!-�8L�3��I� .!&/'/�

&=-=�=!=%;� U.'/� �/!(��� �)3")&� �+��� 3�$#%!��"#-� ��%� 5%/9� *�(��#�� &#-� 1)4�� �+�

*�9�*!�%#���*#%"#$#?�4)-�!�&)8)�!��1)4��&=$�*�&�L)?�&)8)�!��8�()�?��9)*!��9�"/*!/?�+�$5�!��

&.*/"�!�%#��&��*�9!��&#'#� 56%=!=%� q���� �� ���{?� �;� ���{?� �� ��{wx� � (���#�&#� `||���

no.31-3; ���#�&#�2002: 843- 846; Renda 1999: 9).

�4�#�$�"��&��&6�)"���&)1!)(��&�"!�%#�&�����3"/&?���%�"�����)3")&?�W)��%I-zâde

�3")&?�U��&�%!#�$J&)� ��%�3�"�1)�Veliyüddin-zâde �3")&?���������-�?�N)$)%I���8#"�

��-�� 5���� �!�"� 1)$�%!)%?� 3)"� �8"��!#�&�*�� 3)"� &)� &#-�%#&��� 5)!)�� -��%!)%�� 3�"�4)�

)("�-!)%&�%;� �ehzadeler sancaklarda görevliyken )(%�L!�%#��� -��%� 1)� �!�"� �&�"!�%#�#�

(.9!�4�%�*�*=!(=%�1)�8���(!���+��+)�*)�&�!)%����46�)(�")�3�$#%!�"#-!�%&#%�(U$/�+�%-#!#�ty:

591-92).

>64!)���%�.%(�"&��4)(�-)�� II. Mehmed’in, �8"��!#�*=!(=%�1)�8���(#� �+��&)*��(�%�3��4)%��

ile ilgili en a4%#�(#!#� +�!#-"�4#�Prof Dr. Julian Raby 4�9"#-(#%;� �$#%!�"#-�.!&/'/��!-

1 II. Mehmed hazinesi için hattat Ahmed b. Ali el-�)%J5I�(�%�L#ndan kopya edilen Fevâ’id el-Giyâsiyye bu.%(�"&��3�$#%!�����)8)%!)%&)����%�&�%�q�4%#�(#!#���!5���+���>*$;����#�&#�`|�������x;�

46

Q%��� �/%<.;� �)3")&� (3)� N.�¦/)%.%� �8� �� ��(%.�� .L� (3)� �%(8� .L� N3%�8()�&."K� �&!#�

&.*(.%�� ()$����� ���(%.�� .L� �/%*8� ®� W.%)�5�)%K� ��-!#*!#� �;� �6!="=�&)� ��;� �)3")&����

6$)!��!5���!��!�%#�4��# 8#%��3�!*#���*�%-#�8.%/"!/!/*!�%#��)(�<)8��&)�4=%=((='=�L��!�4)(!)%�

��!�(#!�%�*?� &.'/-��(#� *=!(=%)!� ��!)-�"���� �=�4)8��&)� (.9!�4��� *�-�!�'�� � �%&)!)�"�-(�%;�

Q)�+� 4�-!�%&��� �(���%)�� "�&�!4�!�%��.!��� (/(*/8/?� (�8!�*� 3�!��&)� %)8�"!)%� 4�9"�8#�1)�

*#!#+� *#�#� 4�9#"<#8#� .!"�8#� .�/� 8���(�� 4�*!�-(#%"#-?� &6�)"��&)� 8���(�� 1)� 8���(+#4��

&��"�� &)8()*� .!"/-� ve �/� &)8()'���� �*�-�8)!K� 1)� �3�!*K� �&#��� 8=%&=%"=-(=%; Böylece

*)�&�� �!5�� �!��!�%#� �!)� 3�!*#�� %)L�3#� �+��� 4�9(#'#� +�!#-"�!�%� ��%��%���� &)�5)!)"�-(�%; Bir

(�%�L(��� �(�!4��&��� 8���(+#!�%� 5)(�%(�%*)�� &�')%� 4��&��� W�(�3� �=!!�4)8�� 5���� 4�9#�

*."9!)*8!)%��1)�U���!���6-*�5����&.'/�)(*�8����3�88)((�%)��4�9#!�%����-��)((�%)%)*��8(���/!�

-)3%����� 5)��-!)")8���� 1)� 5=$)!!)-")8���� 8�'!�"#-(#%;� ��;� �)3")&���� 3�"�!�'�� 8�&)<)�

resim sanat#� �!)� 8#�#%!��"�"#-?� �!5�� �!��!�%#� ��(�*� &6�)"� (�%�3� ve Batlamyus

<.'%�L4�8#�&��� *#!#+!�%?� �%.�$!�%� 1)� *�*"�<#!#'�� *�&�%� 5)��-� ��%� �!���� 4�4#!&#'#�&���

�.'/�1)�>�(#�&�����%�+.*� (�%�3+�?���!�"��&�"#�1)�<.'%�L4�<#4#�3�"�4)� )("�-(�%;� �((��

4����<#!�%#� 3�"�4)� )(")8�� =!*)8��&)� 3.-� � *�%-#!��"�"#-?� ��.��"� (�%�3!)%&)� ��;�

�)3")&�����/�(/(/"/��4��¥��&���5)!)����%�'�)(��$�4¥&)&�%?���/���çün ilerü zam¥�&�*��

�)%)*)(�4.*&/%K�<="!)8�4!)�)!)-(�%�!"�-(�%;�����4?�"�(.!.V�&)��8()&�'��-)*!)�5�%)��!)��)8*��

��%� &)��$� (��%#8#� .lan Proteus’a1 �)�$)((�'�� ��;� �)3")&’in, Gazi Sultan, Bizans

�"9�%�(.%/?� �*���1)��6�)8��8�#��3="���8(�9%)�8!)%�����*�-�!�'��&)�3�%)*)(�)((�'���?���%�

*�%�*()%&)��&�')%��)�*.!�4<��5)+)��!&�'�����)!�%(�%;� )"�fatih ve 8�1�-+#?�3)"�alim, hem

hümanist, hem de 8���(�3�"�8��46�=4!)��=8!="���1)� #%�8(�4���&=�4�8#�&���!5��+)*)��

��%�3=*="&�%�.!"/-(/%�(Raby 1980: 305-320).

>/� &6�)"� %)8�"� 8���(#� .!&/*+�� )*!)*(�*� ��%� 4�9#&�&#%;� Constanza de Ferrara, Gentile

>)!!����5�����(�!4���8���(+#!�%#���8(���/!���5)!")!)%��8.�/</�4)%!��8���(+#!�%!���%�!�%#�&��

��%�)(*�!)-�"�&.'"/-(/%;�Q)!��.!/!/��/8(�L��Âlî’nin2 (ö. 1600) !�����-i Hünerverân

�&!#�)8)%��&) ��;��)3")&�&6�)"��&)��������1)����!�$�&)��3")&�����&#�#�1)%�%;�������#�

�*��4����<#�8���(+#�#��+�!#-(#%&#'#�1)�.�/��&�� ���!�$�&)��3")&���)'�((�'����!�(#!#%� (Ali

1 �4%#�(#!#���!5���+����*$;���)%%)�Q%�"�!?!�.�������jU�$1$/�6"���������?�qU)1;��)15����"5=+x?��8(���/!�1997: 696-97.2 Mustafa �!�?�(�%�3+��1)�-��%&�%;��/3()")!)�� .<����&)((���L)�&��4)�8/�/!"�*�=$)%)?�>�'&�(�&)L()%&�%#��*)�� � *�!)")� �!&#'#� q��8��� `j��x� )8)%��&)?� 4�$#� (�%�3�� �!)� =�!=� 3�((�(?� ��**�-?� "=<)!!�(� 1)� 3�(�8���(+#!�%#�&������38)&)%�q�=(=*.'!/�`|�|���`�-21).

47

1926: 68). ���4�)� 56%)?� ���!�$�&)����� 8/!(��#� .(/%/%*)�� 568()%&�'�� 9.%(%)8��&)1,

“`j;4=$4#!� �(�!4��� 9.%(%)<�!�'����� 8/%)(� �)(�"!)")� *�45#!�%#� �!)� geç dönem Timurlu

8/!(����)(�"!)")�5)!)�)'���%�8#�&�*��5)%�!�"K� 4��8#(#!"#-(#%;��.%(%)����3)"�&.'/�3)"�

&)� ��(#� =8!/9!�%#�#� 4��8#("�8#?� W�(�3���� 8�%�4#�&�*�� *=!(=%)!� +.*� 8)8!�!�'��� ��%�

g68()%5)8�&�%;� ���!�$�&)����� Timurlu biçimini benimsemesini II. Mehmed ile Hüseyin

>�4*�%�� �%�8#�&�*�� 9.%(%)� &)'�-�"��)� 1)� ��"/%!/� %)88�"!�%#�� 8�%�4#� $�4�%)(� )("�-�

.!"�!�%#�����'!�%;��8"��!#� 8�%�4#�&��8�4#!�%#� 5�&)%)*� �%(��� �%��!#�/8(�!�%#�� �/!/�&/'/�

4#!!�%&��4�9#!����/�%)8�"?��4�#�$�"��&��W�(�3�(�%�L#�&���56%)1!)�&�%�!)��&.'/!/�3�((�(?�

"=$)33�9� 1)� "=<)!!�&!)%��� ��**�-3��)de 3�$#%!�&#*!�%#� )!� 4�$"�!�%#�&�� ��8#!� )(*�!��

.!&/*!�%#�#�&��4��8#(#%��q���4��www���w-71).

II. Mehmed döneminde, Timurlu *=!(=%� 1)� 8���(#4!�� .!��� )(*�!)-�"�� ��%� ��-*�� �+#&���

1/%5/!�4����%�-(#%"�<#��8)��%.L;��%;�Q6�=!��)*���&�%;�>/�&6�)"&)*�� �!5�4��-64!)��L�&)�

eder:

“��)�uh (ö. 144��{� $����� <������� �j/� ������ � ��"�� �$�$�� �1�"� <#�$%U-

U����� !��U�%���� ���������� �$��� � +������ &������� #��"�� .�&��&.��/� �U������

$�����<������%����'�^��������#�&�{��"��)������#����Nevâyî’nin (ö. 1501)

��.%.���� ����1�� )�� +������ )�� #� �$��� &�������� ���� ������ '�#�1�� ����

�"�"&�������#�/�(�.�)��"�.���!)�#�#j����#�#���^���)���������#"�"����

&����>�����j/�������Nevâyî%������������#��."���"�� ��.%.����&����.��#�/�+&.�

bu yüzden ��/�$U���� #����.� .���)^�����#�� Sehi Bey’in tezkiresinde “aceme

'�..�{� ���#��'�#�}� &����#��� ���#����#�^�1"��U���)�#������� ��.� �

Semerkand gibi Timurlu �$�.$�� ���U���#��/� ����� +���%�� '�#�� �"� &��������

^�1"� �U� Nevâyî � >���� ��� 'j�$&.$����� U���#����/� �$��� #����.��#�

Nevâyî’nin etkisi büyüktür. Böylece Horasan ve Maveraünnehir’deki

?�1�.�����������$�.$���#����.������������U��������^���������+����#����.���

�$�.$�$� ��&.�� (�.�)� ������ $U�� [������� "������ � ����.^�������� .�����&�

�j���� [���������� �����.{� ������ '$^{� �$�.$�� � ����..� yüksek bir seviyeye

"��&��&�������"��$���#�.������#������ �#��� #����&��#��/� �..��#�������

��{�j�������������&��#�� �����������#�����{� ������)��������"��$�.$��$1$�$�

1 TSMK, H. 2153, 10a.

48

kabul ettikleri Timurlu #�.���� ���� j�^$&��{� �������� [�.�� ����%#��

����..������� �$�.$�� � �#���.�� )�� ����#�� '^��� ^���&��&���#��/� +&.� �"�

�$U#�� (�.�)� #���#� +���� #����.���� � +���%�� #"�"���� )��������� �$�$��

���".�����"��&��&.��/” (Tekin 2002: 516).

�!I��I%��)1J4I����� ��;��)3")&�&6�)"��&)�+.*� �4�� (��#�&#'#�#� 568()%)��&�')%���%���!5��

�-#*� U)!)���&)�&�%; II. Mehmed���� 8�&%�$�"!�%#�&��� � �&�I "�3!�8#� �!)� -��%!)%� 4�$���

��3"/&���-���#� q6;�`���x?��)1J4I��!)�")*(/9!�-(#'#���!�(#!"�*(�&#%�qU�1/-.'!/�`|�{��

76).

�)�%�$�&)��$/�� �8���#��8�%�4#�&��)8�%�.!���4��&��.���8#'#����4�$�%��)43$�&)���&�)!�

Rezzak, daha sonra II. �)3")&�)� 8/�/!��� U�'�(�4� �=%*+)8�� 1)� �45/%� �!L��)8�� �!)�

4�$#!"#-� -��%!)%&)�� .!/-��� ")<"/�4#� *.94�� )("�-(�%;� II. Mehmed’in tarihçileri

�8"��!#!�%’#�� �%(�� �84�� �!)� �(�!�%#��� �!�-*��� ��'!��(#!�%#� �)!�%("�-!)%?� �**.4/�!u ve

�1%/9�� ()3&�&�� .!&/'/� $�"��?� �8"��!#!�%� Timurlu �*%���!#'#�#� �%�-(#%"�*� �+���

<)8�%)(!)�"�-!)%&�%;� >/� 8�4�8)(� Timurlu!�%#�� &=-=-=4!)���!)� 5)+)%!�!�'���� 8=%&=%"=-(=%;�

�.'/��=%*+)8������ )&)�I� &�!� .!�%�*� )(*�8�� 6$)!!�*!)�>J�=%���3� 1)� �8"��!#� *=!(=%=�&)�

hi88)&�!"�-(�%�q�.5)%8�`||���j�|x;

>�(#4�� 1)� 8���(#��� &/4&/'/� �!5�4�� &.'/� �+�� &)� <��!#� (/(��� ��;� �)3")&���� &.'/�

=!*)!)%��&)��8���(+#�1)���!�"��&�"#�5)(�%tt�'����!���%; �!���/-+/��/�!�%&�����%�&ir. Ünlü

�%��!#�-��%�N�"I’yi (ö. 1492) &)��!(#� ve �%"�'��!�%�56�&)%)%)*��8(���/!���&�1)(�)("�-(�%;�

>/� &6�)"&)*�� 9.!�(�*� 5)!�-")!)%&)�� ��%�� &)� �$/�� �8���#�� .'!/�/�� ��;� �)3")&����

*#$#4!��)1!)�")8�&�%;�>64!)<)?��**.4/�!/!�%�#��*�(�9�8���(#�")%*)$��.!�����%�$?��8L�3��?�

�)�%�$� 5���� ")%*)$!)%&)�� 8���(+#� �*#�#� .!"/-(/%;� ��. Mehmed, Akkoyunlu Yusufça

��%$��&��� )!� 4�$"�!�%#� �8()"�-?� ��%�$�&�� %)8�"!)�)�� ��%� ��$�"I Hamse’si1 Fatih’e

�&��"#-(#%; �8(���/!� ��**�-3��)8��&)?� )&)��� 1)� ��!�"8)!� *�(�9!�%#�� ()$3�9!�� *.94�!�%#�

4�9#!�%�*�&)%��1)�<�!(�*�9�*!�%#��)$)�"�-(�% (���#�&#���ww���846; Renda 1999: 9).

��;��)3")&� �8(���/!�/� �!"�&��� 6�<)� ��-*)�(� .!��� &�%�)�&)� &)� ��%� %)8�"� �(6!4)8�����

1�%!#'#���!��")*()&�%;�>/�&6�)"&)�&�%�)�&)�3�$#%!�����*=+=*��.4/(!/�1)�)&)���*.�/!/�

1 TSMK R. 862

49

4�$"�!�%&�� ��%�$!#� ��**�-!�%#�?� Timurlu ve Türkmen resim üslubunu görmek

mümkündür. �4�#� $�"��&�� �"�84��&�� &�� %)8�"� L�a!�4)(!)%�� 8=%"=-(=%;� H�$#%!�����

%)8�"!�� 4�$"�!�%� �%�8#�&� 1�;� 4=$4#!� -��%!)%��&)�� �3")&I’nin (ö. 1414)

+���#��âme’sinin tezhipli ve "��4�(=%!=�*.94�!�%#?�`�jj-56’da Edirne’d)�3�$#%!��&#'#�

&=-=�=!)�� Tebrizî’nin Dilsuznamesi (OBL, Ms Quseley 133), 1466’da Amasya’da

3�$#%!����� Cerrâhiyetü’l-hâniyye (PBN, Suppl Turc. 693 ), 1450-�w� �%�8#� &�%�)�&)�

3�$#%!��&#'#�&=-=�=!)��Külliyat-��5�.��� q������;�|�|x�4)%��!#%� qU�'"���`|�`�����-

�w���(#!�`|����`w{-7; Grube 1981: 52-54; >�'<#�`|�|�����#�&#�`||{���-10; Mahir 2005:

42-44x;� �.9*�9#� ��%�4#��&�*�� ��**�-3��)4)� �8)� >���� ��**�-�#�� ��-*��!#*� )((�'�?�

�(6!4)&)�4=$)�4�*#��8���(+#�1)�6'%)�<���!)�+�!#-(#'#���!��")*()&�%�q��1)%�`|j���{-9). Bu

dönemde sadece Timurlu resim sana(#� ()*� *�4��*� .!�%�*� )(*�� )(")$;� >/� %)8�"!)%&)�

�8"��!#� *�%�*()%���� 4��8#(��� 6$)!!�*!)%� L�5=%!)%&)*�� 8)%(� *.�(/%!�%?� ��8��� �.4/(/�&��

(�81�%�)&�!)�� �%����(*�!)%?� �=%*�*�&#����-!#*!�%#� �*)�?��8"��!#���%�4#��&��3�$#%!�����bu

4�$"�!�%#�� %)8�"!)%��&)� �4�#� $�"��&�� ��%�*.4/�!/� �=%*")�!)%�� &6�)"��&)� ��%�$� 4��

&��>�'&�&�(��+�!#-"#-�.!�����**�-!�%#��=8!/�/�&��56%=!=%�qU�'"����ww����|�x;�

II. >�4)$�&?� (#9*#� ����8#� ��;� �)3")&� 5���� -)3$�&)!�'��&)�� �(���%)�� ��!�"?� 8���(� 1)�

)&)��4�(��!)�4�*#�&����!5�!)�"�-(�%;�Amasya’&��1�!��.!�%�*��/!/�"/-?�)(%�L#���-��%?�*�(�9

1)�8���(+#!�%#�(.9!�"#-(#%;���;��)3")&����6!="=�=$)%��)��8(���/!���5)!)%)*�(�3(��5)+"�-?�

��%� 8=%)�*�%&)-��N)"� �!)��%�!�%#�&�� (�3(�"=<�&)!)8�� 4�-��"#-(#% q���#�&#�`||{��`�-14;

Atik 2001: 106).

Bu dönemde Osman!#� ��%�4#��&�� )&)�î hayat son derece renklidir. Dönemin

1)$�%!)%��&)����������-���#��q6;�`��{x�1)��3")&���-���#��q6;�`�|�x����-#�#�+)*(�'���/�

3�%)*)(� 8.�/</� ��%+.*� -��%� 1)� 4�$�%� 3�"�4)� 56%"=-(=%;1 >/�/�� 4��#� 8#%�� Nevâyî’nin

1 �8"��!#� (�%�3+�8�� �%.L;� �%;� �;� ;� �$/�+�%-#!#?� �/� &6�)"!)%&)*�� )&)��� 3�4�(#� ��8"��!#� ��%�3�K� �&!#�)8)%��&)��4%#�(#!#�.!�%�*���!�(#%;��6�)"���1)$�%!)%&)����������-��Tazarruat ve Tezkire-i Evliyâ�4#�*�!)")��!"#-?�4)(�-(�%&�'����%�+.* 6'%)�<��8)�)��4!)�3�!*�1)�&)1!)(�)%*��#��%�8#�&��� .<����-�K�.!�%�*���#!"#-(#%;����)� ��%� 1)$�%� .!��� -��%� �3")&� ��-�?� �8"��!#� �=%*+)8����� */!!���%�*� *)�&��&)�� 8.�%�� 5)!)�� �8�!I?��.�4�!#� ��$�"I?� �)3$�&)� N)" 5���� -��%!)%�� )(*�!)"�-(�%;�Q�$)!� 1)� ")%8�4)!)%�4le ünlü Necatî (ö. 1508) 3)"� ��8(�".�/� 8��<�*� �)4�� .!��� �)3$�&)� ��3"/&�/�� ��-��<#8#� .!"/-?� &�3�� 8.�%�� �8(���/!��� 5)!)%)*�Divan-#� 3="J4/��&�� *�(�9� .!"/-(/%;� �&��<�*!�� �$/�� W�%&)18�K� !�*�9!#� W�%&)18�-i Rumi (ö. 1508 civ.), �)��'�U ve Divan sahibi Mesihî (6;�`j`�x���;�>�4)$�&����3�"�4)8���!(#�&�*��-��%!)%&�%;��)8�)1��(�%$#�&��eser veren Hamdullah (ö. 1508), Leylâ ile Mecnûn ve Yûsuf ile Züleyhâ4#�*�!)")��!"#-(#%;����%��3I����� $�������������?���-��<#�1)�*�$�8*)%��J<�-zâde Cafer Çelebi’nin Hevesnâme’si 16;�4=$4#!#���!*�4�%#8#�&��4�$#!"#-�)8)%!)%��%�8#�&�&#%;�>/�&6�)"&)�"��$/"�1�*�4���")!)%�&)�56%=!=%;����.9!/� �8�!�����?��)"�!��)�8���� &)��$� 8�1�-!�%#�#� ��!�(��� .�� ��%� ���� �)4�(!�� ")8�)1�8�� 1)� &�%�)!�� N)��������� >.8���&�� ��1/&�

50

Anadolu’daki etkisi II. Bayezid dönemi�&)� &�3�� 4.'/�� 3�88)&�!�%;� Herat ile kültürel

�!�-*�!)%&)� �/!/���� �8"��!#� +)1%)8�?� U�'�(�4<��4�� &�� 4����<#� &)'�!&�%;� >/� &6�)"&)�

>/%8�!#����&I�q6;�`jj�x��!)�>)3�-(I�q6;��x� )%�(���5�&�9�&6�=-!)%��&)?�>�8I%I1 (ö. 1534-5)

�8)� ���&.!/�4�� 4)%!)-")4)� 5)!�-inde Nevâyî ve çevresinden haberler getirir. Nevâyî

Sultan II. Bayezid’e (s. 1481-`j`�x� .(/$� =+� 5�$)!���� 56�&)%"�-?� %�1�4)te göre de II.

>�4)$�&?� �3")&� ��-��&��� q6;� `�|�x� �/�!�%�� ��$�%)� 4�$"�8#�#� �8()"�-(�% qU�1/-.'!/�

1976: 77, 79).

Sultan II. Bayezid &6�)"��&)��8"��!#�*�(�9� %)8�"!)")<�!�'�� �!)� �!5�!��.!�%�*?��8"��!#�

8�%�4#� &#-#�&�� 3�$#%!��#9� 5)!)�� resimli yazmalar#�?� 8�%�4� ��**�-3��)8��)� )(*�8��

(�%(#-#!"�$&#%;� >/�!�%&�����%�� �)1!�����)"8)&&��� �/3�"")&� �8�%� )!-Tebrizî’nin (ö.

1382-��x�4�$"#-�.!&/'/�Mihr $�!$&.��2 �&!#�)8)%���%)8�"!��*.94�8#&#%; �+��&)�``�%)8�"�

�/!/�����/�4�$"�?���%�$�&���**.4/�!/��=%*")��8���(+#!�%�(�%�L#�&���3�$#%!���%�*��`�

*�"� `����&)� ��;� >�4)$�&�)� 8/�/!"/-(/%� q����� �;� �j{�x� q�(<3./*��)� `|�`�� |-22;

���#�&#� `||��� ��{). Bu yazma dönemi�� 8�%�4� *=(=93��)8��&)?� 3�$#%!����� &�')%�

4�$"�!�%��+���6%�)*�.!/-(/%"/-(/%;�

Bu dönem resimlenen yazmalar genellikle edebi konuludur. �8!/9� .!�%�*� +.'/� `j;

4=$4#!��=%*")��üslubunun �$!)%����4��8#(#%, m�"�%��*/%/!/-!�%�1)�&.'��(�81�%!)%��&)���(#�

8���(#� )(*isini gösterir. ��<�*� %)8�"!)%&)*�� *#4�L)(?� (�9� 5���� �4%#�(#!�%&�� �8"��!#�

*�%�*()%��&)�6��9!����+#*"�4����-!�%;��8"��!#���**�-3��)8�����5)!�-")4)���-!�&#'#��/�

&6�)"&)� )%�(�1)���%�$�6%�)*!)%����<)!)�)%)*�4)%!��8���(+#!�%�4�$"�!�%�3�$#%!�"#-(#%;�Bu

yazmalar �%�8#�&�� >�&9�4�#�� )8)%�� Kelile ve Dimne’nin `�|j� (�%�3!�� *.94�8#� q>���?�

Ms. 51.34), Dehlevî’nin eseri &.�<)�&.’in 1498 (�%�3!��*.94�8#ndaki ekleme resimler

(TSMK H. 799)3, Hatifi’nin eseri Hüsrev ü �����’in 1498-||� (�%�3!�� *.94�8#� (NYMM,

��-���#�� 8�1�-#� �!)� �!5�!�� .�� �)-� ���� �)4�(!�� "��$/")8�?� ��%#� �)"�!���� ��;� >�4)$�&��� �(3�L� )((�'��Selâtinnâme�8�?� ��$I����� ��3�!.'!/� �!�� >)4���� �*#�!�%#�#� ��!�((#'#� .��)-� ���� �)4�(!�� ")8�)1�8�?� �)%)$!����&/%%�3"������� �������?���;�>�4)$�&��&#���*�!)")��!&#'#?��&�!)(?��*#!�1)��!�"&)���ahseden Nahlistan�&!#� )8)%!)%�� �/�!�%� �%�8#�&�� 4)%� �!#%;� �4�� ��%� )'�(�"� 56%)�� 8/!(��?� ��&!IK� "�3!�8#4!�� �=%*+)� 1)� W�%8+��-��%!)%�4�$"#-(#%�q�$/�+�%-#!#�(4�����?�j|�-594).1 >�8�%I�5���� .%�8���&����8"��!#���%�4#���5)!)��-��%!)%?�4��!�%#�&��N�"��1)��)1�4���!)�.�!�%#���-!)%��&)�+�!#-(#*!�%#���&��%�(�18�4)�")*(/9!�%#�(�-#&#*!�%#���!��")*()&�%�q�.5)%8�`||���j�|x;2 Resimli Mihr-"�!$&.�� 4�$"�!�%#�#��!�8()8���+���>*$;����#�&#�`||�����j-78.3 �((�(� ��3"/&� ��%� �<� (�%�L#�&��� *.94�� )&�!)�?� 4�%"�� 8)*�$� %)8"��� �/!/�&/'/� &.� <)�&.’in%)8�"!)%��)� )%�(�(�� ��-!��"#-?� >/3�%��&�?� �)�%�$�&)� 1)� �8(����/!�&�� &)1�"� )&�!"�-(�%;� �)3!)1î3�"8)8����� %)8�"!)%��&)� �*��<�� 5%/�/� .!/-(/%��� �/� =8!/9?� ��;� >�4)$�&� &6�)"��&)� 56%=!=%;� ��"�%�� 1)�"��$�%��)!)"��!�%#�&�*��=8!/9��8"��!#�".&�8#�#�4��8#(#%�q���#�&#��www��`j�-55).

51

69.��x?��)43I’nin eseri Hüsrev ü �����’in 1499 tarihli (UUL, �8;�)(��{x�1)�`{;�4=$4#!�

��-!�%#�&�� 4�9#!&#'#� &=-=�=!)�� q>�?� �%;� `�w`w?� W�Q� `|j�?� ���� ;� {�{x� *.94�!�%#?�

>/%8�!#� W�%&)18î’nin eseri Süleymanname’���� *.94�8# (DCBL, T. 406), Hamdullah

Hamdî’nin eseri Leylâ vü Mecnûn’un 1499-`jww� (�%�3!��*.94�8#� qN ���x?�W)%I&=�&-

&��� �((�%�#�� )8)%�� !��.��$%.-Tayr�#�� `jww� <�1;� �$#%!��"#-� *.94�8#� q�N��x� 4)%� �!#%.

�4%#<���/�&6�)"&)?�`j;� 4=$4#!&��3�$#%!��"#-�4�$"�!�%���8"��!#���**�-3��)8��&)�)*�

%)8�"!)%� 4�9#!&#'#� 56%=!=%;� >/�!�%� �%�8#�&�?� !��.��$%.-Tayr�#�� `�j�� (�%�3!�� *.94�8#���

&6%(� %)8�"� q>�� �%;� ``��jx� )*!)�&�'�� ��!��")*()&�%;� (Lamm 1952: 95-114; Minorsky-

Wilkinson 1958: 9-10; Atasoy-U�'"��� `|���� `�-20, �(#!� `|�w�� `{w-61; Grube 1981:

54-57; U�'"���`|����|�������#�&#�`||{��`�-15; Brend 2003: 297-8; And 2004: 37-9).

Bu dönemde �)1J4I�&�1��#�#��*.94�!�%#�&�����%��&)�>�4)$�&����.'!/��)3$�&)��.%*/(�

1)��%*�&�-#���4�!)�>)4��+���3�$#%!��"#-(#%;1 �.94���)3$�&)��.%*/(��!)��%*�&�-#���4�!)�

>)4����"=3%=�=�(�-#%�q�.5)%8�`||���j�|x

Dönemin tari3���� ��!�(��� �&%�8� >�(!�8I?� �)"�!9�-�$J&)?� �)-%I� 5���� 6�)"!�� (�%�3+�!)%?�

-)3��")<�!�*�5)!)�)'���� 4)%!)-(�%")&)�)(*�!�� .!"/-!�%&#%;� 1484-�j� 4#!!�%#�&�*�� .!�4!�%#�

anlatan manzum tarih �)���-i Melik-i Ümmî’nin içinde yedi resim bulunur (TSMK

H. 1123). Yazma4#�*.94��)&�9�"/3()")!)��%)8�"!)%����&)�3�$#%!�4���8���(+#���&/!!�3�

��**�-�(#% q>�'<#-���#�&#� �wwj�� �w�x;� ���#�&#?� �/� )8)%��� 8/!(��� (�%�L#�&���

görevlendirilen Melik-�� �""��&)�� �8()�)�� ��%� -)3��")� ".&)!�� .!���!)<)'���� �)!�%(�%.

�=!(=%)!�.%(�"#��<��!#!#'#?�`500-`jwj�4#!!�%#��%�8#�&��4�9#"#�8=%)����;�>�4)$�&��=!!�4)8��

�+��&)*�� <�"����� ��-�8#� 1)� &)1�"#�&�� �/%�8#� �+��� 3�$#%!����� �/%��?� 3�!#?� 8)<<�&)?�

kan&�!?��8*#?�L)�)%?�%�3!)?��1�$)�5����/8(�!#*�5)%)*(�%)���-!)%?��3�$#%!�4��!�%��1)%�!)�����"�

(/(�%!�%#�&��� (�3"��� )&�!)��!�%;� ��;� >�4)$�&� &6�)"��)� ��(� �)!5)!)%&)� 4)%� �!��� -��%!)%?�

��**�-!�%?�3�((�(�1)�4�$�%!�%��8"��!#�*=!(=%�1)�8���(#�#��*!�8�*�6�<)8��&6�)"����()"8�!�

)&)%!)%�q���#�&#�`||{��`j-16).

Yüksek saray kültürünün 4�45#�!�-"�8#�#�8�'!�4����8"��!#�3=*="&�%!�%#�&���&�')%���;�

�)!�"�.!"/-(/%;�I. Selim dönemi, siyasî �+#&���+�!*��(#!�%#��4�-��&#'#���%�&6�)"&�%;�II.

1 Tebriz, Kitabhâne-i Millî 2219

52

>�4)$�&����6!="=4!)���%!�*()���%�8=%)�-)3$�&)!)%!)�"=<�&)!)�)&)���;��)!�"?����&.!/�&��

1)�&.'/&�*��5)!�-")!)%)�de 8)4�%<��*�!"�"#-(#%;1

Sultan Selim &6�)"��&)� U�'�(�4� �=%*+)8�� 1)� �)1J4I����� )8)%!)%�� +.*� 9.9=!)%&�%;�

�8"��!#�)&)��4�(#�&��U�'�(�4<��-��%!)%�4�$"�*�".&��3�!��)�5)!�%;�>/�&6�)"&)��/!(���

�)!�"�&)�U�'�(�4<��5�$)!�4�$"�4#�&)�)%;� �L#$?���4�$I, Sanî, Selahî, Hazanî?��=*%î gibi

��%+.*��8"��!#�-��%��U�'�(�4<��-��%!)%�4�$�%!�%;��8"��!#�")&%)8)!)%��&)�U�'�(�4<��&)%8�

olarak okutulur2. Nevâyî etkisi sadece edebî eserlerde kendisini 568()%")$;� �4%#<��

dönemin tarihî )8)%!)%��&)�&)�)(*�8����568()%�%;��;��%5/�-�3?���=*%I-Bitlisî Selimnâmesi

ve Eserin Dili” ��-!#*!#� "�*�!)8��&)?� Selimnâme����� &�!� .!�%�*?� �!�� ��%� Nevâyî’nin

U�'�(�4<�� -��%!)%��&)�� )(*�!)�&�'���� �)!�rtir q�%5/�-�3� `|��: 56�� �%5/�-�3� `||��� `�-

19).

�)1J4I����� 8.�� �=%*+)� &�1��#� Fev;�idü’l-Kiber���� ��%+.*� �=83�8#�&�� � Sâkînâmesi de

bulunur (Kaya 1996: 657-696). Türk-�8!�"�*=!(=%!)%��&)�.!&/*+��6�)"!��4)%��.!����-%)(�

meclisleri ile i-%)(�J")!)%� %)8�"� 8���(#�&�� &�� 56%8)!� .!�%�*� �L�&)� �/!"/-?�

3=*="&�%!�%#�?� &)1!)(� 56%)1!�!)%����� 4�� � &�� 8.4!/!�%#�� �-%)(� 8�3�)!)%�� ��**�-!�%�

(�%�L#�&��� �)(�"!)�"�-(�%;3 N)1J4I����� ���&.!/�&�*�� -��%!)%)� �!3�"� *�4��'#� .!&/'/�

��%+.*� 6%�)*!)� 568()%�!"�-(�%;� >/�!�%&��� ��%�� &)� �;� �)!�"� &6�)"�� )&)��4�(#�&�?�

��J*I�J")K� (=%=�=�� �!*� .%�V���!� 6%�)'�����56%=!")8�4!)� �89�(!��#%;� &�%�)!�� �)1J�I� q6;�

1524) +&�.��� isimli eserini bu dön)"&)� 4�$"#-(#%;� Q)�)!!�*!)� �%��� 1)� �=%*�

)&)��4�(#�&��8J*I�J")��&#��!(#�&����!��)���/�)8)%!)%?��+*�&)�?��+*�4��8/����8�*�&)�?��+*��

+)-�(!)%��&)�?� �-%)(!)%&)�?� ")18�"!)%&)�?� 4)")*!)%&)�?� +�+)*!)%&)�?� "=$�*� �!)(!)%�� 1)�

+�!5#<#!�%&��� ��38)&)�?� �+*�� �!)� �!5�!�� &/45/� 1)� &=-=�<)!)%)� 4)%� 1)%)�� -��%!)%�

(.9!/!/'/�&���.!/-/%�qN��#"�`||���`w-11, 43).

>/�&6�)"�-��%!)%��&)���=*%I��;��)!�"�)�1)%&�'����%��%$-#�3�!&)?�

“�������&.���.����#���jU$�

��.��#��#�'�U��#�������jU$�

1 >/�&6�)"&)�&.'/�.!&/*+��*�%#-#*(#%;�>�!��&�'��5���� =8)4���>�4*�%���#��6!="=4!)���%!�*()�q6;�`jw{x���%�8=%)&�%��6!5)&)� �!)%!)4)���$�)*�3=*="&�%#��/3�"")&��eybanî ��?�>�4*�%���#��.'!/�>)&�=$$�"���#4)��!5�4)�/'%�(�%�*� )%�(��� 3�*�"�.!"/-?�>)&�=$$�"���1)�*�%&)-���/$�LL)%?� Safevî -�3#���3� �8"��!����4��#���8#'#�#%;��ncak bir süre sonra ��L)1I�3=*="&�%#���3��8"��!� )%�(�#��!#%�1)��;��)!�"�����)�%�$����-5�!��ile birlikte güç dengesi tekr�%�&)'�-�%;�(Aka 2000: 103-105). 2 �4%#�(#!#���!5���+����*$;��!��W;���%�"��.'!/?�Türk Dili?��8(���/!?�`|�|��|w;3 >/�*.�/��!)��!5�!���4%#�(#!#���!5���+���>*$;�>6!="���

53

Türkî dir min revân Nevâyî gibi

Fârsîde hemân Binâyî gibi…”

&�4)%)*� �)1J4I����� .� &6�)"� �=%*� ")"!)*)(!)%��&)*�� -63%)(���� �4�� ��!&�'��&)�?�

*)�&�8����.�/�!��*#4�8!�4�%�*���%�6!+=�.!�%�*�*��/!�)((�'�����)!�%(�%�q�%5/�-�3�`||���`wx;�

���&.!/�&�?�-��%!)%!)� �!5�!��)8)%!)%���4�$#!"�8#�5)!)�)'������-!�(����)hi Bey, Nevâyî’yi

6%�)*��!&#'#�#��)!�%(�%�qU�1/-.'!/�`|�{���{-�����8)��`|�w��`�x;

&)��4�(� �!��#�&�*�� �/� )(*�!)-�"?� 56%8)!� 8���(!�%�� &�� 4��8#"#-(#%;� Sultan Hüseyin’in

6!="=�&)�� 8.�%�� )%�(�#�� �$�)*!)%� (�%�L#�&��� �!#�"�8#� q`jw�x?� �%&#�&��� ��L)1�� ��3#�

�8"��!���� `j`w� 4#!#�&�� )%�(�#� )!)� 5)+�%")8�?� �/� ")%*)$&)� �/!/���� ��$#� .%�8��!#�

8���(+#!�%#��1)���**�-3��)&)�3�$#%!�����%)8�"!��*.94�!�%#���)�%�$�)�5)(�%�!mesi sonucu,

`j;4=$4#!� 8.�/� Timurlu %)8�"� =8!/�/�/�� ��%� ")%*)$&)�� &�')%��)� (�-#�"�8#�#�

8�'!�"#-(#%;� �-()� �/�*=!(=%)!� .%(�"� �+��&)��)�%�$� ��**�-3��)8��&)� .%�8��!#� ��**�-!�%�

1)� &)')%!�� *�(�9!�%� �/!/�"�*(�4&#;� I. Selim’in 1514’de U�!&#%��� ��1�-#� ile Tebriz’e

5�%�-�?�8�%�4&���>�4*�%���#��.'!/���"/%!/!�%#��8.��-)3$�&)8�� � �>)&�=$$�"���#?�&)')%!��

4�$"�!�%# ve gözde 8���(+#!�%#� �8(���/!��� 4.!!�"�8#?��8"��!#� 8�%�4���**�-3��)sindeki

+�!#-"�!�%&��)(*�!��.!"/-(/%;1 �=(L=���-���#��Tevârih-i Âl-i Osman �&!#�)8)%��&), Sultan

�)!�"�����)�%�$�)�5�%�-��1)� =8)4���>�4*�%���#��.'!/�>)&�=$$�"����!)�(��#-"�8#�1)�.���

hediyeler sunm�8#?� �8(���/!��� 56(=%=9� .��?� (�3(#��� 4)��&)�� *�1/-(/%�<�'#� �!)� �!5�!��

vaadlerde bulun"�8#� ��!�(#!#%;� �4%#<�� Sultan �)!�"���� � U�!&#%��� ��1�-#��&��� 8.�%��

(=<<�%�1)�8���(*J%!�%&����*��4=$�3��)4���8(���/!���56�&)%&�'���)!�%(�!�% (Atik 2001: 218-

19). �;� ;� �$/�+�%-#!#��#�, Sultan Selim’in hizmetinde bulunan ve onun seferlerini

anlatan Haydar Çelebi (�%�L#�&��� 4�$#!��� Ruznâmesi’nden2 �*(�%&#'#��� 56%)� �/!(���

Selim, Tebriz’de sekiz-&.*/$� 5=�� *�!�%�*?� .%�&�*�� 8���(+#?� (=<<�%� 1)� /8(�!�%&��� �-)�

4�%�4�������3��)4���8(���/!���56�&)%("�-(�%�q�$/�+�%-#!#�(4����?��{|x; ��4#(!�%&��sarayda

=+=�"/8�11�%�.!"�*�=$)%)�`{���**�-#��56%)1�4�9(#'#���!��")*()&�%� q�(<3./*��)�1966:

20; Meredith-Owens 1963: 12��>�'<#-U�'"��-Renda-���#�&# 2006: 54-55).

1 >)&�=$$�"���#�� �)%��)%��&)� ��%� +.*� *�(�9� 5)(�%&�'�� ��!���%;� >/�!�%&��� ��%�?� `�|{� (�%ihli Emir Hüsrev Dehlevi’nin &.�<�)�&.���q����� ;�{�{x�.!&/'/�8��#!#%;�2 �4%#�(#!#� ��!5�� �+��� >*$;� �4&�%� U)!)��� �/$��")8�?� �$;� ��1/$� �)4")�.'!/?� �)%<="��� ��4#�!�%#�1001Temel Eser No.73, Ty.

54

>=(=���/�5)!�-")!)%��8"��!#� %)8�"�8���(#�&��*6*!=�&6�=-="!)%)�8)�)9�.!/%;��8"��!#�

dönemi Ehl-�� �%)L� &)L()%� *�4#(!�%#� ��<)!)�&�'��&)?� )�� )8*�8�� �<�*� `j�{�&��� *�!��� �/�

�)!5)!)%&)�?� �(!/*�)!�� ��1�-#��&��� 8.�%�� q`���x� 8�%�4�� �%��� 1)� �$)%��4<���&���

8���(+#!�%#�� 5)!&�'�� ��!�-#!#%� q�)%�+� `|j��� �-7). ��%�$�#� �**.4/�!/!�%�&��?� )%�(�#�

Timurlular’da�� �!��� ��3� �8"��!���� �)�%�$�&)*�� 8�%�4#�&�� �/!/���� /8(�� 8���(+#!�%#�� 1)�

)8)%!)%������8(���/!���5)(�%�!")8��*�(�9�%)8�"!)")<�!�'��&)�*!�8�*!)-")�8=%)<������-!�(#%;�

�4%#<���)!�"����`j`{�&���/%�4)�4��1)�`j`��&)���3�%)�4���!"�8#�8.�/</��/%�&���+)-�(!��

�%�9+��4�$"�!�%?��)**)�1)��)&��)�&)���!#����)8*���/%����!�%?��)"!/*�8/!(��!�%#��+���

3�$#%!�����&)')%!��4�$"�!�%�&��8�%�4��5)(�%�!"�-(�%�(And 2004: 41).

`j;4=$4#!� )%�(�#�#��$)�5���*�(�9�8���(#�6%�)*!)%�����8�%�4��5)(�%�!")8�?�+.*�*#8����%�8=%)�

8.�%�� �8(���/!� 8�%�4� ��**�-3��)8����� %)8�"!�� *�(�9� =%)(�"�� 9%.5%�"#��� &�� 4��8#%;�

Q)(�%�!)�� )8)%!)%� �%�8#�&�� �/!/���� =8)4��� >�4*�%���#�� (TSMK EH. 1636) ve

�)1J4I�����%)8�"!��&�1��!�%# q������;��wj?��;��w��(�*&�"�8�4L�8#x, a4%#<���/�&�1��!�%#�

%)8�"!)4)�� ��**�-#�� =8!/�/�/� 8=%&=%)�� .%�8��!#� ��**�-!�%#�� &�� 8�%�4�� 5)!")8�?�

�8"��!#���**�-3��)8��&)�%)8�"!)�)��*�(�9!�%&�� .%�8���=8!/�/�&��+�!#-�����**�-!�%#�

*�(�9�=%)(�"��)�*�(*#&���/!/�&/*!�%#�#�568()%"�-(�% q>�'<#-U�'"�� vd. 2006: 55).

�;� �)!�"���� 4/*�%#&�� ��38)&�!&�'�� =$)%)� �)�%�$� 1)� �#8#%��� 4�9"#-� .!&/'/� 8)L)%!)%�

8.�/</�&�� �8(���/!��� 5)(�%�!)�� Timurlu )%�(?� ��L)1I� �)�%�$� 1)� �**.4/�!/� ��%�$�

=8!/�/�/� ��!)�� &.'/!/� ��**�-!�%� 8�4)8��&)?� *."9.$�84.�!�%&�?� L�5=%!)%&)� 1)� &.'��

��!�(#"!�%#�&�� &)*.%�(�L� 1)� $�%�L� ��%� ��!�4#-#�� )(*�!)%�� �8"��!#� 4�$"�!�%#�&�� &��

56%=!")4)���-!��#%�q��3�%��wwj���|x;�

�)�%�$�&)�� 5)(�%�!)�� .%�8��� *6*)�!�� 8���(+#!�%#�� =8!/9!�%#�#�� 56%=!&='=� )%*)��

6%�)*!)%&)�� ��%�� W)%I&=&&I�� �((J%�#�� q6;� ``|���� `��|�x� !��.��ü’t-Tayr �&!#� )8)%�&�%

(TSMK H. 1512) �8(���/!���**�-3��)8��&)�`j��/3�%%)"�|�`�q����%(�`j`jx�(�%�3��&)�

*.94��)&�!)��)8)%?�4/*�%#&��86$=�5)+)����*#-+#�=8!/9(���)(�"!)�"�-(�%�(Res. 1) Özellikle

(�*&�"� 8�4L�8#�&�� 56%=!)�� �=!)4"��� 9)45�"�)%� �!)� >)!*#8�#�� &�1��� 8ahnelerinde

*."9.$�84.�?�L�5=%!)%���&/%/-!�%#�1)�(�9!)%�?�)!��8)!)%&)*����*#-+#��)$)")?�taht biçimleri,

��3�%�&�!!#�+�+)*!)%� )%�(�(��3�$#%!��"#-�.!��� =8)4���>�4*�%��1)��)1J4I�&�1��!�%#�#��

%)8�"!)%�4!)��=4=*��)�$)%!�*�568()%�%��4%#�(#!�%&��56%=!)��büyük s�%#*� (�9!)%���8"��!#�

55

üslubunun da resi"!)%&)�)(*�!��.!&/'/�/�568()%�% (�(#!�`|�{���������#�&#�`||{��`�-19;

>�'<#-U�'"�� vd. 2006: 55).

.%�8���&��� 5)!)�� ��**�-!�%#�� ��*#-+#� =8!/9!�� 3�$#%!�&#*!�%#� ��%� &�')%� )8)%� `j`j-20

<�1�%#�&�� %)8�"!)�)�� �/!(��� �;� �)!�"���� W�%8+�� &�1��#&#%� q���� W;� `��wx;� =8)4���

>�4*�%���#�� &�1��#�#�� �8"��!#� 8�%�4#�&�� �/!/�"�8#?� �8"��!#� �/!(��#�#�� -��%!)%����

�+��&)� �/!/�&/%��� ��%� &�1��#�� %)8�"!)�")� &=-=�<)8���� )(*�!)"�-� .!"�!#&#%;� �((��

>�4*�%�� &�1��#� %)8�"!�� 8/!(��� &�1��!�%#��� ".&)!� .!/-(/%"/-� .!���!�%;� ��$"��#�� 4;����

8�4L�8#�&�� 56%=!)�� 8/!(��#�� �1�� 5�&�-� 8�3�)8�nd)*�� *."9.$�84.�?� "��$�%�� 1)� &.'��

�4%#�(#!�%#�&�?� L�5=%� (=9!)%��&)� ��*#-+#� =8!/9!�� ��%!�*()� (#9*#� � ��%� 6�<)*�� 4�$"��#��

resimlerinde ��!�(#!&#'#�5�����8"��!#�)(*�8��&)� hissedilir (Res. 2) q��(#!�`|�����w���*8/�

`|����j���>�'<#-U�'"�� vd. 2006: 60).

>/� &6�)"&)� 3�$#%!��"#-� 4�$"�!�%� �%�8#�&�� �/!/���� ��%� &�')%� 6%�)*()� �8)� `j;� 4=$4#!�

sonu Akkoyunlu Türkmen döneminde Yezd’de görülen bir resim üslubunun izlerinin

(�-#�&#'#� 56%=!=%;� ���&.!/�&�*�� �!*� 3�"8)� 6%�)'���� 1)%)�� �/!(��� ��;� >�4)$�&� &6�)"��

-��%!)%��&)�� �"&I����� q6;`jw�x� Yûsuf u Züleyhâ�8#� -��%��� 6!="=�&)�� *#8�� ��%� 8=%)�

8.�%��%)8�"!)�&�%�!"�-(�%�q�>��N.&;��/%<�`��x�q�64!)")$.'!/�`|�����{|-��������#�&#�

1999: 191; And 2004: 39-40; B�'<#� 1&;� �ww{�� {�-5) . 8)%�� 3�$#%!�4��� Pîr Ahmed b.

�8*)�&)%�������/�I��ultan Süleyman dönem��&)�&)���)1J4I�����3�"8)8����3�$#%!�4�<�*�

.!"�8#��/�)8)%���()$�*�98�"#�&�*��6�)"�����%((#%"�*(�&#%;�

�;��=!)4"���#��&6�)"��&)�8�4�8I?��8*)%I �!��!�%&��.!&/'/�*�&�r sanat ve edebiyatta da

4)��� )'�!�"!)%� 4�-��"#-(#%;� �/!(���#�� -�38#4!�� &�� �!5�!�� .!�%�*� ��!�"?� 8���(� 1)� )&)��4�(�

()-1�*�)&�!"�-?�3�!*?� ()**)�1)�&�1���)&)��4�(!�%#�)��$)�5���&6�)"!)%����4�-�"#-(#%;�>/�

&6�)"&)���!�"��&�"!�%#�1)�&)1!)(� 56%)1!�!)%�������!)� -��%�.!&/'/?� &.!�4#8#4!���/�!�%#��

*.��*!�%#�&��1)�")<!�8!)%��&)��!�"�1)�-��%!)%�����%��%�4!)�(��#-"�8#���.!���*�8�'!��&#'#�

�)!�%(�!"�-(�%;� >64!)<)� 8���(+#!�%� 3�"�4)� )&�!)%)*� ��!�"� 1)� 8���(#�� =!*)� +�9#�&��

4�4#!"�8#� �+��� +���� 3�%<��"#-(#%;� ��/3���IK� "�3!�8#4!� -��%!)%� 4�$��� 8/!(��?� �!�"?�

8���(+#�1)�3=�)%�8�3�9!)%����*.%/4/9�3�"�4)�)("�-?�+)-�(!��&�!!)%&)�.!���()%<=")�)8)%!)%�

3�$#%!�("#-?� ��-�%#!#� 56%&='=� 4�$�%#� veya çevirmeni ")"�/�� )("�-(�%;� �5)3I?� >âkî,

Ebussuud Efendi, Emrî, Figâ�I?�W/$�!I?� �4J!I?��)"�!���-azade, Nazmî, Nisâyî, Semâî,

�J3�&I?���34��>)4?��J(I��/�&6�)"&)�)8)%!)%�1)%"�-�.!���&�1���-��%!)%���%�8#�&��4)%��!#%;�

56

Kanunî &6�)"��&)� 4�-�4��� �)4&�� �!�� �)�8� q6;� `j{�x� &)��$<�!�'����� 4��#� 8#%�� ��(��I�

"�3!�8#4!�� -��%!)%� &)� 4�$"#-(#%;� ��&�8(����� 5�((�'��&)� U�'�(�4<�� 6'%)�"�-?� �/� &�!&)�

-��%!)%�4�$"#-(#%�qU)!)��.'!/�`||���``?���-83).

�/8/L� U)(��&�'� ��!�� ��%� Nevâyî����� >�(#� �=%*+)8�� ��1��� &)��4�(#��� �)8�%�� q¯�;�

4=$4#!� 8.�/��� *�&�%x� �&!#� doktora tezinde ���/�I� &6�)"��&)?� �%�!�%#�&�� �/3���I�

"�3!�8#4!�� *)�&�8����� &)� �/!/�&/'/?� �)"�!-9�-�$J&)� (ö. 1534), Hayalî (ö. 1556-7),

Fuzulî (ö. 1556), Bakî (ö. 1599-`{wwx� 5���� -��%!)%��� �)1J4I�4�� 1)� 5�$)!!)%���� +.*� �4��

��!&�*!)%���?� .*/&/*!�%#�#� 1)� (�*&�%� )((�*!)%���� 568()%�%;� �%�-(#%"�4�� 56%) Nevâyî,

-��%!)%����� 4��#� 8#%� &)1!)(� �&�"#� 8#L�(#� �!)� &)� 3)"� 3�!*� 3)"� &)� 8�%�4� (�%�L#�&���

*�$��&#'#�8�45#�!#*!��")<!�8!)%����%��#!����8"��.!"/-�1)��/�=8(=����()!�*!)%�4!)�8)"�.!�

3�!��)�5)!)%)*�&�')%� -��%!)%���/!�-"�*� �8()&�*!)%�� �.*(��3�!��)�&6�=-"=-(=%1 qU)(��&�'�

2002: 115-120).

I. �=!)4"��� &6�)"�?� 5)%)*� 8/!(��#�� 5)%)*� 8�&%�$�"#� ��%�3�m ��-���#�� 5�4%)(!)%�� �!)�

siyasî 1)�*=!(=%)!���!�"&����%�+.*�4)��!�')�1)�5)!�-")4)�8�3�)�.!"/-(/%; Gün geçtikçe

ekonomik ve siyasî �!��!�%&�� 8�'!����� �8(�*%�%?� =%)(�"� 8=%)<��&)� 8���(+#!�%#�� 1)�

$����(+#!�%#��)���4�4��1)%")�4�%#-#���8�3�)�.!"/-?�3�$��)����$)�5��!�'���"9�%�(.%!/'/��

5=<=4!)�&.'%/�.%��(#!#�.!�%�*�8���(�)8)%!)%��)�4��8#(#!"#-(#%;��)8�"!)�")*�=$)%)�8)+�!)��

)8)%!)%��� +.'/�/�� Nevâyî����� .!"�8#� &�� 4/*�%#&�� &�� &)'���!&�'�� 5���� ��%� ()8�&=L�

.!"�"#-(#r.

�=!)4"���#�� 3=*="&�%!#'#� 8=%)8��<)� �8(���/!� ��**�-3��)8��&)� *!�8�*� �%���

)&)��4�(#�&��� )8)%!)%� 1)� +�'&�-� �8"��!#� (�%�3���� ��!�(��� %)8�"!�� 4�$"�!�%�

3�$#%!��"#-(#%; >/� %)8�"!)%��� =8!/9!�%#?� ��$#� 5)!)�)*!)%��� *�%#-#"#� .!�%�*� �+#'�� +#*�%;�

)%�(?� �)�%�$?� ��%�$?� �8(���/!� 1)� "/3()")!)�� ��3�%)�&)*�� atölyelerin =8!/9!�%#�#��

6$)!!�*!)%����%!)-(�%�!)%)*�*/!!��#!"#-(#%;���**�-!�%#��!�8()8�?�"��-�6&)")�&)L()%!)%��&)*��

*�4#(!�%&���()89�(�)&�!�%;��)�%�$�&)��4��&�� )%�(�(����)�%�$�)�5)(�%�!"�-�8���(+#!�%?�`j�w-

�w� �%�8#� )!4�$"�� =%)(�"��&)� 5=+!=� )(*�!)%�� .!��� ��**�-!�%� .!"/-!�%&#%;� >/� &6�)"&)�

1 U)(��&�'?� `j� 1)� `{;4=$4#!&�� ���&.!/�&�*�� &�1��� 1)� -��%!)%�� (�%�"#-?� �)1J4I�4)� ��$�%)� 4�$��� -��%!)%���8�4#8#�#��4)("�-�<�1�%#�&��.!&/'/�/�()89�(�)("�-(�%;�>/���'!�"&���%�!�%#�&����"î Çelebi, Necatî, Ahmed ��-�?�Cafer Çelebi, Ulvî, Muhyiî, Nev’î, 5����-��%!)%����/!/�&/'/��/�5%/�/�?�8�4#!�%#���%��!)�)!!���%�8#�&��ga$)!����$�%)�.!�%�*�4�$&#*!�%#�56%=!=%�qU)(��&�'��ww���``�-8).

57

3�$#%!�����4�$"�!�%&�� )%�(�1)��)�%�$�)(*�8��*/11)(!)�3�88)&�!�%;�`{;44�#���!*�+)4%)'��&)�

)%�(� 5)!)�)*!)%�?� �)�%�$� 5)!)�)*!)%���� �+��)� +)*"�-(�%;� >64!)<)� ��**�-3��)&)?� 3��5��

üslubun direkt )(*�8�����56%=!&='=�=�8�9(�"�*�5=+!)-"�-(�%�q�(#!�`|�{���`-42).

>/�&6�)"&)� .%�8���&���5)!)����**�-!�%#��=8!/9!�%#?��8"��!#���%�4���**�-3��)8��&)�

3�$#%!�������%+.*�)8)%&)�56%=!=%;�`j;4=$4#!�8.�/�&�� )%�(�(��3�$#%!����?��+��&)� =8)4���

>�4*�%���#��5�$)!!)%������/!/�&/'/�Dîvân-�� $���î’nin (TSMK EH.1636) resimlerine

�)�$)%� =8!/9(�� 4�9#!��� �/� 4�$"�!�%� �%�8#�&�?� `j�w� <�1;� 4�9#!&#'#� &=-=�=!)�� Dîvân-��

Câmî (TSMK. H. 987) (Res. 3), Câmî’nin Tuhfetü’l-ahrâr�#� q������;�|`�x?�`j���1)�

1530 tarihli Dîvân-�� ��)� *.94�!�%#� q����;� >;� `�w?� �4���� ��(;� >��!?� ��¡(� ��|x?�

�)1J4I�����`j�w�!�%&��%)8")&�!)��&�1��!�%#�q������;��w�?��;��w{x?��%�L������`j�|-40

4#!!�%#�&�� �/3�"")&� �;� Q�$��L)%� (�%�L#�&��� *.94�� )&�!)�� ")8�)1�8�� Gûy u Çevgân

q����� ;���jx?� �L#$-#���%�$I����� 8)+")�5�$)!�1)� %/��4�!)%����� (.9!��&#'#�Mecmua-i

\&�� q����������jx?�`j�w�!�%&��3�$#%!�����Sinbadnâme’nin çevirisi olan Tuhfetü’l-

ahyâr q>��Q?��;�{{�x��/!/�/%;���4#L�1)���<)�1=</(!�%#���.%��!����-!�%#�&���%��8�%#*!�%�

(�-#4���L�5=%!)%?�/+!�%#�4/*�%#�*#1%#!���+�+)*�*=")!)%�?��=4=*�4)-�!�4�9%�*!�%�1)�8)%1�4)�

�)�$)4)�?� ()9)8��&)�� ��<)!)%)*� *#1%#!��� �'�+!�%� �/� =8!/�/�� 6$)!!�*!)%���� 4��8#(#%�

(Atasoy-U�'"��� `|���� ��-�j�� U�'"��� `|���� ��`-3; Amini 1979: 166-|�� U�'"��-

���#�&#�`|�{��`�����(#!�`|�����w���)�&���ww����``����3�%��wwj��jw��>�'<#-U�'"��-

Renda-���#�&# 2006: 62-63).

Daha çok edebî eserler���%)8�"!)�&�%�!")8��&)���*#-+#�=8!/9!��+�!#-��� .%�8���*6*)�!��

8���(+#!�%?��4�#�$�"��&��tarihî eserlerin %)8�"!)�&�%�!")8��&)�&)�56%)1��!"#-!�%&#%;� Bu

)8)%!)%&)�� ��%�� �/!*�&#%!#� �)4!)%��� 3�$")(��&)� +�!#-"#-� .!��� -��%� �=*%I�����

Selimnâmesi’&�%;� 8)%��� ��%�� 8/!(���� &�')%�� &)� 1)$�%��$�"� ��%�3�"� ��-��4�� 3�$#%!��#'#�

&=-=�=!)���*��*.94�8#��/!/�/% (TSMK. H.1597-98; KUK, Yah. Ar. 1116) Eserde 1490-

`j��� 4#!!�%#� �%�8#�&�*�� &6�)" ��!�(#!#r. Yazmadaki resimler)� ��*#!&#'#�&�� ��**�-�

5)+"�-()�)&)��4�(�)8)%!)%��&)���!#-#*�.!&/'/�(�8�%#"!�%#?�(�%�3��*.�/!�%��&��/45/!�4�%�*�

Horasanî-��*#-+#�=8!/9(���)(�"!)"�-(�% (Res. 4) �;�)!�"�����+#*�3�1�&��4�9#!���")<!�8����

�)(�"!)4)��8�3�)&)�8�'&��"=$�84)�!)%, solda konuklar ve sultana içecek servisi yapan

3�$")(!�?��!#-#*�.!&/'/"/$��-%)(�8�3�)!)%�����*�!#9!�%#��+��&)��)(�"!)�"�-(�%;�(�%5/�-�3�

58

`|����j������#�&#��www��`{w��Özbek 2004: 151-52; Mahir 2005: 51��>�'<#-U�'"�� vd.

2006: 61).

Kanunî döneminde Osman!#� ��%�4#��&�� 3�$#%!��"#-� �)1J4I� 3�"8)� 1)� &�1��!�%#�#��

%)8�"!)%����4�9�����**�-!�%#��=8!/�/?�&�3��8.�%���8"��!#�(�%�3��*.�/!/�4�$"�!�%&��&��

et*�8����3�88)((�%"�-(�%;���L)1I�-�3#� ��3��8"��!����.'!/�!*�8���%$�1 q6;�`j��x��8(���/!���

5)!"�-� 1)� -)3�%&)� *�!&#'#� 8=%)� �+��&)� *=(=93��)8����� "=&=%=� L!�(/�� 1)� *)�&�8��)�

��-��<#�(�4���)&�!)��W)(3/!!�3��%�L�U)!)����!)���%!�*()��8"��!#��/!(��!�%#�#��(�%�3!)%�����

��!�(#!&#'#� W�%8+�� �)�������� 3�$#%!��"�8#�&�� +�!#-"#-!�%&#%� q�(#!� � 1986; U�'"��-

���#�&#� `|�{�� `j�-4; Rogers 1988: 108-9; Mahir 2005: 54-55). �)8"�!)-)�� ��%�

-)3��")<�!�*� ��!�4#-#�#� 5)(�%)� �%�L������ 4�$&#'#� %)8�"!�� 1)� ()$3�9!�� .!�%�*� 3�$#%!�����

�)-� <�!(!�*� �/� )8)%��� %)8�"!)%���� 4�9��� ��**�-!�%� �%�8#�&�, daha önceden Nevâyî

&�1��!�%#�&��+�!#-"#-�.!�����**�-!�%�&��56%)1�4�9"#-(#%;

>)-� <�!(� 3�!��&)� (�8�%!��&#'#� ��!�-#!��� )8)%�����%��<�� <�!&�� Enbiyânâme’dir (Res. 5). 12

Cemaziyelevvel 965 (2 Mart 1558) 4#!#�&�� )%�(!#�3�((�(��/8/L�(�%�L#�&���*.94��)&�!)��

)8)%&)��&)"���4�%�&#!#-#�&���9)45�"�)%!)%�(�%�3��)�*�&�%�.!an dönemle ilgili 10 resim

bulunur (Cenova Bruschettini Kol.). (�(#!� `|�{�� j��� >�'<#� 1&;� �ww{�� |�x;� �*��<�� 1)�

=+=�<=�<�!(�*�4#9�.!"�8#���%�'")�?��/�<�!(!)%��� $;��/3�"")&�&)���8"��!#!�%���*�&�%�

.!��� 8=%)<����!�((#'#�&=-=�=!=%;� Osmânnâme �&#4!����!��)��&6%&üncü cilt, Katip Mirza

/4I� ��%�$I� (�%�L#�&��� *.94�� )&�!"�-(�%;� Enbiyânâme *.94�8#� �!)� �4�#� *.!)*8�4.�&��

�/!/�/%;� �8"��!#��#�� � � */%/!/-/�&��� `�w�� 4#!#��� *�&�%*�� &6�)"�� ��!�(��� ��� %)8�"�

bulunur. �)8�"!)%)� ��*#!&#'#�&�� `j`��&)�� 8.�%�� .%�8��!#� ��**�-!�%#�� 8�%�4�� (�-#&#'#�

��*#-+#� =8!/�/�/�� 8.�� ()"8�!<�!)%��&)�� ��%����� )!��&)�� +#*(#'#� ��!�-#!#%� qQ%/�)� `|����

216-���� >�'<#-U�'"�� vd. 2006: 98-|x� �.'�� )!)"��!�%#?� L�5=%� (�9!)%�?� %)�*!)%?�

)!��8)!)%&)*�� ��*#-+#� ��!�4#-?� �)1J4I� &�1��!�%#�&�*�� %)8�"!)%��� =8!/�/�/� ��#"8�(#%;�

Süleymanname �&#�&�*�� �)-��<�� <�!(� ���/��� �/!(��� �=!)4"���#�� `j�w-j�� 4#!!�%#�

�%�8#�&�*��&6�)"������!�(#% (TSMK H. 1517);���%1��!#��!������3�((#��!)���"�$���.%(�!�%#�

965 (Haziran sonu-�)""/$���-#�`jj�x�4�$#!���)8)%&)�56%=!)���!("#-�&.*/$�%)8�"?��)-�

1 !*�8���%$����%&)-����3���3"�89�#��3=*="&�%!#'#�&6�)"��&)���%1�����1�!��.!�%�*��(��"#-?���<�*���3��!)� � ��!�-�"�4#9� `j���&)� �8"��!#!�%��� 8#'#�"#-(#%;� �8(���/!��� 5)!�%*)�� &)� 4��#�&�� �)�%�$�&)*i Saray ��**�-3��)8��&)� 3�$#%!��"#-� .!��� %)8�"!�� )!� 4�$"�!�%#�#� 1)� �/� 4�$"�!�%&�� +�!#-��� 8���(+#!�%#�#�5)(�%"�-(�%;� �8(���/!�&�� *�!&#'#� 8=%)� �+��&)� �8"��!#� *�(�9� 8���(#�#� $)�5��!)-(�%)%)*� *�(*#&�� �/!/�"/-(/%�q���#�&#��www��`�|x;

59

ay%#���**�-�(�%�L#�&���4�9#!"#-(#%;�>/���**�-!�% 5%/�/��%�8#�&����*#-+#� .%�8��I üslubu

&�� 56%")*()4�$;� q>�'<#-U�'"��� 1&; 2006: 100-1). >/� 4�$"�&�� �/!/���� (�3(�� +#*#-?�

&�1���(.9!��(#8#?��1�8�3�)!)%�?�)!+��*��/!!)%�?��-%)(�")<!�8!)%�?�8�1�-�8�3�)!)%��*.�/!/�*imi

%)8�"!)%��� ()$� *.�/"/$� *�98�"#�&�� .!��� %)8�"!)%)� =8!/98�!� 1)� �*.�.5%�L�*� �+#&���

�)�$)%!�*!)%���!)%�*���6!="!)%&)�(�%(#-#!�<�*(#%;�

�$#%!����� 4�$"�!�%� �%�8#�&�� 6$)!!�*!)� N�"I����� 1)� �)1J4I����� )8)%!)%����� �8"��!#�

��%�4#��&�� *.94�� )&�!")*� =$)%)� 8)+�!")8�?� 4��)� )%�(�(�� =8)4��� >�4*�%���#��

��%�4#��&�*�� L��!�4)(��� 6%�)*� �!#�&#'#�#� 568()%�%;� �/!(��� 1)� )�� 4�*#�#� .!��� 1)$�%��

�)1J4I����� 8���(� 3�"�8�� .!�%�*� �8!�"� (.9!/"!�%#�&�*�� =�=� .� *�&�%� 4�45#�&#%� *�?�

*)�&�!)%��&)�� 4=$4#!� 8.�%�� ��!)� 6%�)*� �!#��<�*� 3�"�!)%� .!arak görülürler. Öyle ki

`{;4=$4#!#�� �*��<�� 4�%#8#� .%(�!�%#�&��� �(���%)�� �/� )(*�� *�(!���%�*��=4=%� 1)� �)1J4I’nin,

�8!�"� (.9!/"!�%#�&�� 6%�)*� �!#��<�*� *=!(=%)!� ��%� ".&)!)� &6�=-=%;� ���%��� �"�V#�

ölümünden sonra �8"��!#���%�4#��&��/$/�<����%�8=%)�daha kabul görür. ��!=��8"��!#�

-��%!)%��&)�W/$/!I, Leylâ ile Mecnûn �&!#�)8)%��&)?��=%*?��%�9�1)��%���&�4�%!�%#�&��3)%�

��%��3=*="&�%!�%#��3�"�4)8��&)�.!���&)')%!�� -��%!)%�� 8�4�%*)�?��)1J4I�����&)� =8)4���

>�4*�%���#�� 56$&)8�� .!&/'/�/?� *)�&�� &6�)"��&)� � �8)� -��%!)%��� �(��ar görmemesine

3�4#L!��"�8#�#���!�(#%1 (Fuzuli 2000: 81-82).

>�%� �8"��!#� �=%.*%�(#� 1)� �4&#�#� .lan tarihçi Gelibolulu Mustafa Âlî2 ( ö.1600) ise

kendisini sürekli Nevâyî’nin yerine koyarak, o dönemdeki dengi olarak betimler. Sultan

���;� �/%�&�#�� Nevâyî’si 1)� 8�%�4� -��%�� .!"�� �8()'���� ()*%�%!�%;� ��-�&#'#� $.%!/*!�%�

�)(�<)8��&)� &)� �)1J4I�&)�� ()*� L�%*#�#�?� =8)4��� >�4*�%�� 5���� ��%� 3=*="&�%#��

&)8()'��&)�� 4.*8/�� .!�%�*� �4�*(�� *�!"�8#� .!&/'/�/� �)!�%(�%;� Âlî sürekli olarak

>�4*�%���#�� 8�%�4#�&��� 6%�)*!)%� 1)%)%)*� �8!�"� &=�4�8#�#�� *=!(=%)!� �+#&��� )�� 9�%!�*�

döneminin Timurlu!�%#n 8.�� &6�)"��&)� 5)%+)*!)-(�'���� 1/%5/!�%� qW!)�8<3)%� `||{�� ��?�

116, 146, 176, 195).

1 �!�L)� �%/��/����'#-!�%#?��/��)1�8�#�"/(!/�)("�-��&���$�"I?���%1�����3�*�(#�&��8�45#�56%)%)*�56�=!�%�3�(!#'#��/!&/�6$�=8(�&#��)1�4�?� .%�8���-�3#�#��56$&)8��.!"/-(/�q�`�-314).2 �4%#�(#!#���!5���+����*$;��/8(�L���8)�?�Gelibolulu Mustafa Ali, Ankara 1988; Cornell Fleischer, Tarihçi !"�.���������<���[���������#����<$�����.� (1541-`{wwx?�qU)1;��4!���%(�+x?��8(���/!����%�3��*L#��/%(���4#�!�%#?`||{;

60

`j;� 4=$4#!#�� �*��<�� 4�%#8#�&��� �(���%)�� �8"��!#� *=!(=%� 3�4�(#�&�?� �"9�%�(.%!/*� .!"��

yolunda izlenen yol netice8��&)�)&)��4�(�?�8���(��1)���!�")�*�%-#��!5���%(�%;��>/�&6�)"&)�

&.'/� *=!(=%=�=� 4�*#�&��� (�*�9� )&)�� �8"��!#� ��%�4#� 1)� +)1%)8�� =8)4��� >�4*�%�� 1)�

�)1J4I� &6�)"��&)� 4�%�(#!��� *=!(=%)!� 1)� 8���(8�!� �(".8L)%��� �)�$)%����

5)%+)*!)-(�%"�-!)%&�%;� ��!�%#�� 4�%�((#'#� *=ltürel ve siyasi imgeyi kendilerine örnek

�!"#-!�%&#%;� Timurlu 8���(#�#�� 8.�� 9�%!�*� &6�)"!)%���� ()"8�!� )&)�� �/!(��� =8)4���

>�4*�%��1)�.�/�� 8�&#*� �%*�&�-#?�1)$�%�� 1)�)��6�)"!�� -��%���)1J4I?���%!�*()� 4�%�((#*!�%#�

*=!(=%)!� .%(�"� �!)� +�'&�-#� &�')%� �8!�"� 8�%�4!�%#�&�� �!5�4!)� (�*�9� )&�!"�-(�%;� � ��%�4�

56%)1!�!)%�� 1)� *�"�� �'�!�%� *)�&�!)%���� �)1J4I� �!)� 6$&)-!)-(�%)%)*� .�/�� �"�V#�&���

4�%�%!��"#-!�%&#%;�`jw�-�� (�%�3��&)� =8)4���>�4*�%���#�� )%�(�(�*�� 8�%�4#�&�� 8/!(��#��

4�*#�� &.8(/� 1)� 8�&%�#� q&���� �-!)%!)� 56%)1!�x� .!�� Kemalettin Hüseyin Gâzurgâhî

(�%�L#�&��� &)%!)�)�� �)<�!�8=�!-�--J*� q�-#*!�%#�� �)<!�8!)%�x� �&!#� )8)%?� �8"��!#��#��

�&)�!!)-(�%&�'�� *�-�!�*!)%)� &�**�(� +)*")8�� �+#8#�&��� 6�)"!�&�%;� ��=� 8/LI?� )L8��)1I� 1)�

8.4!/� �-#*!�%#�� 4�-�"!�%#4!�� �!5�!�� +)-�(!�� 64*=!)%� �+)%)�� �/� )8)%&)?� �)!+/*!/� 8/!(��#�

�)8/&� �!)� �/!(��� �)�<)%?� ��"/%�/�� (.%/�/� ��3%/3�/�� .'!/� ��%�3�"� ile Baysungur,

��%�*.4/�!/� 3=*="&�%#� N�3��-�3�#�� .'!/� ��%� >/&�*?� �**.4/�!/� 3=*="&�%#� �$/��

�8���#��.'!/���*/��1)�8.��.!�%�*�&����"/%!/�3=*="&�%#� =8)4���>�4*�%���le veziri

�)1J4I� ��!�(#!"#-(#%;� �8"��!#� *.!)*8�4.�)%!)%��� �)1J4I� )8)%!)%����� *.94�!�%#�#�

(.9!�&#*!�%#��%-�1�*�4#(!�%#�&���&����!�-#!#%;�1 >)4!)%�)4���)3")&���-���#��q6;`j|�x�"�!�

�)4��#�#�� *�4&�� 5)+�%�!&�'�� 3�<�$� &)L()%��&)� �)1J4I� &�1��#�#�� *�4&#�#�� �/!/�"�8#�

6!="=�&)��4�*!�-#*�`ww�4#!�8.�%����!)�-��%���*)�&�8�����1)�)8)%!)%�����*��/!�56%&='=�=�

gösterir (Uluç 2000: 254, 601).

=*="&�%!�%?� -��%!)%?� (�%�3+�!)%� 1)� 4�$�%!�%#�� 4��#� 8#%�� &)1!)(� �&�"!�%#� 1)� �'�!�%� &��

Nevâyî’yi 5=<=� 1)� 9%)8(�V�� �+#8#�&��� ".&)!� .!�%�*� �!#4.%!�%&#;� ��%�4#�� 8���(� �-!)%����

&=$)�!)")&)�6�)�+#*���>��=88��&)��'�8#�Q�$��L)%��'��q6;�`{w�x�*)�&�8����=�!=�-��%��!)�

6$&)-!)-(�%)�� 8�%�4� ")�8/9!�%#�&��� ��%�&�%;� ��&�%I� "�3!�8!#� �)3")&� ���� ��&=!5��I�

q6;`{�{x�"=&)%%�8!�*�*�&#!#*�1)�*�$�8*)%!�*�4�9"#-�8)+*�����%��=%.*%�(?�-��%�1)�3�((�((#%;�

��%�4�+)1%)8�4!)�4�*#��.!&/'/?�Dîvân�#�&���8"��!#��/!(��!�%#����;��/%�&?����;��)3")&�

�;��3")&�1)��'�!�%��4�$&#'#�-��%!)%&)���)!!�&�%;��-()��/�-��%���4�$&#'#�Dîvân-����#��î’nin

(H. 889) 1b-���8�4L�!�%#�&��-��%���&�%I?�Q�$��L)%��'���!)��)1J4I�4���!�"�1)��%L���8�3����

1 TSM �%-�1����wj�

61

.!"�!�%#��+#8#�&����)�$)%� -)*�!&)�61)%�1)� �*�� �4%#� �)&)�&)� ()*�*�-�!�*�.!�%�*��)(�"!)%;�

��&�%I� ��*-��)�&I� (�%�*�(#��� =4)� .!��� �/� �*�� *�"!�'��?� �4�#� $�"��&�� �8!��� ��!�"#���

5)!)�� �8�"!)%�� ��%� �!)� Q�$��L)%��� &)� 1/%5/!�4�%�*� -��%� �!)� �'�� �%�8#�&�� ��'!��(#� */%�%;�

NJ"I������)1J4I�4)��(3�L)��4�$&#'#�Baharistân�#��q����� ;�`�``x?�Q�$��L)%��'���+���

3�$#%!��"�8#�6$)!!�*!)���!�"!#&#%�q���#�&#��ww�����-8; ���#�&#��ww���`�`-145; W)(1�<#�

2005: 267-9, 351�� >�'<#-U�'"��-Renda-���#�&#� �ww{�� �`�-13). Böylece Nevâyî

8�&)<)�)8)%!)%��)���$�%)�4�$#!�����%�-��%�.!"�*(���+#*#9�8���(�3�"�!�'���!)�&)�(�*�9�)&�!)��

��%�*�"!�*�*�$��"#-(#%;�

`j;4=$4#!� 8.�/�&��� �(���%)�� %)8�"!�� 6%�)*!)%���� 56%")4)� ��-!�&#'#"#$� �)1J4I�

)8)%!)%����� ��%� *#8"#� 4/*�%#&�� &�� ��38)&�!&�'�� 5���� 8�4�8�� .!�4!�%� 8.�/</� � �8"��!#�

8�%�4#��� 5)(�%�!"�-?� �/� �)')��� -��%��� )8)%!)%����� ��**�-3��)���� %)8�"� 9%.5%�"#���

�!#�"�8#�#� 8�'!�"#-(#%;� >/� &6�)"&)� -��%��� )8)%!)%����� %)8�"!�� *.94�!�%#�#�� 4�9#"#�

+�'&�-#� ��L)1I� 1)� �$�)*� 8�%�4!�%#�&�� &�� 8=%&=%=!"=-(=%;� ���%��� )8)%!)%��)?� &)1!)(�

adam!#'#��?� 8���(� 3�"�!�'��)� 1)� &��I "�84.�/��� &/4/!��� 8�45#� �)(�<)8��&)� 8/!(��� 1)�

8�%�4�)%*��#�(�%�L#�&���*=!(=%)!���%�".&)!�.!�%�*�6%�)*��!#�&#'#�56%=!=%;�

62

�������������������� ����� �����������

�������������������������������������

�8!�"� (�81�%� 8���(#�&�� %)8�"!�� )!4�$"�!�%#�#�� 3�$#%!��&#*!�%#� ")%*)$��� 1)� &6�)"���

belirlenmesi?� 4�$"��#�� 3�$#%!��"�8#��� *�(*#&�� �/!/���� 8���(+#!�%#�� ()89�(�� 1)� *�"���

ad#��� 3�$#%!��&#'#�#�� .%(�4�� +#*�%#!"�8#� 4�$"��#�� (��#"!��"�8#� �+#8#�&��� +.*� �=4=*�

6�)"�(�-#%;�8)%!)%���%)8�"!��kopyal�%#�#��3�$#%!��"�8#�emek gerektiren 1)�"�8%�L!#���%�

�-(�%;� ��$"��#�� 3�$#%!��"�8#� 8#%�8#�&�?� *�(�9?� ��**�-?� <)(1)!*)-?� ()$3�9+�?� "=<)!!�&�

bi%!�*()� .%(�*!�-�� ��%� +�!#-"�� 4=%=(=%!)%;� Y�$"�!�%#�� ��%� *#8"#�&�� *)()�)� *�4&#�&��?�

3�((�(#�� 4�� &�� +.*� 8)4%)*� &)� .!8�� 8���(+#�#�� �"$�8#�&��?� *�"�� $�"��� &�� *�"��� �&#���

3�$#%!��&#'#�#���)!�%(�!")8��&)��&.!�4#?�4�$"��#��4�9#!&#'#�&6�)"�1)�")%*)$�8�9(��#%;�

Anca*� 4�$"�!�%#�� ��%� *#8"#� #8"�%!�4��#��6!")8�?� 3�$#%!��&#'#�")%*)$��� 8�4�8�� .!�4!�%�

8.�/</�)!�&)'�-(�%")8�?�4��&��4�$"��#����-*����%�")%*)$)�56(=%=!")8��5�����)&)�!)%&)��

&.!�4#� (�"�"!��"�"#-� 1)� 5�((�'�� 4)��� ")%*)$&)� )*!)")!)%� 4�9#!"#-� .!���!�%;��

��$"�!�%#�� *�"�!)%��&)� *)()�)� *�4&#� .!"�&#'#� 5���� ��%� +.'/�&�� ��%&)�� L�$!�� ��**�-�

56%)1�4�9"#-�1)�&.!�4#8#4!��&� +.'/�$�"���")%*)$!)%�����1)�=8!/9!�%#�#��()89�(��&)��/�

�)&)�!)%&)�� 6(=%=� 3�(�!�%� 4�9#!"#-(#%;� ��$"�!�%�� 8.�%�&��� )*!)�)�� %)8�"!)%� 1)4��

*�4#(!�%1, eserin ya9#!&#'#�&6�)"�1)�")%*)$���()89�(()�&�3��L�$!��&�**�(�5)%)*(�%�%;�

�8!/9� ()89�(�?� &6�)"��� �)')��sinin .%(�4�� *.�"�8#� �+#8#�&��� &�� +.*� 6�)"!�&�%;�

Resimlerin kompozisyonu, arka plan, L�5=%� (�9!)%�?� *#4�L)(!)%�?� ")*Jn, mimari,

*/!!��#!��� %)�*!)%� 5���� %)8"��� üslubu �!)� �!5�!�� ��%+.*� 6$)!!�*?� 4�$"��#�� 3�$#%!��&#'#�

&6�)"����)!�%!)�")8��&)�4�%&#"<#�.!/%;��4�#�)8)%���L�%*!#��=83�!�%#�#��*�%-#!�-(#%#!"�8#�

1)4�� �)�$)%� =8!/9� 6$)!!�*!)%����� &�')%� )8)%!)%&)� �%��"�8#� belirgin bir tarih, kesit ve

kentte uygulanan resim üs!/�/�/��4&#�!�("�4��46�)!�*���%�46�()"&�%;�

1 W;�U�'"��� ��.9*�9#� ��%�4# �=$)8�� �$��)� �{�� �.;!/� �"8)����� ���4�(=%!)%�K� �&!#� &.*(.%�� ()$��&)�q�8(���/!� ���1)%8�()8�?� `|�`x� =+� �4%#� ")%*)$&)� %)8�"!)�"�-� ��%� ��$�"I� Hamse’si��� (��#(#%;� 8)%��� �*��4)%��&)�*.94��(�%�3�����)!�%()��*.!.L.��56%=!=%;��**.4/�!/�3=*="&�%#��/!(��� �!�!�&6�)"��&)���%�$�&��3�$#%!��"�4�� ��-!����� 4�$"�� q`��jx?� �)�%�$�&)� �/!(��� ��*/��/�� 8�!(���(� 4#!!�%#�&�� �=4=*� *#8"#���(�%�!"�-�q`��`x�1)��)�%�$�&)���3��8"��!����8�!(���(#�#���!*�4#!!�%#�&��&����$#�"��4�(=%!)%���!)�)*8�*�<�!&��(�"�"!��"#-(#%;�8)%��;��)!�"�����)�%�$�8)L)%�4!)���%!�*()�8�%�4��5)!"�-�.!"�!#&#%�qU�'"��-���#�&#�`|�|��28).

63

Bu bölümde �.9*�9#� ��%�4#� �=$)8�� �=(=93��)8���&)*�� �!I� �I%� �)1J4I� &�1��� 1)�

hamseleri =8!/98�!��+#&�����<)!)�"�-?�*)()�)�*�4&#��/!/�"�4���kopyalar da, üsluptaki

�)�$)%� 4�� &�� L�%*!#!#*!�%� &�**�()� �!#��%�*?� &�')%� -��%� 1)� 4�$�%!�%#�� )8)%!)%����� resimli

yazmalar#4!�� *�%-#!�-(#%#!"#-?� 3�$#%!��&#'#� ")%*)$!)%?� 8���(+#� �!#-1)%�-�� 1)� 8�4�8��

.!�4!�%#�� %)8�"!�� *.94�!�%#�� 3�$#%!��"�8#� 8#%�8#�&�*�� )(*�!)%�� �%&)!)�)%)*�

(�%�3!)�&�%�!")4)� +�!#-#!"#-(#%;� >/� ��'!�"&�� 4�$"�!�%?� 4�9#!&#*!�%#� &6�)"!)%�

�)!�%!)�)%)*�5%/9!��&#%#!"#-(#%;�

TSMK’de bulunan resi"!�� �)1J4I� *.94�!�%#� �+��&)� ��"/%!/ döneminden gelen tek

divan olan ��#��$%&-&��� (R. 805) Herat�(��3�$#%!��"#-(#%;�Safevî &6�)"��*.94�!�%#

Tebriz (H. 895, R. 803, R. 8041 ve R. 81wx?���%�$�q�;��w�x�1)�1580 civ. Horasan? (R.

�w�x� 5���� ")%*)$!)%&)� 3�$#%!��"#-� .!/9?� ��3� �8"��!� 1)� ��3� ��3"�89� &6�)"!)%�����

%)8�"� =8!/9!�%#�#� 6%�)*!)4)<)*� *.94�!�%&#%;� Üçüncü grup olan �8"��!#� &6�)"��

*.94�!�%#, �8(���/!�&��8�%�4���**�-3��)8��&)�3�$#%!��"#-!�%&#%;� �8(���/!�&��3�$#%!�����

bu kopyalarda �*�� L�%*!#� %)8�"� =8!/�/� �$!)�)��!")*()&�%;� >/�!�%&��� �!*�� Horasan’dan

�8(���/!��� 5)!)�� 1)� )%�(�(�� &�3�� +.*� =8)4��� >�4*�%�� 1)� �)1J4I� &�1��!�%#�#��

resimlerinde +�!#-��� ��**�-!�%#�� 8)%5�!)&�'�� ��*#-+#� =8!/9� q�;� 804, R.806, H. 983) ve

&�')%��&)��**.4/�!/��=%*")��&6�)"��&)��)$&�&)�56%=!)��=8!/�/�4��8#(���6%�)*(�%�q ;�

802) >/�!�%�&#-#�&��������)1J4I�!)%��&)����%��q�;��w�x�`{;�4=$4#!&���$�)*�46�)(�"��

�!(#�&�*��>/3�%��&��56%=!)��%)8�"�=8!/�/�/�4��8#(#%;�

Yazmalar#�� ��%� *#8"# Herat’ta haz#%!��"�4�� ��-!�"#-?� ��<�*� 8�4�8I olaylar sonucu

Timurlu 3=*="&�%!#'#� 8.��� )%"�- (1507), Herat önce Özbeklerin daha sonra da

Safevîlerin (1510) )!��)�5)+"�-(�%;�>64!)<)�4�$"�!�%&��+�!#-���8���(+#!�%��!)�3�"�!)%�de

<.'%�L�� .!�%�*� 4)%� &)'�-(�%irken, beraberlerinde eserlerin resimli *.94�!�%#�# ve

8���(+#!�%#�&��56(=%"=-!)%&�%;� )%�(�(����)�%�$�)�5)+)���/�8���(+#!�%&���1)�3�"�!)%&)��

��$#!�%#?��8"��!#��/!(��#�I. Selim’in (1512-1520) �)�%�$����!"�8#4!��(1514) bir kez daha

4)%� &)'�-(�%")*� $.%/�&�� *�!�%�*� �8(���/!��� 5)!"�-!)%&�%;� ����(+#!�%#�� 1)� )8)%!)%��?�

/!�-(#*!�%#�")%*)$!)%&)*����**�-3��eler���=%)(�"��&)�)(*�����%� %.!�.4��&#*!�%#� 56%=!=%;�

��"�"!��"�4���4�$"�!�%��5)!&�*!)%��4)���")%*)$!)%&)�%)8�"!)%� �!�1)�)&�!"�- .!"�8#,

1 ��&)<)� (�*&�"� 8�4L�8#� �)�%�$�&)� 3�$#%!��"#-(#%;� ��$"��#�� �+��&)*�� %)8�"!)%� �8)� �8"��!#� &6�)"��&)�4�9#!"#-(#%;

64

k�"�� $�"��� �4�#� 4�$"ada birden fazla üslu�/�� 56%=!")8�� 8.�/</�/� 4�%�("#-?� bu da

&6�)"�1)�")%*)$�()89�(����5=+!)-(�%"�-(�%;

III. 1. ��"��" �$����

�!I� �I%� �)1J4I�����5�$)!!)%����� (.9!��&#'#� )�� )%*)�� Timurlu *.94�8#?� `�{j-{{� 4#!#�&��

ünlü hattat Sult����!���)-3)&I�(�%�L#�&���3�$#%lanan örnektir (RMK, Dorn 564). Ancak

�+��&)�+.*�5=$)!��()$3�9!)%��/!/�/%*)��%)8�"��/!/�"�$;��4%#<���/�*.94��-��%�(�%�L#�&���

&)%!)�")"�-(�%� q� .!��� `|jj�� ``�-129; Eckmann 1971: 253-269; Suleimanova 2001:

11). Daha sonra Nevâyî, Bedâyiu’l-Bidâye (Güz)!� �)4!)%��� >�-!��5#<#x?� Nevâdirü’n-

Nihâye q��&�%� �!��!�%#�� �.�/x� �&!#� �*�� &�1��� ()%(�9!)"�-(�%;� �)8�"!)�"�-� &�1��!�%#�

içinde en erken örnek Nevâdirü’n-Nihâye �&!#�&�1��#&#%� q�>��`||jx;� )%�(�=8!/�/4!��

4�9#!"#-�6 resim içeren, bugün bilinen ilk Timurlu kop4�8#�.!����/�4�$"�?��/!(����!��

�)-3)&I1 (�%�L#�&��� `��j-�w� 4#!!�%#� �%�8#�&�� �/!(��� =8)4������ 3�$��)8�� �+���

3�$#%!��"#-(#%� q�/5�<3)�*.1���ww`��j{-58; Suleimanova 2001: 11). Sultan Hüseyin’in

8�%�4� ��**�-3��)8����� ��-#� .!��� �ira*� ��**�-� &6�)"��&)� 3�$#%!���� bu yazmada

()$3�9!)%?� 4=*8)*� *�!�()!�� ��%� �-+�!�*!)� 4�9#!#%*)�, resimler saray �+��� 3�$#%!��"#-� &�')%�

4�$"�!�%&��� L�%*!#?� 6$)�8�$� ��%� =8!/9!�� 4�9#!"#-(#%;� ��!���!#*� .!"�4���

*."9.$�84.�!�%&�� &.'�� )!)"��!�%#� $�4#L� ��+�"&)� 1)%�!"�-?� L�5=%� (�9!)%�� �8)� 5)!)�)*sel

.!�%�*� �)(�"!)�"�-(�%;� ��4L��#�� �!(#�&�*�� 1)� =8(=�&)*�� �)4�(!)%��� .%(�8#��� 4)%!)-(�%�!)��

resimlerde iri figürler, özensiz arka plan manzara, figürlerin sade giysileri ve basit

kompozisyon (Res. 6), ��%)*� ��**�-?� >)3$�&� 1)� ��8#"� �!�� 5���� /8(�� ��**�-!�%#n

8�%�4&�� 3�$#%!�&#*!�%#� *.94�!�%#�� *�!�()8��&)�� .!&/*+�� /$�*(#% (Pugachenkova 2001:

15)2.

1 Sultanü’l-3�((�(���1)�*#�!)(=�!-küttâb ve zübdetü’t-küttab lakab#4!����#!����/!(����!���)-3)&I?��)8�3�1)�(�!�*� 4�$#&�� =�!=� >�4*�%�� &6�)"����� 6�)"!�� 3�((�(!�%#�&��&#%;� �!�� ��%���� Mecâlisü’n-Nefâyis �&!#�eserinde, !&)#��%#��/� <"'$�� ������� � #$������� ���^��� $�����#� ��.����� )�..��#�� ��.�������������#��/�5�.��.��$��$�$��)$�$������1��.������������..���?�-)*!��&)�5)+)%�q�)1J4I��ww`�����-473).Baburname�&)�>�4*�%��1)��)1J4I��+�����%�+.*�*�(�9� �8(��8�3�)((�'�?�3)%�5=��>�4*�%�� �+���.(/$?� ��)1J4I��+��� 4�%"�� �)4�(� 4�$&#'#� ��!�(#!#%� q�%�(� `|�{�� ��jx;� >�4*�%��#�� *=(=�3��)8��&)� +�!#-��� 8���(+#?� .�/��6!="=�&)��8.�%���)4�J�I� ���#��3�$")(��)�5�%"�-?�`j`��4#!#�&��&��1)L�(�)("�-(�%�q�*�#4#*��ww���{�x;2 �>��`||j�&)*��*.94��#��`�;�4�9%�'#�&���/��/$�LL)%� ���#��|��¢`j`��(�%�3!��"=3%=��/!/�/%;�`�j��ile 186b. yapraklar da resimler �+����.-��#%�*#!"#-(#%;�

65

��<�*� 4��)� �4�#� &6�)"&)?� �/!(��� >�4*�%���#�� 1)� � �)1J4I����� &�1��� *.94�!�%#�&��

56%=!)�� 1)� &�3�� 8.�%�� &�� �8"��!#� 1)� ��L)1I� 8�%�4!�%#�&�� 3�$#%!���<�*� .!��� kimi

eserlerin %)8�"!)%��&)� �$!)4)<)'�"�$� =8!/9?� &�')%� ")%*)$!)%&)� �)!!�� ��%� &6�)"� (�*!�(�

)&�!")8�� �+#8#�&��� =$)%��&)� 6$)!!�*!)� &/%/!�<�*� .!��&#%;� 1490 <�1�%#�&�� Hüseyin

>�4*�%�� �+��� 3�$#%!����� ��%� Nevâyî divan# *.94�8#� q���� �;� j��wx1, tez malzemesi

�+#8#�&��� 6�� 6%�)*lerden biridir. Bu eserde, ilk örneklerini ��"/%!/� 8/!(��#� =8)4���

>�4*�%���#�� �=%*+)� -��%!)%��&)�� .!/-��� 1485 tarihli (PBN suppl. Pers 993) ve ������

�|�� q��4#8� 1492) tarihli (TSMK EH 1636) (Res. 7) Divân-�� $���î kopya!�%#�&�

56%&='="=$�&)*.%�(�L�1)�$�%�L�=8!/9�*/!!��#!"#-(#%.

����&)� �/!/���� �/� *.94��#�� <�!&�� 8�4�3� &)%�&)�&�%;� A!(#�� 4�!&#$� $)�<�%)*� �!)�

+)1%)!)�"�-��.%&=%=���+��&)�-)"8)�1)�*6-)�)�(!)%���&#-#�&�*� *#1%#"�&�!!#��!��&��"�1��

%)�*!�� ��*�� */-!�%#� 56%=!")*()&�%;� �+� *�9�*(�� �8)� *�(�#� ()*��*� /45/!��"#-(#%;� ��<�1)%(�

zemin üzerinde kahverengi rumili &�!!�%�56%=!=%;���'#(�$)%)L-��!#&#%; 200a. yapraktaki

*)()�)�*�4&#�&���3�((�(#�#���/!(����!����4��I2 .!&/'/�.!&/'/���!�-#!#%;����$"�&�� )%�(�

=8!/�/4!��4�9#!"#-�biri takdi"�8�4L�8#�.!"�*�=$)%)� �-%)(?� +evgân oyunu, av, Yusuf ve

Züleyha konulu {� %)8�"� �/!/�/%;� �$)!!�*!)� 4;� ���&�*�� %)8�"&)?� 3=*="&�%#�� *6-*=�

6�=�&)�4�9#!����-%)(�")<!�8��<��!��&#%#!"#-(#%�(Res. 8);��6-*=��9)�<)%)�1)���!*.�/�&���

��*��� *�&#�!�%� �-�'#&�*�� )'!)�<)4�� �$!)")*()&�%;� 41��#�� 6�=�&)� oturan hükümdar,

*�%-#8#�&�� &�� *.�/*!�%#� 1)� "=$�84)�!)%� �/!/�/%;� ��<)� 1)� $�%�L� L�5=%!)%?� )!��8)!)%&)*��

��*#-+#� ��!�4#-?� ��!*.�!/� *6-*?� ��3+)� +�(�?� 4=$)4!)%&)*�� 8=8!)")� (�%$#?� *."9.$�84.�?�

Divân-�� $���î *.94�8#�&�� (�*&�"� 8�4L�8#�&�� �/!/���� %)8"�� 3�(#%!�(#r. Genellikle

8�4L��*)��%#�a 4)%!)-(�%�!"�-�çini bezemeli balkonundan ya da penceresinden figürlerin

��*(#'#���)�$)%�*6-*�(�81�%!)%���4�#�4�$"�&��+)15J�3 ve Züleyha4 ile ilgili sahnelerde de

görülür.

Filiz U�'"���#�� �)!�%((�'�� 5���� q`|��), geç 15. y=$4#l Timurlu 8���(#� *�98�"#�&�?�

Behzad�#�� ��**�-3��)8��&)�� L�%*!#� .!�%�*� 4��)� 8�%�4&�?� &�3�� +.*� ()$3�9� �!��#�&��

��-�%#!#���**�-!�%�(�%�L#�&���.!/-(/%/!����/�=8!/9?���-(�� =8)4���>�4*�%��.!"�*�=$)%)�

1 Aksu 1988: 352 �/!(��� �!�� ��4��I?� =8)4��� >�4*�%���#�� *=(=93��)8��&)� 56%)1� 4�9��?� �)8�3� 1)� (�!�*� 4�$#&�� /8(�� ��%�3�((�((#%;��>�4*�%���#��+.</*!�%#���&)%8!)%�1)%"�-?��)1�4��")<!�8!)%��)�*�(#!"#-(#%�q�*�#4#*��ww���{�x;3 �����;�j�70 y. 93 b4 �����;�j��w��4;�`�`��

66

�)1J4I� 1)� � N�"I� &�1��!�%#�#�� %)8�"!�� *.94�!�%#�&�� 8#*!#*!�� 56rülür. Figürlerin

çevresindeki keskin konturlar, zarif figürler, mimarî mekân tasvirlerinde dekoratif

��!�(#"� (�%$#� �/� =8!/�/�� *�%�*()%�8(�*� 6$)!!�*!)%�&�%;� )%�(�(�� >)3$�&� (�%$#�#�� 4��#�&��

görülen bu ikinci üslup, özellikle -��%!)%���&�1���*.94�!�%#�#��+���()%<�3�)&�!"�-(�%;��I1J��

=8!/�/� &�4)� �&!��&#%���!)<)'�"�$?� )%�(�(�� � >)3$�&�#�� 4�%�((#'#� 5)!)�)'��� &#-#�&�� ��%�

%)8�"� ��!�4#-#4!�� +�!#-��� %)88�"!�%#�� .!/-(/%&/'/� �/� (�%$1, daha sonra Safevî ve

�8"��!#�8�%�4!�%#�&��3�$#%!�����benzer )8)%!)%���*.94�!�%#���&a etki edecektir.

�4�#�4#!!�%&�� )%�(�(�� =8)4���>�4*�%���#��*=(=93��)8��&)�/45/!�����&�')%���%�=8!/9�

ise =�!=� ��**�-� Behzad2 (ö. 1535-36) 1)� 6'%)�<�!)%����� )(*�8�� �!)� 5)!�-�%3. >)3$�&�#��

)(*�!��.!&/'/�bu )%�(�=8!/�/��!)�4�9#!"#-�olan en eski resimli Nevâyî hamsesi *.94�8#�

ise, Receb 890 (Temmuz-�'/8(.8�`��jx�(�%�3��&)� )%�(�(��*.94��)&�!"�-(�%;�Eser 901/

`�|j� (�%�3��&)� =8)4��� >�4*�%���#�� .'!/� >)&�=$$�"��� �+��� )%�(�(�� %)8�"!)�"�-(�%;�

>/5=�� 4�$"��#�� Leyla vü Mecnun ")8�)1�8�� �§���&)� q�/%*� �8;� �x?� &�')%� dört

mesnevi ise OBL’de (Elliott 287, 408, 317 ve 339) bulunur. 13 resim içeren yazmada

=8)4���>�4*�%��&6�)"�����=�!=���**�-!�%#�>)3$�&?��J8#"��!�?���%���/$�33��?��)43�

��&)3���3"/&�/���%�!�%#�&���/!/�&/'/���%�5%/�/��+�!#-(#'#�*��/!�)&�!�%;� qEthe 1930:

1196-98; Binyon vd. 1933: 96-97; Robinson 1955: 263-270; Robinson 1980: 116-7;

Bahari 1996: 156-65; Roxburgh 2005: 244-5).

>)&�=$$�"��� �+��� 3�$#%!����� �/� 4�$"��#�� resimleri���� ��()!�'�?� 8�%�4� ��**�-!�%#�

(�%�L#�&���3�$#%!��&#'#�#� 568()%�% (Res. 9). Behzad üs!/�/�/�� )(*�8�� �!(#�&��3�$#%!�����

1 PBN. supp.turc 993, Divan-�� $����?� )%�(?� �/!(��� �!�� �)-3)&�?� `��j?� �%)8�"?� �;�;�;� �;� j��w?�Garaibü’s-Sigar?� )%�(?� �/!(��� �!�� ��4���?� �/!(��� =8)4��� ��%$�� �6�)"�?� {� %)8�"?� �;�;�;� �;� j{{|?�Garaibü’s-Sigar, Herat, Alaa&&��� �/3�"")&?� �)<)�� |�w¢� ��4#8� `j��?� {� %)8�"?� ����;� �;� �w�?�Garaibü’s-sigar, Tebriz, Çelebi el Kayinî, 939/ 1532-33, 12 resim, TSMK. E.H. 1512, !��.��� �-tayr,�8(���/!?��/3�%%)"�|�`¢��/��(�`j`j?�`{�%)8�"?�����;� ;�`j|�-98, Selimnâme?��8(���/!?�`j�w�!��4#llar,24 resim, K.M.K Ms. 3, Garaibü’s-sigar?� �8(���/!�?� �<#� Muhammed ibn Malik Ahmed Tebrizî, 938/ 1531-32, 11 resim, TSMK. H. 983, Garaibü’s-sigar?��8(���/!?�`j�w�!��4#!!�%?�{�%)8�"?�;�;>, Cod AF. 92, �)43��)"�!� .<)�&I ��1��#?� �8(���/!?� U�L(� 8�4L�� %)8im, 910/ 1504-5, 12 resim, TSMK. H. 987, Cami�����?��8(���/!?�`j�w-30 civ., 10 resim, Cambridge, Trinity College, Cami Hamsesi, Tebriz, 937/ 1531 qU�'"���`|������`-41).2 ��4��*!�%&�� ��"/%!/!�%#�� 8.�� � &6�)"����� )�� �4�� (�81�%� 4�9��� 8���(+#8#� .!�%�*� 568()%�!)�� 8���(+#�>�4*�%���#��*�(��&J%#���%�*���**�-� (�%�L#�&���3�"�4)�)&�!"�-(�%;��#8�� 8=%)&)�5)!�-")�568()%)����**�-?�6�<)��)1J4I�����3�"�4)8��&)�+�!#-"#-�&�3��8.�%���8)� =8)4���>�4*�%���#��3�$")(��)�5�%"�-(�%;� )%�(�#��`jw��&)� �)4�J�I��/3�"")&� ��� (�%�L#�&�� �!#�"�8#�&��� 8.�%�� &�� �/%�&�� *�!"#-?� ��L)1�!)%��� )%�(�#��!"�8#�&�����%�8=%)�8.�%��&���)�%�$�)�56(=%=!"=-(=%�qU�'"���`||���`��- `�|���*�#4#*��ww���`{�x;3 >/� 5%/�/�� %)8�"!�� *.94�!�%#�#� � � 3�$#%!�&#'#� )8)%!)%� �%�8#�&�� ��&������ Bostan ve Gülistan�#?� ��$�"��Hamsesi, Emir Hüsrev Dehlevî �����{ �((�%�#��!��.����������#�5)!�%�q���!�`||j��`��-4).

67

bu resimlerde, kompozisyon, renkl)%� 1)� �-+�!�*� $)�5��&�%;� �+�")*Jn sahnelerinde arka

9!��&��56%=!)��+���!)%!)��)$)!��*6-*�&/1�%!�%#�&6�)"����)')��8����4��8#(#%;�Birer portre

5���� )!)� �!#��%�*� 6$)�!)� çizilen figürler, zengi�� &.'�� ��!�(#"!�%#?� �1!/� �!)� ��3+)4��

��%��%��&)�� �4#%��� *.%*/!/*!/� 4=*8)*� *�9#!�%?� 5=�!=*� 4�-�"&��� 8�3�)!)%� �/� &6�)"�

Herat saray üslubunun Behzad etkisindeki üslubunun (�9�*�6$)!!�*!)%����4��8#(#%;�

Q6%=!&='=� 5���� �)1J4I����� )8)%!)%�� *)�&�� 4�-�&#'#� +�'&�� %)8�"!)�")4)� ��-!�"#-(#%;�

%*)��6%�)*!)%�&�3��8#%�&���.!"�*!����%!�*()?�&�3��8.�%��4�9#!���6%�)*!)%�nitelikli saray

��**�-!�%#�<��4�9#!"#-(#%;���3��+.*�3�"8)!)%���%)8�"!)�")8��&)�56%)1!��>)3$�&�5%/�/�

�!)� &�1��!�%#�� %)8�"!)�")8��&)� 56%)1!�� ��*#-+#� 5%/9?� �*� L�%*!#� =8!/9!�� �4�#�

��**�-3��)&)� 3�$")(� 1)%"�-!)%&�%;� Divân-�� $���� *.94�!�%#4!� �4�#� =8!/98�!�

6$)!!�*!)%�� 568()%)�� ��*#-+#� )%�(� =8!/�/?� �)1J4I� 6%�)*!)%��&)� &)� &�3�� L�$!��

()*%�%!��"#-�.!���=8!/9(/%;�Timurlu &6�)"��)8)%!)%���%�8#�&�?��/5=�������&)��/!/�an

�/�*.94�?���*#-+#� )%�(�=8!/�/�/��Timurlu )%�(�#ndaki son örneklerden biridir.

III. 1. 1. Timurlu Hamilerin S&'��()*+,��-)/';<���������-�ebâb (R. 805) (Kat1)

Yazma 910/ 1504-1505 tarihinde �&#���!��")4)����%�*J(�9�(�%�L#�&����8(��8�3�)&�!"�-tir.

Eser, Türkiye’deki tek ��#��$%&-�ebâb *.94�8#� .!"�8#� ��*#"#�&��� 6�)"!�&�%;1

�+indeki 12 resim?� 4�$"��#�� �8(��8�3#4!�� �4�#� (�%�3()� 4�9#!"#-� .!"�!#&#%; ��$"��#��

%)8�"!�� !�*)� <�!&�� `j�w�!�� 4#!!�%&�� �8(���/!�&�� 4�9#!"#-� .!"�!#&#%� q���#�&#� `|���� ��{x;�

Siyah ze"��)��!(#��4�!&#$�8�%"�!�&�!!�%�=$)%��&)�%.$)(�+�+)*!)%�1)�%/"�!)%!)��)$)�"�-(�%;�

��!#9!�� +�!#-#!"#-� 56"")� -)"8)� 1)� *6-)�)�(!)%�� �!(#�� 4�!&#$�� �.4��"#-(#%;� ��$"��#��

!�*)� <�!&��&)� 4)%� �!��� (�81�%!)%��� �8"��!#� &6�)"��&)� 4�9#!&#'#� 864!)�")*()&�%;� Zeren

���#�&#��#�� ���5��I� �=%*� ��(�9� ��9!�%#�#�� %*)�� �%�)*!)%�K� ��-!#*!#� "�*�!)8��&)�

)8)%��� <�!&����� 1)� (�81�%!)%����� `j�w�!�� 4#!!�%&�� �8(���/!�&�� 4�9#!"#-� .!���!)<)'��

�)!�%(�!"�-(�%;� ��*!)���� !�*)� �+� *�9�'#�&a melek tasvirleri görülür (Res. 11). Benzer

=8!/9!��4�9#!"#-�&�')%�ciltler, ����� ;�|����/"�%�!#�Dîvân-��>âmi ve TSMK 1597-98

�/"�%�!#�Selimnâme �=83�8#�&��&��56%=!=%;

1 ��')%�*.!)*8�4.�!�%&��%)8�"!����#��$%&-&��� *.94�8#���%�8(!��"�"#-(#%;�Q)�)!!�*!)�Garaibü’s-sigar,Hazainü’l Meani, ya da Nevadirü’n-Nihaye *.94�!�%#��/!/�/%;�

68

��#��$%&-�ebâb *.94�8#�#�� "�*!)���&)� .%(�&�� &�$!)%�� =8(=�)� .(/%"/-� �¢�� 9%.L�!&)��

8�4�3�)!��8)!�?�(�+!#�")!)*�)!!)%����8�'&�*��")!)')�/$�("#-?�8.!�1)�8�'#�&�*��")!)*!)%�&)�

4��)��¢��9%.L�!&)��4�%#�/$��"#-���%�-)*�!&)�.%(�&�*��")!)')��+��&)�")41)�.!����*��(���*�

/$�(#%;� !��8)!)%��&)�� /$/�� L�4.�*!/� */%&)!)!)%��� 8�%*(#'#� ")!)*!)%��� ��-!#*!�%#� 4.*(/%;�

(%�L!�%#�&�� 4)-�!� %)�*!�� +��� �/!/(!�%#� 56%=!=%;� �ake ön iç kapakta hükümdar ile

*.�/*!�%#�#�� *�(#!&#'#� ��%� �-%)(� ")<!�8�� <��!��&#%#!"#-(#%;� (Res. 12) Resmin merkezine

4)%!)-(�%�!"�-� 3=*="&�%� ��8�"�*!#� 1)� �4�*!#� �!(#5)�� (�3(#�&�� 8�*����� 1)%&�'�� -�%�9�

*�8)8���� �!#%*)�� �)(�"!)�"�-(�%;��'#�&�� 1)� 8.!/�&�� .(/%an konuklar da ellerinde içki

*�8)!)%�4!)�56%=!=%;��)8"����!(�*#8"#�&��3�1/$/��)(%�L#�&��"=$�84)�!)%��/!/�/%;��%*��

iç kapak yine lakedir. Ancak burada hükümdar#���1�")<!�8��(�81�%�)&�!"�-(�%1 (Res. 13).

�/%/�</� %)�*!�� �!(#�� 4�!&#$!#� $)"��&)� 3=*="&�%� �(#� =$)%��&)� *#!#<#4!�� �8!��#�� ��-#�#�

*)8)%� ��-*�� ��%� �1<#&�� �4�#� �8!��#� 8#%(!�"#-?� */4%/'/�&��� 4�*�!�4�%�*� �#+�*�

8�9!�"�*(�&#%;��/*�%#&�*�� =+��1<#�&�'�*)+�8�� 1)� (�!*�4)�.*� 4�'&#%#%*)�?�%�!�%#�&�����%�

9�%8� *�+"�*(�&#%;� �� �!((�*�� �(!#� �1<#� �8)� *�+��� <)4!���� .*� �(�%;� (%�L(�� *�+#-���

3�41��!�%�1)�+�!#!�%#���%*�8#�&��5�$!)�)���8!���56%=!=%;�

��$"��#�� %)8�"!)%�� �!)� �!5�!�� en önemli 4�4#�� 4��)� W;� U�'"���#�� Divan-�� $���î

*.94�!�%#� �!)� �!5�!�� makalesinde geçer (1978). Resimler Hüseyin Baykara döneminde

)%�(�(�� 3�$#%lanan Dîvân-�� Hüseynî kopya!�%#4!�� �4�#� =8!/9(�� 4�9#!"#-(#%;� Sözgelimi

y�$"��#�� (�*&�"� %)8�"!)%��&)� �-%)(� 8�3�)8�� <��!��&#%#!"#-(#%. H=*="&�%� 1)� *.�/*!�%#�

içki içer, müzisyenleri dinler (Res. 13);���%-#�8�4L�&�*��*6-*=��9)�<)%)�1)���!*.�/�&���

bakanlar olay#��$!)")*()?�3�$")(!�!)%�&)�4�4)<)*�(�-#"�*(��1)�"��5�!&��)(�9�-�%")*()&�%.

>�3+)�*�9#8#�&��bir "/3�L#$��)*!)")*()&�% (Res. 14). )")���4�#�4�9#!"#-��enzer �-%)(�

sahneleri Divan-�� $����’nin *.94�!�%#�&��&���/!/�/%;2 B�3+)��+��&)*��*6-*?�&#-��+#*#*�

balkon ve pencereden bakan *�&#�!�%� 3)%� =+� 4�$"��#�� %)8�"!)%��&)� &)� .%(�*� .!�%�*�

*/!!��#!���".&)!&�%. ��%�4#����3+)8��&)�)(�9�-�%")���%�8�kopya8#�&��1�%*)� (Res. 15),

*�9#&�*��"/3�L#$�&���8(���/!�kopy�8#�&��56%=!=% (Res. 7).

1 T�81�%����.4/(!�%#�`|�¡`wj�""2 TSMK EH. 1636, 2a; PBN Pers 993, 3a

69

Eserde resimler, 8�4L��#�� .%(�8#�� 4)%!)-(�%�!"�-(�%;� Kompozisyon genellikle dikine

5)!�-")�568()%�%;1 �1?��-%)(?�")43��)?� $;��/8/L�*.�/!/�8�3�)!)%&)�resimlerin metinle

��'!��(#8#�.!&/*+��8#*#&#%;� Resimlerdeki hükümdar/ bey, Leyla ile Mecnun, Yusuf gibi

ana karakterler belirgin biçimde gö8()%�!"�-(�%;� A+#*� 3�1�&�� 5)%+)*!)-)�� .!�4!�%#��

betimlen&�'��8�4L�!�%&�?�&.'��*=+=*�.(�6�)*!)%�4!)�&.���"#-���%� ()9)� �!)� ()"8�!�)&�!�%;�

Q6*4=$=�&)��!(#��4�!&#$�*/!!��#!"#-(#%;�>/�4�$"�&�*���+#*�3�1��8�3�)!)%��`�|w�(�%�3!��

Gara’ibü’s-S�'��2 *.94�8#�&�*���+#k hava sahnelerinden daha sadedir. ����&)*���1�1)�

çevgâ�� 8�3�)!)%�� .!&/*+�� *�!���!#*� �)(�"!)�"�-(�%;� �%�)'��?� �8(���/!� Üniversitesi

*.94�8#�&�� 4;|�� ��&)*�� +)15J�� %)8"��&)� &6%(� +)15J�� .4/�</8/� �!)� ��%� +)15J���$#��

%)8"���.%(�8#���4)%!)-(�%�!&�'��8�3�)&)?�8.! *6-)&)�4)%��!���*6-*?�9)�<)%)&)����*��!�%?�

()9)���� 5)%�8��&)�� .4/�/� �$!)4)�� 8)4�%<�!)%� �!)� ")3()%� (�*#"# (Res. 16)?� �.9*�9#�

*.94�8#�&��4)%����8�&)<)� �*���(!#�.4/�</�/��1)� ()9)����5)%�8inden bakan izleyiciler ve

çevgâ���$#�� 56%=!&='=� ��8�(� ��%� ��!�(#"�� �#%�*#% (Res. 17) W�5=%� (�9!)%�?� �(!�%#��

9.$�84.�/?� )!��8)!)%&)*�� ��*#-+#� ��!�4#-� &)1�"� )&)%*)�� ��!�(#"&�ki sadelik ön plana

+#*�%;

�-%)(?��)4!���!)��)<�/�?��/8/L��)45�"�)%����8�(#!"�8#�*.�/!/�8�3�)!)%&)�56%=!)��*�&#��

L�5=%!)%�� &/%/-?� )!��8)� 1)� ��-!#*!�%#�&�*�� �4%#�(#!�%&�� Divan-�� $���î *.94�!�%#4!��

benzerdir. y;� `j`� ��&�� 56%=!)�� �/8/L� �)45�"�)%���� 8�(#!"�8#�#� <��!��&#%��� %)8min

üslubu ile (Res. 18) `j`j� (�%�3��&)� 3�$#%!����� W)%�&=&&��� �((�%�#�� !��.��$%.-tayr

*.94�8#�&�*��%)8�"!)��)�$)%!�*�(�-#%�q����� ;�`512) (R.19) �)1J4I�*.94�8#�&��()*�

8�4L�&�� ��!�(#!��� 3�*�4)� �((�%�#�� *.94�8#�&�� �*�� �4%#� 8�4L�4�� �6!=�"=-?� 6$)!!�*!)�

4;����&)��=!)43���#��9)�<)%)&)�� ��*(#'#� *6-*?� *�9#�#�� ��+�"�?� 4;����&�*�� -�3#�� (�3(#?�

.(/%/-� ��+�"�� 1)� 3�%)*)(�?� )!��&)� �9!�*!)� �)*!)4)�� 4�-!#� *�&#�?� �%*�� 9!��&�� )41��#��

9)�<)%)8��&)��56%=!)���!(#��4�!&#$�$)"���=$)%��)�4�9#!"#-�/+!�%#�4/*�%#�&.'%/�*#1%#!���

&)*.%�(�L� +�+)*!)%?��)1J4I�*.94�8#�&���3�%)*)(!)� 4�9#!&#'#�#�&=-=�&=%=%;� �/3()")len

R.805’i gören ya da R. 805’t)� +�!#-��� ��**�-!�%#�� =8!/�/�/� ��!)�� ��**�-� !��.��$%.-

tayr�#�%)8�"!)"�-�.!"�!#&#%;�

1 ��&)<)��|�;� 4�9%�*(�*��+)15���8�3�)8��&)�*."9.$�84.��4�(�4�5)!�-")�568()%�%;��4%#<���/%�&��")(��-%)8�"��!�-*�8��)�&)�%�8(!��"�"#-(#%;�2 �����;�j��w?�|���q+)15��x?�`{{��q�1x

70

W�5=%!)%�$�%�L?�4/1�%!�*�4=$!=�1)�*#%"#$#�4���*!#&#%;��)�*!)%�.!&/*+��<��!#&#%;��$)!!�*!)�

!�<�1)%(?� *#%"#$#?� 4)-�!� 1)� 8�%#� 6�)� +#*��� %)�*!)%&�%;� ��L(��!�%&�� 1)� )!��8)!)%���

�4%#�(#!�%#�&�� 56%=!)�� *#%"#$#� 1)� !�<�1)%(� %)�*!)%?� �!*� ��*#-(�� L�%*� )&�!�%. Elbiselerin

=$)%��&)��!(#��4�!&#$!��4�9#!"#-�1)���<)���%��-+�!�'���8)%5�!)�&�'��8=8!)")!)%�56%=!=%;���+�

mekân resimlerinde (�-!#*� $)"��� =$)%��&)� genellikle sivri kemerli bir eyvan içinde

gösterilen kompozi84.�!�%&�� *)")%!)%��� �+�� *#1%#*� &�!� %/"�� *�%#-#"#� �!)� �)$)�"�-(�%;�

(Res. 20) Mimarî mekâ�!�%#��<)93)8��*�"��$�"���+����1)�8#%!#�(/'!���)$)")!���*)���*�"��

$�"���&��*)8")�(�-(#%.

�)1J4I� &�1��#�&�*�� %)8�"!)%��� 86$� *.�/8/� )&�!)�� Divan-�� $���î kopyala%#�&�*i

resimlerden en büyük far*#� *�!���!#*� .!"�4��� 8�3�)!)%?� ()"�$� �-+�!�*?� %)�*!)%���

(.�!�"�4��5�&�!")&)��8=%=!")8�?�&�3��8�&)�1)���!�-#!#%�*."9.$�84.�?�*�"��8�3�)!)%&)�

figürlerin yüzlerinde görülen ifadedir1.

Yazma�#�� (�81�%!)%��)� =8!/9� �+#8#�&��� )�� �)�$)4)�� 6%�)*� �/5=�� ����&)� �/!/����

tarihsiz bir Dîvân-�� >âmi’nin resimleridir2. �((�(� %)8�"!)%� �+��� �.-� 4)%� �#%�*"�"#-?�

%)8�"!)%� ")(���� =$)%��)� 4�9#-(#%#!"#-(#%;� >/� &/%/"?� 4�$"��#�� �8(��8�3#� �!)� %)8�"!)%���

�4�#� 4)%� 1)� $�"��� &�!�"��&)� 4�9#!"#-� .!"�&#'#�#� � &=-=�dürür. Bu divanda tasvir

)&�!"�-� .!��� �-%)(� ")<!�8!)%�� (Res. 21), çevgân ve av sahneleri �%&)!)&�'�"�$� )8)%���

%)8�"!)%�4!)� �4�#� ��!�4#-#� 4��8#(#%;� �#%"#$#� 1)� "�1�� %)�*!)%&)*�� &�!�"!�� 3�L�L� 8�1%��

�)(�"!)�)�� ��-!#*!�%#��� 8�%#!��� ��%� /</� &#-�%#&�� *�!��� �)4�$� 8�%#*!�%#� L�5=%!)%���

ellerindeki hareketlilik ve yüzlerindeki jestler �;� �wj�&)� +�!#-"#-� .!��� ��**�-#�?� &�3��

8.�%���8(���/!�8�%�4���**�-3��)8��&)�&)�+�!#-"#-�.!���!)<)'����&=-=�&=%=%3.

910/1504-j�(�%�3��&)��8(��8�3�)&�!)��)8)%���%)8�"!)%�?��=4=*�.!�8#!#*!a Herat’ta Baykara

ve Nevâyî &�1��!�%#�#�3�$#%!�4��?�>)3$�&�)*.!=�&)��5)!")4)�?�"/3()")!)��&�3��+.*�

%)8�"!�� 4�$"�!�%#�� ()$3�9�1)�8=8!)")8��&)�+�!#-"#-�.!�����**�-!�%#���%�8#�&��4)(�-"�-�

��%� 8���(+#� (�%�L#�&��� 4�9#!"#-� .!"�!#&#%;� ��<�*� �/� ��**�-, Baykara ve Nevâyî’nin

3�4�((��.!&/'/�&6�)"&)�4�9#!���&�1���*.94�!�%#�&��+�!#-"#-?�4=*8)*�8�%�4�=8!/�/�&��

1 TSMK R. 805, 24a, 81b2 ����� ;�|��?���%�3�1)�3�((�(� �8"��(�-#"�4���*.94��#��`�;�4�9%�'#�&����%�3�"���-���#���&#?�`|�;�1)�jj�;�4�9%�*!�%#�&���8)��/!(������;��3")&���� ;�```j�(�%�3!��<=!/8�"=3%=�1�%&#%�q�"����`|�|�`wwx;3 �"���?� &.*(.%�� ()$��&)� q�8(���/!�`|��x� �/� )8)%��� %)8�"!)%�����8"��!#� &6�)"��)� ��(� 6%�)*!)%� �%�8#�&��&)')%!)�&�%"�-(�%�q�"�����`|����`ww-102).

71

)8)%� 1)%)�� ��**�-!�%&��� &�3�� 8�&)� ��%� =8!/��� 8�3�9(�%;� `j;4=$4#!� 8.�/�&�� 3�$#%!��"#-�

.!��� ����&)*�� Garai’bü’s-S�'�� *.94�8#�&�*�� %)8�"!)%!)� *�%-#!�-(#%&#'#"#$&�� �4�#�

=8!/9!�� ��<�*� &�3�� "=()1�$#?� *."9.$�84.�!�%#�� &�3�� 8�&)?� �-+�!�'��� ()"�$ .!&/'/,

��<�*��4%#�(#!�%&���)$)")<����!�4#-#���$�!&#'#���%�=8!/9��$!)��%;���$"��#��%)8�"!)%�����

3�$#%!��&#'#� &6�)"&)� �)1J4I����� 3�((�� �)!*�� &)� >�4*�%���#�� 3�4�((�� .!"�&#'#,

dolay#8#4!�� #8"�%!�4��#�� 8/!(��� .!"�4���!)<)'�?� <�!&����� &)� &�3�� 8.�%�� �8"��!#�

��**�-3��)8��&)� 4�9#!&#'#� &=-=�=!&='=�&)� *.94�&�*�� 8�&)� ��!�4#-� &�3�� ��!�-#!#%�

olabilmektedir. ���)��=4=*�.!�8#!#*!���4�#���**�-?�4��&��5%/�/�&�3��8.�%���)�%�$�&)��

�8(���/!��� 5)(�%�!)�� 8���(+#!�%� �+��&)� &)� 4)%� �!"#-?� �8(���/!� ��**�-3��)8��&)�

3�$#%!���<�*� .!��� �%�!�%#�&�� N�"I� 1)� �((�%�#�� &�� �/!/�&/'/� -��%!)%��� )8)%!)%�����

3�$#%!��"�8#�&��6�<=!=*�)("�-(�%;�

�����!���������$����

�!*� � ��L)1I� 3=*="&�%#� .!��� ��3� �8"��!� q8;� `jw`- 1524), dinî ��%� (�%�*�(� +�(#8#� �!(#�&��

��%!)-)�� 8/LI!)%�� .%5���$)� )&)%)*� &)1!)(�� */%�%;� �/$)4��(#� �%���&�� �eyh Safiyüddin

(1252-`���x� (�%�L#�&���*/%/!�����L)1I� �3�%)*)(�?� &�')%!)%������*8��)� �%���#��L)(3��)�1)�

`jw`�&)�� `����4)� *�&�%� 8=%)<)*� 3��)&��!#'#�� */%/!/-/na yol açar. Tarikat zamanla

3�4)%�%-�*?� 8�4�8i v)� "=!*� 8�3���� ��%� ()-*�!�(� 3�!��)�5)!�%;� `j;� 4=$4#!&�� ��L)1I� 3�%)*)(��

*/$)4��(#��%���1)��.'/����&.!/�&���*(�dar sahibi bir siyasal güç olur (Allouche 2001:

9; Lapidus 2003: 393- 396).

Tarihçiler, Safevî de1!)(�4�9#8#�#���**.4/�!/��)1!)(�����".&)!��!&#'#�#��)!�%(�%!)%;��4�#�

$�"��&��U�'�(�4��=%*!)%���&)���!#�"#-�.!����� �*��3�41��!#��=%*�(�*1�"�?�3�88���8*)%��

()-*�!�(#� &�� */!!��#!"#-(#%;� >/� &6�)"&)� U�'�(�4� �=%*!)%��&)�� 8�&)<)� 46�)(�"8)!�

anlamda etkilenme olma"#-(#%?�U�'�(�4�)&)��4�(#�#�� &��9.9=!)%�.!&/'/���!���%;���L)1I�

��%�4#��&�� W/$/!I� 1)� � �)1J4I� 5���� �=%*� )&)��4�(#�#�� =�!=� -��%!)%����� &�1��!�%#�

.*/�"/-(/%;�>/�&6�)"&)��=%*+)�8�&)<)�)"�%!)%���&�!��.!"�"#-?�3��)&��#��&������&�!��

.!"/-(/%;� ��3� �8"��!���� W�%8+��&��� +.*� �=%*+)� -��%!)%� 4�$"�8#� 1)� �!I� �I%� �)1J4I�����

)8)%!)%��)�&=-*=�!='=�����&�!������=%*+)�.!"�8#��!)���'!��(#!#&#%�q�=")%�`|||���-6).

72

15. 4=$4#!#��.%(�8#�&����(���%)��`{;�4=$4#!#����-#���*�&�%�5)+)��8=%)&)���%�$?��)�%�$�1)�

)%�(� 5���� ")%*)$!)%��� +)-�(!�� 8)�)9!)%!)� )!� &)'�-(�%")8�?� ��L)1I� %)8�"� 8���(#�#��

��+�"!)�")8���� 8�'!�4��� )(")�!)%&)�&�%;� `j;4=$4#!� 8.�/��� *�&�%� �**.4/�!/�

�)1!)(������ ��-*)�(�� .!��� �)�%�$?� `jw`�&)� ��3� �8"��!� (�%�L#�&��� �!#�#%;� Bu dönemde

�**.4/�!/� 3=*="&�%#� �$/�� �8���#�� q`�{{-78) bü4=*� ��%� 8���(� *.%/4/</8/� .!&/'/�

��!��")*()&�%���<�*�&6�)"��&)����!��)��%)8�"!��)8)%�5=�="=$)�5)!")"�-(�%�q���!�`||j��

155) �**.4/�!/�&6�)"��&)�&�')%�8���(�*.%/4/</!�%#� �8)��$/�� �8���#��.'/!!�%#�6�<)�

1470 c�1�%#�&����%�$�1�!�8�? 6 Ocak 1478’de hükümdar olan .'!/��/!(��� �!�! �!)�*�%&)-��

Sultan Yâkub’dur (1478-90). ��%�$�#�� ��<=�&6�)"��&)���/�4�����%�!#*8#$�&)1�"�)&)��

resim resim faaliyetleri, Sultan Halil’in bu ")%*)$&)���%+.*�8���(+#4#�3�"�4)�)(")8����

8�'!�"#-(#%;���**�-3��)&)��/!(��� �!�!����3�"�4)�)((�'� 8���(+#!�%#��+�!#-(#'#������ ;�

�{`� �/"�%�!#� Nizamî Hamsesi bu merkezin önemini ortaya koyacak bir örnektir

(U�'"��-���#�&#�`|�|� 24; ���!�`||j��`jj-56).

Nevâyî’nin eserlerinin Timurlu <.'%�L4�8#�&�� 3�$#%!��"�8#�#�� 4��#� 8#%�?� +�'&�-#�

�**.4/�!/� 8�%�4!�%#�&�� &�� 3�$#%!��"�8#� -��%��� =�=�=�� +.*� )%*)�� 1)� 3#$!#� ��%� -)*!�&)�

4�4#!&#'#�#� 568()%�%;� �/!(��� �!�!� &6�)"��&)� ��%�$�&�� 3�$#%!����� � �)1J4I� &�1��!�%#�

�+��&)� )�� )%*)��� ��3�%)� ��!!�� �=(=93��)8���&)� �/!/���� *.94�&#%� q��(;� �/%<;� {�x

(Stchoukine 1935: 151). 876 (1471-��x� (�%�3��&)� ��%�$�&�� Abd ar-Rahîm b. Abd ar-

Rahmân al-Hvârazmî (�%�L#�&��� �8(��8�3� )&�!)�� )8)%1, Sultan Halil döneminin yüksek

*�!�()!���-+�!�'����56$!)%�6�=�)�8)%)% (Robinson 1958: 1-3; Uluç 2000: 325). Bu dönemde

Türkçe &�1��!�%#��%)8�"!)�")8��5)!)�)'��)�&�')%���%�6%�)*�&) �#��.������&#%�qN>��

��� �w`x;� �/!(��� �!�!���� �)")%*��&�&�*�� 8�%�4#�&�� )"�%� .!&/'/� &=-=�=!)�� �&�4)(�

�!!�3� >)4���?� �$)%��4<��� �=%*+)8�4!)� 4�$&#'#� `�{� 5�$)!�� *.94�� )&�!�9�

%)8�"!)�&�%�!"�-(�%. ��$"��#���+��&)*����%)8�"?�Timurlu prensi Baysungur dönemindeki

Herat üslubu 5)!)�)'��)���'!#���%�8���(+#�#��=%=�=&=%�(Roxburgh 2005: 426; Minorsky-

Wilkinson 1958: 1-3).

Sultan Halil����`����&)�6!="=4!)�*�%&)-�� Sultan Yakub (1478-90) ��-*)�(��)�%�$�&)�

hükümdar olur. Bu dönemde ara!�%#�&���)%1�-��/3�"")&�1)��)43I�����&)��/!/�&/'/�

��**�-!�%#�� �/!(��� �!�!� &6�)"��&)� 3�$#%!��"�4�� ��-!�&#'#� )8)%!)%)� Sultan Yâkub

1 �)8�"!)%���+����*$;��(<3./*��)�`|�j��%;����U�'"��-���#�&#�`|�|��%;��`

73

döneminde de devam edilecektir. Bunlardan biri 880-86 (1475-�`x� 4#!!�%#� �%�8#���

tarihlenen Abdülrahim el- .%)$"�� (�%�L#�&��� 4�$#!��� �/!(an Yakub Bey Nizamisi

olarak bilinen Nizamî Hamsesi’dir (TSMK H. 762). Akkoyunlu Türkmenlerinden

��L)1I�%)8�"�8���(#�#�)(*�!)4)<)*�6%�)*!)%&)�&�%�qU�'"���`|�`; Uluç 2007: 60).

��3��8"��!����6�<)�`jw`�&)��)�%�$��?�`jw��&)�&)���%�$�#��!"�8# Sultan Halil ve Sultan

��*/�� &6�)"��&)� +�!#-��� 8���(+#!�%#� 1)� 3�$#%!�&#*!�%#� &)')%!�� *�(�9!�%#� �)�%�$�

��**�-3��)8��)� *�$��&#%"#-(#%;� �4�#� $�"��&�� �/!(��� ��*/��/�� 4)')��� .!��� ��3�

�8"��!���?�.�!�%#��*=!(=%)!�.%(�"!�%#�&���=4=&='=��+����=%*")��1)�Timurlu sultanlar ile

�!�-*�� */%"�8#?� *=!(=%)!� 46%=�5)!)%��)� 5�%�9�)(*�!)�")8�ni ve Türkmen resminden zevk

�!"�8#�#�8�'!�"#-(#%�(Welch 1980: 20-23; Canby 1999: 22-24).

�%&#�&��� `j`w�&�� ��"/%!/!�%#n ��-*)�(�� )%�(�#�� �!#�"�8#� �!)� �)�$)%� 5)!�-")!)%�

4�-��"#-(#%;� �$)!!�*!)� Timurlu et*�8����?� =8)4��� >�4*�%���#�� .'!/� �/3�"")&�

=8)4�����?� �$�)*� ()3!�*)8��)� *�%-#� `jw�� 4#!#�#�� ��4#8� �4#�&�� ��3� �8"��!�)� �!(�<��

)(")8�� 1)� )%�(�#�� `jw��&)� �$�)*!)%� (�%�L#�&��� �!#�"�8#� 8#%�8#�&�� �)�%�$�)� 5)!)���

8���(+#!�%#�� =8!/9!�%#4!�� 4��8#&#'#� 864!)�)��!�%; >64!)<)� ��3� �8"��!� &6�)"��&)��

��**�-3��)&)?� �)�%�$�&)� ��*/9� >)4� &6�)"��&)� 5)!�-)�� �=%*")�� 8�%�4� =8!/�/� �!)�

%)8�"�4�9�����**�-!�%#��4��#�8#%�� )%�(�(��56%=!)��>)3$�&�1)����*#-+#K�=8!/9��!)�%)8�"�

4�9�����**�-!�%�5%/�/���%!�*()�56%=!"=-(=%;���3��8"��!�&6�)"� resim üslubunu ortaya

*.4�<�*� +.*� L�$!�� %)8�"!�� 4�$"�� 5=�="=$)� *�!"�"#-(#%;� %*)�� &6�)"!)%��&)�

3�$#%!����� 4�$"�!�%&�� ��%�$� 1)� )%�(� ")%*)$!)%��&)*�� =8!/�/�� %)8�"!)%)� 4��8#&#'#�

görülür.

��3"�89�&6�)"��&�3��6�<)�&)��)!�%(�!&�'��5���� �8!�"�*�(�9�%)8�"!)")�8���(#��+#8#�&���

+.*� 6�)"!�� ��%� &6�)"&�%;� ��3� �8"��!���� 6!="=�&)�� 8.�%�� 3=*="&�%� .!��� ��3"�89?�

�)�%�$��� ��%� 8���(� ")%*)$�� 3�!��)� 5)(�%�%;� �)8(�!�*� 4�$#� 4�$��?� %)8�"� 4�9��� �ah, kitap

8���(#����!5��&/4�%;���**�-��/!(����/3�"")&����6'%)�<�8��.!&/'/��)!�%(�!�%. Tahmasp

&6�)"���!)��!5�!����$)�6�)"!����!5�!)%�1)%)��(�%�3+���8*)�&)%�>)4��=�-�1, Târih-i ‘Alem-

1 ��3� �;� ����8�#�� 6$)!� *�(���� .!/9?� `{`{-`{��� 4#!!�%#� �%�8#�&�� (�"�"!�&#'#� )8)%��&)?� ��Levî tarihini ��!�("#-(#%;�8)%�&6%(�<�!(�.!/9?���;�N�!&��&)���3���3"�89�#��6!="=�&)���8"��!���%$���#��1)L�(#���*�&�%�.!���.!�4!�%� �+��&)���3"�89�&6�)"�������**�-�1)�3�((�(!�%#� (��#(#!"�*(�&#%;�8)%��!��Q)�<)!�� (�%�L#�&���1944-�j�4#!#�&��5=�="=$��=%*+)8���) +)1%�!"�-(�%;

74

ârâ-yi Abbâsî �&!#�)8)%��&)?�3�(�8���(#�&��/8(��.!��!�% �%�8#�&�?��)1!������&����-��/%I?�

Mevlana Dost Herat��)1!�����=8()"��!�?�/8(����**�-!�%��%�8#�&��>)3$ad, Aka Mirek

��**�-?��)1!�����/$�LL)%��!�?���%��)4�elabidin���8�4�%�*��)�%�$�&)*����**�-3��)&)�

+�!#-(#*!�%#�#��)!�%("�-(�%�q�8*)�&)%��=�-��`|��-45: 291-299).

>/�&6�)"&)��)�%�$�&)*��8�%�4���**�-3��)8��&)�(��#����)�����1, Nizâmî Hamsesi

gibi yüksek sa%�4�*�!�()8��&)�)8)%!)%�3�$#%!��"#-(#%;�Bunlardan ilki `j�w��!)�`j�w�4#!!�%#�

�%�8#�&�*�� &6�)"&)� 4�9#!��?� içinde 256 resim bulunan �)��� *.94�8#&#%;� 8)%&)�

&6�)"�����**�-!�%#�&����/!(����/3�"")&?��*����%�*�1)��)43$J&)�+�!#-"#-!�%&#%;�>/�

resimlerde Herat’t�� >)3$�&� )(*�8��&)*�� =8!/9� �!(#�&�� 56%=!)�� %)�*!�� "��$�%�!�%?� +.*�

&�3�� $)�5��� 1)� *�!���!#*� *."9.$�84.�!�%!�� &)1�"� )&)%;� W�5=%!)%� *=+=!"=-� 1)�

$�%�L!)-"�-?� "��$�%�� 9)%�� "�8�!!�%#�#� ��&#%��� ��%� $)%�L)(� *�$��"#-(#% (Res. 22);� �4�#�

$�"��&�� ;� �{�� �/"�%�!#� �**.4/�!/� 3�"8)8����� �=4=*� �.4/(!/� 1)� <��!#�

*."9.$�84.�!�%#� &�� &)1�"� )("�-(�%� q�)!<3� `|���� `�-18; U�'"��-���#�&#� `|�|� 28;

���!�`||j��`{w-1).

�*��<�8�� �8)� 946-950 (1539-43) tarihli, içinde 14 resim bulunan Hamse’dir (BL Or.

2265). Sultan Muhammed, Aga Mirak, Muzaffer Ali, Mir Seyyid Ali gibi önemli

��**�-!�%� +�!#-"#-!�%&#%;� )%� �*�� )8)%&)� 56%=!)�� %)�*!)%��� <��!#!#'#?� 4=$)4!)%���

8=8!)�")8��&)*�� $)�5��!�� 1)� ��<)� �-+�!�*?� *�!���!#*� *."9.$�84.�!�% (Res. 23), Tebriz

��**�-3��)8��&)*��4=*8)*�8�%�4�8���(#��3�**#�&����lgi verir ( Titley 1977: 139; Welch

1979: 134-185).

Bu dönemde %)8�"!�� *.94�!�%#� 3�$#%!����� )8)%!)%)� ��*#!&#'#�&�� ��3� ��3"�89�#�� �%���

)&)��4�(#� �!)� �!5�!�� )8)%!)%�� 6�� 9!���� +#*�%&#'#� 56%=!=%;� >/�/�� �)&)��� ��3� �8"��!�

döneminden beri süre gelen Türkmen ve �8"��!#!�%!a siyasî �!�-*�!)%��� �4��

olma"�8#�&��� *�4��*!��"#-� .!"�!#&#%�� ancak burada Nevâyî ve eserlerinin kendine

6$5=���%�&/%/"/��/!/�/%;����%���4�-�&#'#�+�'&���8.�%��&���%(�%�*�&)1�"�)&)��=�=?���3�

��3"�89�#�� �/� �8()*8�$!�'���� *#%"#-?� ��**�-3��)8��&)� -airin eserlerinin resimli

1 ��)������)�âmesi 4��&�� ./53(.���)3�J")8��.!�%�*�&��(��#�����/�)8)%?���;��)!�"����<=!/8/��)&)��4!)���3� (�%�L#�&���`j{|�4#!#�&���%"�'���.!�%�*� 56�&)%�!"�-?� ��%� 8=%)��.9*�9#���%�4#��&��*�!"#-(#%;�>/5=��&=�4�� "=$)� 1)� 6$)!� *.!)*8�4.�!�%#�&�� 9�%+�!��"#-� .!�%�*� �/!/�"�*(�&#%� q��<*8.�-Welch 1971;Welch `|������)!<3�`|����`������#�&#��www�����x;

75

*.94�!�%#�#�� 3�$#%!��"�8#�#� �8()"�-(�%;� >/�!�%&��� ��%�� .!��� Nevâyî Hamsesi iki cilt

olarak?� %)8�"!)%�� >)3$�&� =8!/�/� )(*�8�� �!(#�&�� 3�$#%!��"#-(#%;� )�=$� *)8��!�*�

*�$��"�"�8#���%�'")����3���3"�89�#��*)�&�8���+���3�$#%!�((#'#��)!�%(ilir1 (PBN supp.

Turc.316-�`�x� )%�(!#�3�((�(��!�� �<%��I�(�%�L#�&���`j�{-���(�%�3��&)�*.94��)&�!"�-(�%;�

)%� �*�� <�!(()� �/!/���� %)8�"!)%� )%�(� =8!/�/� �!)� 4�9#!"#-(#%;� �!(#� %)8�"&)�� �)-��

�)43$J&)�4)2, biri de Sultan Muhammed’e atfedilir. (Welch 1978: 18-19, r. 11-14).

�)43� ������#�� �-*#�&��� &)!�%")8�3 sahnesinde (Res. 24) 6�=� (�-!#*!#� *6-*?� </"��!#�

��!*.�/�&�����*��� 5=$)!��� (�1%#� 1)�*#4�L)(�?� $�%�L� 1)� ��<)� L�5=%!)%?� ��%������ W)%3�&�#��

<)8)&���� �/!"�8#4 8�3�)8��&)� &.'��#�� �)(�"!)��-�?� >�3%�"� Q/%�/�� �1!��"�8#5

8�3�)8��&)� $�%�L� L�5=%!)%?� )(%�L(�� *�+#-��� �1� 3�41��!�%#?� ��!�%�"�#�� *#4�L)(�� 1)� (�1%#�

)%�(�&6�)"��>)3$�&�=8!/�/�/�4��8#(���6%�)*!)%�.!�%�*�56%=!")*()&�%�

��3"�89�#��&6�)"��&)� )%�(�4��)�+.*�6�)"!����%�")%*)$�.!�%�*�56%=!")*()&�%;���3#��

*�%&)-�� )%�(�1�lisi olan Sam Mirza &��6�)"!����%�8���(�3�"�8��.!�%�*�*�(�9�8���(#����!5��

&/4"/-(/%;� �%�!�%#�&�� %)8�"!)%���� ��**�-� �)y3$�&)����� %)8�"!)&�'�� &=-=�=!)�� ���U�

������#�� �/!/�&/'/� &)')%!�� )8)%!)%�� ��**�-3��)8��&)� 3�$#%!�("#-(#%;� �6�)"��� &�')%�

önemli sanat hami8���8)���3"�89�#��4)')���1)�&�"�&#��)-3)&�1�!�8����%�3�"���%$��&#%�

(1556-�x�����(��+.*�")%�*!#�.!�����%$��&6�)"��&)��)-3)&�&)�%)8�"�8���(#�5)!�-"�-(�%;�

Döne"!)%��&)� ��%+.*� �%��� -)3%�� 8���(� ")%*)$�� 3�!��)� 5)!"�-(�%;� ��<�*� `j���&)�

��-*)�(����8"��!#�()3&�&��4=$=�&)����$1���)���*!)&�!")8��&)��8.�%��8���(+#!�%� )%�(?�

��%�$�1)���)-3)&�-)3�%!)%���%�8#�&��&.!�-�%�*�)8)%�3�$#%!�"�4��&)1�"�)((�!)%�q���!�`||j��

160).

�=�4��"=$)�1)�*.!)*8�4.�!�%#�&���/!/����Nevâyî Hamse ve Dîvân *.94�!�%#��+��&)�)��

*�!���!#*� 5%/�/?� ��L)1I� &6�)"�� 6%�)*!)%�� .!/-(/%/%;� �.9*�9#� ��%�4#� �=$)8��

Kütüphanesi’�&)� &)� ��L)1I� &6�)"��&)� 4�9#!"#-� %)8�"!)%��� �/!/�&/'/� �!(#� Nevâyî

*.94�8#��/!/�/%;� Kütüphanedeki ��L)1I� &6�)"�� 4�$"�!�%#� �%�8#�&����3� �8"��!� (1501-

1 Q=�)%����!��>��&)��/!/�����!����%��)1J4I� �"8)8�������3"�89�#��*�%&)-����"���%$���+���4�9#!&#'#�#��)!�%("�-(�%�q���!�`||j��`{�x2 Gelibolulu Mustafa Ali’nin !�����-�� $���ân �8�"!�� )8)%��&)� .%�8��!#� 1)� >)3$�&�#��6'%)�<�!)%��&)�� .!&/'/� �)!�%(�!"�-(�%� qN/"�/%� `|���� ``�x;� ��%�8�()� �/!/���� �)1�4�� 3�"8)8�� q�>��supp.turc. 316-`�x�.�/����!��)���!*��-��.!�%�*�56%=!")*()&�%�q�)!<3�`|����`�-19).3 169a4 268a5 350b

76

1524x�1)���3���3"�89�q`j��-1576) dönemlerinde Tebriz �!)���3�Tahmasp döneminde

Tebriz, ��%�$ ve Herat’da 3�$#%!��"#-� 6%�)*!)%� �/!/�/%;� ��3� �8"��!� &6�)"��&)n

5=�="=$)�/!�-"#-�%)8�"!��)!4�$"�8#�8�4#<���$�.!&/'/�&���Nevâyî’nin TSMK’deki H.

�|j� �/"�%�!#� Garaibü’s-S�'��, .!/-/"� �-�"�8#�&�*�� Tebriz üslubunu �4&#�!�("�8#�

�+#8#�&���6�)"!�&�%;�Resimleri bu üslu�/�4��8#(�����-*���)1J4I�*.94�8#��/!/�"�$;�

A%&#�&��� 5)!)�� ��3� ��3"�89�#�?� 8/!(��I �.4/(!�%&�� 3�$#%!�((#'#� 4�$"�!�%#�� 4��#�&��

&�3�� "=()1�$#� 6!+=!)%&)?� ��*#-+#� )%�(� =8!/�/�/�� /$��(#8#� .!�%�*� 56%=!)n divan ve

3�"8)�*.94�!�%#�&��qR. 803, R. 8041?��;��`wx�� )%�(�(�*��5)!)�)'��?��)�%�$�&)�&)�&)1�"�

etti'���� &)8()*!)%;� ��3"�89� &6�)"��&)� ��%�$� =8!/�/�/� 4��8#(��� )�� 5=$)!� 6%�)*!)%&)��

��%�� &)�3�"8)�*.94�8#�&��56%=!=%� q�;��w�x;�`jw�� 4#!#�&� ��3� �8"��!� (�%�L#�&��� �!#����

��%�$�&�?� ��-*)�(� *�!���!#'#�&��� /$�*(�� .!"�8#�&��� &.!�4#� 8���(+#!�%� 4)%� &)'�-(�%")*�

$.%/�&�� *�!"�"#-� &.!�4#8#4!�� &�� 4)%)!� 8���(+#!�%#�� =8!/�/� &)1�"� )("�-(�%; Bu grup

�+��&)�&)')%!)�&�%�!)<)*�8.��*.94���;��w���/"�%�4��*�4#(!#���%�*=!!�4�(�.!/9?�%esimleri

1580 <�1�%#�&�� )%�(�(�� 3�$#%!��"#-� .!"�!#&#%;� �-�'#&�� irdelenen 4�$"�!�%?� �4�#�

$�"��&���)1J4I�3�"8)�1)�&�1��!�%#�#��*)�&��=%)(�!&�*!)%��<.'%�L4��&#-#�&��&��=%)(�!�9�

+�'&�-#�=8!/9!�%#�)(*�!)&�'����568()%�%;�

�����!��%���/?��@D/-F��J'(D-'P('��-Q�Örnek: Garâ’ibü’s-� ��� (H. 895) (Kat. 2)

TSMK’de bulunan bir Garâ’ibü’s-��'�� yazma8#�#� %)8�"!)%�?� `{;� 4=$4#!� ��-#�&��

�)�%�$�&)� 3�$#%!��"#-� ��%*�+� 4�$"�4!�� �)�$)%� ��%� =8!/9� 4��8#(#%!�%2;� ��$"��#�� 1a.

4�9%�'#�&�*��*�4#((�?���"�$��.'/!!�%#� 8.4/�&���5)!)��Zeynli Mahmud’un ismi ve H.

919 se�)8������/3�%%)"��4#�#���;�5=�=�qMart-Nisan 1513) tarihi &=-=!"=-(=%;� (R.18)

��$"��#��4���*�'#&#�&���8)?�

“Sultan Yakub3 �"�"�#"��0jU��&��#���asker çeker, ahtan sancak getiririm. Bu

��#"� ��� ���$U$�$� �����1��/� ��.� ��".�"�"��� ��U��� #��."�"U� ��#"1"� �^���

1 ��*&�"�8�4L�8#�`�-2a2 >/�*�(�9!���!5�!���!*��%�-(#%"�4#�W;�U�'"���4�9"#-�1)��=��3�&)�`|�{�4#!#�&��4�9#!�����;��!/8!�%�%�8#��%�������(!�%#� 1)��%*).!.V�8���.�5%)8���&)���!&�%�� .!�%�*� 8/�"/-(/%;� ��<�*���!&�%�����6$)(�� 1)�"�*�!)8��4�4#"!��"�"#-(#%;�3 �**.4/�!/� 3=*="&�%#� .!��� �/!(��� ��*/�� �4�#� $�"��&�� ��3� �8"��!���� &�4#8#&#%;� q��3� �8"��!?� �/!(�����*/��/��*#$*�%&)-������.'!/&/%x�>/��)&)�!)��**.4/�!/!�%#��*=!(=%�1)�8���(#�&���.!&/*+��)(*�!)�"�-(�%;�

77

#$&���#����#�&�������'�������<�).���?���)�����������&��#����$��)�

�����/�!������������ &�)���� ���1�����������������#���� ^jU�$&$�/�5����� ��U�

�j�{�����)�#����1����.��/�Herat &�)����U�m gönülden ve candan dostum"U���#"1"�

için Semerkand yurduna otak kurmak isterim. Rum �[�������� s"�.���� 1��

)�##���� �&����{� $������� �����.]�U�� ���������� darbesiyle mahvederim. Cirun1

&�)��� ��#��.�����#�&�)��1����U��.��.�.��.��'���#"�"���{����������$U����

kara olsun. Yakub gibi Yusuf’un yüzünü gözlüyorum. Mehdi’nin kölesiyim ve

&�)�����#)��#�����)�&"�” y�$#!#&#%; 2

�)$3�9()� !�<�1)%(� 1)� �!(#�� 4�!&#$� 3�*�"&�%;� (Res. 25) �)$3�9!�� 8�4L�!�%&�� 8�(#%� �%�!�%#�

8#1�"�� �!(#�!�� q�)4�)�8-8=(/%x� 8=8!)�"�-(�%;� ��(#%� �%�!�%#��� �!(#�� 4�!&#$&��� %/"�� 1)� +���

�/!/(/�*#1%#"!�%#� 4�9#!"#-(#%; Miklepsiz cilt siyah deridir. Mü8()�8�3� �&#��/!/�"�4���

kopyada yedi resim bulunur.

Yazmada bulunan yedi resim ��<)!)�&�'��&)?� r)8�"!)%&)� <��!��&#%#!��� *.�/!�%#�� (="=

&.'�&��5)+er. 80a, 89b, 65b, 12w��&���-%)(�")<!�8!)%�?��`��1)�j���&)�8)15�!���!)��/!/-"�?�

||��&)��8)�W)%3�&��!)��)<�/��(�81�%�)&�!"�-(�% (Res. 26). Ferhad ile Mecnun resminde,

%)8"��� *.�/8/� 5)%)'�� &.'�� &�3�� �4%#�(#!#� 1)� 3�*�4)&)*�� 5���� �)(�"!)�")4)� 6$)��

568()%�!"�-(�%;� W)%3�&�#�� &�'!�%# &)!")8�� 1)� �)<�/��/�� +6!!)%&)� 1�3-�� 3�41��!�%!��

�%*�&�-!#*� )(")8�� *.�/�/�� 5)%)'�� &.'�&�� 5)+)%;� ��<�*� �-%)(� ")<!�8!)%�� 1)� 8)15�!�� �!)�

�/!/-"�� 5���� 8�3�)!)%&)� �+#*� 3�1�� 8�&)<)� &)*.%� .!�%�*� */!!��#!"#-?� &.!�4#8#4!�� &��

*�!#9!�-"#-� ��%� "��$�%�� ��!�4#-#� 8)%5�!)�"�-(�%;� �)8�"!)%��� (�"�"#�&�?� 56*4=$=�&)�

�!(#�� 4�!&#$� */!!��#!&#'#� 56%=!=%;� ��"�� $�"��� 56*4=$=�&)� "�1�� %)�*!�� *.!!�%#� �-�'#�

sarkan yengeç biçimli bulutlar tipiktir. (Res. 20) �)9)!)%��� 56*4=$=4!)� *�1/-(/'/�

noktalarda noktalama biçiminde gölgelendirmeler görülür. Süngerimsi kayalar dilimli

5���� 568()%�!"�-?� /+!�%#� �.*(�!��"#-(#%;� �)!9�$)msi bir görünüm sergileyen bu kayalar

%)�*!)�&�%�!"�-(�%;(Res. 26) Zeminde görülen çiçekler iridir;��+!�%#�4/*�%#�&.'%/�*#1%#!#%;�

Kimi zaman da çiçekler üstten görünümüyle (*/-� ��*#-#x� �)(�"!)�"�-(�%; Önde bir

�*�%8/� 1)� 8/4/�� 5)+(�'�� �.*(�!�%&�� ��(*�� 1)� +�+)*� &�$�8�, b�3�%� &�!!# ve top biçimli

�'�+!�% 56%=!=%;���)8�"!)%���4)%��!&#'#�8�3�)!)%���+.'/��+#*�3�1�&��)'!)�<)�(�81�%�&�%;�

1 �#")-*�q��"x�(�%�L!�%#�&����%�4)%��&#&#%;2 >/�*�4#(!�%#��.%�V���!�")(����+�����*$;���(;`�

78

W�5=%!)%� �%�� 1)� (#*��$&#%;� >.4/�� *#8#"!�%# .!&/*+�� *#8�&#%;� >�-� *#8"#� 1=</&�� � .%��!��

&�3�� �%�� 4�9#!"#-(#%;� �=$!)%� *�"�� $�"��� 8�*�!!#?� 5)��-� 1)� *#%"#$#� 4���*!#&#%;� Q6$!)%�

+)*�*?� *�-!�%� *�!#�� 4�4� ��+�"��&)� 1)� .%(�8#� ��(�-�*(�%;� �/&�*!�%� �.*(�� ��+�"��&)�

568()%�!"�-?� 4.*�&)�)<)*�*�&�%�*=+=*(=%;���!���!#*�.!"�4���8�3�)!)%&)�)���$� �*��*�-��

56%=!=%;�U.'/� �-%)(� 8�3�)8�� .!��� �/� *."9.$�84.�!�%&����!�(#"� 8�&)&�%?� �4%#�(#!�%�� 4)%�

verilmez. ��**�-� �/� 8�&)!�')� 9�%�!)!� .!�%�*� %)�*!)%&)� &)� 9�8()!� (.�!�%� */!!��"#-(#%;�

�)8�"!)%��� 5)�)!��)� &/%�'��� 1)� &��5��� ��%� 3�1�� hakimdir. Figürlerin elbiseleri

5)�)!!�*!)�6�&)�+�9%�$!�"�8#���*�1/-�����%�".&)!&�%;�>/��%(���84��&��moda olan bir

*#4�L)(� +)-�&�&�%1. !��8)!)%��� =$)%��&)� �!(#�� 4�!&#$&��� ��*#-!�%� 56%=!=%;� %*)*!)%���

��-!�%#�&�� *#%"#$#� /$/�, dilimli *)9��� )(%�L#��� 8�%#!"#-?� ��%� /</� �-�'#4�� 8�%*��� �eyaz

8�%#*� 56%=!=%2. >�%� &�')%� ��-!#*� (�9����� &)� 3�$")(*�%!�%� (�%�L#�&��� */!!��#!&#'#�

56%=!")*()&�%;� �#%"#$#� %)�*!�� ()*� 9�%+�� 3�!��&)*�� �/� ��-!#*?� )(%�L#��� �)4�$� (=!�)�(�

8�%#!"�&���6�<)*��3�!��568()%�% (Res. 28). ��3��+.*���3��8"��!�&6�)"��&)�*/!!��#!"#-�

.!/9?���3���3"�89�&6�)"��&)�4)%����/$/����(.�!/�Tâc-#� �4&J%I!ere �#%�*�<�*(#%;�

Bu =8!/9(��4�9#!"#-��)�$)%�6%�)*!)%?���"/%!/�-��%!)%��&)���8�LI����3 (ö. 1517) Cemâl u

Celâl �&!#� )8)%����� ���� q�� �.1�� �x� *.94�8#�&�� görülür. 34 re8�"� �+)%)�� 4�$"��#��

üslubu4 ;� �|j� �!)� �)�$)%!�*� (�-#%. Küçük �.4/(!�%&�� 4�9#!"#-� .!��� �/� 4�$ma, erken

��L)1I� &6�)"�4!)� ��"/%!/� )%�(�#� �%�8#�&�� ��%� *69%=� 56%)1�� 56%"=-(=%� q>%)�d 2002:

32). 8)%&)*�� (="� %)8�"!)%&)� L�5=%!)%��� �.4/(!�%#?� ")*J�� */!!��#"#?&.'�?� *#4�L)(� 1)�

��-!#*� ��+�"�� �.9*�9#� 6%�)'�4!)� �)�$)%&�%;� ��!�#$� �/� =8!/9� �.9*�9#� 6%�)'��&)� &�3��

8�&)� ��%� ��+�"&)� /45/!��"#-(#%;� H. 895 65b. yapraktaki resimde hükümdara meyve

sunan hizmetkar, ULL Ms. O Nova 2, 57b’deki Celal’i türbe önünde gösteren resimde

1 Orta Asya’da moda olan elbiseler için bkz. H. H. Hansen, Mongol Costume. Researches on the Garments Collected by the First and Second Danish Central Asian Expeditions under the Leadership of Henning Haslung Christensen, 1936-37 and 1938-39, Copenhagen, 1950.2 Tac-#� �4&�%������ )%*)�� &6�)"!)%&)� 56%=!)�� ��+�"�&�%;� �.���8.�� �/� (�9� ��-!#*!�%#� `{;44�#�� ��-#���(�%�3!)%�1)���%�$��=%*")��=8!/�/�/���&)1�"#�.!�%�*�56%=%�q�.���8.��`|j���``w-111).3 >���8#?���"/%!/�3=*="&�%!�%#�&����/����&����1)$�%!)%��&)�&�%;�>�4*�%���#��8�%�4#�&�*��-��%!)%&)�&�%�1)�>�4*�%���#��.'!/�>)&�=$$�"���#��3�"�4)8��&)�*�!"#-(#%;�`j`��&)� )%�(�(��6!"=-(=%;�Cemâl u Celâl�&!#� )8)%���� ���¢� `���-���&)� 4�$"#-(#%� q��%83�()%� `|���� �ww-`x;� �!�� ��%� -��%�?� �)<J!isü’n-nefâyis �&!#�)8)%��&)� 1)$�%� 8.4/�&��� 5)!)�?� 3�L#$�8#� */11)(!�?� ��<�*� *���%!�� 1)� 8.%/"8/$� &�1%��#-!�%#4!�� �#*(#%��?���8�3�(�&��!)")$���%�*�-��.!�%�*�(��#(#%�q�)1J4I��ww`���|�x;��4 Yazma ile ilgili ilk bilgiyi Binyon-Wilkinson-Gray verir. Herat’ta 908/1502-3 tarihinde Sultan Ali �)-3)&�� (�%�L#�&���*.94��)&�!&�'�����)!�%(�%!)%;���<�*�=+�%)8�"&)�|`w¢�`jw�-j� (�%�3���/!/�/%;��%&#�&����)!<3� 1)� ��<*8.�?� �!*� %)8�"� &#-#�&�*�!)%��� )%�(� =8!/�/�&�� 4�9#!"�&#'#�#� �)!�%("�-!)%&�%;� �.�� .!�%�*�Barbara Brend resimleri�� ��3� �8"��!� &6�)"����� �!*� 4#!!�%#�&�� 4�9#!&#'#�#?� 4�$"��#�� &�� =8)4���>�4*�%���#��*=+=*�.'!/�/����3��8"��!����4��#���8#'#�"�8#4!���)�%�$�)�5)!&�'���?�&�3��8.�%�*��%)8�"!)%����/%�&��4�9#!&#'#�#��)!�%("�-(�%�q>%)�&��ww�����-34).

79

�%*�&�� &/%��� 3�$")(*�%?� {{��&)� N)!�!� <�1�� &)��$�� �+��&)� �-*#�&��� 4���%*)�� .�/��

4��#�&�� �4�*(�� &/%��� (Res. 29) ve 41a’da devin öldürülmesi sahnesinde Celal’in

4��#�&��)!��&)� �+*��*��#� (/(���3�$")(*�%&��Tac-#� �4&�%I’nin tülbent 8�%#!"�"#-� hali

görülür. Y��)� `jwj� (�%�3!�� �)�%�$�&)� 3�$#%!����� ��%� Nizami Hamsesi’nde (Keir

N.!!)<(�.�x� ��%������ 6!="=�=� <��!��&#%��� %)8�"&)?� �!(� *#8#"&�� 56%=!)�� �(!#!�%#��

��-!�%#�&��&���)�$)%� ��+�"&)� �)(�"!)�"�-���-!#*!�%�56%=!=%� (Robinson vd. 1976: 178;

Canby 1999: 30). ��&#�!�%&�� �8)� ��-6%(=� =$)%�� *�-��8(#� 56%=!=%;� Bunlar da Türkmen

&6�)"����-!#*�".&�8#�#�4��8#(#%;�����*!�%&��8�4�3��)���/!/�/%;

Dîvân resimlerindeki figürlerden biri haricinde1, &�')%!)%�� .(/%/%� 4�� &�� �4�*(��

�)(�"!)�"�-(�%;� �6�)(�<�� 4�� &�� 3=*="&�%� (�3((�� 4�� &�� *=+=*� ��%� 4)%� 3�!#8#� =$)%��&)�

��'&�-�*/%"/-�.(/%/%*)��görülür. >�%�)!��&�$��&)�&�')%�)!���!)�4�41����+*��*��#�#�(/(�%;

�=$�84)�!)%� �8)?� 4=$=� 4�%#"� 56%=�)�� ()L+�� 1)� &�')%� "=$�84)�&)�� .!/-/%;� �$")(*J%?�

"=$�84)�� 1)� 8)15�!�� &�$!)%�� =$)%��)� .(/%/%� 9.$�84.�&�&#%. Resim genellikle çerçeve

�+��&)�1)�")(�����%�8#���&�*)4�.!�%�*�4)%!)-(�%�!"�-(�%;��)8"����!(#�&��1)�=8(=�&)���%*�+�

beyit görülür. Sadece y. ||��&)�+)%+)1)�&#-#���(�-"#-(#% (Res. 26).

��$"��#��*�"��%)8�"!)%��&)��=%*")��&6�)"����%�$�=8!/�/�/��)(*�!)%��56%=!=%;�� �8!�"�

(�81�%�8���(#�&����=%*")��&6�)"��%)8�"�=8!/�/�/K��!*�*)$�(��#(���>;�;��.���8.��&/%;2

��%�$�`�;�4=$4#!&����(���%)��4.'/���8(�!�!�%��8�3�)�.!"/-���%�")%*)$&�%;���"/%�`��{�&��

��%�$�#� �!"#-� 1)� ��%� (�*#"� )!� &)'�-(�%")!)%� 8.�/</�&� Karakoyunlu Ciha�� ��3�#��

1453’te ele geçirmesine kadar Timurlu -)3%��.!�%�*�*�!"#-(#%;���3��8.�%���**.4/�!/3

�=%*")�!)%����� )!��)� 5)+)�� -)3�%?� �$/�� �8��� &6�)"��&)� *�(�9� %)8�"!)")<�!�'��

�!��#�&�� 9�%!�*� 5=�!)%���� 4�-�"#-(#%;� �**.4/�!/!�%?� �8"��!#� �!)� &)� 8�4�8I ve kültürel

��!�"&�� 4�*#�� �!�-*�!)%� �+��&)� �/!/�"/-(/%;4 Akkoyunlu Tebriz resimlerinde görülen

8=�5)%�"8��*�4�!�%?�+�+)*!)%���=8(()��56%=�="=4!)�q*/-���*#-#x��)(�"!)��-�?�*�&#�!�%&��

*�-��8(#�&)��!)����-!#*���+�"�����56%=!")8����/�)(*�!)�")&)��*�4��*!��#%;

1 y. 44a2 Türkmen devri res�"�=8!/�/�3�**#�&���4%#�(#!#���!5���+����*$;�>;�;��.���8.�?����)8<%�9(�1)�N�(�!.5/)�of Persian Paintings in the Bedleian Library, Oxford, 1958.3 �**.4/�!/!�%��+����*$;��;� ;��#���+?���**.4/�!/!�%K?�+�������������#���?��?��8(���/!?�`|�w���j`-270.4 Akkoyu�!/�3=*="&�%#��$/�� �8���q6;�`���x��!)���;��)3")&��(!/*�)!����1�-#��&��*�%-#!�-"�8#?��$/�� �8���#�� *�(�9� =%)(�"� ")%*)$�� ��%�$�&�� 1)� �8L�3���&�� 1�!�� .!��� .'!/� �'/%!/� �)3")&���� �8"��!#!�%���8#'#�"�8#?� .�/�� W�(�3���� *#$#4!�� )1!)�")8�?� �**.4/�!/!�%��� 3�$")(� )&)�� �8L�3��!#?� ��%�$!#� 1)� �)�%�$!��8���(+#!�%#���8(���/!���5)!")8����8�'!�"#-(#%�q���#�&#�`||{��`�-13).

80

Bu üslupta 4�9#!"#-� ��%*�+� %)8"�� �/!/���� ��%� &�')%� 4�$"�� �����&)ki Nizamî

Hamse’sidir q� ;��j�x;�>/�4�$"�&��&6%(�L�%*!#�=8!/9?�&.!�4#8#4!��&��&6%(� L�%*!#�&6�)"�

()89�(�)&�!"�-(�%;������H.753 �!)��)�$)%!�*�(�-#4����)%)�����#�&#�(�%�L#�&���C üslubu

.!�%�*� (��#"!����� =8lubun �)�%�$�&)� ��3� �8"��!� &6�)"��&)� `j`w� <�1�%#�&�� 4�9#!"#-�

/45/!�"�!�%#&#%;�°�*�!�4�q���#�&#x�`|�����|�±;�

��$"�&�*��*�4#((���&#�5)+)����"�$��.'/!!�%#� q`���-1517), Adana bölgesinde hüküm

8=%"=-� ��%� �=%*� 3��)&��#&#%;� ��"�$��.'/!!�%#��#�� ��'!#� .!&/'/� �+.*lu Türkmenleri

�.'.!� �8(�!�8#� �)&)��4!)� `�;4=$4#!&�� ���&.!/�4�� 5)!)�� �=%*")�!)%� �%�8#�&�� �/!/�/%;�

>/�!�%� 5)!&�*!)%�� 4)%&)� .!&/'/� 5���� ���&.!/�&�� &�� �.'.!!�%��� �.4/�� )'")"�-?� �/�

4=$&)�� 8=%=!"=-!)%&�%;� >�%� *#8"#� �/%�4)�4)� ��"�-(�%;� �)"!/*� 3=*="&�%#� >�4��%8�

(1261-`���x� �w;www� )1&)�� L�$!�� .!&/'/� 864!)�)�� �/� �=%*")�!)%�� ��(�*4��&���

Q�$$)�4)� *�&�%� /$����� �6!5)4)� 4)%!)-(�%"�-?� �)4!)%��)� &)� &�%!�*� 1)%"�-(�%;�

��"�$��.'/!!�%#� �=%)5�%!)%�)� ")�8/9(/%;� �=%)5�%!)%���� *#-!�*!�%#� �&�����#��

güneyindeki Seyhan-N)43��� #%"�*!�%#��%�8#�&�*��46%)&�%;���"�$��.'/!!�%#��&��� �!�!�

>)4�q6;�`j``x�.(/$� 4#!�beylikte bulunduktan 8.�%��4)%��)�*�%&)-����3"/&1, Ramazan

�)4��.!�%�*�5)+"�-?�|�w� q`j`�x’&)��$!)&�!)%)*� 4)%��)��"<�8#�#��.'!/��)!�"� >)4� (�4���

)&�!"�-?� ��3"/&� >)4� &)� �8(���/!��� 5�("�-(�%;� �8"��!#� 3=*="&�%#� �;� �)!�"� ��3"/&�

>)4�)� �(���%� 568()%�9� .��� �ww;www� �*+)!�*� ��%� &�%!�*� 1)%�%� 1)� 8)L)%&)� *)�&�8��)� )-!�*�

etmesi için izin 1)%�%� q������ |�`- 4!=!� `j`jx;� %()8�� 4#!� 4�9#!��� �#8#%� 8)L)%��&)�

Mahmud Bey de bulunur. Ordu Halep üzerine yürürk)�?� ��"�$��.'/!!�%#�&��� ��%�

��-*�8#� &�� 5)!)%)*� �(��(���� ��!&�%�%;� �)%<�&��#*� ��1�-#��&��� 8.�%�� ��3"/&� >)4�)�

��"�$��!#�>)4!�'��1)%�!"�-(�%�q�=")%�`||���{`�-618).

��$"��#�� (TSMK H. 895) 4��� *�'#&#�&�� �/!/���� �/!(��� ��*/��/�� L)%"��#� �8)?�

4�$"��#����3��8"��!����`jw`�&)��)�%�$����!"�&���6�<)�*.94��)&�!&�'������$)�568()%�%;�

�**.4/�!/� �/!(��#� 4�$"��#�� ��%� 8=%)!�'��)� 8�3���� .!"/-?� &�3�� 8.�%�� �8)� �/� "=!*�4)(�

��3��8"��!�)�5)+"�-�.!"�!#&#%;���$"�&�*��%)8�"!)%)���*#!&#'#�&���8)��/!(�����*/��>)4�

Hamsesi olarak bilinen Nizamî Hamse’sindeki (TSMK H. 762) %)8�"!)%��?���3� �8"��!�

1 �=�)<<�"��-#?� Sahâaifü’l-Akbar �&!#� )8)%��&)� ��3"/&� >)4���� |`|¢� `j`�-`�� 4#!#�&����"�$��.'/!!�%#��#�� !�&)%�� .!&/'/�/� 1)� |��¢� `j`{-`�� 4#!#�&�� �#8#%� 8)L)%�� 8#%�8#�&�� 6!&='=�=� �)!�%(�%�(Allouche 2001: 15).

81

&6�)"��&)� 4�9#!"#-� 6%�)*!)%�4!)� �%�8#�&�*�� �)�$)%!�*� &�**�(� +)*�<�&�%;� Bu Nizamî

Hamsesi?��/!(��� �!�!������%�$�1�!�8��.!&/'/�&6�)"&)�4�$#!"�4����-!��"#-?��)�%�$�&)�

�/!(�����*/��/��3=*="&�%�.!&/'/�&önemde de (�"�"!��"#-(#%; Sultan Halil ve Sultan

��*/��&6�)"!)%��&)�%)8�"!)�)��)8)%?��)�%�$�&)���3��8"��!�&6�)"��&)�)*8�*�%)8�"!)%���

1)�<�!&�����(�"�"!��"�8#4!����(�%�!"�-(�%�q�(<3./*��)�`|{{��9!;������.���8.��`|�|����`��

U�'"��-���#�&#�`|�|���|x;�

Yakub B)4� �"8)8���&)�q����� ;��{�x�4;������&���/!/�����8*)�&)%����)!+��*#!#'#�&��

>)%&�� -)3%����� *%�!�+)8�� �/-��)����� 8�%�4#��� 5�&�-�� 1)� �/-��)����� 1)%&�'�� 9.%(%)8�4!)�

(��#�"�8#�#� <��!��&#%��� %)8�"� ��3� �8"��!� &6�)"�� 6%�)*!)%��&)�&�%;� �.�/"/$� .!���

�)1J4I� &�1��#�&�*�� q ;� �|jx� %)8�"!)%!)� ��%+.*� �+#&��� �)�$)%!�*� (�-#4��� �/� %)8�"?�

(�%�3!)�&�%")�*.�/8/�&��&����$)�4�%&#"�)&)%;�

Nizamî Hamse’sinde y. 244 a’da bulunan resmin üslubu, ����� ;�|j��/"�%�!#�Nevâyî

Dîvân�# 6%�)'�"�$&)��&�3���4%#�(#<#�1)�*�!���!#*�*."9.$�84.����!�4#-#4!��4�9#!"#-(#%;�

(Res. 30) �)8�"&)� 56%=!)�� 9)"�)� +�+)*!�� ��3�%� &�!!#� �'�<#�� �)�$)%�� Nevâyî divan

*.94�8#�&�� da görülür (Res. 31). )%� �*�� %)8�"&)� &)� 56*4=$=� �!(#�� 4�!&#$!#&#%.

�"8)&)?� 8.!� *)��%&�� �)(�"!)�)�� )%*)*� L�5=%=�=�� 9)"�)?� 8�%#?� *#%"#$#?� �+#*� 4)-�!� 1)�

(/%/�</� +�$5�!�� )!��8)8�� 1)� ��-!#'#�#�� �)�$)%�� &�1��&�� W)%3�&�#�� =$)%��&)� &)� 56%=!=%

(Res. 26). >/� %)�*!��*/"�-� 1)���-!#*?� &6�)"���".&�8#�#� 4��8#(#4.%� .!"�!#&#%. Her iki

%)8�"&)�&)� L�5=%!)%� (."�/!?�*#%"#$#� 4���*!#?��.*(�� �'#$!#?� ��%!)-�*�*�-!#? ��*#-!�%#� 4����

*�4#*?� ��-!�%#� &�� 4��#�&�*��)� ��%� -)4� ��!�("�*� �+��� )'�!"�-� 5���� �)(�"!)�"�-(�%;�

>�-!#*!�%����*#!&#'#�&��)%*)*!)%&)�*#%"#$#?�&�!�"!����(.��)(%�L#���8�%#!"#-��)4�$�(=!�)�(�

56%=!=%;� �"8)&)*�� �8*)�&)%’��� ��-!#'#� �!)?� &�1��� *�%�*()%!)%����� ��-!#*!�%#, k�&#�!�%#��

��-!#*!�%#�&�*�� �*�-��8(#K� &)��!)� süsleri?� )!��8)!)%�?� =$)%!)%��)� 5�4&�*!)%�� *#8�� *.!!/�

*�L(��!�%#� �)�$)%&�%;� ��+!�%#� &�� 4��!�%&��� ��$)�� &)� �%*�&��� 56%=!)<)*� -)*�!&)?� */!�*�

4��#�&�� 3�L�L�� &�!5�!����� ��%� ��+�"&)� �)(�"!)�"�-(�% (Res. 32). Tepsi içinde görülen

�!(# 5)��-?� 4/*�%#� &.'%/� ��<)!)�� �+*�� -�-)!)%�� 1)� ()*� */!9!/� *#8�� �+)<)*� 8=%�3�!)%�� 1 de

benzerdir

1 >/�&6�)"&)�&�9!."�(�*�3)&�4)�.!�%�*���3��8"��!�&)���8"��!#�8/!(��#���56�&)%�!)��6%�)*!)%��+��&)��/�(�9� �+*�� *�9!�%#� &�� �/!/�/%� qN���4� `|||�� ��x;� �$)%��&)� ��3� �8"��!���� �8"�� �/!/���� `�� <";�4=*8)*!�'��&)*�� ()*� */!9!/� 8=%�3�� q����� �.;� `���x� �!)� `{;� 44� ��-#��� (�%�3!)�&�%�!)�� ��<)� �.4/�!/� �+*��-�-)8��q������.;����x;��)8�"!)%��+����*$;�N���4�`|||��%;�`�?�%;�`�x

82

��3� �8"��!� &6�)"�� %)8�"� =8!/�/� )(*�8���� )�� +.*� `jw`- `j`{� 4#!!�%#� �%�8#�&�� 568()%�%;�

Q;���!�&.*(.%��()$��&)��/�&6�)"&)�%)8�"!)�"�-�olan eserleri incelerken bu üsluba “ufak

figürlü tezyinî =8!/9K� �&#�#� 1)%erek %)8�"!)%��� ��%�$�&�� 4�9#!"#-� .!&/'/�/� 8�1/�/%;�

��3�� 8.�%�� `j�w�!�%�� *�&�%� �)�%�$�&)�� 5)!)�� )(*�!)%!)� =8!/9(�� &)'�-")!)%� .!&/'/�/?�

4=$4#!�.%(�8#�&��&��*!�8�*���L)1I�=8!/�/��+��&)�)%�&�'�����)!�%(�%;�1505-6 (H.791), 1513-

14 (H. 783) ve 1516 (H. 766) tarihli Nizami Hamse!)%����&)��/�=8!/�/�4��8#(���6%�)*!)%�

.!�%�*� 1)%�%� q���!� `|���� ���-9). Konumuz ola�� &�1��#�� %)8�"!)%����� �/� =8!/�/

3�(#%!�("�8#��� *�%-#�?� &�1��� %)8�"!)%����� ��*/�� >)4 Hamsesi����� ��$#� %)8�"!)%�� ve

Cemâl u Celâl *.94�!�%#�&�*�!)%!)� �)�$)%!�'�� �+#8#�&��� �)�%�$�&)� %)8�"!)�")�

.!�8#!#'#�#��&�3��4=*8)*�.!&/'/�/�864!)4)��!�%�$;�

>/���!5�!)%� #-#'#�&��ketebesi olmayan ;�|j��/"�%�!#� 4�$"��#�?�`�;� 4�9%�'#�&�*�� H.

919 senesinin �/3�%%)"� �4#�#�� �;� 5=�=?� ��%(-��8��� `j`�� (�%�3�� 4�$#!# *�4&#��� 56%)�

�)4�!����3"/&�/��"�!#�.!&/'/���!�-#!"#-(#%;��)")*�*���/�(�%�3()�)8)%���("�-�.!"�!#&#%;�

Ancak resimler &�3��)%*)����%� (�%�3()�4�9#!"#-(#%;���$"�� resimlendirilmeden önce bir

süre Akkoyunlu �/!(��#���*/��>)4����.!"/-?�&�3��8.�%����3��8"��!�����)�%�$����!"�8#�

�!)� )!� &)'�-(�%"�-(�%;� `jww�!)%��� ��-#�&�� ��3� �8"��!� �!)� ��"�$��.'/!!�%#��#�� ��'!��(#�

*/%&/*!�%#���!��")*()&�%;�)�)&�*�*�4��*!�%#�&�1 �)!�%(�!&�'��=$)%)���3��8"��!�����&����

ve Tarsus konusundaki istekleri �+#*+�� 56%=!=% (Allouche 2001: 100). ��$"��#��

resimleri ��3� �8"��!� &6�)"��&)� 3�$#%!��"#-?� `j`�� (�%�3��&)� ��3"/&� >)4���� )!��)�

5)+"�-?� `j`{� �)%<�&��#*� ��1�-#��&��� 8.�%�� ��"�$��.'/!!�%#� >)4!�'����� ��-#���

getirilen Mahmud’un, Yavuz Sultan Selim’e bir hediyesi olarak ya da 1517 tarihinde

ölümüyle birlikte �.9*�9#� ��%�4#���� 5�%"�-� .!"�!#&#%;� ��$"�� �)�%�$�&)� ��3� �8"��!�

&6�)"��&)� 3�$#%!��"#-� �)1J4I� &�1��!�%#� �+��&)� ��!��)�� �!*� 1)� ()*� *.94�� .!"�8#�

�+#8#�&���&���4%#���%�6�)"�(�-#%;��

III. 2. 2�� �/?� /?D/@X� �J'(D-� ([Q-\� �/]]/^?/'(@-� )(� �()*+,�'-'� @(QF(Q-<� ���

810 Hamse-i Nevâyî (R. 810) ve Garâ’ibü’s-� ��� (R. 803, R. 804) (Kat. 3, Kat. 4,

Kat. 5)

1 �4%#�(#!#� ��!5�� �+��� �*$;� ��%��.� ����&.?� ��)� +������ Q� ��� �������}� #�� !����� ���"#�, c. 1, Ed. Biancamaria Scarcia Amoretti, Roma, 1979.

83

Resimlerinde Timurlu &6�)"�� 6%�)*!)%��&)�� (��#&#'#"#$?� )%�(�(�*�� ��*#-+#� =8!/�/��

&)1�"#�#� �)�%�$�&)� 56%&='="=$� �!*� 4�$"�� � ��%� Hamse-i Nevâyî (R. 810) *.94�8#&#%;�

��j�;� 4�9%�*(�� ")(��� 8.�/�&�� �!(#�� 4�!&#$!#� $)"��� =$)%��)� &6%(� 8�(#%!#*� *)()�)� *�4&#�

4�$#!"#-(#%;� ��$"��#�� "=8()�8�3�� �/!(��� �!�� )!� �)-3)&I?� �8(��8�3� (�%�3�� �8)� |ww¢`�|�-

95’dir. Metinde baz#��)4�(!)%?�3�((�(� (�%�L#�&����.*(�!�%� �!)���%��%��&)���4%#!"#-?� �4%#<��

8=(/�!�%� �%�8#��� �.(!�%� &=-=!"=-(=%;� ��*!)9!�� <�!(� "/*�11�� =$)%�� )�%/!/� *�'#((��?�

*)��%!�%#�*�31)%)�5��deridir. Yazmada 6 tasvir bulunur. ��$"�&�*��{� %)8�"&)� �*���4%#�

��**�-�+�!#-"#-(#%;�>/�!�%&�����**�-���4;��j�?�`w��?�`w��?�`w���&��56%=!)��%)8�"!)%�?�

��**�-�>��8)�4;`�{��1)�`����&��56%=!)��%)8�"!)%��4�9"#-(#%.

��L)1I� -�3#� ��3"�89�#�� 6$)!!�*!)� `j���!)%)� *�&�%� %)8�"� 8���(#��� &=-*=�� .!&/'/?�

*)�&�8�����&)�%)88�"�.!&/'/�1)���**�-3��)8��&)���%+.*�&)')%!��)!4�$"�8#� %)8�"!)((�'��

bilinmekt)&�%;���<�*�|�|¢`j���4#!#�&����I!�'���)(*�8���!)?��%���&��6�<)�)'!)�<)�4)%!)%����

*�9�((#%#9?� )8%�%� 1)� �.$�� �+�!")8���� � 4�8�*!�"#-?� &�3�� 8.�%�� &�� %)8�"� 8���(#�&���

/$�*!�-"#-(#%;��4%#<���8"��!#��)1!)(���!)��!�-*�8��&)�5=��5)+(�*+)��.$/!"�4����-!�"#-(#%�

(�=(=*.'!/�`|�w��{��?���x;�

`j�w�!�%�� *�&�%� .!��� &6�)"� �+��&)� ��%+.*� %)8�"!�� �)1J4I� &�1��# ve hamsesi

3�$#%!��"#-(#%;� �$#%!����� %)8�"!�� )!4�$"�!�%#�&�� ��%&)�� L�$!� üslup 56%=!"=-?� �4�#�

4�$"��=$)%��&)�.%(�*�+�!#-���8���(+#!�%�*)�&��%)8�"�8���(#�6$)!!�*!)%����4��8#("#-!�%&#%;�

�**.4/�!/� �)�%�$���&)� 4)(�-)�� 8���(+#� �!)� Timurlu )%�(�#�&�� 4)(�-)�� 8���(+#� ��L)1I�

3�*�"�4)(���!(#�&�*���)�%�$���**�-3��)8��&)�8/!(����4)���)8)%!)%�3�$#%!�"�*�=$)%)�.%(�*�

+�!#-"#-!�%&#%;� >/�!�%&��� ��%�� .!&/'/�/� � &=-=�&='="=$� Nevâyî Hamsesi (R. 810)

3�*�4)!)%��� <��!��&#%#!&#'#� %)8�"!)%&)� *."9.$�84.�� �+#8#�&��� 3)�=$� �)�$)%��)�

%�8(!��"�"#-���%�6%�)*(�%;�

Resimlerin kompozisyonu özgündür. W�%*!#� 8�3�)!)%��� �4�#� 8�4L�&�� 568()%�!&�'���64!)�

bir kompo$�84.���%�8(!��"�"#-(#%;���$"�&���j� (Res. 33), 107b, 108a. yapraklarda iki,

`�{��1)�`���;�4�9%�*(��&6%(�8�3�)�<��!��&#%#!"#-(#%;��)8�"!)%���=$)%!)%��&)�W�%8+��konu

��-!#*!�%# 4)%��!#%;1

1 Sahnelerin ikonografisi için bkz. IV. Bölüm

84

�)8�"!)%&)��4;`w���&��<��!��&#%#!����)<�/��+6!&)�1)��)4!���#��&)1)8����+)*(�'��8�3�)�

�+#*� 3�1�&�� 568()%�!"�-(�%� (Res. 35) �� ��**�-#� � .!�%�*� &=-=�&='="=$ �/� 8���(+#�#��

resimlerinde Timurlu )%�(�#�&�� 56%&='="=$?� >)3$�&� =8!/�/�&��� L�%*!#� .!��� ��*#-+#�

üslubun izleri görülür. 146b ve 147a. yapraklarda görülen Bahram Gur ve ye&�� L�%*!#�

*6-()� �/!/���� 5=$)!!)%�� 568()%)�� %)8�"!)%&)*�� kompozisyon ve figür tipleri Herat

=8!/�/�/��+#*+��3�88)((�%�%;���1%��*)")%!��)41����+��&)�*#1%#"�&�!!�%��%�8#�&�*��%/"��1)�

9�!")(� �)$)")?� )41��#�� 9)�<)%)8��&)�� 56%=!)�� �!(#� 4�!&#$!#� $)"��� =$)%��&)*� /+!�%#�

4/*�%#� &.'%/� *#1%#!��� +�+)*!)%?� *�&#�� L�5=%!)%����� *#4�L)(� 1)� ��-!#*!�%#?� )!��8)!)%&)*��

��*#-+#� 8=8!)") &�3�� 6�<)� 56%&='="=$� �;� �wj� �/"�%�!#� &�1��� %)8�"!)%��&)*�� =8!/�/�

��#"8�(#%;� �;�wj� �/"�%�!#� Nevâyî Divan’# resimleri ile bu resimlerin üslubu çok

�)�$)%&�%;��;� �wj�&)� +�!#-��� )%�(� *6*)�!�� ��**�-#�� &�3�� 8.�%�� �/� 4�$"�&�� `�{�� 1)�

`���;� 4�9%�*!�%&�� +�!#-(#'#� &=-=�=!)��!�%;� � �$)!!�*!)� �;� �wj�&)*�� 4;� �`� �� &)*�� �-%)(�

")<!�8����<��!��&#%���%)8�"&)��/��)�$)%!�*�&�3���4��3�88)&�!�% (Res. 20).

Resimlerdek�� =8!/9!�� �)�$)%!�*� (�-#4��� &�')%� ��%� 6%�)*?� bugün TSMK’de bulunan bir

Nizamî Hamse’8�&�%� q ;� �j�x;� 8)%)� |`{¢`j`w� (�%�3��&)� )*!)�"�-� .!��� *�"�� %)8�"!)%?�

��L)1I� &6�)"�� �)�%�$� ��**�-3��)8����� %)8�"� L��!�4)(�� 3�**#�&�� ��!5�� 1)%�%� q�*�!�4�

1973: 398) Nizamî ör�)'��&)�4)%��!���`���;�4�9%�*(�*��>�3%�"�#��8�4�3�*6-*()�5=$)!!)�

568()%�!&�'�� 8�3�)� �!)� � Nevâyî 6%�)'��&)� `���;� 4�9%�*(�*�� >�3%�"�#�� "�1�� *6-*()�

5=$)!!)� 568()%�!&�'�� 8�3�)� =8!/9� 1)� *."9.$�84.�� �+#8#�&��� �)�$)%!�*� (�-#%;� �$)!!�*!)�

>�3%�"�#��3)%��*��%)8�"&)�&)�4����*�4*#!�%�*�.(/%"�8#?���-#�#�3�L�L+)�.���)')��5=$)!���

&/%/-/?� )41��#�� 9)�<)%)8��&)�� 56%=�)�� +�+)*� 1)� 9)�<)%)���� �!(#�&�*�� �)$)")� �/� �*��

4�$"���%�8#�&�*���!�-*�4��*/11)(!)�&�%�%�

�*��<�� ��**�-� .!�%�*� ()89�(� )((�'�"�$� >� ��**�-#� �8)� 45a, 107a ve 107b. yapraklardaki

%)8�"!)%�� 4�9"#-(#%;� �)4!���#�� ����8#� �!)� *.�/-"�8#?� �)4!�� �!)� �)<�/�� .*/!&�?�

=8%)1������%����� 4#*��#%*)�� �$!)")8�?�W)%3�&�#���(#4!����%!�*()���%����� (�-#"�8#�1)� �-%)(�

")<!�8�� *.�/!/� �/� %)8�"!)%&)*�� )�� �)!�%5��� �4%#!#*� L�5=%!)%��� ��-!�%#�&� Tahmasp

dönemine özgü yüksek batonlu Tac-#� �4&�%��!)%&�%;����)���*#-+#���%�=8!/9!����<)�$�%�f

L�5=%!)%��?� *#1%#*� &�!� 1)� %/"I!)%!)� �)$)!�� )41��� �+!)%��&)� .(/%"�!�%#?� )41��#��

9)�<)%)8��&)��56%=!)��+�+)*!)%?�)!��8)!)%&)*����*#-+#��)$)")�.%(�k üslupsal özellikleri

85

4��8#(#%;� �)8�"!)%&)�� 8�&)<)� `w�� �;� 4�9%�*(�*�� �-%)(� ")<!�8�� 8�4L�4�� 8.�%�&���

4�9#-(#%#!"#-��$!)��"��1)%")*()&�%;�q�. 36 )

Resimlerin 1525-`j�w�!/� 4#!!�%&�� �)�%�$�&)� 4�9#!&#'#� &=-=�=!")*()&�%;� Herat’ta

56%&='="=$� ��*#-+#� =8!/�/�� �)�%�$� 8�%�4#�&�� /45/!��"#-� ��%� 6%�)'�� .!��� �/� *.94�?�

��%+.*� �+#&��� L�%*!#� ��%� 6%�)*(�%;� ��**�-!�%&��� ��%�� )%�(� ��**�-3��)8��&)� 4)(�-"�-�

*�(�9�8=8!)")<�!�'��&)�/$"��!�-"#-�8���(+#!�%#��=8!/�/�/�4��8#(#%;���')%���8)�&�3��8�&)�

1)��$��)$)")<����!�4#-!��%)8�"�4�9"#-(#%;��=*8)*�batonlu Tac-#� �4&�%Ilerin görülmesi

%)8�"!)%���)���$#�&�����3���3"�89�&6�)"��&)� 4�9#!"#-�.!&/'/�/�*��#(!�%;�Resimlerin

")8�)1�!)%��� ��-#��� 4�� &�� 8.�/��� 5)!)<)*� -)*�!&)?� ")(��&)�� ��'#"8#$� .!�%�*�

4)%!)-(�%�!")8�?��)!*��&)�*�(��#����-(���%)8�"!��.!�%�*�(�8�%!��"�"#-�.!&/'/�/�568()%�%;��

�4�#� $�"��&�� ��%&)�� L�$!�� 3�*�4)���� �4�#� 8�4L��#�� �6!="!)%)� �4%#!"#-� *#8#"!�%#�&��

<��!��&#%#!"�8#��+#8#�&���&���)�$)%8�$���%�6%�)*(�%;��

�)�%�$�&)���*#-+#� )%�(�=8!/�/4!��%)8�"!)�)����%�&�')%�4�$"��Garâibü’s-S�'���&#%;�q�;�

803) Yazma 939/ 1532-33 tarihinde Çelebi el-��4#�I� (�%�L#�&��� �)�%�$�&)� �8(��8�3�

)&�!"�-(�%;�y. 2b ve y. 3a. tezhiplidir (Res. 37);�Q�$)!���-!#*!�%#�+)%+)1)��+��)��!#�"#-(#%;�

��*!)98�$�.!���<�!(?��.%&.�%)�*()�&)%�?�=$)%��)�%/�*�'#(��!)�*�9!#&#%;��%/&���+#*�4)-�!�1)�

9)"�)� %)�*!)%� 3�*�"&�%;� N�!&��� �+� *#8"#� *.4/� 4)-�!� �9)*!)� *�9!��"#-(#%� ��<�*�

4#%(#!"#-(#%;���$"�&���II. �8"���#�(s. 1618- 1622x�1)���%=88��&)��'�8#�>)-�%��'���#��

q6;`��{�x�"=3%=�1)�"=!*�4)(�*�4&#��/!/�/%;

��$"�&��� �!*� &)L�� `|��� 4#!#�&�� W;� U�'"��� ��38)&)%;� �/*�%#&�� &�� �)!�%(�!&�'�� 5����

4�$�%?� )%�(�(�� =8)4��� >�4*�%�� &6�)"��&)� >)3$�&�#�� =8!/�/� &#-#�&�� 5)!�-)�� ��%�

atölyenin var .!&/'/�/?��/��(6!4)&)�&�3��+.*�*�(��#��&)*.%�84.�/4!���!5�!��8���(+#!�%#��

+�!#-(#'#�#�1)��/�4=$&)��&)��=4=*��.4/(!/�3�$#%!�����*�!���!#*�1)�56$��!#<#�8�3�)!)%���

4)%��!&#'#�4�$"�!�%#��4)%��)�*=+=*��.4/(!/�1)��+��&)*��%)8�"!)%&)�+�$5�8)!�1)�&)*.%�(�L�

�-+�!�'���56%=!&='=�$�%�L���%�=8!/�/��5)!�-(�'�����)!�%(�%;�>/�=8!/9�4��)� =8)4���>�4*�%��

3�"�!�'��&)� .%(�4�� +#*"#-� .!/9?� &�3�� +.* =8)4��� >�4*�%���#�� 1)� )�� 4�*#�� �%*�&�-#�

�)1J4I�����&�1����=83�!�%#�&��5)!�-"�-?�3�((�� )%�(�(���8.�%���)�%�$�1)��8(���/!�&��&��

)(*�8����8=%&=%"=-(=%�q�U�'"���`|������`-41).

86

��1��&�*�� %)8�"!)%� ��L)1I� &6�)"��&)� 4�9#!"#-� .!/9?� )%�(� =8!/�/�/� 4��8#(#%!�%;�

T�*&�"�8�4L�8#�&�?��1�8�3�)8��<��!��&#%#!#%�(Res. 38);��.!&��3=*="&�%�*#!#<#4!����%!�*()�

+�!#!�%#�� 6�=�&)*�� �8!��#� 4�%�!�"#-?� &�')%� �1<#!�%� �8)� �1� (�*���� 4�9"�*(�&#%;� U�'"��

)%�(�(�� 4�9#!"#-� .!��� �)1J4I� &�1��!�%#�&�� 56%=!)�� �1� 8�3�)!)%����� �/� %)8�"!ere

örn)*!�*� )((�'���� �)!�%(�% qU�'"��� `|���� ��{x;� )%�(�(�� `�|w� <�1�%#�&�� 3�$#%!����� �1�

8�3�)!)%��&)�*�4�!�%#���%&#�&���8)4�%<�!)%��� �$!)&�'�?�3�41��!�%#��*�+#-(#'#?��(!#!�%#�� �8)�

*#!#+� 1)� 4�4!�%#4!�� �1!��&#*!�%#� �/� 8�3�)!)%� q���� �;� j��|?� `{{�x?� 6$)!!�*!)� ��L)1I

&6�)"��&)�*�!#9!�-�%�*?��)%)&)48)��4�#�6')!)%���*/!!��#!&#'#�8�3�)!)%�3�!��)�5)!)<)*(�%;

>)�$)%� =8!/9� �8(���/!� ���1)%8�()8�� �=(=93��)8��&)� �/!/���� Garâibü’s-��'��

4�$"�!�%#�&��&��56%=!=%1 (T 5669) Alaaddin Muhammed (�%�L#�&��� )%�(�(��|�w¢`j��-

4 tarihind)�*.94�� )&�!)�� 4�$"�&�� *�'#(� $)%)L-��!#&#%;� >�-!#*!�%� �!(#�� 4�!&#$!#� *�%(/-!�%�

�+��&)� %)�*!��"=%)**)9!)� 4�$#!"#-(#%;� ��-3a, yapraklardaki tezhiplerde, ortada, altta ve

=8(()�9�!")(���+�"!��*�%(/-!�%#�� �+��&)� �*�-)%�*���(!#�")!)*�.%(�&�*��&='=")��)�$)4)��

la<�1)%(� �.*(�4�� /$��"#-!�%&#%;� ��*!)9!�� <�!(� �.%&.� &)%�&�%;� N�!&��� =$)%��&)� 5).")(%�*�

�!��!�%�.!/-(/%/!"/-?��!(#��$)�<�%)*!)�+)1%�!���.%&=%��+��&)���%�/$/����%�*#8��*�%(/-!�%&��

*#1%#*�&�!�%/"I �)$)")8��56%=!=%;��/!(������;��)!�"����"=3%=�=�(�-#4���4�$"�&��{ resim

bulunur. y. 2a’da ta*&�"� 8�4L�8#�&�*�� !�<�1)%(� 1)� �lt#�� 4�!&#$� %)�*!)%��� */!!��#!&#'#�

9�!")(�%/"��&�$�8���%�8#�&��*�!���*#1%#*�&�!!#�()$3�9��!)�+)%+)1)��+��&)�<��!��&#%#!����1�

sahnesi (Res. 39) �!)��.9*�9# 6%�)'��&)*��y.2a’da bulunan sahne ile nered)48)��4�#&#%;�

)%� �*�� %)8�"&)� &)� �4�#� =8!/9� 1)� *."9.$�84.�� 56%=!=%;� Q6*4=$=� �.9*�9#� 6%�)'��&)�

�!(#�� 4�!&#$*)�� ����&)*�� 6%�)*()� !�<�1)%((�%;� �)�*!�� *�4�!#*!�%#�� �%&#�&��� ��*���

8)4�%<�!)%� �.%(�&���1!�����&6%(��(!#4#��$!)")*()&�%;�Ortada hükümdar olarak betimlenen

L�5=%?� *�%-#8#�&�� 8�$!#*!�%#�� �%�8#��� 5�$!)�)�� �8!��#� *#!#<#4!�� 6!&=%")*()&�%;� Her iki

%)8�"&)� &)� �8!��#�� �%*�8#�&�� �*�� 4����� &."/$/� 56%=!=%;� L�5=%!)%��� ��-!�%#�&�� Tâc-#�

Haydârî bulunur. ����&)*���/�8�3�)��.9*�9#�&�*��8�3�)4)�6%�)*!�*�)("�-�.!"�!#&#%.2

R. 803’t)*�� %)8�"!)%!)� �;� �`w�&�*�� %)8�"!)%� �%�8#�&�� 8#*#� ��%� ��'� 1�%&#%;� )%� �*��

4�$"�&�*�� *�&#�� ve )%*)*� L�5=%!)%��� ��-!#*!�%#?� *=9)!)%�� 1)� =$)%!)%��)� 5�4&�*!)%�� *#8��

1 Aksu 1988: 362 �.9*�9#�&�*�� &�1��� *.94�8#�&�� `�;� 4�9%�*(�� &�� �1� 8�3�)8�� <��!��&#%#!#%*)�?� ����&)*�� *.94�&�� �-%)(�")<!�8��<��!��&#%#!"#-(#%;�

87

*.!!/�*�L(��!�%?�*�L(��!�%#�#��=$)%��&)*��&)8)�!)%1?��)!!)%��)���'!�&#*!�%#��9()� */-�*!�%

(Res. 40)?� /+!�%#� 4/*�%#� &.'%/� *#1%#!��� +�+)*� 6�)*!)%�� �4�#&#%. 119b. yaprakta görülen

�(!�%#�� �.'�$#�&�*�� (=4&)�� 8=8� �. 810, 45a. yaprakta da görülür (Res. 41). ��&#��

L�5=%!)%�������-!#*���+�"�?�)!��8)!)%���!)�&�1%��#-���+�"!)%���)�$)%&�%;

Bu y�$"��#�� %)8�"!)%�ne üslup �+#8#�&��� +.*� 4�*#����%� &�')%� eser NYPL Turk Ms. 4

�/"�%�!#� �)1J4I� &�1��# *.94�8#&#%;� |��¢� `j�w� (�%�3��&)� �)�%�$�&)� �)43� ��&/!!�3� el-

Katip el- �%�1I� (�%�L#�&���*.94��)&�!"�-(�%� qSchmitz 1992: 69-71). ��<)�1)�$�%�L� L�5=%�

tipleri, Tac-#� �4&�%I�����8�%#'#��/</�6�)�5)!)<)*�-)*�!&)��&#-�%#&���#%�*#!�%�*�8�%#!"�8#?�

*/!�*!�%&�*��*=9)?��*��4�$"��#��%)8�"!)%�����*�%�*()%�8(�*�6$)!!�*!)%�&�%;��$)!!�*!)�`��;�

yapraktaki ��-��� talimi (Res. 42) ve 80a. yapraktaki çevgân oyunu betimi R. 803

resimlerinin üslubuyla büyük benzerlik gösterir. ��3�)!)%���+.'/�&���+#*�3�1�&��4��&��

*6-*� ��3+)8��&)� �-%)(� ")<!�8!)%�� <��!��&#%#!"#-(#%;� )")�� 3)98��&)� �!(#�� 4�!&#$!#�

56*4=$=�*/!!��#!"#-(#%;�

Eserin n�**�-#�#� ()"�$���%��-+�!�'��1�%&#%;�W�5=%!)%���<)�1)�$�%�L?�4/1�%!�*�4=$!=?�*#%"#$#�

4���*!#&#%;� ����"�*� ��%� ��!�(#"#� 1�%&#%;� Q)!)�)*8)!� .!�%�*� 8���(� &/%/-!�%�� 8�3�9�

figürlerden çok dire')�(#%"�����5)"�<�?�&)L�+�!���"=$�84)�?��'$#�#�8�!)��*.�/*?��'!�%#�

+)*)����!#*+# 1)�*.-���3�$")(*J%�5����6%�)*!)%&)�.!&/'/�=$)%) figürlere ifade ve hareket

1)%"�-(�%;�%*�� 9!��&�� 56%=!)�� ��3�%� &�!!#� �'�+!�%� 1)� */-!�%#�� �)(�"��&)� ��<)� �-+�!�*�

568()%"�-(�%. U.*5)�� (�3(!�%#�� ��*#-!�%#?� *6-*!)%��� �)$)")8�?� L�5=%!)%��� 4=*8)*���(.�!/�

Tâc-#� �4&J%I!)%�?� )!��8)!)%&)*�� ��<)���*#-!�%� 4�$"��#� 8�%�4�=8!/�/� �!)� 3�$#%!��&#'#�#�

gösterir.

Tebriz’de 1532-��� 4#!!�%#�&�� 3�$#%!����� 4�$"�?� ��3� ��3"�89� &6�)"��&)*�� $)�5���

resimli 4�$"��=%)(�"����&)�56$!)%�6�=�)�8)%)%;�`j�w�!/�4#!!�%&����3���3"�89�8�%�4#�&��

��%+.*� �=4=*� ��**�-#� 3�"�4)� )("�-, ��)� ��)�âsp �)����� gibi sultanî 4�$"�!�%#��

3�$#%!��"���-�"�8#���5)+�!"�-(�%;�>/��+#&���&)')%!)�&�%)<)*�.!/%8�*��/�4�$"�!�%&�*��

%)8�"!)%� )%�(� =8!/�/�/�� &)1�"#&#%� 1)� ��**�-3��)de sultanî �.4/(!�%&�� 4�9#!�n

)!4�$"�!�%#�#�� 4��#� 8#%�� 3�$#%!�&#'#� &=-=�=!)��!�%;� >/� 8/!(�nî boyutlu yazmalarda ise

klâ8�*���3"�89�%)8�"�8���(#��=(=��6$)!!�*!)%���!)�4)%��!�<�*(#%;

1 R. 803, 169a. yapraktak��8�3�)&)?�%)8"���8�'��!(�*6-)8��&)*��8�*�����)!��8)8�����&)8)����!)��;��`w?�`w��;�4�9%�*(�*��8�3�)&)��)<�/��/��)()'��&)*��&)8)���4�#&#%;�

88

Kopya Osman!#���%�4#����"/3()")!)����L)1I�-�3�#���3"�89�#��*�%&)-��!*�8���%$��q6;�

`j��x� &6�)"��&)� 5)!"�-� .!"�!#&#%;� >�%� &6�)"� ��%1��� 1�!�!�'�� 4�9��� q`j��x� �irza,

T�3"�89� �!)� �%�8#� �+#!#�<�� �8"��!#!�%��� 8#'#��%�*� �8(���/!��� 5)!"�-(�% (1547). Elkas

��%$�� &�� *�%&)-!)%�� ��3"�89?� >)3%�"� ��%$�� 1)� ��"� ��%$�� 5���� �)�%�$�

��**�-3��)8��&)*�� =%)(�"!)� 4�*#�&��� �!5�!)�"�-?� 5)!�%*)�� *�(��&J%#?� �)8(�!�*� 3�((�?�

tasvirde ve tezhipte /8(��.!���L!�(/����%1��I�4��&)�&)')%!��*�(�9!�%#4!����%!�*()�4��#�&��

5)(�%"�-(�%�q���#�&#��www�����x;�

>/� &6�)"&)� �8"��!#� 8�%�4� ��**�-3��)8��)� �)�%�$�&)�� 5)(�%�!"�-� 1)� �8"��!#�

��**�-3��)8��&)�4�9#!"#-�%)8�"!��3�"8)�1)�&�1���*.94�!�%#��/!/�"�*(�&#%;�>/�&/rum

��$)� -��%��� )8)%!)%����� 3)"� ��L)1I!)% 3)"� &)� �8"��!#!�% �%�8#�&�� �)')��� (.9!�&#'#�#�

gösterir. ��$"��#�� *�4&#�&�� 56%=!)�� >)-�%� �'���#�� "=3%=� ��$)� �8"��!#� &6�)"��&)�

Nevâyî’ye .!��� 8�45#� 1)� �)')��4�� 568()%�%;� ��4��*!�%&�� ��%�� �'�!�%� �+��&)� )�� L�$!��

kitaba 8�3�9�.!���1)��&#���*=(=93��)�*/%&/%����/!(������;��3")&�&6�)"����J%=88�J&)�

�'�8#�>)-�%��'�?�8�%�4��+��&)��)$)")!��*�(�9!�%#��3�$#%!��"�8#�&��1)�8�%�4�*=(=93��)8��

*/%"�&��)(*�����%�*�-��.!�%�*�)8)%)�"=3%=�=���8"#-(#%�q���#�&#��ww��j�x;

Katalog içinde Teb%�$�&)�3�$#%!��"#-�divanlar içinde son yazma R. 804’dür. Müstensih

�&#�1)��8(��8�3�(�%�3��4.*(/%;���$"�&����(�81�%��/!/�"�*(�&#%;��>/�!�%&���(�*&�"�(�81�%��

�)�%�$�&)� 4�9#!"#-(#%;� 8)%� (�"�"!��"�&��� �8"��!#� ��**�-3��)8��)� 5)(�%�!"�-?�

4�$"��#�� <�!&�� 1)� içindeki &�')%� %)8�"!)%� burada (�"�"!��"#-(#%;� Bu nedenle, eserin

&�')%�%)8�"!)%���8"��!#�&6�)"��*.94�!�%#��+��&)��%&)!)�)<)*(�%;�

��$"��#�� 2b-��;� 4�9%�*!�%#� ()$3�9!�&�%� (Res. 45) g�$)!� ��-!#*!�%#� +)%+)1)!�?� ��-!#*!�%�

()$3�9!�&�%;� �)(��&)� 8�(#%� �%�!�%#� �!(#�� 4�!&#$!#&#%;� )%� $)%)L-��!#� 4�9%�*(�?� +)%+)1)�&#-#��

�)$)")� ��%��%��&)�� L�%*!#&#%;� ��"��&)� +�+)*?� *�"��&)� *#1%#"!#� �'�+� &�!!�%#?� *�"��&)�

<)4!���1)�*)+�!)%?�4�����5)4�*!)%�?���3�%�&�!!#��'�+!�%?�*�"��&)��8)�"�(.!.V�*�3�41��!�%�

görülür. Bu tip sayfalardan 3b. 4�9%�*(�� ��*�� */-!�%#?� *#1%#*� &�!!�%� �%�8#���

4)%!)-(�%�!"�-(�%;���;�4�9%�*(���%��+�+)*!)%����%�8#�*#1%#"�&�!!�%��!)?���;�4�9%�*(��.(/%/%�1)�

*.-�%�9.$�84.�&��5)4�*�1)�*)+�, ��;�4�9%�*(����3�%�&�!!#��'�<#���!(#�&��.(/%���<)4!��?�

`�j�;�4�9%�*(����*��*/-!�%#�görülür. N�!(��8"��!#���**�-3��)8��&)�4�9#!"#-(#%;�N�!&��?�

89

-)"8)� 1)� *6-)�)�(!)%�� �!(#�� 4�!&#$!�� &)%��� 56"")?� �%�!�%#� �8)� !�*)&�%� q���#�&#� `|����

��`x;�N�!&���*�9�*!�%#�6�-�%*��1)�"�*!)9�.!�%�*�9�%+�!��"#-(#%;��6-)�)�(!)%?�-)"8)�1)�

8�!�)*!)%?�&)%��� 56"")��!(#�� 4�!&#$� $)"���=$)%��)�*���%("�� %/"I�1)�3�(�4I� +�+)*!)%!)�

8�$�=8!/�/�&�&#%;���')%�*#8#"!�%�8�4�3�$)"���=8(=�)�8�%#�%)�*!��!�*)&�%;�>.%&=%&)?�8�4�3�

$)"���=$)%��)�*#1%#"�&�!!#�+�+)*!)%�<�!&��+)1%)!)%;���*!)9()�&)��*��*6-)�)�(��%�8#�!�*)&�%;�

Cildin ön ve arka *�9�'#� �4�#� ��+�"&)� �)$)�"�-(�%;� ��4�3� $)"��� =$)%��&)� *�"�!)%��

9%.L�!&)��*�"�!)%��<)93)&)���)(�"!)�"�-�")!)*!)%��/!/�/%.

��$"��#�� ()$3�9!�� (�*&�"�8�4L�8#�&��3=*="&�%#��*6-*=�=����3+)8��&)*�� �-%)(�")<!�8��

<��!��&#%#!"#-(#% (Res. 46);� �."9.$�84.�� *�!���!#* &)'�!&�%;� W�5=%!)%��� ��-!�%#�&��

yüksek batonlu Tac-#� �4&�%��56%=!=%;���1��+����/!/(!/�56*4=$=?��!(#��4�!&#$!#� ()9)!)%�

56%=!=%;� �'�+!�%#�� =$)%��&)� 1)� 56*4=$=�&)� */-!�%� 56%=!=%;� �)8"��� 8�'� *6-)8��&)�

��3+)4��*�$�����%���3+#1����!)�*.4/��5=&)����%�+.����beti"!)�"�-(�% (Res. 47).

��3"�89�#�� `j��� (�%�3��&)� >)3$�&�#� �)�%�$�&)*�� ��**�-3��)���� ��-#��� 5)(�%(")8�4!)�

%)8�"� =8!/9!�%#�&�� ��%� (�*#"� 4)��!�*!)%� 56%=!")4)� ��-!��#%;� Behzat etkisiyle günlük

4�-�"&��� 8�3�)!)%� %)8")� 5�%er. >)3$�&� .*/!/� 8#%�&��� ��8��!�%#� 1)� .�!�%#�� 5=�&)!�*�

�-!)%���� 4=<)!()�� 1)� �/�!�%#� &�3�� =8(� &=$)4!)%&)*�� ��%)4!)%��� �)�<�!!�'���� 4��8#(��� ��%�

�4���.!�%�*�*/!!����?�&6�=-="�4�%�(#<#���%�&�$��&)')%�)(*���3�!)�5)!"�-(�%;�>/��)&)�!)�

5=�&)!�*� 3�4�((�?� ��%� ��-��((�?� 3�"�"&�?� .(!�*(�?� ")$�%!#*(�?� �!#-1)%�-� 4�9��?� 4)")*�

9�-�%)�?� (.9%�'#� *�$��?� .&/�� *)8)�?� +�L(� 8=%)�� ��8��!�%�� &�3�� 6�<)!)%�� 56%=!")4)��

&)%)<)&)��'#%!#*�1)%�!"�-(�%;�q �!!)��%��&��wwj�����x;�

��*&�"� 8�4L�8#�&�*�� %)8�"� ��<)!)�&�'��&)� �4%#�(#!�%&�� )%�(�!#� ��*#-+#� =8!/9(���

/$�*!�-#!"�4����-!��&#'#?�.�/�4)%��)�&�3��8.�%����)������)�������&)�56%)<)'�"�$�

�)�%�$�=8!/�/�/���'#%!#*�*�$���<�'#���%�8=%)<����$!)%��56%=!=%;�4;`�-���&�*���-%)(�")<!�8��

��)������)�������&)�4;�����&)*����33�*�#���)"�1)�&�&�'#����+�1�!)�")8��8�3�)8��

�!)�*�%-#!�-(#%#!&#'#�&���)�$)%!�*��+#*+��56%=!)<)*(�%�(Res. 48). Bu resim o dönem Tebriz

��**�-3��)8��&)� %)8�"!�� 4�$"�!�%#�� 3�$#%!��"�8#�&�� +�!#-��� ��**�-� �/!(���

Muhammed’e atfedilir. Her iki resimde de mavi gökyüzünde beyaz bulutlar görülür.

Ancak ��)����� �)�����’nde bul/(!�%� 4)�5)+� ��+�"���� �!"#-(#%;� �4%#�(#!�%��

��*#!&#'#�&�� i-%)(� ")<!�8��&)*�� -�3#�� 8�%#'#�#�� 4=*8)*� *#%"#$#� ��(.��� *�&�%� 8�%#!"�8#

(Res. 46)?�&�')%�%)8�"&)���33�*�# &�'��+�1�!)4)� W)%�&/��/�*�4!)��4�#&#% (Res. 48). Son

90

&)%)<)� ()"�$� ��%� ��!�(#"� .!"�8#��� %�'")�� )!��8)!)%��� =$)%��&)� �%(#*� 56%")&�'�"�$�

��*#-+#���!�4#-�3)%� �*�� %)8�"&)�&)�&�**�(�+)*�<�&�%;��=8!)")8�$�*/%1)$)��+�)!��8)�4��&��

=$)%��)�5�4�!)��*#8��*.!!/�*�L(��#��6�=�&)*����%�(!��8=8!)")�3)%��*��%)8�"&)�&)�.%(�*(#%;�

��"��L�5=%!)%���=8(�*�L(��!�%#��)�$)%���%�-)*�!&)� �*��4��&���*)")%!)%��)�8#*#-(#%#!"#-(#%;�

W�5=%!)%� 4/1�%!�*� 4=$!=?� ��<)� 1)� $�%�L(�%;� W�5=%!)%��� �4�*!�%#�&�� &�$��� 3)")�� �!(#�&���

��'!�����/$/��+.%�9!�%�56%=!=%�(Res. 49) ��1���*.94�8#�&����3+)&)�56%&='="=$�*.4/�

4)-�!�$)"���=$)%��)�8)%9�-(�%�!"�-�+�+)*!)%? �)3�J")’de %)8"����!(#�&��8�$�+�!���L�5=%=��

önünde de görülür. �;��w��&)*���/�(�*&�"�8�4L�8#�&��+�!#-�����**�-#�?�&�3��8.�%�&���

��)������)��mesi�����%)8�"!)�")8��)�*�(*#&���/!/�&/'/�&=-=�=!)��!�%;�

�4�#� -)*�!&)� ��3"�89� &6�)"�� �)1J4I� &�1��!�%#�&�� ��*#-+#� )%�(� =8!/�/�/�� �$!)%�����

*�4�.!"�4�� ��-!�&#'#� 6%�)*!)%&)�� ��%� &�')%�� |��¢`j��-28 tarihlidir (SPL New Turkic

�.;�j{x;�U)!)��� (�%�L#�&����)�%�$�&)�*.94��)&�!)��)8)%���(�*&�"�8�4L�8#�&���1�1)� �-%)(�

")<!�8!)%�� <��!��&#%#!"#-(#%(Res. 50) (Suleiman-Suleimanova 1982: r. 151-52). Bu

resim R. 804’t)�56%=!")4)���-!������)�%�$�=8!/�/�/���$!)%���!)� )%�(�(�*����*#-+#�=8!/9�

�%�8#�&�*�� 5)+�-� &6�)"��&)� 4�9#!"#-� .!"�!#&#%;� �."9.$�84.�?� � )!��8)!)%&)*�� ��*#-+#�

��!�4#-?� L�5=%� (�9!)%�� )%�(� 6%�)*!)%��)� &�3�� 4�*#�*)�?� *�!���!#*� 8�3�)!)%?� 56*4=$=�

(�81�%!)%�?� �)$)")� ��!�4#-#�&�� 8�&)!)-")4)� 5�&�!)�� �4%#�(#!�% Tebriz üslubunun saray

��**�-3��)8��&)� )(*�8���� 3�88)((�%")4)� ��-!�&#'#�#�� 3��)%<�8�&�%;� �$)!!�*!)� ��;�

4�9%�*(�*�� �1� 8�3�)8��&)� ()9)���� 5)%�8��&)*�� �1<#!�%#�� &�$�!�-�?� !�<�1)%(� 56*4=$=�&)�

yengeç bulutlar, *�!���!#*� 8�3�)� &=$)��� 1)� �;� �w��&)� .!&/'/� 5���� 4)%� &6-)")8��&)�

*)8")� (�-� 4)%��)� */!!��#!��� +.*5)�� +���� �)$)")� �%(#*� �)�%�$�&)� =8!/9!�%#�� � *)�&��

�+!)%��&)�)%�4)%)*���-*����%�=8!/�/�4�%�(�<�'#�#�3�88)((�%�%;�

>/��+#&�����*#!&#'#�&���)�%�$�&)�3�$#%!������;��w��=��(�*&�"�8�4L�8#�6�)"!����%�6%�)*�

.!�%�*� *�%-#"#$� +#*�%;� >/� )8)%?� .!�8#!#*!�� `j�w�!/� 4#!!�%&�� 3�$#%!��"�4�� ��-!��"#-�

��<�*� .� &6�)"&)� 4�9#!�<�*� .!��� -)3��")� 5���� 4=*8)*� 8�%�4� *=!(=%=�=�� 56%=!)<)'��

kopyala%#��3�$#%!��"�8#�&���6(=%=�4�%#"��#%�*#!"#-�.!���!�%;�8)%�&�3��8.�%��5)(�%�!&�'��

�8"��!#���**�-3��)8��&)�(�"�"!���%�*���(�%�!"�-(�%;�

�����!��`���-Q�/Q-]/b��/]]/^?/'(@-�$Q'(f-<�Hazâinü’l-Meânî (R. 807) (Kat. 6)

91

�.9*�9#���%�4#��&�*����L)1I� 4�$"�!�%#� �+��&)���%�$�&��3�$#%!����� ()*�)8)%��;��w��&�%;�

��$"��#�� �8(��8�3� (�%�3�� |��¢� `j�{-��?� "=8()�8�3�� �)-�(I�&�%;� ��$"�&�� �/� 4#!!�%&��

��%�$�&��/45/!�����=8!/9!��4�9#!"#-��*��(�81�%��/!/�/%;�`�-2a. yapraklarda bulunan çift

sayfa Süleyman Peygamber 1)�������)!�*)8��>)!*#8�#��&�1��!�%#�(�81�%�)&�!"�-(�% (Res.

51). M�*!)9!��<�!(�*.4/�*�31)%)�5��&)%�&)�&�%;��$)%��&)�-)"8)�1)�*6-)�)�(!)%�4)%��!#%?�

*)��%#��$)�<�%)*�&�$�8�4!)�+)1%�!�&�%;��=$)4&)�4�!&#$�+�+)*!)%�1)�"�1��"��)!)%�56%=!=%;��+�

kapaklarda ise bordo ve mavi renk hakim olmak üzere oval- yuvarlak biçimde

&6�=-="!=�4)%!)-(�%�!"�-�&�$��+)%+)1)�.!/-(/%"/-?�)��&#-(��4��)�$)�<�%)*�&�$�8��56%=!=%;�

�)"����.%&.?� *6-)�)�(!)%?� -)"8)�1)� 8�!�)*!)%� !�<�1)%((�%;� �%(�&�*�� -)"8)� �+��&)� 8)*�$�

yaprak görülür. Cildin 8#%(#�8=8!)")8�$&�%;

��3� ��3"�89� &6�)"�� �8!�"� *�(�9� %)8�"!)")<�!�'��in en parlak dönemlerinden birini

4��8#(#%;���&I?� JL#$�5����=�!=�-��%!)%���&.'/9�4�-�&#'#�$)�5���*=!(=%)�8�3�9���%�$�*)�(�,

24 Eylül `jw�� 4#!#�&�� ��L)1I!)%��� )!��)� 5)+"�-(�%. Bu dönemde ��%�$�&�� �=%*")��

üslubu görülmektedir (Robinson 1958: 88). �)�%�$�&)� �/� 4.'/�� +�!#-"�!�%� 8=%)%*)��

��%�$�&��&��=%)(�"�&)1�"�)&)%;�1580-�`�4#!#�&���)�%�$�&)�*�!�����&#��3")&����`{`{�

tarihli Gülistân-�� $�� �&!#� tezkeresinde, 1514-`j� 4#!!�%#� �%�8#�&�� ��%�$�#n önemli

")%*)$!)%&)�� ��%�� .!&/'/�/?� 3�((�(!�%&��� ��%� �/3�"")&?� �)<&)&&��� �/3�"")&�

��3�%?� ��&=!*�&�%?� �L#$� ��&/!!�3� ?� =8)4��� W)33�%� ��%�$I?� ��**�-!�%&��� ��&/!!�3�

Müze33��� 5���� ��%�$!#� 8���(+#!�%#�� *)�&�� -)3�%!)%��&)� =%)(�")� &)1�"� )((�'���� �)!�%(�%�

(Minorsky 1959: 29). Yine 1{;�4=$4#!�4�$�%!�%#�&���>/&�*���$1��I, Cevâhirü’l-Ahbâr

�&!#�)8)%��&)���%�$�#�$�4�%)(��8#%�8#�&��3)%�)1&)�*�&#�#��*�(�9?�*.<��#��"/8�11�%?�*#$#��

"=$)33��?�.'!��#��&��"=<)!!�&�.!&/'/�/�56%&='=�=?��64!)<)�3)%3��5����%�*�(��#����!)�

içinde de üretile��!&�'���?� ��%�$�&�� ��%� 4#!&�� ���� �&)(� ��*#-!#� *�(�9� 8�9�%�-�����

*�%-#!��&#'#�#��)!�%(�%�q>�'<#�1993: 45).

��%�$�&�*��8���(+#!�%#�?�-)3%�����L)1I!)%���)!��)�5)+")8��)�%�'")��4)%�&)'�-(�%")"esi,

16. 4=$4#!#�� �!*�.(/$�4#!#�&��=8!/9!�%#�#��&#-#�� +#*"�"�!�%#�#�8�'!�"#-(#%;1 Bu dönem

resimlerinde görülen üslup özellikleri ince ve zarif figürler, �!(#�� 4�!&#$#�� �.!�

*/!!��#!"�8#?�*�!�()!���-+�!�*?�*�!���!#*�*."9.$�84.�!�%, yengeç biçimli bulutlar -)*!��&)�

görülür. ��3���3"�89�&6�)"����%�$�=8!/�/�&��3�$#%!��"#-�)!4�$"�!�%#��%�8#�&�?�`j���

1 Q%�<)� �/�3�"� Q/)8(?� ��3�%�$� ����(��5� ��� (3)� ��¡())�(3� N)�(/%4K� �&!#� 4�4#�#�&�� �/� &6�)"&)�3�$#%!��"#-�)!!��=+�)!4�$"�8#�.!&/'/�/��)!�%(�%;��

92

tarihli Zafernâme (IOL Pers. M. 137), 1539 tarihli �)��� (HKK ), 1526 tarihli

Sadî’nin 5$�����.� (TSMK H. 747), 1534 tarihli Nizamî Hamsesi (TSMK H. 760)

�/!/�/%�q���!�`|�����{{-7).

��3"�89� &6�)"��&)� `{;� 4=$4#!#�� �*��<�� +)4%)'��&)?� ��%�$�&�� 3�$#%!����� �/� 4�$"�!�%�

�%�8#�&�� 56%=!)�� 6%�)'�"�$&)� (�*&�"� 8�4L�8#�&�� Süleyman Peygamber (Res. 51) ve

Saba Melikesi >)!*#8�#�� (Res. 52) Süleyman’a götürülmesi sahneleri betimlenir (Res.

51). W�5=%!)%� ��<)?� /$/�� 1)� $�%�L(�%;� >�-!�%#�&�� *!�8�*� ��L)1I� ��-!#'#� ��<-#� �4&�%I

56%=!=%;� �!(#�� 4�!&#$!#� 56*4=$=� 1)� $)"��� =$)%��&)� �=!)4"��� �)45�"�)%� 1)� �����

�)!�*)8��>)!*#8�&�1��!�%#�&�?�)(%�L!�%#�&��1)$�%!)%?�8�%�4�56%)1!�!)%�?�")!)*!)%�1)�+)-�(!��

3�41��!�%!�� ��%!�*()� *�!���!#*� ��%� *."9.$�84.�� �+��&)� ")%*)$)� 4)%!)-(�%�!"�-!)%&�%;�

!��8)!)%� ��*#-!�%!�� 8=8!=� 1)� %)�*!)%� <��!#&#%;� �)"��&)� &�'#�#*� .!�%�*� +�+)*� 6�)*!)%��

56%=!=%;� >/� (=%&)�� 8�3�)!)%��� 56%=!&='=� (�*&�"� 8�4L�!�%#� �%�-(#%#!&#'#�&�?� *�(�9�

%)8�"!)")<�!�'��&)�6�)"!��")%*)$!)%&)����%��.!�����%�$�6��9!����+#*�%;1

��$"��#��(�*&�"�8�4L�8#�&� bulunan resimlerle, *.�/�1)�=8!/9���*#"#�&����)%)&)48)�

(#9�(#9��)�$)%�6%�)*!)%)�/!�-#!"#-(#%;�>/�4�$"�!�%&���ilki Firdevsî �)���si �=83�8#&#%�

(TSMK H. 1656);� ��4L�!�%#� &�'#�#*� 3�!&)� �/!/���� �/� 4�$"��#�� (�*&�"� 8�4L�8#�

%)8"��&)� $;� �=!)4"��� �!)� ����� �)!�*)8�� >)!*#8� *.�/� )&�!"�-(�%2. 1b. yaprakta

�=!)4"��� �)45�"�)%� (�3(#�&�� .(/%"�*(�&#%;� ��4L�� (�3%�9� .!&/'/�&��� ��<�*� (�3(#��

=$)%��&)*����%�*/-� �!)� �*��")!)*�56%=!)��!�%;� ��;� 4�9%�*(����%� <��� >)!*#8�#�� (�3(#�#� (�-#%

(Res. 53);���&)*��&)1)�*)%1��#?� +)-�(!�� 3�41��!�%?�&)��$&)*�� 4�%�(#*!�%?� �*�� �(#� 56(=%)��

"�4"/�?� >)!*#8�#�� 8�'� 1)� 8.!/�&�*�� =+)%� *�-�!�*� "��4)(�?� ��-#�#�� =$)%��&)*�� �*�� ��*��

*/-/�TSMK �;��w��&)*��%)8�"!)��)%)&)48)��4�#&#%;�

1 �%.L;��%;��)%9�!�>�'<#��#��0$���+���%������1�� *�(��#�&��4�4#�!��������*&�"����4�(=%!)%��&)�W�%*!#�>�%� �.�/�� �=!)4"��� �)45�"�)%���� ��1��#K� �8�"!�� "�*�!)8��&)� �/� *.�/� �4%#�(!#� .!�%�*� ��<)!)�"�-(�%;�>�'<#?� (�*&�"� 8�4L�!�%#�&�� 4)%� �!��� �/� %)8�"!)%&)� ��%*�+� ()")!� *�!#9� */!!��#!&#'#�#?� 4�� �=!)4"����)45�"�)%!)� >)!*#8�#� �4�#� 8�4L�&�� ��%!�*()� �4�#� (�3((�� .(/%/%*)�� ?� 4�� &�� *�%-#!#*!#� 8�4L�!�%&�� *)�&��(�3(!�%#�&�� .(/%/%*)�� �)(�"!)�&�*!)%���� �)!�%("�-(�%;� >/� (�81�%!)%��� `j;� 4=$4#!� 8.�!�%#�&an itibaren 16. 4=$4#!� �.4/�<�� ��%�$�&�?� .!�8#!#*!�� )8��L� ()-*�!�(#�&�� +�!#-��� *�(�9� 8���(+#!�%#�#�?� ")8!)*!)%��)� *�-�8)!�&�"5�!�%#�#�1/%"���"�+!#�=%)(�!&�*!)%���)!�%(�!"�-(�%�q>�'<#�`||����j-j|x��4%#<������;� ;��{�������;�H. 1508, TSMK H. 1497, TSMK H. 75w?��������;��jj|��/"�%�!#���$�"I�Hamsesi, Firdevsî �)���si5����L�%*!#�)8)%!)%&)*��4�$"�!�%&��&���+#!#-�8�4L�8#�&���/�8�3�)����4)%��!&#'#�#��)!�%("�-(�%;�>�'<#�`||j��102-106 ). 2 ���!�1972: 267.

93

Hazâinü’l-Meânî’nin takdi"�(�81�%!)%��)�+.*��)�$)4)����%�&�')%�6%�)*��)-�(I�(�%�L#�&���

*.94�� )&�!)�?� `j;� 44� �8"��!#� -��%!)%��&)�?� �8#!� �&#� �/8/L� �����)&&��� .!��� �)43I�����

$���$������’idir q����� ;�{��x;���$"���=%*")��)"�%!)%��&)������-)&&����)43��!��

Musullu için 1525-�{�&�� 3�$#%!��"#-(#%;� �+��&)� �/!/���� `{� %)8�"?� <�!(� 1)� ()$3�9!)%�

��L)1I� &6�)"�� ��%�$� =8!/�/4!�� 3�$#%!��"#-(#%;� >/� *.94�&�� &�� (�*&�"� 8�4L�8#�&��

�=!)4"��� �)45�"�)%� 1)� ����� �)!�*)8�� >)!*#8�#�� &�1��!�%#� �)(�"!)��%;� �."9.$�84.��

.!�%�*� �)1J4I� &�1��#� �!)� �4�#&#%� qU�'"��-Ta�#�&#� �ww��� �jx;� �4�#� 3�((�(#�� 3)"�

�=%*")��)"�%��)��=%*+)���%�)8)%��*.94��)(")8�?�3)"�&)��8"��!#!�%!���%�8#��.$/*�.!���

1)�3�$#%!�((#'#��=4=*�"�!�4)(�5)%)*(�%)��8�%�4��-!)%��&)�W�%8+��)8)%!)%���8)+�"��)�6�<)!�*�

1)%)����3"�89�#��&6�)"��&)���L)1I!)%��+�����%�U�'�(�4<��q�.'/��=%*+)8�x�)8)%��*.94��

etmesi döneminde Nevâyî’nin +�'&�-#�=!*)!)%&)�&)�*��/!�56%&='=�=��568()%5)8�&�%;�

��$"��#�� j`j�;� 4�9%�'#�&�� 3/8;�-�� ����.� �� #_�-�� +��;)_�� �"���-�� ��#;� 4�$#!#&#%;�

�)%)�� ���#�&#� 1)� W�!�$� U�'"���#�� ��L)1I� &6�)"��&)� �iraz’da Kâzerû�I� ��%�*�(#�#�1

)!4�$"��=%)(�"�� 4�9(#'#� 3�**#�&�*�� 4�4#�!�%#�&�?� 86$� *.�/8/�.!���Nevâyî 4�$"�8#�#��

q����� �;� �w�x� �/� �83�*� ��%�3�"���� �/*��8#�&�2 3�$#%!�&#'#� 4�$"�!�%&��� ��%��

.!&/'/�&��� ��38)&�!�%;� ���&.!/�&��� �%����� ��%� +.*� "=%�&�� �/!/���� �/ (�%�*�(?� �4�#�

$�"��&�� )!4�$"�� =%)(�"�� &)� 5)%+)*!)-(�%"�-!)%&�%;� �83�*I� &)%1�-!)%����� �*�")(� )((�'��

�83�*� ��%�3�"���� �/*��8#�&�� 3�$#%!����� )8)%?� ��%�$�&�*�� �J$)%��I� &)%1�-!)%����� *�(�9�

=%)(�"�� 4�9(#*!�%#�#� 1)� 9�$�%!�&#*!�%#�#?� �64!)<)� (�%�*�(� �+��� ��-*�� ��%� 5)!�%� *�4��'#�

4�%�((#*!�%#�#�568()%�%�qU�'"��-���#�&#��ww����{��U�'"��-���#�&#��wwj��j`�).

`j;� 44� -��%!)%��&)�� �3")&I����� +���#���me *.94�!�%#�&�����%�� &)���%�$�&��`j`|-20

(�%�3��&)�4��)���%�3�"�(�%�L#�&����8itanede *.94��)&�!�9�%)8�"!)�&�%�!"�-(�%; U�'"���1)�

���#�&#?��)1J4I?��)43I�1)��3")&I�5�����=%*�-��%!)%����=%*")��1)��%���")"!)*)(!)%��&)�

1 �J$)%��I� ��%�*�(#?� ��� �83J*� ��%J3I"� �;� �)3%�4J%� �J$)%��I� q6;� ��{¢`w�jx� (�%�L#�&��� �%���#�� �J$)%���*�8���8#�&��*/%/!"/-���%�(�%�*�((#%;�(%�L#���(.9!�&#'#�"=%�(!)%��!)�5�((�*+)��=4="=-?��%�!�%#�&���/8)1I�1)��)</8�!)%��� &)� �/!/�&/'/� ��%+.*� *�-�4)� �8!�"� &������ *��/!� )((�%"�-(�%;� �J$)%���&�� -)43��� ")8<�&��)�bit�-�*�3��*�3(��8�&)<)�"=%�&!)%���*�")(�)(")"�-?��4�#�$�"��&��4�4)<)*�"�&&)!)%�����=8!="���.!"�4���3�!*��&��&�3�!�.!"�*�=$)%)�"/3(�+!�%��=<%)(8�$�.!�%�*�&�'#(#!&#'#���%�3�4#%�*/%/"/���&6�=-"=-(=%;��4�#�$�"��&����%�!�"���*)�(��.!�����$)%/��&���/��83�*?�-�L��1)%�<��1)�L#%(#��!#�8/!�%#�8�*��!)-(�%�<��5=<)�8�3�9�.!�%�*� 56%=!&='=�&)�?� (=<<�%!�%� *��%���� $�4�%)(� )&�9?� !�"���� 8�'� 8�!�"� /!�-(#*(��� 8.�%�� (�%�*�(�� 9�%��1)%&�'�� &)� *�4��*!�%&�� �)!�%(�!"�-(�%;� �!="=�&)�� 8.�%�� &�� (�%�*�(� �4�#� -)*�!&)� &)1�"� )((�%�!"�-?� ��3��8"��!�`jw��4#!#�&��-)3%���!#9�&6%(�����4)%!�8����6!&=%=�<)�3��*J3(�*�� L�!�4)(� 8.���)%"�-(�%� q�!5�%�`||���145-46). 2 >/*��?�&�')%��8"�4!)��8�(��)��=4=*�(�%�*�(�4�9#8#&#%;

94

9.9=!)%� .!&/'/�/� 1)� )8)%!)%����� 8�9a%�-� )&�!&�'���� �)!�%(�%!)%� qU�'"��-���#�&#� �ww���

46).

Lale Uluç, “Arts of the Book in Sixteen Century Shiraz Manuscripts” ��-!#*!#�&.*(.%��

()$��&)� q�)���.%*��wwwx?� `{;� 44�&����%�$�&�� %)8�"!�� )!4�$"��5)!)�)'���� �%&)!)"�-(�%;�

16.yy’da Safevî 3�*�"�4)(�� �!(#�&�*�� ��%�$�&�� )!4�$"�� =%)(�"�� 8.�� &)%)<)� 1)%�"!��

.!"/-(/%;���<�*��/5=�)� /!�-�����%�$� 4�$"�!�%#�#�� 3�+��%�����*�"��� �&#��� 4�9#!&#'#���

&��%� �)!5)4)� %�8(!��"�&#'#�#� �)!�%(�%;� �=*8)*� 8�%�4� *�!�()8��&)� 4�9#!��� �/� %)8�"!��

*.94�!�%#�� ��-*)�(()�� /$�*� ��%� *)�(()?� �=%.*%�(� 1)� 8�%�4� +)1%)!)%����� (�!)9!)%����

*�%-#!�"�*� =$)%)� 3�$#%!��&#'#� &=-=�=!")*()&�%;� �$#%!����� �/� )8)%!)%��� sahipleri

�%�8#�&��8�&)<)���L)1I 8�%�4�+)1%)!)%��&)'�!?�*�"��$�"���&���8"��!#�46�)(�<��8#�#L#�#��

&�� �/!/�&/'/� 4�$"�!�%#�� =$)%��&)*�� �.(!�%� 1)� �%-�1� )�1��()%!)%�4!)� *��#(!��#% (Uluç

2000: 254).

��L)1I� &6�)"��&)� ��%�$� =8!/�/4!�� 3�$#%!��"#-� &�')%� �)1J4I� &�1��!�%#� `j{4 ile 1580

4#!!�%#� �%�8#�&�*�� &6�)"�� *�98�%;� �&�4)(/�!!J3� )!-kâtib el-��%�$I� (�%�L#�&��� �8(��8�3�

)&�!)��|���q`j{�x�(�%�3!��&�1��&��q�>��8/99�(/%<;��{�x���%��(�*&�"�8�4L�8#�.!"�*�=$)%)�

7 resim bulunur (Uluç 2000: 417)1;� ��')%� 5)+� (�%�3!�� 6%�)*� �8)� ��8#"� )--��%�$I�

(�%�L#�&��� �8(��8�3� )&�!)�� |��� q`j�wx� (�%�3!�� &�1��#&#%� q����`�;���;�`x2 (Uluç 2000:

���x;� ��(�9� .*/4��� ��8��!�%?� +)15J�� .4/�/?� ")43��)?� �-%)(� 5���� *.�/!�%#��

<��!��&#%#!&#'#� %)8�"!)%&)� &6�)"��� =8!/9� ��!�4#-#��� /45/�� .!�%�*� *�!���!#*�

kompozisyonlar �+��&)� 568()%�!)�� 3�%)*)(!�� L�5=%!)%?� $)�5��� ")*��� �)(�"!)%�?� <��!#�

%)�*!)%�56%=!=%;���%�$�&��3�$#%!������/��*��&�1��?�`{;4=$4#!#���*��<��4�%#8#�&����!)���L)1I�

8�%�4� +)1%)!)%�� �/� -��%��� )8)%!)%���� 8�9�%�-� 4.!/4!�� 3�$#%!�("�4�� &)1�"� )((�*!)%����

gösterir.

1526-��� 4#!!�%#� �%�8#�&�� �/� �83�*� ��%�3�"���� �8�(J�)8��&)� �)-�(I� (�%�L#�&��� �8(��8�3�

)&�!)�� �/� 4�$"�?� ��L)1I� &6�)"����� ��%�$� =8!/�/�/� �)!�%5��� ��%� ��+�"&)� 4��8#(#%;�

�/1�%!�*�*=+=*�4=$!=?�$�%�L�L�5=%!)%����/!/�"�8#?�56*4=$=�&)�1)�$)"��&)��!(#��4�!&#$#��

kul!��#!"�8#?���8���4=$!=�5=�)-�(�81�%!)%������)(�"��1)�(�*&�"�8�4L�!�%#�&��&��5)�)!!�*!)�

�/� ()"��#�� �-!)�")8�?� *�!���!#*� *."9.$�84.�� /45/!��"�8#� ��$)� %)8�"!)%��� ��3"�89�

1 Resimler için bkz. Suleimanova 2001: r. 99-100, 102-106.2 Resimler için bkz. Goeseke 1961: 288-307.

95

&6�)"��&)� ��%�$�&�� 4�9#!&#'#�#� 568()%�%;� � �/3()")!)�� �;� �w��&)� 8�9�%�-� =$)%��)�

�8"��!#�8/!(��#�4��&����%�&)1!)(�56%)1!�8���+���3�$#%!��"#-�.!"�!#&#%;�

�����!��g��%j��+p\+;F��&'F/Q;'P/'��-Q�Külliyât- ��������(R. 808) (Kat. 7)

Yazma 901/ 1495-96 tarihi�&)� )%�(!#� �)%1�-� �/3�"")&� ��*I (�%�L#�&��� �8(��8�3�

)&�!"�-(�%; Hamsenin sonunda 901/ 1495-96 tarihi, Garâibü’s-��'���#� sonunda ise ya.

481b’de Rebiussani 902 q�%�!#*�`�|{-Ocak 1497) (�%�3��4�$#!"#-(#%;���<�*�)8)%����+��&)�

905-906/1499-`jw`�(�%�3!)%��&)�4�$#!���)8)%!)%�&)��/!/�"�*(�&#%;�>/�4=$&)���=!!�4�(#��

901-906 (1495- 1496/ 1500-`jw`x� 4#!!�%#� �%�8#�&�� �8(��8�3� )&�!&�'�� &=-=�=!=%� ( Kut

2003: XXXVII).

4a;�4�9%�*(��4�!&#$�1)��)�)*!)%!)�8=8!=�"�&�!4.�/���+��&)��5�.;b-��)".�-i devâvin min

�����.��\�������� ���� �-�$&.)�����%�-Nevâyi”1 4�$#!#&#% (Res. 54). Miklepli cilt koyu

kahverengidir. Cild��� 6�� 1)� �%*�� *�9�'#� 4�!&#$� *���%("�� +�+)*!)%� 1)� 8)%9")� "�1��

"��)!)%!)�8=8!=&=%;��)��%&��+)%+)1)��+��&)�4�!&#$�*���%("��*�(��)!)%�4)%��!#%;�N�!&����+�

*�9�'#��+#*�*�31)%)�5�&�%;��)��%&��+)%+)1)� �+��&)�"�1��=$)%��)�8�4�3�+�$5�!)%!)�8=8!=�

kitabeler bulunur. K�%�(�4��� 56%)� 8�4L�� *)��%#�&�*�� )*!)")!)%� �)1�4�� )!�� �!)�

4�9#!"#-(#%;2

Yazmada sadece (�*&�"�(�81�%��4)%��!#%;�`�-2a. yapraklarda bir av *6-*=�sahnesi görülür.

�+#*� 3�1�&�� 8�%�4#�#�� ��3+)8��&)� (�3(#�&�� .(/%��� 3=*="&�%?� )(%�L#�&�� 3�$")(!�� 1)�

�1<#!�%�56%=!=r (Res. 55);��/-+/!�%�)!!)%��&)�&.'���(/(�%;��%(�&��3�1/$/��&���/!/�&/'/�

$)"��� *)8")� (�-(#%;� >�3+)� �!)� 3=*="&�%#�� .(/%&/'/� ")*��� +�(!)%!)� ��%��%��&)��

�4%#!"#-(#%;� �%*�� 9!��&�?� 8)%1�� 1)� ��3�%� &�!!#� �'�+!�%� =$)%��&)� */-!�%� /+�%;� W�5=%!)%���

��-!�%#�&����<-#� �4&�%��1�%&#%;�W�5=%!)%���<)�1)�$�%�L(�%;����)!�%5���6$)!!�'��L�5=%!)%���

56$!)%����� ��&)"� ��+�"��&)� *�-!�%#�#�� &�� 4�4� ��+�"��&)� *�!#�� 1)� ��(�-�*�

betimlenmesidir. !��8)!)%��&)��!(#��4�!&#$!#���*#-!�%�56%=!=%;�

2a. yaprakta (Res. 56) 3�$")(!�!)%� �4�#� ")*���� 8.!&��� 8�'�� &.'%/� 3�%)*)(� )&)%)*�

4�4)<)*�1)��+)<)*�(�-#%;��%(�&�*��3�$")(!��3=*="&�%#���(#�#�5)(�%�%;�>�3+)�&=$)�!)")8��

1 �)1J4I�.!�%�*�")-3/%�.!���"�%��!I��I%����86$!)%��&)��(.9!��"#-�3/(�)�*�(��#;2 �4%#�(#!#���!5���+����*$;���%�(�4�`|{`��`wj

96

1)�$)"���`�;�4�9%�*(�*��5���&�%;��$)%��&)�*�(��)8��.!�����3+)�*�9#8#�56%=!=%;��)8"����!(�

*#8"#�&��8�%�4�+�!#-��!�%#�&�����%��)!��&)*� süpürge ve kürekle temizlik yapar.

Yazma `j�w�!��4#!!�%&�� )%�(�(����L)1I�=8!/�/4!��3�$#%!��"#-(#%;�

�����`�����������$����

�.9*�9#� ��%�4#� �=$)8�� �=(=93��)8���&)� �8"��!#� 8�%�4� ��**�-3��)8��&)� 3�$#%!��"#-�

üç Garâ’ibü’s-��'�� ve bir Hamse *.94�8#� �/!/�"�*(�&#%;� >/� )8)%!)%��� ��**�-3��)&)�

4�*!�-#*� .!�%�*� `j�w� �!)� `j�j� 4#!!�%#� �%�8#�&�� 3�$#%!��"#-� .!"�8#� � 1)� &�3�� 8.�%�*��

4#!!�%&��&��56%=!")")8�?��)1J4I�)8)%!)%�������%�&6�)"���**�-3��)&)�%)8�"!)�&�%�!")*�

=$)%)�8)+�!)��)8)%!)%��%�8#�&��6�)"!����%�4)%�(/((/'unu gösterir.

II. Mehmed (1451-`��`x� &6�)"��&)�� �(���%)�?� ��"/%!/� *=!(=%� 1)� 8���(#4!�� .!���

)(*�!)-�"��1/%5/!�4����%.L;��%;�Q6�=!��)*��?���3��/3�q6;�`���x?� =8)4���>�4*�%��q6;�

`jw{x�1)�.�/���=4=*�.'!/�>)&�=z$�"�����%$���#��8�%�4!�%#�#���=%*�1)��%��!#�-��%lerle

&.!/9�(�-(#'#�#?��!����%���� )%�(�(�*��*.��'#�#���%��!#�1)��=%*�-��%!)%�����%��%�4��5)!&�'��

��%� �/!/-"�� 4)%�� .!&/'/�/?� ��;� �)3")&� &6�)"��&)� &)� )�� +.*� 3�4%��!#*� &/4/!��� -��%�

N�"I����� q6;� `�|�x� ��-(�� �8"��!#� /!)"�8#� 1)� 8���(+#!�%#�#� &)%��&)�� )(*�!)&�'�ni

�)!�%("�-(�%� q�)*��� �ww��� j`{x;� ��;� �)3")&���� 1)� .'!/� ��;� >�4)$�&���� q`��`-1512)

>�4*�%�� �!)?� 8�&%�$�"#� ��3"/&� ��-���#�� q6;� `���x� &�� �)1J4I� �!)� ")*(/9!�-(#'#?� ��;�

�)3")&���� =�!=� �%��!#� -��%� N�"��4�� q6;� `�|�x� �!(#�� �%"�'��!�%� 56�&)%)%)*� �8(���/!���

davet )((�'����!���%�q���!<#*��ww���``��U)!)��.'!/�`||���`wx;

Nevâyî’nin eserlerinin resimlendirilmek üzere tercih edilmesinin nedeni onun edebi

*�"!�'�����4��#�8#%��8�4�8��*�"!�'�����&)�6%�)*��!#�"�8#4!�� �!5�!��.!"�!#&#%;���3��W�(�3�

Sultan Mehmed döneminden it���%)�� ��!��)�?� )8)%!)%�� .*/���� ��%� -��%� .!��� �)1J4I?�

hü*="&�%�� .!��� 4�*#�!#'#� 1)� 8�4�8I 5=<=� �)&)��4!)� &)� �8"��!#� 8/!(��!�%#� 1)� 1)$�%!)%��

�+��� ".&)!� .!�%�*� 56%=!"=-(=%;� �-�'#&�� �4%#�(#!�%#4!�� ��!�(#!�<�*� .!��� �/� %)8�"!��

*.94�!�%� =�!=� �%��!#� -��%!)%&)�� NJ"I?� �%�LI?� �J3I?� J(�LI?� �L#$�#�� W�%8+�� )8)%!)%�4!)�

�)1J4I�����U�'�(�4��=%*+)8���!)�4�$#!"#-�)8)%!)%���%�8#�&���8)+�!)<)*(�%;�

97

`{;�4=$4#!��8"��!#�%)8�"�8���(#?�6$)!!�*!)�Su!(����;��)!�"�����)�%�$����!"�8#4!����%!�*()�

4)��� �+#!#"!�%�� /!�-"#-(#%;� ��L)1I!)%��� ��-*)�(�� �)�%�$?� .� &6�)"&)� �**.4/�!/� 1)�

��"/%!/!�%#�� )�� =�!=� 8���(+#!�%#� 1)� &)')%!�� *�(�9!�%#�#�� �/!/�"�8#�&��� 6(=%=� *�(�9�

8���(!�%#�&�� �8!�"� &=�4�8#�&�� =8(=�� ��%� *.�/"&�&#%; ��3� �8"��!, `�� 1)� `j;� 4=$4#!�

�.4/�<�� &)')%!�� *�(�9!�%#�� 3�$#%!��&#'#� �)�%�$��� 1)� ��%�$�#� �**.4/�!/!�%�&��� �!"#-(#r.

�/!(��� �!�!� 1)� �/!(��� ��*/��/�� � *�(�9� 3�$��)!)%�?� �)43I� 1)� �)%1�-� �/3�"")&� 5����

6�)"!�� ��**�-!�%#� �)�%�$�)� 56(=%=!"=-(=%;� �%&#�&��� ��3%/3?� -)3$�&)� >�48/�5/%?�

=8)4��� >�4*�%�� 5���� 8���(� 3�"�8�� ��"/%!/!�%#�� ��-*)�(�� )%�(�#� �!#�"�8#� q`j`wx?�

�/%�&�� =�!=� ��**�-� >)3$�&� 1)� 6'%)�<�!)%����� 3�$#%!�&#'#� ��$�"I?� �((J%?� ���&I?� "�%�

=8%)1� �)3!)1I?� �)%�L)&&��� �!�� �)$&I� 5���� -��%� 1)� 4�$�%!�%#�� )8)%!)%����� �)�%�$�&)*��

*�(��3��)4)� 5)+")8���� 8�'!�"#-(#%;� � �-()� 4/*�%#&��&���)!�%(�!&�'�� gibi I. Selim’in 1514

4#!#�&�� �)�%�$��� �!"�8#� 8.�/</�&�?���L)1I!)%��� ��**�-3��)8��&)� �/!/���� .%�8��!#� 1)�

�)�%�$!����%�5%/9�8���(+#��8(���/!���5)(�%�!"�-(�%;��4%#<��8.����"/%!/�3=*="&�%#� =8)4in

>�4*�%���#�� .'!/� >)&�=$$�"��� &�� 8���(+#!�%#� 1)� *�(�9!�%#4!�� ��%!�*()� 5)!"�-(�%;�

Q)(�%�!)�!)%� �%�8#�&�, ��"/%!/� &6�)"�� *.94�!�%#� ��!�(#!#%*)�� &)� ��38)&�!)�?� )%�(�(��

>)3$�&� =8!/�/�&��� L�%*!#� .!�%�*� =8)4��� >�4*�%�� 1)� �)1J4I� &�1��!�%#�#� %)8�"!)4)��

��*#-+#�=8!/9!��%)8�"�4�9�����%�5%/9�8���(+#�&���/!/�"�*(�&#%;��.!�4#8#yla bu grup bir

8=%)� 8.�%�� �8(���/!� 8�%�4� ��**�-3��)8��&)� Nevâyî &�1��!�%#� 4��#� 8#%�� *�"�� )8)%!)%��&)�

3�$#%!�4�<�*�.!���8���(+#!�%�.!�<�*(#%�q>�'<#-U�'"���vd. 2006: 53-55).

�.9*�9#� ��%�4#��&�*�� � �)1J4I� *.94�!�%#� �+��&)� )�� )%*)�� (�%�3()� %)8�"!)�&�%�!&�'��i

&=-=�&='="=$�&�1��� ;�|����/"�%�!#�Garâ’ibü’s-��'���&#%;��/!(����;��)!�"�����)�%�$���

�!&#'#� `j`�� (�%�3��&)�� ��%*�+� 4#!� 8.�%�� 4�9#!"#-� .!"�8#� "/3()")!� )8)%��?� 6$)!!�*!)�

(�*&�"� 8�4L�8#�&��3�88)&�!)����*#-+#� )%�(�=8!/�/� )(*�8�� �!)��)�%�$�&)��5)!)�� .%�8���

*6*)�!�� ��%� ��**�-� (�%�L#�&��� 4�9#!&#'#� &=-=�=!=%;� >/� *.94�&�� 3)�=$� �8"��!#� )(*�8��

hissedilmemektedir. ��<�*�`j�w�1)�`j����%�8#�&�*��&6�)"&)�4�9#!"#-�.!��� �*��&�1���

*.94�8#�&�� .%�8���=8!/�/�/��&6�)"����8"��!#� %)8�"�8���(#� �!)�*�4��-���4.%/"!�%#�

izlenir. R. 804 ve R;��w{��/"�%�!#��/�&�1��!�%?� .%�8���*6*)�!��8���(+#!�%#��5)!&�*!)%��

��**�-3��)&)?� 4)��� (��#-(#*!�%#� %)8�"� =8!/�/�&��� &�� )(*�!)�)%)*� .!/-(/%&/*!�%#� 4)���

�L�&)�(�%$#�#�568()%�%;�

98

�8"��!#� ��**�-3��)8��&)?� �**.4/�!/� �=%*")�� &6�)"�� �)$&� =8!/�/�/�� �$!erini

(�-#4��� &�')%� ��%� %)8�"� =8!/�/� �8)� 3�"8)� *.94�8#�&�� 56%=!=%;� |��� q`j�w-31) tarihli

4�$"��#��8���(+#8#��Ir Ahmed b. �8*)�&)%�&�%;���%�4���**�-3��)8��&)�`j`j�!��4#!!�%&���

`jjw�!)%)� *�&�%� +�!#-(#'#� ()89�(� )&�!)�� �/� 8���(+#�#�� )8)%!)%�?� �**.4/�!/� 5)!)�)'inin

�8"��!#�&�*�� &)1�"#� ��()!�'��&)&�%;� �4%#<�� 3�"8)� *.94�8#� �8"��!#� 8�%�4#�&��

3�$#%!�����()*�6%�)*�.!"�8#��+#8#�&���&��6�)"!�&�%;��

>/�&6�)"&)��8"��!#���**�-3��)8��&)�%)8�"!)�&�%�!)��&�')%�Garâ’ibü’s-��'�� *.94�8#�

bugün Kahire Milli Kütüphanesi’ndedir. 938 (1531-��x� (�%�3��&)� �<#� �/3�"")&� �;�

Melik Ahmed Tebrizî1 (�%�L#�&��� � *.94�� )&�!)�� )8)%&)� ``� %)8�"� �/!/�/%2. ��*#-+#�

.%�8��I�=8!/9!��4�9#!���%)8�"!)%?���%�&6�)"��8(���/!���**�-3��)8�����%)8�"�9%.5%�"#�

1)�=8!/�/�3�**#�&����!5��1)%)<)*�&=$)4&)&�%�q>��4.n vd. 1971: 133)

����� `�� %�� �@D/'F;� �/Q/+;�'P/� �(Q/bF;� �-Q� "@b/� )(� �/\;QF/P;f;� �()*+,� �-)/';<

Garâ’ibü’s-� ��� (H. 983, Kat. 8)

�.9*�9#���%�4#��=$)8���=(=93��)8��&)��/!/���?��+)%�8��&)���%��+�L(�8�4L��(�*&�"�(�81�%��

olmak üzere 8 resim bulunduran yazma�#��*)()�)�*�4&#��/!/�"�"�*(�&#%;� Cilt, siyah

!�*)&�%;���4�3�$)"��)��!(#��4�!&#$!��8�%"�!�&�!!�%�+�$�!"�-?�*6-)�)�(�1)�-)"8)��+��&)��8)�

ejder-��*�� */-/� "=<�&)!)8�� (�81�%� )&�!"�-(�% (Res. 57);� �+� *�9�*(�� (/%/�</� %)�*!��

$)"��&)?� 8�4�3� %)�*()*�� *6-)�)�(� 1)� -)"8)� *�(�#� ()*��'�� /45/!���%�*� 4�9#!"#-(#%;�

�)"8)&)� 4��)� )V&)%-anka mücadelesi görülür. Arka iç kapakta ise aslan-ceylan

mücadelesi görülür. Miklepte sadece bitkisel bezeme bulunur.

��$"�&����!*�&)L��`|���4#!#�&��W;�U�'"�����38)&)%;���$�%?� )%�(�(�� =8)4in Baykara

&6�)"��&)� >)3$�&�#�� =8!/�/� &#-#�&�� 5)!�-)�� ��%� �(6!4)���� 1�%.!&/'/�/?� �/� �(6!4)&)�

&�3�� +.*� *�(��#�� &)*.%�84.�/4!�� �!5�!�� 8���(+#!�%#�� +�!#-(#'#�#� 1)� �/� 4=$&)��&)� �=4=*�

�.4/(!/�3�$#%!�����*�!���!#*�1)�56$��!#<#�8�3�)!)%���4)%��!&#'#�4�$"�!�%#��4)rine küçük

�.4/(!/�1)��+��&)*��%)8�"!)%&)�+�$5�8)!�1)�&)*.%�(�L��-+�!�'���56%=!&='=�$�%�L���%�=8!/�/��

1 3!�� �%)L�()-*�!�(#�#���)1�<���&)L()%��&)�<)"���(-����**�-�����-!#'#��!(#�&��568()%�!)���)!)*��3")&?�Sultan >�4)$�&� ��� $�"��#�&�� �<)"�&)�� 5)!&�'�� �)!�%(�!"�-?� *�%-#8#��� &�� ��� �*+)� �!&#'#� �.(/�&=-=!"=-(=%�q�)%�+�`|j����-����$/�+�%-#!#�`|�{���{x;�2 ��4#�!�����%)8�"!)%��+����*$;��(<3./*��)�`|�j��`jj��>��4.��1&;�`|�`��%)8�"�¯N-B.140)

99

5)!�-(�'�����)!�%(�%;�>/�=8!/9�4��)� =8)4���>�4*�%��3�"�!�'��&)�.%(�4��+#*"#-�.!/9?�&�3��

+.*� =8)4���>�4*�%���#��1)�)��4�*#���%*�&�-#��)1J4I�����&�1����=83�!�%#�&��5)!�-"�-?�

3�((�� )%�(�(��� 8.�%�� �)�%�$� 1)� �8(���/!�&��&�� )(*�8���� 8=%&=%"=-(=%;� U�'"��� ;� |���

�/"�%�!#� &�1��#�� 6$)!!�*!)� (�3(� 1)� �1� 8�3�)lerini Herat ve Tebriz’de Safevî dönemi

boyunca görülen üslubun etkisinde olan �-+�!�*()�1)�*."9.$�84.�!�%&��&�3��8#%�&�����%�

6%�)*�.!�%�*�&)')%!)�&�%�%;1

��$"��#��%)8�"!)%�?� ()*���%�=8!/�/�?�&.!�4#8#4!��&�� ()*���%�)!���1�%!#'#��� �-�%)(�)(")$;�

�)8�"!)%&)� 3)"� )%�(� )(*�8�� 3)"� &)� �8"��!#� *�%�*()%�� 3�88)&�!�%;� ��3�� 6�<)*��

�6!="!)%&)�&)���!�(#!&#'#�5�����;��)!�"��� �)�%�$�8)L)%��&)��8.�%�?���**�-3��)&)�+�!#-���

8���(+#!�%#�� 5)!&�*!)%�� ")%*)$��� =8!/�/�/� 8�%�4&�� =%)(�!)�� )!� 4�$"�!�%#��� 4��8#((#*!�%#�

bilinmektedir. 1b, 139b (Res. 58) ve 157a. (Res. 59) yapraklardaki resimlerde figürlerin

�%�8#�&�� �8"��!#� *�%�*()%���� 4��8#(��� �#4#*!�%#� �-�'#� &.'%/� 8�%*��� (�9!)%� 56$)� +�%9�%;�

�4%#<�� `�;� 4�9%�*(�� %)8"��� �!(#�&�� 4)%� �!��� 8�%#� *�L(��!#� L�5=%� �!)� `j��;� 4�9%�*(�*��

)-)'��� 4��#�&�� &/%��� L�5=%=�� *."�*� 4=$� ��+�"�� )%�(� =8!/�/4!�� %)8�"� 4�9��� ��%�

��**�-(��� $�4�&)� �8"��!#� ��**�-!�%#�&��� ��%�� (�%�L#�&��� 4�9#!&#*!�%#�#� &=-=�&=%=%;�

Benzer k�%�*�(=%�$)� )&�!"�-� ���%(#!#� "�"�*!)%)� 8�3�9� figür tipleri BL’deki Nevâyî

Garâ’ibü’s-��'�� �=83�8#�#��qOr. 13061) 125b. yapra'#�&�*��()9)�����%*�8#�&��&/%���1)�

3=*="&�%#��6�=�&)�.(/%����*�-)%�*�-�&)�&)�görülür2 (Res. 60)

;�|����!)��)�$)%�=8!/9(��4�9#!"#-�&�')%�6%�)*?�Sinbâdnâme’nin Walters Art Gallery’de

�/!/���� �=83�8#�&�� q�� {{�x� 56%=!=%;� �8!#� �)3!)1�<)� 4�$#!"#-?� W�%8+��4�� ``{w-61’de

Hasan ez-Zahirî es-�)")%*��&I�����+)1�%&�'��)8)%����=%*+)�+)1�%�8��Tuhfetü’l-Ahyâr �&#�

ile Muhammed Abdü’l-�)%I"�(�%�L#�&���4�9#!"#-(#%;���Q�&)*���=83��&���/�+)1�%�&�%;�

8)%� ��/!(��#�� .'!/� 1)� 4)&�� 1)$�%��� 3�*J4)8�K� �&#� �!)� &)� ��!���%;� >�%� 8/!(��#�� .'!/�/�

)'�()�� �����&�#�� 3�*J4)!)%��&)�� .!/-��� )8)%��� +)1�%�8�?� �/!(��� �=!)4"���#�� .'!/� ��;�

>�4)$�&��+���4�9#!"#-(#%�q�)�&���ww����``?��`�x;�

1 >*$;�U�'"���`|�������;2 Ti(!)4?��/�4�$"�!�%#���8(���/!�&��"#�4.*8���)�%�$�&)�"��3�$#%!��&#'#�#��%&)!)4)����%��%�-(#%"��4�9"#-?��/�(�%$����%(#!#�"�"�*!��L�5=%!)%����8"��!#���**�-3��)8�����=%=�=�.!���!)<)'�����)!�%("�-(�%;���<�*�8�%�4���**�-3��)8��&)� =%)(�!)�� )8)%!)%&)� ��<-#� �4&�%�� (=%=� ���!�'��� � 8�"5)8�� .!��� ��%� ��-!#*� � (=%=�=��*/!!��#!"�8#�9)*�"="*=��&)'�!&�%;�

100

Sinbâdnâme’nin resimlerindeki iri figürler, sade fakat dekoratif kompozisyon, beyaz

8�%#*� ��+�"!)%�� 1)� 8�%#'#�� ()9)8��&)*�� dilimli *.��*� *#8#"� H. 983’deki örneklerle

benzerdir.1 WAG’deki ko94�&��`��;� 4�9%�*(�� �/!/���� �����&�#�� 8/!(��#�� .'!/���&)%8�

ve%&�'�� 8�3�)&) (Res. 61)?� �����&�#�� 8�*�!!#� 4=$=� 1)� �L�&)8�?� ;� |��?� j��;� 4�9%�*(�*��

%)8"���8�'�=8(�*6-)8��&)��/!/�����4�*(��&/%���L�5=%=��4=$=��!)�+.*��)�$)%&�%�1)��4�#�)!�

(�%�L#�&��� 4�9#!"#-� .!�bilir (Res. 62);� U)�)� )(%�L#�&�� ��<)� 8�4�3� ��%� +�$5�� -)*!��&)�

*.4/!�-��?� =8(()� 1)� �!((�� �8)� 8)4%)*� L#%+�� &�%�)!)%�4!)� &)1�"� )((�%�!)�� �/� 8�*�!� ��+�"�?�

1504-j�&)� )%�(�(�� 3�$#%!��&#'#�#� &=-=�&='="=$� �;� �wj�(e 24a. yaprakta bulunan

resimde, meyhaneden kovulan figürde de kendini gösterir (Res. 63) H.983’te görülen

*�%�*�(=%�$)� )&�!"�-� ���%(#!#� "�"�*!�� L�5=%!)%?� ��Q�&)� ���;� 4�9%�*(�� 4)&�� 1)$�%���

toplan&#'#�8�3�)&)�&)�56%=!=%;

;�|����/"�%�!#�4�$"�&��3)98���+#*�3�1�&��5)+)��%)8�"!)%&)�56*4=$=�3)"��!(#��4�!&#$�

h)"� &)� "�1�� %)�*()� 4�9#!"#-(#%;� ��1�� 1)� 4)-�!� %)�*()*�� $)"��� =$)%��)� *=+=*� .(!�%�

8)%9�-(�%�!"�-(�%;���&)<)��4;�`w���&��/+!�%#�4/*�%#�&.'%/�*#1%#!���&)*.%�(�L�+�+)*!����(*�!)%�

görülür. 2a. yapraktaki av sahnesinin (Res. 64) benz)%� 6%�)*!)%���� ���’deki Nevâyî

Garâ’ibü’s-��'�� �=83�8#�#��q T 5669) 2a. ve R. 803, 2a. yapraktaki av sahnelerinde de

görürüz. (R. 38 x;�`�|�;�4�9%�*(�*���1�8�3�)8��&)��8)�L�%*!# ��%�&=$)�!)")4)�5�&�!"�-(�%�

(Res. 58);���3�)�*�!���!#*(����%#��%�*�4�!#��1)���8�(���%���+�"&)��*(�%#!"#-(#%.

H. 983’de yer alan resimlerde, f�5=%!)%��� ��-!�%#�&�*�� ��-!#*� (�9�?� `j�`-��� 4#!!�%#�

�%�8#�&��4�9#!����=*%I�����Selimnâme �&!#�)8)%��deki (TSMK. H.1597-98) I. Selim’in

�-%)(�")<!�8����568()%)��%)8�"&)�(Res. 65). 56%=!)��8�1%��*#%"#$#�*)9�)(%�L#���8�%#!#��)4�$�

8�%#*�(�9�� ile çok benzerdir. Horasanî ��*#-+#�=8!/9(��+�!#-����/���**�-#��4��#�&��&�3��

sonra Sinbâdnâme, Selimnâme 5���� 4�$"�!�%&�� +�!#-�<�*� .!��� � ��**�-!�%#�� 4)(�-(�'��

söylenebilir.

(*�8���� �'#%!#*!#� .!�%�*� 3�88)((�'�"�$� )%�(!#� ��**�-#�� "��$�%�!�%&�� �4%#�(#4�� +.*� 4)%�

1)%")")8�?��+#*�3�1��%)8�"!)%��&)�"�1��1)�4)-�!� (.�!�%#�#�*/!!��&#'#�$)"��&)�+�+)*8�$�

.!�%�*� *=+=*� .(!�%� 8)%9�-(�%")8�?� $)"��&)�� � *.�(/%!�� �4#%&#'#� 4/1�%!�*� ()9)!)%?� �!(#��

1 ����(� (�%�3+�8�� �%.L;�%;� Q=�8)!� �)�&�� �����&�J")� �!)� �!5�!�� 4�4#�#�&�?� ��Q�&)� �/!/���� )8)%����.9*�9#�&�� �/!/���� �)1J4I����� ��#��$%&-&��� �&!#� &�1��� �=83�8#4!�� �)�$)%!�*!)%� (�-#&#'#�#� �)!�%(�%;��4%#�(#!#���!5���+����*$;��)�&���ww����``-22.

101

4�!&#$�4��&��"�1��%)�5��*/!!��&#'#�56*4=$=�&)��/!/(!�%��4��&��*/-!�%��4)%�1)%")")8�?�

elbiselerde ��*#-+#� ��!�4#-#�� &)1�"� )(")8��)� %�'")�� ")*��� 1)� *."9.$�84.��

&=$)�!)")!)%��&)�8�&)!�'��6��9!����+#*�%"�8#?�L�5=%�(�9!)%��&)*��+)-�(!�!�*�1)�3�%)*)(�ve

-��%&)� 5)+)�� &�$)!)%!)� <��!��&#%&#'#� %)8"��� ��'!��(#!#� .!"�8#� 8���(+#�#�� *�%�*()%�8(�*�

özellikleridir. H.983, .!�8#!#*!�� �8"��!#� ��**�-3��)8��&)� 3�$#%!��"#-� .!��� )�� )%*)��

(�%�3!���)1J4I���1��#&#%;�`j�w�!��4#!!�%&���8(���/!���**�-3��)8��&)��/!/����8���(+#!�%#��

L�%*!#� ")%*)$!)%&)�� 5)!")8�?� .%(�*!�-�� +�!#-"�� 4=%=(=9� 4)��� )8)rlerde birlikte

+�!#-"�!�%#��&� daha sonraki kitap üretim faaliyetini derinden etkileyecektir.

��**�-#�� �8"��!#� ��**�-3��)8��&)� �/� &6�)"&)� 3�$#%!��"#-� 4�$"�!�%&�� +�!#-(#'#?�

*)�&�8����� 4�� &�� ��%!�*()� +�!#-(#'#� &�')%� ��**�-!�%� 5%/�/�/�� .!/-(/%&/'/� =8!/�/��

�8"��!#� ��%�4#��&�� 4�*!�-#*� 4�%#"� 4=$4#!� )(*�!�� .!&/'/� %)8�"!�� )8)%!)%� ��<)!)�&�'��&)�

görülmektedir.

III. 3. 2. �&Q/@/'� @Fq[q'q'� �@D/'F;� �&QqDF/Q;<� �]-� Nevâyî �-)/';� w��� {|g, R.

806; Kat. 5, Kat. 9)

Tebriz’den getirilen Herat v)� �)�%�$!�� 8���(+#!�%#�� ��**�-3��)&)� �4�#� .%(�"&��

+�!#-(#*!�%#� 1526 tarihli mevâcib defterinden1 bilinmektedir. 1514’te geldiklerinde

=8!/9!�%#� &�3�� +.*� *)�&�� ")%*)$!)%����� )(*�!)%���� 3�88)((�%�%*)�� `j�w�!�%�� 5)!��&�'��&)�

4)%!����**�-!�%#��&�� )(*�8�4!)� 3�$#%!����� )8)%!)%��� *.94�!�%#��, yeni bir yorum katarak

=8!/9!�%#�#� �8"��!#!�-(#%&#*!�%#� 56%=!")*()&�%;� �-()� �/� =8!/�/�� 6%�)*!)%�� �%�8#�&�� �*��

�)1J4I�&�1��#�&��1�%&#%;�

>/�!�%&��� &�3�� 6�<)� ��38)&�!&�'�� =$)%)� �;� �w�?� �8(��8�3#� 1)� (�*&�"� 8�4L�8#�&�*��

resimleri �)�%�$�&)� 3�$#%!����?� ��<�*� (�"�"!���"�&��� �8"��!#� ��%�4#���� 5)!)��

6%�)'�"�$&�%;���$"�&��"=8()�8�3��&#�1)��8(��8�3�(�%�3��4.*(/%;���(�81�%��/!/�"�*(�&#%;�

�(<3./*��)?��;��w���/"�%�!#�&�1��&�*��8)*�$�%)8�"&)��(�*&�"�8�4L�8#�3�%�<��&)�����1)�

�|�;� 4�9%�*(�*�� %)8�"!)%�� (��#(#%;� ��%�hi ve üretim merkezi bilinmeyen resimleri

��<)!)4)%)*� `�� 1)� ��;� 4�9%�*(�*�!)%��� *)8��!�*!)� �%���&�� �)�%�$� =8!/�/4!�� 4�9#!&#'#�#?�

1 >/� &6�)"&)� ��3� �/!/?� �8��� ���� �)3")&?� �)!)*� �3")&� �)�%�$I?� ��8#"� �8L�3��I?� ��%� �3")&� �����8*)�&)%�5����8���(+#!�%�56%=!")*()&�%�q�)%�+�`|j����-j���$/�+�%-#!#�`|�{����-26).

102

`j�j�!)%)� (�%�3!)�&�%�!)��!)<)'���?� �/��� *�%-#!#*� &�')%� �)-� %)8"��� *�(#*8#$� �8"��!#�

.!&/'/�/?� `j�j-�w� �%�8#�&�� �8(���/!�&�� 8/!(��#�� ��**�-3��)8��&)� ()*� ��%� 8���(+#�

(�%�L#�&��� 4�9#!&#'#�#� 864!)%;� �)8)�!)%��� ��<)?� %)�*!)%��� $)�5��� 1)� �4&#�!#*� .!&/'/�/�

belirtir (Stchoukine 1966: 52-55).

�(�8.4� 1)� U�'"��� L�%*!#� .!�%�*� (�*&�"� 8�4L�8#�&�?� ��L)1I� =8!/�/�/�� )(*�8��)� &�**�(�

+)*"�-!)%&�%; Kompozi84.�?���-!#*���+�"!)%�?�L�5=%�(�pleri bu tasvirin Safevî döneminde

4�9#!&#'#�#� 568()%�%;� ��')%� %)8�"!)%��� =8!/�/� �8"��!#� .!/9� 9.9=!)% olan av sahneleri,

çevgâ�� .4/�/� 1)� )'!)�<)� ")<!�8!)%�� L�%*!#� 4.!!�%!�� 4)��&)�� 4.%/"!���%�*� 4�9#!"#-(#%;�

27b. yapraktaki resim (Res. 66) 6%�)*�568()%�!)%)*�&)*.%�(�L�6$)!!�*!)%����'#%���8(#'#���%�

�1� 8�3�)8����� �8"��!#� =8!/�/��� 56%)� ��8#!� 4.%/"!��&#'#� ��!�(#!"#-(#%;� �)(���?�

%)8�"!)%���1)�+)%+)1)�&#-#�8=8!)")����q*�"��$�"���+)%+)1)�&#-#���(�-����'�+x���%��=(=��

halinde ta8�%!��&#'#� &=-=�=!=%� qAtasoy-U�'"��� `|���� ��-25). ```�;4�9%�*(�*�� �-%)(�

meclisinde ise (Res. 67) /+!�%#� 4/*�%#� &.'%/� *#1%#!��� 8)%1�� �'�+!�%#� 1)� +�+)*!)%?� ��<)�

/$/�?� *=+=*� 4=$!=� L�5=%!)%� 1)� ��-!�%#�&�*�� �%�� 8�%#*?� *#4�L)(!)%?� 5)!)�)*8)!� �-%)(�

meclisleri kal#�#�����'!#�*�!#��%�*�4.%/"!��"#-(#%;�

�(#!?� �;� �w��=�� =8!/9� .!�%�*� ����&) bulunan Divan-�� ���mî �=83�8#4!�� qW`��wx�

�)�$)&�'�����)!�%(�%;���1/$��/!(����)!�"����-��%!)%�����&)%!)�&�'��)8)%��� ()*���%��=83�8#�

bulunur. Yazma 1515-`j�w� <�1�%#�&�� 3�$#%!��"#-(#%� q�(#!� `|���� �w-1). 1514 tarihinde

8�%�4��5)!)��4�$"�!�%� �+��&)��/!/���� =8)4���>�4*�%���#��%)8�"!��&�1��#�q����� �

`{�{x� �)$)")!�� 8/!(��� &�1��!�%#��� ��%� 6%�)*� .!/-(/%"/-� .!"�!#&#%;� )")�� �%*�8#�&���

4�9#!��� Divan-�� ���mî’nin 27b-���;� 4�9%�*!�%#�&�*�� ava giden sultan ve sarayda

(.9!��(#�8�3�)!)%��)���*#!&#'#�&��(R. 2 )L�5=%!)%�����-!�%#�&���=4=*��)4�$�8�%#*!�%?�*�!#��

*#%"#$#�(�+!�%#�#��&���!(#��4�!&#$�8=8!)")!��.!&/'/�56%=!=%;�>#4#*!�%#��-�'#�&.'%/�8�%*���

figür tipleri?� &.'�&a*�� +�+)*� *=")!)%�?� ()9)8�� *#1%#!�%�*� +)%+)1)� &#-#��� +#*��?� ��3�%�

&�!!�%#�#�� 8�%#!&#'#� 8)%1�� �'�+!�%#?� )!��8)� 1)� ����� <)93)!)%��&)*�� ��*#-+#� 8=8!)")?�

L�5=%!)%��� &/%/-� 1)� 3�%)*)(!)%�� Divan-�� ���������� 4��#� 8#%�� bu iki �)1J4I� &�1��#� ile

�=4=*��)�$)%!�*�(�-#r.

���)��/�&6�)"&)�3�$#%!��"#-���%���-*��&�1���.!��?���N)"�$�=�8-sâni 934 (1 mart 1928)

(�%�3��&)� �/<J� )!-Fârsî 3�((#4!�� �8(��8�3� )&�!)�� �J3I� &�1��#� &�� �4�#� =8!/9� 6$)!!�*!)%��

103

gösterir (Res. 68) �=+=*��.4/(!�%&���)-�%)8")�8�3�9�)8)%&)�&)� .%�8��I���*#-+#�=8!/�/��

�8"��!#�4.%/"/�56$!)"!)��%�q>�'<#-U�'"���1&; 2006: 57).

�(#!?��;�w���/"�%�!#��)1J4I� &�1��#�&�� +�!#-�����**�-#��=8!/�/�/�� Süleymannâme’de

+�!#-��� .%�8��� *6*)�!�� .!�%�*� (��#(#!��� ��%� ��**�-!�� �4�#� =8!/9(�� %)8�"� 4�9(#'#�#�

belirtir. Q)!)�)*8)!� L�5=%!)%�?� �)$)")<�� ��!�4#-#?� 3�%)*)(!�� ��!�(#"#?� *.�/!�%#�

<��!��&#%"�&�*�� %�3�(!#'#� (#9*#� �)1J4I� &�1��#�&�� +�!#-��� ��**�-� 5���� 1530-�w� 4#!!�%#�

�%�8#�&��)&)���4�$"�!�%&��+�!#-(#'#����-�%)(�)&)%�q�(#!�`|�{����x;�

N�!&���!)��!5�!��.!�%�*����#�&#?�`j�j�!��4#!!�%&��3�$#%!������/�4�$"��#��!�*)�*�9�*!�%#�#�?�

I. Süleyman döneminde (1522-`j{{x� /45/!����� �)$)")� ��!�4#-#�#� 4��8#((#'#�#�

�)!�%("�-?� <�!(� *�9�'#�&�*�� ")!)*� %)8�"!)%����� &)� �;� �=!)4"��� &6�)"��&)� ��**�-��-#�

.!�����3��/!/��/�1 ")!)*!)%����3�(#%!�((#'#�#�1/%5/!�"#-(#%�q���#�&#�`|�������x;�

Y�$"��#�� (�*&�"� %)8�"!)%�� ��L)1I� =8!/�/�/� 4��8#(#%*)�� (Res. 46)?� &�')%� %)8�"!)%&)�

�8"��!#� =8!/�/�/�� *�%�*()%�8(�*� 6$)!!�*!)%�� 56%=!=%;� >#4#*!�%#� �-�'#� &.'%/� 8�%*���

�8"��!#� (�9�� L�5=%!)%?� 8)%1�� 1)� ��3�%� &�!!#� �'�+!�%?� 56*4=$=�&)� �!(#�� 4�!&#$� */!!��#"#�

ortak 6$)!!�*!)%&�%;��)"��&)�/+!�%#�4/*�%#�&.'%/�*#1%#!���+�+)*!����(*��6�)*!)%��56%=!=%;�

R. �w{� �/"�%�!#� &�')%� &�1��� *.94�8#� �8)?� *)()�)� *�4&#��� 56%)� |�w¢`j��-4 tarihinde

��(�%�!"�-?� "=8()�8�3�� �)43� �/3�"")d ibn-i Dôst Muhammed Semerkandî’dir.

Yazmada üç tasvir bulunur. Miklepsiz cildi koyu kahverengi deridendir. Zencirekli

�.%&=%=�� +)1%)!)&�'�� <�!&��� .%(�8#�&�?� �+�� ��(*�8)!� �)$)")!�� 8�!�)*!�� -)"8)� �/!/�/%;�

Q6"")�()*��*�/45/!��"#-(#%;�N�!&����+�*�9�'#�)�%/!/�*�'#(!��*�9!��"#-(#%;

Stchoukine, 4/*�%#&����#!���)serinde q`|{{x��;��w{��/"�%�!#�&�1��&�*��`�?����1)�`��;�

4�9%�*(�*����%�� +�L(� 8�4L�� .!"�*�=$)%)�=+� %)8"��&)�*."9.$�84.���+#8#�&��� (��#("#-(#%;�

�)8�"!)%��� ()*� )!&)�� +#*(#'#�#?� �%��� %)8"�4!)� �!�-*�&)� .!&/'/�/� ��<�*� �4�#� $�"��&��

�8"��!#� =8!/�/�/� 4��8#(��� L�%*!#!�-"�!�%� �/!/�&/'/�/� �)!�%(�%;� �$)!!�*!)� ��L)1I� � (�9��

1 Bkz. Ba�/� ��3�%?� ���%�4� ��**�-3��)8������ ��!=� �)88�"#� ��3� �/!/� 1)� 8)%!)%�K?� �������� �������!$U���6�������, 1986: 113- `�w����3�%?����8"��!#�����(#�&����$��8!/�/�&�����!�-#!��K? ������� �������!$U��� 6������ �, 1987: 123-140; WB. Denny, “Dating Ottoman Türkish Works in the Saz Style, Muqarnas, 1 1983: 103-121.

104

��-!#*� .!�%�*� (��#���� ��<-#� Haydarî�4�� */!!��"�*� 4)%��)� �8"��!#� (�%$#� *=!�3� 1)�

8�%#*!�%��&�**�(�+)*"�-(�%;�>�(*�8)!�".(�L!)%���-!)")�(�%$#?�8)%1�!)%��8�%�%�*�56')�4=*8)!)��

��3�%� &�!!#� �'�+!�%#�� &�� �8"��!#� =8!/�/�/� 4��8#((#'#�#� ��!�(#%� (Res. 69) (Stchoukine

1966: 52-jjx;��;��(�8.4��!)�W;�U�'"���#��Turkish Miniature Painting �&!#�4�4#�!�%#�&�?��

`j���(�%�3!��4�$"�&�*��=+�%)8�"&)�/+!�%#�4/*�%#�&.'%/�*#1%#!���+�+)*�6�)*!)%�?�()9)!)%&)�

56%=!)���4�#�(�9��'�+!�%#��8�")(%�*�*/!!��#"#�1)�")41)�+�+)'���+"#-��'�+!�%?�L�5=%!)%���

*#4�L)(!)%�����&6�)"����8"��!#�".&�8#�&��4�9#!"�8#?��/�&)1%����8"��!#�%)8"��&)�8#*�

görülen karakteristik özelliklerdir (Atasoy-U�'"���`|������-5).

`jjw�<�1�%#�&��3�$#%!��"#-�.!����)���-i Âl-i Osman�#���;�<�!&��.!���Osmannâme’de1

benzer üslupta (�81�%!)%� �/!/�/%;� �)43� &)��!I �!)� �8"���#�� 56%=-")8�� qy.9a)2,

�8"���#�� >�$��8!#!�%� �!)� 8�1�-#� (y.30a)3?� �8"��!#� .%&/8/�/�� >�$��8� ��!)8��

�69%=3�8�%��� 8�!&#%"�8#� qy.37b)4?� �/!(��� �8"��� �!)� .'!/� �%3���#�� �-%)(� sahnelerinde

(33b) (Res. 70) kompozisyon, mimari mekan ve tipler R. 806 ile benzer.

�;� �w{� �/"�%�!#� &�1��&�� (�*&�"� 8�4L�8#�&�ki resimde kompozisyonun oldukça sade

.!&/'/�56%=!=% (Res. 71);��*���(!#���%�()9)����=$)%��&)�*#!#+!�%#4!��6�!)%��&)*��3�41��!�%#�

�1!�"�*(�&#%;� �4%#�(#&��� /$�*!�-#!"#-?� *.�/� 5)%+)*+�� ��%� ��+�"&)� <��!��&#%#!"#-(#%;�

W�5=%!)%����=4=*��)4�$�8�%#*!�%#?��-�'#�&.'%/�8�%*����#4#*!�%#?�=$)%!)%����*#-!#�)!��8)!)%��

&6�)"��� �8"��!#� *�%�*()%���� 4��8#(#%;� �-%)(� ")<!�8�� 8�3�)8��&)� �8) 5)!)�)*8)!!)-"�-�

*�!#9�*."9.$�84.��.!�%�*�()*%�%!��"#-(#%;��)%*)$&)�3=*="&�%�4��&��46�)(�<�?�)(%�L#�&��

8�*��1)�"=$�84)�!)%?��+#*�3�1�&���-%)(�")<!�8�����1�$5)+�!")$�6')!)%�&�%;���<�*�6$)!)�

���!&�'��&)�")*��#��(�8�%#"#?���(*��6%(=8=?�L�5=%�(�9!)%��1)�*#4�L)(!)%��8"��!#�=8!/�/�/�

4��8#(#%;�

1530-�j�4#!!�%#��%�8#�&�?�&�3��+.*��1�1)��-%)(�")<!�8��*.�/!�%#�#��<��!��&#%#!&#'#��/��*��

�)1J4I� &�1��#�#�� %)8�"!)%��&)?� �%(#*� )%�(� *6*)�!�� ��*#-+#� =8!/�/�� �8"��!#� %)8�"�

��!�4#-#� �+��&)� )%�")4)� ��-!�4#9?� 4)��&)�� ��8#!� 4.%/"!��&#'#�#� �+#*+�� 56%=%=$;� >/�

��!�4#-�&�3��8.�%���)���-i Âli Osman�#���;�1)�j;�<�!&��&)�&)��+#*+��56%=!)<)*(�%;�>/�

1 205 sayfa olan Osmanname�&)����%)8�"��/!/�/%�q�(#!�`|��������Q%/�)��4���`{x;�2 Grube 1972: Renkli resim XLII3 Grube 1972: R. 1914 Grube 1972: R. 193

105

�*�� &�1��� ��%� ��*#"�� �8"��!#� ��%�4#��&�� +.*� 8)1�!)�� 1)� 8�45#� 56%)�� �)1J4I�����

)8)%!)%�����(�"���!�"#4!���8"��!#�4.%/"!�%#&#%;�

III. 3. 3. Pîr Ahmed b. �@]('P(Q�-'��@D/'F;�Yorumu : Hamse-i Nevâyî (H. 802 ,

Kat 10)

Yazma 937/1530-�`� 4#!#�&�?� �8(���/!�&�� �I%� �3")&� �;� �8*)�&)%� (�%�L#�&��� �8(��8�3�

)&�!"�-(�%;�N�!(�*�31)%)�5��=$)%��*#%"#$#�1)�4�!&#$���*#-!�%!���)$)!��!�*)&)�&�% (Res. 72).

Cil(� *)��%!�%#� 4�!&#$!#� $)�<�%)*!)� � +)1%)!)�"�-(�%;� N�!&��� 6�� 1)� �%*�� *�9�*!�%#?� 8�!�)*�

=$)%�� 1)� "�*!)��� 8�$� =8!/�/4!�� �)$)�"�-(�%;� ��$"��#�� �+� *�9�*!�%#� �8)� �.%&.� %)�*!��

&)%�&)�&�%;� �)"8)� 1)� *6-)�)�(!)%� 56"")� �!(#�� 4�!&#$&#%;� �)8)�� <�!&��� 6�?� �%*�� 1)�

miklebi�� &#-� 4=$=�=�� �!(#�&�� (�"� .%(�&�� *=")!)�"�-� 8�$� 4�9%�*!�%#� 1)� *=+=*� 3�(�4��

+�+)*!)%��&)�� ��-!�%;� ��$� 4�9%�*!�%#�#�� ��%� (�%�L#��� �=4=*()�� *=+=')� 3�(�4�� +�+)*!)%��

&�$�!"�-(�%;� �w|� �;� 4�9%�*(�*�� *)()�)� *�4&#�&�� 3�((#�#�?� <�!&����?� ()$3�9!)%����� 1)�

resimlerinin �I%��3")&��;��8*)�&)%�(�%�L#�&���4�9#!&#'#�4�$#!"#-(#% (Res. 73).

��$"�&��`{�(�81�%��/!/�/%;���81�%!)%����8(���/!�&��4�9#!&#'#���!��")*()&�%;�>/�4�$"�&��

+�!#-��� ��%� �3")&� �;� �8*)�&)%���� ���/��� �/!(��� �=!)4"��� &6�)"��&)� �8(���/!�

��**�-3��)8��&)� +�!#-"#-(#%;� ��$"��#�� %)8�"!)%���� �!*� .!�%�*� (��#(��� �1���

�(<3./*��)�&�%;� �(<3./*��)?� ;� �w�� �/"�%�!#� �)1J4I� 3�"8)8����� %)8�"!)%����� �%���

%)8"��&)���)!!��L�%*!#!#*!�%!���4%#!&#'#�#?�&6�)"����8"��!#�=8!/�/�/�4��8#((#'#�#��)!�%(�%;�

Desenlerde incelik, renklerde ise *�31)%)�5�� !)*)!)%� 56%=!&='=�=� �4%#<�� %)8�"!)%���

3)98�����()*���**�-�(�%�L#�&���8/!(����+���4�9#!&#'#�#�864!)%;�`|�?�{{�?��j�?��{�?�``��?�

`���?� `�j�?� `j��?� `���?� `|��� � 4�9%�*(�� 4)%� �!��� %)8�"!)%�� (��#(#%1. Metin resim

�!�-*�8��&)�� $�4�&)� &�3�� +.*� =8!/9� 1)� *."9.$�84.�� �!)� �!5�!�� �+#*!�"�!�%� 4�9�%�

(Stchoukine 1966: 52-54) .

1 >/�+�!#-"�&����$#�%)8�"!)%���*.�/!�%#�#��(��#"#�4��!#-(#%;�`|�;�4�9%�*(��*.�/?���4�-!#�*�&#���")%3�")(�568()%)�� 5)�+� 3=*="&�%K� &)'�!?� =8)4��� >�4*�%���#�� .'!/� 6!&=%=!)�� 4�-!#� *�&#��� &�4)(� 6&)")8�?� �j�;�4�9%�*(�� *.�/?� � �W)%3�&�#�� �.*%�(��� 5�(")8�K� &)'�!?� �W)%3�&�#�� #$#%� �!)� *�%-#!�-"�8#K?� `j��;� 4�9%�*(�*.�/?� ��)<�/��/�� ����8#� (�%�L#�&��� +6!)� 56(=%=!")8�� &)'�!?� ��)<�/��/�� ����8#� �!)� +6!&)� �/!/-"�8#K?�`|��;� 4�9%�*(�� *.�/?� �5)$5��� ��%� 8)44�3#�� 8�%�4�� &�1)(� )&�!")8�K� &)'�!?� �8�3()*�%� */4/"</� �)4&����3�*�4)8�K�%)8�"!)�"�-(�%;�q>*$���(;�`wx

106

�;��(�8.4��!)�W;�U�'"���ise, Turkish Miniature Painting �&!#�*�(�9!�%#�&�? I. Süleyman

&6�)"���� ��!�((#*!�%#� �6!="&)?� � �8"��!#� %)8�"� 8���(#�#�� )%*)�� &6�)"� 6%�)*!)%����?�

&.'/-��(#�*=!(=%!)%�����8���(8�!�5)!)�)*!)%�4!)���%!�*()�4.'%/!�%�*�=%=�!)%�1)%&�'��1)��/�

&6�)"����;��=!)4"���&6�)"��)�*�&�%�8=%&='=nü belirtirler. �(�8.4�1)�U�'"�����56%)?�

&6�)"� =8!/�/�/�� )�� *�%�*()%�8(�*� 6%�)*!)%�� ;� �w�� �/"�%�!#� 3�"8ede görülür.

Resimlerdeki mimarî elem��!�%� 5=+!=� +�$5�!)%� 1)� *.�(%�8(� %)�*!)%� */!!��#!�%�*�

4�9#!"#-(#%;��)8�"!)%���4�9#!&#'#�`j�w-�`�(�%�3!)%��&)��%���%)8�"!)%��&)�56%=!)��8=8!=�1)�

��*#-!#�8�%�4!�%#��4)%�����/%�&��*�!)��)�$)%��4=*8)*�"�"�%��4�9#!�%��!"#-(#%;���!�%��56%)�

�/�4�$"��#�� %)8�"!)%��&)�=+�L�%*!#�5)!)�)*�3�88)&�!�%;�W�%*!#�=8!/9!�%#��3�88)&�!")8��)�

%�'")�� 4����<#� ".(�L!)%?� �8"��!#� ��!�4#-#��� 56%)� 4)��&)�� 4.%/"!��"#-(#%;� ||�;�

yapraktaki (Res. 74) =8%)1� �!)�W)%3�&�#��%")��&)*��"=<�&)!)8�������!�(#!&#'#� %)8�"�

6%�)*� 568()%�!)%)*?� L�%*!#� %)�*!�� *�4�!�%�?� 8)%9�-(�%�!)�� .(� 6�)*!)%��)� 1)� &�3�� � 8.�%��

�8"��!#� *."9.$�84.�!�%#� �+��&)� 4�45#�� .!�%�*� */!!��#!�<�*� � .!��� +�&#%!�%�� &�**�(�

+)*�!"�-(�%�q�(�8.4-U�'"���`|������-23).

W;� U�'"��� 1)� �;� ���#�&#?� �)� �������� ������ !"�"�/� �)� ���"��� ��#� Q��"�.�ated

Manuscripts �8�"!��4�4#�!�%#�&�?�4��)��8(���/!���**�-3��)8��)�)(*��)&)�� )%�(�1)��)�%�$�

=8!/9!�%#�#�� )(*�!)%��&)�� ��38)&)%)*?� ;� �w�� �/"�%�!#� 4�$"�&��� �j�?� {{�?� �j�?� �{�?�

`j��;�4�9%�*(�*��%)8�"!)%��(��#(#%!�%;� ;��w���+��?�*/!!��#!���9�%!�*�%)�*!)%�1) figürlerin

çiziminden ötürü, Akkoyunlu ve erken Safevî �)�%�$� =8!/�/�/�� �'#%� ��8(#'#�#?� �/���

*�%-#!#*� �'�+!�%&�?� �/!/(!�%&�� 1)� �!(#�� 4�!&#$!#� 56*4=$=�&)� *�%�*()%�8(�*� �8"��!#�

6$)!!�*!)%�����4.'/��3�88)&�!&�'�����)!�%(�%!)%�qU�'"��-���#�&#�`|�{��`��x;

Pîr Ahmed b. �8*)�&)%���� +�!#-(#'#� �!*� )8)%� �ugün Münih’te Bayerische

Staatsbibliothek’te bulunan Hamdî’nin1 (ö. 1508) Yusuf u Züleyha8#&#%;� (Turc. 183)

259a. yaprakta bulunan k)()�)� *�4&#�&�� 921/1515 tarihi 1)%�!"�-(�%;� q�64!)")$.'!/�

1974: 469-479). ��$"��#� j��;� 4�9%�'#�&�� 4)%� �!��� ��*/�� 1)� .'/!!�%#�#� 568()%)��

8�3�)&)?�&�$!)%��=$)%��&)�.(/%"/-���*/���!)� ;��w�?�`|�;�4�9%�*(�*�� =8)4���>�4*�%��

�!)� ��-!#� ��&#�� 8�3�)8��&)*�� *�&#� L�5=%=� (�9� 1)� *."9.$�84.�� �+#8#�&��� �y�#� )!&)��

1 �*-)"8)&&��$J&)� �"&/!!�3� �"&�?� � ��;�>�4)$�&�&6�)"�����3�"8)�4�$"#-� �!*��=%*� -��%�&�%;�8)%����4�$�%*)��N�"�������4�#��&!#�")8�)1�8��&)���!3�"��!"#�?���<�*���;�>�4)$�&�����!5��568()%")")8��=$)%��)�")"!)*)(��Q64�=*�()���$�1�4��+)*�!"�-?�5)+�"����)8)%!)%�����8(��8�3�)&�9�8�(�%�*�8�'!�"#-(#%�q�)*����ww���522).

107

+#*"#-(#% (Res. 75). �4�#�$�"��&���)w York, Metropolitan Museum of Art’da bulunan

Hatifî’nin1 (ö.1521) Hüsrev ü ������ *.94�8#�&� (69.27, 22b) bulunan resimdeki

pencereden bakan figürler ile H. 802’deki f�5=%!)%��)�$)%�=8!/9!��4�9#!"#-(#%;�

A(#!���56%)��=!)4"���J")�&)�+�!#-�����-���**�-�bu y�$"�&��&��+�!#-"#-(#%;�`j�w�!�%#��

��**�-3��)8��&)� �� ��**�-#�� =8!/�/�&�� (�"�"!��"#-� ��%� +.*� )!4�$"�8#� =%)(�!"�-(�%;�

1530-�`� (�%�3!�� �!�� ��%� �)1âyî hamsesindeki 16 resimde yerel mimari düzenlemelere

5�&�!"�-(�%;� �)8�"!)%&)�� ��%� (��)8��&)*�� )(%�L#� 8/%!�%!�� +)1%�!�� *�!)���� �%*�� 9!��#� 1)�

)(%�L#�&�*�� +�&#%!�%#�� ��%!)-")8�?� Süleymanânme�&)� */!!��#!��� */-�("�� 8�3�)!)%�����

6�<)&)�� 4�9#!"#-� 6%�)'�&�%;� �)%)!� 6$)!!�*!)%��� 6�)� +#*(#'#� )%*)�� (�%�3!�� W�%&)18I’nin

Türkçe �)�������&)*�� �{� %)8�"?� 4�*!�-#*��4�#� (�%�3!)%&)�4�9#!"#-(#%;�>/� �!5��+�4)%)!�

4�9#� 1)� L�5=%!)%?� �=!)4"���#�� &6�)"��&)�� 6�<)� �!*� .!�%�*� `�|w-`jww� �%�8#� ��%� 5%/9�

)!4�$"�8#�&��56%=!=%�q�(#!�`|�{���wx;�

����(+#� 8.%/�/�=$)%��)�)'�!)���;��.!(�%�#��!/�=1"� ����������1���/� ��.��&�&�����

6�&��!$����.�����"�"��"&�����1���&)�4�4#�!�����������<<."9!�83)&��%(�8(�.L�(3)�

Ottoman Court: 1515-`j�wK� �&!#� "�*�!)8�� 6�)"!�&�%;� ;� �w�� �/"�%�!#� Hamse-i

Nevâyî’nin �w|�;� 4�9%�*(�� �/!/���� *)()�)� *�4&#�&��� 3�%)*)(!)?� 3�((�(#�#�?�

"=<)!!�&����� 1)� ��**�-#�#�� ��%� �3")&� ���� �ske�&)%� .!&/'/�/� �)!�%(�%;� ��$�%� �I%�

Ahmed’in 1514’t)�� 8.�%�� �)�%�$�&)�� 5)!)�� 8���(+#!�%dan ��%�� .!&/'/�/?� )%*)��

6%�)*!)%����� &�3�� +.*� *)�&�� =8!/�/�/� 4��8#((#'#�#� ��<�*� &�3�� 8.�%�*�!)%��� �8"��!#�

%)8�"�8���(#�=8!/�/���4�*#�!�-(#'#�#?��/!(����=!)4"���&6�)"��de ise iyi bir pozisyona

5)!&�'�����)!�%(�%�q�#!&#%#"��www��{w�-16).

����(� (�%�3+�8�� �#!&#%ay �$�)*� �8)� 86$� *.�/8/� 4�$"��#�� %)8�"!)%�� �!)� �=*%I-i Bitlisî

Selimnâmesi’nin (TSMK H. 1597-�x� %)8�"!)%���� *�%-#!�-(#%�%�*� Selimnâme’nin de Pîr

Ahmed b. �8*)�&)% (�%�L#�&���4�9#!"#-�.!���!)<)'��)��(#L(���/!/�/% 2.

1 ��"/%!/�&6�)"��-��%!)%��&)�� �(�LI?��8"��!#�8/!(��!�%#�#��8�45#8#�#�(.9!�"#-?�W�(�3��/!(����)3")&�1)���;�>�4)$�&�(�%�L#�&����8(���/!���&�1)(�)&�!"�-��.!!��N�"I�����4)')��&�%;����%��/�")8�)1�8�����)1J4I�4)��(3�L�)("�-(�%�q>�'<#�1&;��ww{����x;�2 Özbek 2004: 151-193.

108

Resimlerde görülen kompozisyon sadedir. ��<�*� ��**�-� 8)+�!)�� 3�*�4)!)%��

<��!��&#%#%*)�� .!�4#� � �+#*!�"�<#� ��%� =8!/9!�� 1)%"�-(�%;� ����� %)8�"&)� 3�*�4)���� ��-#?�

8.�/�1)�.%(�8#� �!)��!5�!����%*�+�kurguyu birl�*()��)(�"!)"�-(�%; Böylece hikaye mümkün

.!&/'/�<�� +.*� �4%#�(#� �!)� 56$!)%� 6�=�)� 8)%�!"�-(�%;� �%�)'��?� 4;�j��&)*�� >�3%�"� �!)�

4.*8/!�+�L(+�4���)(�"!)4)��8�3�)&)���'#�*/%/4���+�L(+��&)%&����>�3%�"�����!�(#%*)���4�#�

$�"��&��>�3%�"�#���&�"!�%#���)"�%�1)%�9�&)'�%")���.��%"�!�%#�1)�+�L(+�����(�%!�8#�#��

yen�&)�� 4)-)%")8�� ��!�(#!"#-(#%� (Res. 76) ��3�)!)%��� *."9.$�84.�!�%#�&�� *6-*?� *�!)�

5���� "�"�%�� 4�9#!�%#�� ��+�"!)%�?� &=$)�!)�)�� ��3+)!)%� 4���� � 4�%�(#!��� ")*��&�� "�"�%��

4�9#!�%#��1/%5/!��&#'#�56%=!"=-(=% (Res. 77). Ü$)%��*/��)!��4�9#�1)�*6-*!)%, zemindeki

1)� 4�9#� =$)%!)%��&)*�� +���� �)$)")?� ��3+)!)%&)*�� +)-")!)%� 1)� L#8*�4)!�� 3�1/$!�%?� 4�9#�

=$)%��&)*�� 1�(%�4� 9)�<)%)!)%?� &)'�%")�?� *�!)?� *�9#� (.*"�*!�%#?� *)")%!�� 5�%�-!)%?� 9)%&)�

&)*.%/��)!!��*����**�-#��56$!)"�4�9�%�*�)&��&�'���$!)��"!)%�8.�/</�%)8")��*(�%#!"#-(#%

(Res. 78). W�5=%� (�9!)%�� ��<)� /$/�?� 4/1�%!�*� 4=$!=&=%;� W�5=%!)%��� 4���*!�%#�&�� �)��

�/!/�/%;� ��**�-#�� 3�*�4)&)� 5)+)�� ")*��!�%#� <��!��&#%#%*)�� */!!��&#'#� 3�4�!� 5=<=�

kuvvetlidir. y.45b’deki Hüseyin Baykara ile yoksul çiftçi, 4;�|���&)*��W)%3�&��!)���%��?�

y. 192b’deki sahtekar mühendis Zeyd (Res. 79), y. 209b’deki Korsan Cabir ile Süheyl

sahnelerindeki mekâ�!�%��4%#�(#!#���%���+�"&)�<��!��&#%#!"#-(#%;�

Eser, �.9*�9#���%�4#��&�*��%)8�"!��Nevâyî 4�$"�!�%#��+��&)��8"��!# *=!(=%�1)�8���(#�#��

(�81�%!)%&)� *)�&���� �)!!�� )((�'�� � 4�$"�!�%&��� ��%� (��)8�&�%;� ��3�� 8.�%�� �8"��!#� (�%�3��

%)8�"!)")<�!�'��&)��/� (�%$� ��%� ��!�4#-#�� 5)!�-(�%�!)%)*�&)1�"� )((�'�� 56%=!)<)ktir. �64!)�

*�?�6%�)'���||�;�4�9%�*(���/!/���� =8%)1����W)%3�&�#� (/(/*!�"��8�3�)8��&)?�+�&#%!�%#��

4)%!)-(�%�!�-�?� /$�*(��� *�!)���� 56%=�=-=?� 8�1�-� �!��#�#�� 3�%)*)(!�� ��%� ��+�"&)�

<��!��&#%#!#-#?� &�3�� 8.�%�� 4�9#!�<�*� .!��� L)(�3� 8�1�-!�%#�#�� <��!��&#%#!#-#� 8#%�8#�&�� &��

*/!!��#!�<�*(#%;

�����g��$�����$���

1500 tarihinde Özbek 3=*="&�%#��)4���I� ���#��)!��)�5)+)��>/3�%�?�`�;4=$4#!��*�&�%�

�8!�"� *�(�9� 8���(!�%#�#�� =%)(�!&�'�� 6�)"!�� ")%*)$!)%&)�� ��%�� .!�%�*� *�!"#-(#%;� �%���

)&)��4�(#�#��4��#�8#%���=%*�)&)��4�(#�#�&�� �4����!)�?��=%*+)�-��%!)%�4�$��?�3�(�8���(#4!��

ilgilenen han, 1507 4#!#�&�� )%�(�#� �!�%�*?� ��"/%!/� *=!(=%=�&)�� 5)!)<)*� )(*�!)%)� �+#*�

109

3�!)�5)(�%"�-(�%;���!=���"/%!/���**�-�>)3$�&�#��>/3�%��4��5�(mesi ile ilgili herhangi

��%� ��!5�� .!"�"�8#��� %�'")�?� �$�)*� %)8�"� 8���(#��� )(*�!)%�� �+#*+�� 56%=!)<)*(�%;� >/�

&6�)"&)� >/3�%�� &#-#�&�� �J3%�3�4)?� ��-*)�(� 5���� 8���(� ")%*)$!)%�� .!��� �$�)*�

8���(+#!�%#?� �(�LI����� $��� � ������ (OBL MS Queseley 19), Muhammed Salih’in

��bânînâmesi q��x� 5���� )8)%!)%� 3�$#%!�"#-!�%&#%;� >/�&6�)"&)�3�$#%!����� )8)%!)%&)�

henüz Herat etkisi hissedilmez, resim!)%&)�*����1)�8�&)���%���!�4#-�56%=!=%� (Robinson

1958: 128-9).

`j`w� (�%�3��&)� ��3� �8"��!���� �)%1�&)� �)4���I� ���#� 6!&=%")8�� =$)%��)� (�3(��

Ubeydullah Han (1512-`j�|x� 5)+)%;� >/3�%�� ��%�4#���� 5)+)�� ��)4&/!!�3� ���

&6�)"��&)� 8�%�4#�&�*�� 8���(+#!�%� 3�"�4)� 56%"=-?� >/3�%��4#� ��%� 8���(� ")%*)$�� 3�!��)�

5)(�%"�-(�%;�>64!)<)���"/%!/�*=!(=%)!�5)!)�)'����$�)*��8�"�!�84.�/�8=%)<�?�>/3�%��&��

��)4&/!!�3� ���#��3=*="&�%!#'#�&�� 8.�� �/!"/-(/%;� �$�)*!)%&)��*/$)��� >��/%�*�&�%�

�)L%)(� )&)�� �/3�"")&� �4&�%?� �)4���I� ���#�� .'!/� ��)4&/!!�3� ���#�� ��-�%#!�%#�

3�**#�&��-/�!�%#�864!)%�

��)&�� L�%*!#� � )!4�$#8#�*/!!��&#;��� �4��4�$&#'#���*-�&�%;��/%���#����%(�*#"�*.94�!�%#�#�

4�9(#�1)��/�!�%#��*��*/(8�!�-)3�%�.!����)**)�1)��)&��)�4)�56�&)%&�;��4%#<��talik hatla

4�$&#;�U)-�(!���=%*?��%�9�1) �%��!#�-��%!)%���&�1��!�%#���8�3�9(�%;��=$�*�&�!#�&���)8()!)%��

1�%&#%� 1)� &)%!)")!)%��&)�� ��$#!�%#� 3�!�� "=$�84)�!)%� (�%�L#�&��� */!!��#!#%;K� q�/�()!�4�

1983: 146).

��)4&/!!�3� ��� )%�(�#� `j�j�()� 4�'"�!�"�8#�&��� 8.�%�� �)%��)%��&)� 9)*� +.*�

�%�-(#%"�<#?� -��%� 1) 8���(+#� 5)(�%&�;� >/�!�%#�� �%�8#�&�� )%*)�� )%�(-Timurlu okulunun

&)1�"#�#� ()"8�!� )&)�?� "/3()")!)�� ��)4&/!!�3� ��� (�%�L#�&��� */%/!��� >/3�%��

��**�-3��)8�������-#���3"/&��=$)33�9�&)�1�%&#;���)4&/!!�3� ���#��.'!/���&=!�$�$�

(1540-49), kütüphanenin Timurlu gelen)'���� &)1�"� )((�%&�;� %*)�� �$�)*� ��%�4#��#��

*=!(=%)!� 4�-�"#� �+��� ��-!#<�� *�4��*� .!��� Muzakkir el-ahbab�#�� 4�$�%#� �8��� Nisârî

Buharî’ye 56%)��/%�&��+�!#-���*�-�!)%�>)3$�&�&���&�3�� �4�4&�!)%;��/3�"")&� �4&�%,

Ubeydullah Han dönemi ile ilgili olarak Buhara’�#�, sanat ve bilim merkezi olarak

=8)4���>�4*�%��&6�)"��&)*�� )%�(�#�3�(#%!�((#'#�#��)!�%(�%�q Subtelny 1983: 146-8).

110

��3�� 6�<)� &)� �)!�%(�!&�'�� 5���� �)1J4I� �$�)*!)%��� 56$=�&)� *=!(=%)!� ".&)!� .!�%�*�

�!#��<�*� ��%� *�-�!�*� .!"/-(/%;� �.!�4#8#4!�� )8)%!)%����� %)8�"!�� *.94�!�%#� &�� 4�9#!"�4��

&)1�"� )("�-(�%;� �$�)*� 3=*="&�%#� ��%� �/3�"")&� >�3�&#%� ��� &6�)"��&)� 8�%�4#��

%)8"�� *=(=93��)8��&)� >/3�%��&�� 3�$#%!��"#-� .!��� Nevâyî Hamsesi Herat etkisinin

3�88)&�!&�'��>/3�%��=8!/�/�/��)��5=$)!�6%�)*!)%&)����%�&�%;�960 (1553) tarihinde Sultan

Mesud el-*�(��������/!(�����3"/&�(�%�L#�&����8(��8�3�)&�!)��)8)%����)���-��8)44J%)��&!#�

mesnevisinde 11 (PBN MS Elliot 318), Sedd-i-�8*)�&)%��&!#�")8�)1�8��&)�j�q�>�����

Eliot 340) resim bulunur (Robinson 1958: 129-`�`x;� �;� ����&�*�� �8*)�&)%’in ölmek

=$)%)�.!�����%��4#� %�3�(!�("�8#?� 8;� `���&�*����������� ��!�%�"�#��9.%(%)8���� >�3%�"���

568()%")8��8�3�)!)%��&)�.!&/'/�5�����.-�4=$)4!)%&)��*�+#�"�4��?�5)��-��!��!�%&���!(#��

4�!&#$�*/!!����?�4=$)4!)%&)�+.*��$���(*��1)�+�+)*��/!/�&/%��?��4%#�(#!�%&��8�&)���!�(#"�

bu dönem Buhara üslubunun belirleyici özellikleridir1;�>/���*�%-#��8;�`���&)��8*)�&)%�

�!)�&�!)�<��8�3�)8��&)�.!&/'/�5����*."9.$�84.�?�")*��#��*/%5/!��#-#�1)��4%#�(#!�%&�*��

��*#-+#��-+�!�*� )%�(�=8!/�/�/��)(*�!)%�����+#*+��568()%�%.

`{;�4=$4#!#���*��<��4�%#8#�&�� )%�(!#�8���(+#!�%#��>/3�%��&����4%#!"�8#4!����%!�*()��/3�%��

%)8�"� =8!/�/�&�� &)'�-�"!)%� 56$!)��%;� ��8()!� %)�*!)%� */!!��#!�%�*� 4�9#!"#-� =8(� =8()�

568()%�!)�� 8=�5)%�"8�� *�4�!�%?� �.-� 5)��-� 4=$)4!)%&)� �.!� (�-� */!!��#"#?� $�4#L� L�5=%!)%?�

geni-� 4=$)4!)%)� 8=%=!)�� �!(#�� 4�!&#$?� 5)+� �$�)*� %)8�"� =8!/�/�/�� *�%�*()%�8(�*�

6$)!!�*!)%�&�%�qU�'"��-���#�&#�`|�|��j`x;

III. 4. 1. Buhara’dan bir Örnek: Garâ’ibü’s-� ��� (R. 802) (Kat. 11)

�=8()�8�3� �&#� 1)� �8(��8�3� (�%�3�� 4.*(/%;� ��$"�&�� (�*&�"� 8�4L�8#� 3�%�cinde 4 resim

bulunur. ��$"��#��4���*�'#&#�&��“Sahibe Azamet Giray Sultan bin Devlet Giray Han2”

4�$#!#&#%;�

Yazmada biri çift sayfa olmak üzere 6 resim görülür. 12b-13a. yapraktaki takdim

8�4L�8#��!#-#!"#-�.!��&���L�%*!#�.!�%�*�Hutbe-i Devâvin’den sonra 4)%��!#%;�>/�+�L(�8�4L��

1 ��%�8�*.94�8#�#��%)8�"!)%���+����*$;��/!)�"���`|�w��%;�`�-20, 26-29.2 1523-��� 4#!!�%#� �%�8#�&�� 3=*="&�%� .!��� �#%#"� ��#�&#%;� ��<�*� �;� �=!)4"���#�?� &.'%/&��� �)4!)%���8)+�"�4!)� 5)!)��Q�$�� Q�%�4� ���#�� 3��!#'#�#� (��#"�"�8#� 8)�)��4!)��!(#� �4� *�&�%� 56%)1�4�9(#*(��� 8.�%�?��8(���/!�&�� �/!/���� �"<�8#� ���&)(� Q�%�4�#�� 3��!#'�� 5)(�%�!")8�4!)� *�!5�4� .!"/-?� ��%*�+� �4� 8.�%�� &��1/%/!�%�*�6!&=%=!"=-(=%�q���!<#*�`||{���j`x;

111

%)8�"&)� =8!/9?� &�')%!)%��)� .%��!�� &�3�� $�%�L� 1)� 6$)�!�&�%;� >/%�&�� �-%)(� ")<!�8��

�)(�"!)�"�-(�%;�(Res. 80) sahnenin yorumu Herat dönemi üslubunu 4��8#(#%���+�"&)&�%;�

Biri mimarî �+��&)� &�')%�� &)� &.'�&�� 5)+)�� �/� �-%)(� 8�3�)!)%��&)� L�5ürlerin tipleri

��%��%��)��)�$)%&�%;�W�5=%!)%�����-!�%#�&��=$)%��8.%5/+!/�Tâc-#� �4&J%I�görülür.

Resimlerdeki sahnelerde ��%��3�%�+�3)98���+#*�3�1�&� 5)+)%�1)�+.'/�)'!)�<)�")<!�8�&�%;�

�."9.$�84.�!�%�&�*��)�5)!�-"�-(�%;��+#*�3�1�&��5)+)��8�3�)!)%���3)98inde düz çizgiler

1)���8�(���%���!�(#"�56$)�+�%9�%;�Q)�)!!�*!)� 4/1�%!�*���%� ()9)����6�=�&)�<��!��&#%#!���

8�3�)&)?� �%*�� 9!��&�� �!(#�� 4�!&#$!#� 56*4=$=� �!)� *6-)&)���%� �/!/(� 56%=!=%� (Res. 81) Bu

��8�(� "��$�%�� ��!�4#-#� 3)")�� �=(=�� %)8�"!)%&)� ()*%�%!��"#-(#%;� An<�*� ��3�%� &�!!#�

�'�+!�%?�$)"��&)*��+�+)*!)%�&�3��+.*��=%*")��&6�)"����4��8#(#%;��)%1���'�<#���8�%#!"#-�

��3�%�&�!!#��'�+�(�81�%!)%���/!/�/%;�(Res. 82) Zemindeki ot ve çiçekler basit bir üslupla

4�9#!"#-?�*�"��+�+)*!)%�*/-��*#-#�568()%�!"�-(�%;��+#*�3�1��%)8imlerinin hepsinde resmin

6��(�%�L#�&����%�&)%)�(�81�%��1�%&#%�

Figürlerin bedenleri uzun, gövdeleri omuzsuzdur. Bu nedenle figürlerin gövdelerinde

*�"�/%�3�88��4�%�(#!"#-(#%;�>/3�%�!#�8���(+#!�%#��4�9"#-�.!&/*!�%#� bu resimlerde Herat

*."9.$�84.�!�%#� 1)� ��8��� L�5=%!)%�� ".&)!� .!�%�*� *.94�!��"#-(#%;� W�5=%!)%��� )!!)%��

*.�/-/%<�8#����1/+��+���+#*�1)�&�%8)*()��4/*�%#�*#1%#*�.!�%�*�1)%�!"�-(�%;���"��$�"����/�

9.$&�*�� L�5=%!)%� )!!)%��)� ")41)� (���'#� 4�� &�� �+*�� *�8)8� (�-#%!�%. Figür tipleri de

��%��%����� *.94�8#� -)*!��&)� ()*%�%!��"#-(#%. =*="&�%!�%#�� 4�� &�� 8.4/�&��� 5)!)�!)%���

��-#�&�� &�!�"!�� (�+?� L�5=%!)%��� ��-!�%#�&�� �8)� *#%"#$#� ��%� *)9��� )(%�L#��� 8�%#!"#-� 8�%#�

+�$5�!���)4�$�*/"�-(���8�%#*�56%=!=%;�

�#%"#$#?� (/%/�</?� 4)-�!� 1)� "�1�� %)�*!)%� �'#%!#*!#� .!�%�*� */!!��#!"#-(#%;� >�8�(�

*."9.$�84.�!�%��+��&)�1)%�!)��8�3�)!)%&)�&/%/-�1)�3�%)*)(!)%�&.�/*(/%;�

�;��w������%)8�"!)%�4!)��4�#�=8!/�/�(�-#4�����%�*.94���>����{���/"�%�!#�Garâibü’s-

��'��’&#%. >/� �*��*.94�&�*�� L�5=%� (�9!)%��)���*#!&#'#�&��+)*�*�56$!=�8�*�!!#���%� L�5=rün

��8#!� �=(=�� %)8�"!)%&)�*�!#9� .!�%�*� ()*%�%!��&#'#� 56%=!=%� q�es. 84). Böylece figürlerin

*#4�L)(?�1=</(�&�!��1)�(�9�.!�%�*���8#!�*.94��)&�!&�'�?���%�4�$"�&���&�')%��&)�*�!#9�.!�%�*�

��8#!�*/!!��#!&#'#�56%=!=%;�

112

Resimler ��<)!)�&�'��&)� `j�w� <�1�%#�&�� .%asan-Buhara üslubunda 4�9#!"#-�

.!���!)<)*!)%�� &=-=�=!")*()&�%; N�!&�� 6$5=�� &)'�!&�%;� `|;� 4=$4#!&�� �8"��!#�

(.9%�*!�%#�&�� 4�9#!"#-� .!���!�%1 Buh�%�� `jww� (�%�3��&)� �)4���I ���#�� )!��)� 5)+"�-?�

)%�(�#� &�� `jw�� (�%�3��&)� �!�%�*?� =8)4��� >�4*�%���#�� *�(�9!#'#�&� +�!#-��� 8���(+#!�%#�

>/3�%��4�� 56(=%"=-(=%;� ��<�*� ��%� 8=%)� 8.�%�� ��L)1I� -�3�#� �8"��!� � )%�(�#� �!"#-(#%�

(1510). T�*&�"�8�4L�8#�&���-()��/�&6�)"&)� )%�(�(��4�9#!"#-�.!���!�%;�U=�*=�4�$"�&��

8�&)<)� (�*&�"� 8�4L�8#�&�*�� L�5=%!)%��� ��-!�%#�&�� Tâc-#� �4&J%I� bulunur. Sünnî

�$�)*!)%��?� ��I simgesi olan Tâc-#� �4&J%Ileri 3�$#%!�&#*!�%#� )8)%!)%&)� */!!��"�8#�

"��(#*!#� &)'�!&�%;� Herat?� ()*%�%� `j�j�&)� �$�)*!)%� (�%�L#�&��� �!#�"#-� 1)� )%�(!#�

8���(+#!�%� ()*%�%� >/3�%��4�� 5)(�%�!"�-(�%;� Eserin içindeki resimlerde ise tipik Özbek

��-!#*!�%#� 56%=!=%. >/� &6�)"&)� >/3�%��&�� )%�(� =8!/�/� �!)� %)8�"� 4�9��� ��**�-!�%#��

)8)%!)%�� 56$)� +�%9"�*(�&#%;� >/� =8!/�/�� )�� �)!�%5��� 6$)!!�*!)%�� 8�4�3� *.�(/%!�%!��

8#�#%!����� ()9)!)%?� �.-� 4=$)4!)%� 1)� �/� 4=$)4!)%&)� �!(#�� 4�!&#$� */!!��#"#?� $)"��&)� �$�

bitki ve çiçek, ��(*�� 8�9!�%#�#�� ()%8� � -)*!��&)� gösterilmesi, 8)%9�-(�%�!"�-� (�-!�%?� <��!#�

%)�*!)%)��.4��"#-�*�4�!�%?�*=+=*�1)�$�%�L�L�5=%!)%&�%; q���!�`|�������-8).

��$"��#�� 4��� *�'#&#�&�� �&#� 5)+)�� Q�%�4� ��?� �#%#"� ��#� �)1!)(� Q�%�4�#�� .'!/� ��;�

Gazi Giray (s. 1588-1607) olm�!#&#%;�`j���&)*���8"��!#-Safevî mücadelesinde aktif rol

.4��4�%�*� ���;� �/%�&�#�� �!(�L�(#�#� *�$��"#-(#%;� ��!#'#� &6�)"��&)� )4�!)(�� �!)� �8"��!#�

3=*=")(� ")%*)$�� �%�8#�&�*�� &)�5)4�� */%�%�*� �8(���/!� �!)� 3)%� $�"��� �-��%!�'�� 4�9"#-?�

kültürel yön&)��1)��&�%����*#"&����8"��!#��=L/8/�/���%("�8#����$���1)%"�-(�%;�U)-�(!��

�!�"� &�!!�%#�#�� 4��#� 8#%�� 3�(� 1)� "=$�*� 8���(#� �!)� &)� �!5�!)�)�� Q�%�4� ��?� 8���(+#!�%#�

*.%/"/-�1)�4�$&#'#�U�'�(�4<��-��%!)%!)�&)���#!"#-(#%;�Q�$��Q�%�4�#���#%#"� ��#�8#L�(#4!��

�8"��!# 9�4�(�3(#��?� 1)$�%!)%)� 1)� &)1!)(� �&�"!�%#��� ")*(/9!�%� 56�&)%&�'�� &)�

*�4��*!�%&��5)+)%�q���!<#*?��$/��`||{���j`-53).

�6$�*.�/8/�4�$"��#��8�%�4�*=(=93��)8��)���8#!�5)!&�'�� �!)� �!5�!����%�*��#(��/!/��"�8��

&���8"��!#� �!)��/� *�&�%� 4�*#�� �!�-*�!)%�� .!�����%� 3��#�?�*�(��#� 3)&�4)�.!�%�*� 5)(�%")8��

uzak bir ihtimal gibi görülmemelidir. Ancak yazma&�*�� �-+�!�'��� 8/!(��I boyutlarda

1 �;��w���!)��!5�!��.!�%�*��)���46�!)�&�%)��8�4#���%.L;��%;��)%)�����#�&#�4��()-)**=%=���%��.%+���!�%�";�

113

.!"�&#'#� &=-=�=!=%8)� &�3�� +.*� &)1!)(� 56%)1!�!)%��&)�� ��%��)� 1)%�!&�'�� �3(�"�!�� &�3��

"��(#*!#�56%=!")*()&�%;�

114

IV. YAZMALARDAK������������������������������

��������

``;�4=$4#!&��� �(���%)��6%�)*!)%���� 56%")4)���-!�&#'#"#$� �8!�"�*�(�9�8���(!�%#� (�%�3�����

4�$#!"�8#�&�� resimle%� &�3�� +.*� *�(�9!�%#� 8=8!)4)�� ��%� 8���(� &�!#� .!�%�*� �!5#!��"#-?�

�%�-(#%"�larda genellikl)� )8)%!)%��� (��#"� 1)� (�81�%!)%����� 4�9#!"�8#4!�� 4)(���!"�-(�%;�

�48���8!�"�(�81�%�8���(#�&��%)8�"!)%��?�")(����+#*!�4��?�4��&��<��!��&#%��?�&.!�4#8#4!��

%)8"��� 56%8)!� .!�%�*� 4)��&)�� 4�$#!"�8#?� $�"��� $�"��� ")(��&)� &.'%/&��� 4��8#"�4���

��!�(#"?� ")8�V� 1)4�� �4%#�(#!�%#� ��%#�&#%"�8#� 5���� �"�+!�%#� .!&/'/� &=-=�=!&='=�&)�

�*.�.5%�L�*� 4�*!�-#"!�%#�� 4�$"��#�� (��#"!��"�8#�&�� 1)� �+#*!��"�8#�&�� +.*� �=4=*�

4�%�%!�%� 8�'!�&#'#� ��%� 5)%+)*(�%;�8)%!)%��� L�%*!#� %)8�"!�� *.94�!�%#, merkezden merkeze

dönemden dönem)� +)-�(!�� *.�/!�%&� benzerlik ya da L�%*!#!#*!�%� 568()%)%)*?� ��%� �)1��

(.9!/"!�%#�� *=!(=%)!� ��!�"&�� 4�9(#'#� 4.!</!/'/� 56$!)%� 6�=�)� 8)%)%;� >/� �$!)%� (�*�9�

)&�!&�'��&)?� )%*)�� 6%�)*!)%&)�� 5)+� 6%�)*!)%)� *�&�%� 4�-����� 8=%)+()?� (.9!/"/�� &)')%�

4�%5#!�%#?� 4�9#8#?� &���?� 4�-�"� ��+�"�?� 6%L� 1)� �&)(!)%�?� )*.�."�8�?� *#4�L)(!)%�?� "�"�%�8�?�

&�1%��#-� ��+�"!)%�?� �3(�4�+!�%#� 5eçirdikleri kültürel &6�=-="� de göz önünde tutularak

sonuca /!�-#!���!�%;�

�8!�"� *�(�9� %)8�"!)")<�!�'����� `�;4=$4#!� 8.�!�%#�&�� *!�8�*� *�"!�')� *�1/-"�8#�

Azerbeycan ve Irak’ta Celâyirliler (1339-`���x� �!)� �%���&�� �/$�LL)%I� q`�j�-1339)

3��)&��!#*!�%#� &6�)"��&)� .!"/-?� �/� 5)!)�)*� &6�)"&)�� &6�)")� &)'�-�9� &6�=-)%)*�

&)1�"� )("�-(�%;� Kitaplardaki resimlerin, ")(��� �+#*!�4#<#� ��%� �-!)1� 4=*!)�&�'��

&=-=�=!&='=�&)?� 3��5�� 3�*Jyelerin resim!)�")*� =$)%)� 8)+�!)<)'�?� resimler için hangi

8�(#%!�%� �%�8#��� �.-!/*� �#%�*#!�<�'#� 1)� ��**�-#�� �/� <��!��&#%"�4#� 4�9�%*)�� 3��5��

*�!#9!�%#�*/!!���<�'#�*�"��$�"���*�(��#��8�3���?�*�"��$�"���&��*)�&��()%<�3!)%��)���'!#�

.!�%�*� &)'�-")*()&�%;� Hangi metin olursa olsun ��**�-?� %)8�"!)�")*� =$)%)� �.-�

�#%�*#!��� 4)%!)%)� 4�� *)�&��&)�� 6�<) 4�9#!"#-� örnekleri kopya ederek ya da kendi

�)')��8���� 4��8#(�%�*� �)(�"!)"�-(�%;� >/� �)&)�!)� 4�$"��#�� 3�$#%!��&#'#� &6�)"� 1)�

")%*)$!)%���*/!!��&#*!�%#��*.�.5%�L�*�*�!#9!�%?�8���(+#!�%#��=8!/9!�%#�4��#�&�?�nerede ve

�)�$�"���3�$#%!��&#'#���!��")4)��4�$"�!�%#��()89�(�)&�!")8��&)�4�%&#"c#�.!/%;�

115

>/��6!="&)��.9*�9#� �=$)8���=(=93��)8���=$)8���&)��/!/���� resimli on bir Nevâyî

4�$"�8#, hamse ve Dîvân ��-!#*!�%#� �!(#�&�� �*�� �4%#� grupta ��<)!)�"�-tir. ��$"�!�%#��

)%*)��6%�)*!)%��8�9(���%�*?�<��!��&#%#!���3�*�4)�1)�*.�/!�%&��5)!)�)'����)�6!+=&)�)(*�!��

.!&/'/� �$!)�"�-(�%; �)1J4I� *.94�!�%#�&�� %)8�"!)�")*� =$)%)� 8)+�!)�� konu!�%#�

")%*)$!)%)�56%)�L�%*!#!#*!�%�(�-#&#'#�()89�(�)&�!"�-�1)��/ L�%*!#!#*!�%#��nedenleri üzerinde

&/%/!"/-(/%;�Dîvân ve hamselerde metin-%)8�"��!�-*�8��)���*#!�%�*?�resimlerde 4)%!)-�*�

modellerin etkileri 1)�1�%8��4)�����!�(#"���+�"!)%���%&)!)�"�-(�%;��#4�L)(!)%?�L�5=%�(�pleri,

��-!#*!�%?�*."9.$�84.�?�&.'����!�(#"#?�")*J���%&)!)�"�-(ir. Dîvân ile hamse resimleme

5)!)�)'���%�8#�&�*��*�%-#!#*!#��!#-1)%�-�.%(�4��*.�"�4��+�!#-#!"#-(#%;�

����%����������������� ����� ��������������������������

DÎVÂN����������������

�%���&�� -��%!)%��� -��%!)%���� (.9!�&#*!�%#� )8)%!)%)��Dîvân” denm�-, Farsça kültür ve sanat

&�!��.!�%�*��)��"8)�"�-(�%;�Dîvân )&)��4�(#��4&#�!�%�8#�#L#�(�%�L#�&���`�; 4=$4#!&���%�9�

1)�W�%8�)&)��4�(!�%#�#��)8()(�*�4�9#8#�=$)%��)�*/%/!"/-?���<�*��4�#�$�"��&���)8!)�&�'��

*�4��*!�%#�&��8�&)<)��/�*=!(=%!)%!)�8#�#%!#�*�!"�"#-(#%;����%�������+�)8�8!�%#�#�.!/-(/%���

�/%���� �4)(!)%�� 1)� 3�&�8!)%?� &���� �!�"!)%?� �8!�"� (�%�3�?� (�8�11/L?� �%��� "�(.!.V�8�?�

peygamber ve evliya hikayeleri, )L8��)1��.!�4!�%�1)�*�-�!)%?�+�'#���!�"!)%�?�"�!!��*=!(=%?�

&�!� q()%�"!)%� 1)� �(�86$!)%�x� �/� )&)��4�(#�� ���� "�!$)")8���� .!/-(/%"/-(/%� q��!�� 2004:

120-1).

Dîvânlarda en uzun bölümü, her b)4�(��� 8.�� 3�%L�� )8�8� �!#��%�*� �rap alfabesine göre

�!L��)(�*� .!�%�*� &�$�!"�-� .!��� 5�$)!!)%� .!/-(/%/%;� �%���#�� �8!�"�4)(�� *��/!=�&)�� 8.�%��

5�$)!?� �%��� )&)��4�(#�&�� !�%�*� -��%��� )�� �)')��!)�� -)*�!!)%��&)�� ��%�� .!�%�*� *�%-#"#$��

+#*�%;� ���%��� �-*?� 8)15�!�?� -�%�9?� ��3�%� 5���� <.-*/!/� 3�!!)%� *�%-#8#�&�*�� &/45/!�%#�#�

��!�(��� -��%!)%)� 5�$)!� &)�"�-(�%1 q�9)*()�� `||{�� ��w-2). Dîvân -��%����� 5�$)!&)�

*/!!��&#'#� ��-!#<�� *.�/!�%?� �-*?� �-%)(?� �-*#�� �-#'�� 1)%&�'�� ��<�*� -�*�4)(� )&�!")4)��

#8(#%�9?� �-*�� )�5)!� .!��� -)4!)%��� =8()8��&)�� 5)!")?� 5)!)�)*!)%?� 4�-�"� 1)� 6!="!)� �!5�!��

1 �!*�.!�%�*�Q�$��%-i Razi (ö. 1034-�jx?�Q�$�)!����3"/&��� 8/�&/'/���%� *�8�&)&)� ��3"/&�/�� 8)15�!�8���4�$�&��� 86$�)&)%� 1)��/�&/%/"�&�3�� 8.�%��*!�8�*� 5�$)!� -)*!��)�&6�=-)%)*� 4�45#�!�-#%;�Q�$)!���5)%+)*���!�"#4!�� *)�&�� ��-#��� 1)� "�3!�8� (�-#4��� ��%� ��$#"� -)*!�� .!�%�*� */!!��#!"�8#� �)!+/*!/!�%� $�"��#�&��Hâk¥�î-����%1J�I?���$J"I?� 1)����&I� (�%�L#�&���5)!�-(�%�!"�-?� �)!"J��1)� JL#$� �!)�*!�8�*!)-"�-(�%� q�9)*()��1996: 441).

116

&=-=�<)!)%?� 8)15�!�4)� *�1/-"�*� �+��� 8��#%?� 8)15�!����� 4=$� +)1�%")8��&)�� &/4/!���

korkudur. Belli imgelerle kodlanan soyut kavramlar Dîvân -��%��&)� +.*�*/!!��#!"#-(#%;�

�)15�!�����4���'#�#��5=!�%)�5��)�1/%/!��?�*����+�<��*�(�!�56$!)%��)�1)�5�"$)8��)�*)�&����

*�9(#%����-#*?�8)15�!�8���!)���%!�*()�.!"��9)-��&)&�%;���<�*��/�1/8!�(�q*�1/-"�x���%�(=%!=�

5)%+)*!)-")$;��)15�!��8/!(��?��-#*��8)�*/!dur q5)&Jx;��-#*��+���8)15�!�4)�/!�-"�*�5=+(=%;�

�)15�!�� (�-�*�!9!�&�%?��<#"�8#$&#%;�>/�4=$&)���-*�4�*#<#&#%;��"���-#'#����-#���5)!)�!)%�

&)!��56�!=�4=$=�&)�&�%;��-*#��#8(#%��#���&�4��"�*�5=+(=%��"��")43��)&)�4��&��&.8(!�%�

")<!�8��&)��+")*?�)'!)�")*��-#'#��()*�()8)!!�8�&�%;��-#*��/�&)%&��)�&)1���%�"�$?�+=�*=�

doktor sevgilidir (Tekin 2004: 528-9).

���%8)!� ��%� ")(��� �!5#!�4���!")*� �+��� 6�<)!�*!)� 8.4/(� 1)� 8."/(� *�1%�"!�%#�� �)4)�

56�&)%")� 4�9(#'#� ��!�-#!"�!#&#%;� ���%� &=-� 5=<=�=� */!!���%�*� */%5/!�&#'#� 86zcük

&�$�"�4!)?� .*/4/</4�� 5)%+)*� ��!�"!�%� &#-#�&�� ��"��-*�� ��%� &=�4�� 8/��%;� Q�8(.��

>�<3)!�%&�#�� !������ ��.����� �&!#� )8)%��&)� -��%8)!� �"5)� 8.%/�/��� L)!8)LI� �+#&���

��*#!�%�*�3)"�)&)�I ��!�"&��.*/4/</�/��%/3/�����8#!�3�(�9�)((�'�?�3)"�&)�&)'�-*)�!�'��

irdelen"�-(�%;� �8!�"� )&)�I kültüründe Dîvân -��%!)%���� %)8�"!)4)����**�-#�� 4�� &�� )8)%��

#8"�%!�4��#��-��%!)%��*)�&�� 4�-�&#'#�&=�4�&�����8#!� �!5#!�4#9?��)!)%��6��9!����+#*�%&#'#�

(�%(#-#!"�8#�5)%)*)����%�8.%/�&/%;�>�<3)!�%&���56%)�-��%?�.*/%&����"5)4����%��)8�)�5�bi

�!5#!�"�"�8#�#��8()%;��"5)����6$5=!�5)%+)*!�'��4�*�!��"�!#&#%�q>�<3)!�%&�`||{��|-10).

&)��4�(� (�%�3+�!)%�"�$&)�� �!�� ��3�&� ��%!��� &�� �/� &=-=�<)4�� �8"��!#� Dîvân -��%����

&=-=�)%)*��+#*!�"#-(#%;���%!�����56%)�Dîvân )&)��4�(#�&��*)!�")!)%�����8�(���!�"!�%#��?�

4=$4#!!�%� �.4/�<�� L�*�%!)%?� &/45/!�%� 1)� 3�4�!!)%� 4=*!)��%;� >64!)<)� .� *)!�")!)%��� 4)%�

�!&#'#��)4�(!)%�� .*/4���*�-�!)%?� ��%�*�"!)%�� 1)�*=!(=%!)%�� 8.�/</?� �/�*)!�")!)%�� *)�&�� �+�

&=�4�!�%#�&��L�%*!#���!�"!�%�*�(�%�*��!5#!�%!�%�q��%!���`||w��|�x;�

Dîvân -��%��&)� 8)%1� �'�<#� /$/�� �.4!/� 8)15�!�?� +)15J�� .4/�/�&�*�� (.9� 8)15�!����� ��-#�

.!�%�*�8."/(�5)%+)*!�*!)%�����&#-#�&��*�%-#"#$��+#*�%;�>/�")<�$I ��!�(#"���8!�"�(�81�%�

8���(#� ��'!�"#�&�� ��*#!&#'#�&�?� ��**�-#�� %)8�"� 9%.5%�"#�#� 3��5�� �"�+!�� */%5/!�&#'#�

daha iy����!�-#!#%;��%�)'���%)8")���*#!&#'#�&��56%=!)���1�8�3�)8������8!#�&��8)15�!�����

q4�����1<#�#�x�q�((#'#�.*!�%!�x��-#'#��56�!=�=�+�!"�8#��?�4�%�!#�<)4!��!�%#���8)��-#'#���<#�

+)*")8��)� *�%-#!#*� 5)!&�'�� ��%� 5)%+)*(�%;� >�<3)!�%&� *�1%�"8�!� .!�%�*� -��%)� )-!�*� )&en

117

%)8"���&��!)�&�%&�'���?�3�+��%�$�"���/4/("�&#'#�#?��"5)!)"���%)8"����+��&)�/4��#*�1)�

"/(!/� .!&/'/�/� 864!)%*)�� 8�&)<)� %)8�"8)!� ��!�"&�� &)'�!� �4�#� $�"��&�� &=-8)!� .!�%�*�

4�%�(#!��� .� �*=+=*K� &=�4��#�?� 5)%+)*� &=�4�4#� �!5#!�"�*(�� �)� *�&�%� )(*�!�� .!&/'/�/�

gösterir.1

�%���8�3�8#�&��)��(��#�"#-�Dîvân -��%��.!�%�*�*�%-#"#$�� �L#$-#���%�$I q6;�`�|wx�+#*�%2.

Dîvân#�*)�&��4�-�"#��.4/�<��.!&/'/�*�&�%�+�'&�-#�1)�.�&���8.�%�*��3��)&��!�%&��da

3#$!��4�4#!"#-?��=%*�Dîvân )&)��4�(#���&��)(*��)("�-(�%�qRitter 1950: 70).

`�;� 4=$4#!&�� �=%*� )&)��4�(#��� ��*#!&#'#�&�� ")8�)1�� (=%=�&)� ��%+.*� )8)%� 1)%)�� -��%�

.!"�8#��� %�'")��Dîvân (=%=�&)�)8)%�1)%)��-��%� �$&#%;�>/�!�%&��� �;��/%�&�&öneminde

Anadolu’ya gelen Nesimî q6;�`�`��1)4��`�x?���1�8�3=*="&�%#���&#�>/%3aneddin (1345-

98) ve -��%��3")&I’nin3 (ö. 1412) Dîvân &=$)�!)"�-�.!&/'/�56%=!=%�q�)*���2004: 503).

Dîvân -��%��)��8#!�6�)"���1)%�!&�'��&6�)"��8)?� ��;��/%�&�q1421-51) dönemidir. ���%&)��

��!�4��?� -��%�� 8)1)�� 1)� -��%!)%�� *.%/4��� ��;� �/%�&?� .�!�%�� 6$)!� "��-!�%� ��'!�("#-(#%;�

Sult��� ��;� �/%�&� &6�)"��&)� 8�%�4&�� (.9!����� 1)� *�8�&)� �!)� 5�$)!� 4�$��� -��%� 8�4#8#�

.!&/*+�� L�$!�&#%;� �$)!!�*!)� ")8�)1�� 4�$��� -��%!)%��� �4�#� $�"��&�� Dîvân düzenleme

+�!#-"�!�%#� &�� *!�8�*� Dîvân -��%����� ()")!!)%����� `j;� 4=$4#!#�� �!*� 4�%#8#�&�� �(#!&#'#�#�

gösterir. ��;��/%�&�#��8�%�4#�&���/!/����-��%!)%&)���)43I�q6;�`��`x?�Dîvân )&)��4�(#�&��

ilk defa üst seviyede bir Dîvân &�!�� 4�%�(�%�*� -��%&) 8���(8�!� �+#&���"��$/"� 1)�)&)�I

8���(!�%#��6��9!����5)+(�'����%�Dîvân -��%��=8!/�/�5)!)�)'��*/%"/-(/% (Tekin 2004: 513).

Fatih Sultan �)3")&� &6�)"��&)� �%��� )&)��4�(#��� 1)� *=!(=%=�)� 1)%�!)�� 6�)"� +.*�

büyüktür. Bu dönemde Dîvân -��%��)� &/4/!��� �!5�?� ")8�)1�� (=%=�=� �%*�� 9!���� �(�<�*�

*�&�%�4�45#�&#%;��6�)"���Dîvân )&)��4�(#���!�4#-#�#��5)!�-(�'��&6%(��4%#�+)1%)�56%=!=%;�

Bunlardan �!*�� �&�I�"�3!�8#4!��-��%!)%� 4�$�����&%�$�"� ��3"/&���-���#�� q6;�`���-4)

)(%�L#�&�*��8���(+#!�%?���;�>�4)$�&�����"�84��&��-)3$�&)��/!/�&/'/�8#%�&���)(%�L#�&�*��

1 ���%8)!�&=-=�<)&)�"��4�(=%�*�1%�"#�#��!5#!�"�&���4%#�(#!#���!5���+���>*$;�>�<3)!�%&�`||{��`{{-197.2 �L#$�#�� �I1J�#� �=%*� �8!�"� (.9!/"!�%#�&�� �=4=*� ��%� �)')��� �!)� *�%-#!��#%;� �)8�"!�� �I1J�!�%#�#�� 4��#�8#%�?��)4�(!)%��&)��3-�9?�")(�!?�L�!&�-��5����"�!$)")!)%!)�4�9#!"#-�(�-#����!�%���%�(�*#"�.�V)!)%���=$)%!)%��)�4�$#!"#-(#%;�U)-�(!��6%�)*!)%��+����*$; Linda Kamaroff, The Golden Disk of Heaven Metalwork of Timurid Iran, Costa Mesa California, 1992.3 ��&#�>/%3��)&&���1)��)8�"I��I1J�!�%#��8"��!#� 8#�#%!�%#� �+��&)�3�$#%!��"�&#'#�&����3")&I?��8"��!#�)&)��4�(#�&���!*��I1J��&=$)�!)"�-�-��%�.!�%�*�*��/!�)&�!�%;�>/��I1J�&�����!�-#!&#'#���56%)��3")&��!�%�*���%�-��%�.!"�*(���+.*�(�(�$?�5)��-�1)�&)%�����%��8!�"�*=!(=%=���!5�8��)�8�3�9�-��%&�%�q�)*����ww���jw�x;�

118

8���(+#!�%?� �.�4��&�� �)3$�&)� N)"���� q6;� `�|jx� )(%�L#�&�*�� 8���(+#!�%� 1)� 8.�� .!�%�*�

�%�!�%#�&���3")&���-���#�� q6;�`�|�x�&���/!/�&/'/�W�(�3��/!(����)3")&����)(%�L#�&��

(.9!����� 8���(+#!�%&#%;� �1�I� "�3!�8#4!�� 4�$&#'#� Dîvân#� �/!/���� �/!(��� �)3")&?�

�%&#�&���5)!)���)!�"I�"�3!�8!#���1/$��/!(����)!�"��!)��/3���I�"�3!�8!#����/����/!(���

Süleyman ile devam edecek Dîvân 4�$��� 8/!(��!�%� 5)!)�)'���� &)1�"� )((�%)<)*!)%&�%�

(Tekin 2004: 516-31).

���%�.*/"��1)�4�$"��*=!(=%=�=��4�45#��.!&/'/��8!�"�(.9!/"/�&�?�6$)!!�*!)�8/!(��!�%#��

ve yüksek rütbeli saray görevlilerinin dönemin popüler eserlerini ��**�-3��)!)%&)

��**�-!ara resmettirdikleri `j;�4=$4#!&����(���%)��3)"�.�&6�)"���+�'&�-�4�4#�!�%#�&���

3)"� &)� 5=�="=$)� /!�-��� %)8�"!�� )!� 4�$"�!�%#�&��� ��!�-#!"�*(�&#%;� >�!��&�'�� 5����

")(���� �+��&)*�� %)8�"!)%?� ")(��� �+#*!�4#<#� �-!)1)� 8�3�9� .!/9?� 3�*�4)!)%�� .*/4/</�/��

gözünde canla�&#%#%;�Belirli bir öyküsü olmayan Dîvânlarda ise öyküden çok kavramlar

rol oynar. Kimi zaman soyut kavramlar, �)<�/��6%�)'��&)�.!&/'/�5���?��/�*�1%�"!�%!��

5)!)�)*� �+��&)� 6$&)-!)-"�-� *�-�!)%� �%�<#!#'#� �!)� �*(�%#!#%;� >64!)<)� ��**�-� 64*=8=�

.!"�4�����%� ()"�4# ��%�*�-�� 4��&��64*=4!)�8."/(!�-(#%�%�*� %)8�"!er. Bu nedenle -��%&)�

8.4/(� 1)� 8."/(� *�1%�"!�%� ��%��%�4!)� �+�� �+)� 5)+(�'��&)�?� %)8�"!)%��� 4�9#"#�&�� �$!)�)��

4�45#�� ��%� 9%.5%�"� 1)4�� ".&)!��� 1�%!#'#� �%�-(#%#!"�8#� 5)%)*)�� ��%� 8.%/�� .!�%�*�

*�%-#"#$��+#*�%;1

Dîvân -��%!)%�����%)8�"!)�")8��5)!)�)'�?��8!�"�%)8�"�8���(#�&��mesnevilerin resimleme

5)!)�)'��&)��8.�%��.%(�4��+#*"#-(#%;��%�!�%#�&���3")&�N)!�4�%I?� �L#$?��)3!)1I?�N�"I?�

�&�4)(?��)1J4I?� =8)4���>�4*�%�?���1/$��/!(����)!�"�5����3=*="&�%�1)�-��%!)%���&)�

bulu�&/'/� 8���(+#!�%#�� 5�$)!!)%��&)�� .!/-��� Dîvân!�%#�� %)8�"!�� 6%�)*!)%�����

3�$#%!��"�8#� �)(�<)8��&)� �/� 5)!)�)*� 4�4#!"�4�� ��-!�4�%�*� &)1�"� )("�-?� ��L)1I� 1)�

�8"��!#� ��**�-!�%#�<�� `�;� 4=$4#!�� *�&�%� 8=%&=%=!"=-(=%;� ��<�*� bir tür olarak

4�45#�!�-"�� süreci Hüseyin Baykara döneminde Baykara ve Nevâyî Dîvân!�%#�#��

resimlenmesi4!)�3#$�*�$��"#-(#%;�

�� )%*)�� 6%�)*!)%�� `j;4=$4#!&�� 56%=!")4)� ��-!����� %)8�"!�� Dîvân *.94�!�%#?� L�%*!#�

")%*)$�1)�&6�)"!)%&)�3�$#%!��"#-�.!/9�5)!)�)*�.!/-(/%"�4��4)()<)*�&=$)4&)���'!��(#�

1 ���!�`|����`{j-201.

119

(�-#"�"�*(�&#%;�>/�!�%&���Ahmed Celayirî Dîvân� (FGA no:32,35) erken örneklerden

��%�� .!�%�*� *�%-#"#$�� +#*�%; N)!�4�%!�� &6�)"��&)� ��%� �!�� �)�%�$I� (�%�L#�&��� �8(��8�3�

)&�!)�� )8)%&)� ")(��� 8�4L��#�� .%(�8#��� 4�$#!"#-?� %)8�"!)%� �8)� 8�4L�� *)��%#�&��

�)(�"!)�"�-(�%� q��al 1995: 98-99). ��"/%!/� (�%�3+�� �)1!)(-�3��� 56re yetenekli bir

hükümdar olan S/!(��� �3")&?� 3)"� 8���(+#!�%#�� *.%/4/</8/� .!"/-� 3)"� &)� *)�&�8��

5=$)!��%���1)��%�9�-��%!)%����&=$)�!)"�-?�%)8�"?�()$3�9?�.*�1)�4�4�4�9#"#?�*�*"���-��5����

��%� +.*� 8���(� &�!#�&�� 4)()�)*� 8�3���� .!&/'/�/� 568()%"�-(�%;� >/� Dîvân *.94�8#�

3=*="&�%#��-��%�8���(#�&�*���/8(�!#'#�#�&��*��#(lar.

Bu dönemde Türkçe Dîvân!�%#�� %)8�"!)�")8�� 5)!)�)'��)� &�')%� ��%� 6%�)*� &)� Hidayet

Dîvân�&#%�qN>������w`x;��**.4/�!/�3=*="&�%#�Sultan Halil’in (1478) Semerkant’taki

8�%�4#�&�� )"�%� .!&/'/� &=-=�=!)�� �&�4)(� �!!�3� >)4���?� �$)%��4<��� �=%*+)8�4!)�

4�$&#'#�`�{�5�$)!��*.94��)&�!�9�%)8�"!)�"�-(�%;��!4�$"�8#?�+�L(�8�4L��%)8�"!)���-!�%;�>/�

*�(�9��**.4/�!/�3��)&��#�#��3�"�!�'���!(#�&����%�$�&��4�9#!"#-�.!���)��)%*)�� resimli

Dîvânlardan biridir. ��$"��#���+��&)��*��8.3�)(�")<!�8�?���%� �-%)(?���%�&)�8/!(��#��*#%&��

gezintisi konulu dört resim bulunur (Minorsky-Wilkinson 1958: 1-3; Uluç 2000: 34;

Roxburgh 2005: 426).

���)��**.4/�!/�&6�)"��&)���%�$�&��3�$#%!�������%�&�')r Dîvân?�NJ"I�����-��%!)%��&)��

.!/-/% (TSMK H. 988). Câmî’nin Dîvân#�#�4�$&#'#�`��w� (�%�3��&)��8)*�$�4#!�5����*#8��

bir süre sonra kopya edilip resimlenen eser, Türkmen-��%�$�=8!/�/�/�� �$!)%���� (�-#4���

�)-� %)8me sahiptir. Câmî����� )8)%���� �/!(��� ���&� >�3�&#%� ����� 8/�"�8#� q��x?�

8)15�!�8����� "�3�!!)8��&)� 56%&='=� *69)')� 8�45#� 1)� 8)15�� 568()%)�� �-#*� (23a),

-)3$�&)�����1��5�(")8��q|j�x?��-#*��!)�"�-/'/���/!/-"�8#�q`���x?�3=*="&�%#��)'!)�<)�

")<!�8��q��{�x�5����8�3�)!)%�<��!��&#%#!"#-(#%�q�"����`|�|��|�-100, 106).

Q6%=!&='=� 5���� �/� )%*)�� 6%�)*!)%?� 5)�)!� .!�%�*� Dîvân!�%#�� %)8�"!)�")8�4!)� �!5�!�� ��%�

4.%/"�4�9"�4#�8�'!�4�<�*�*�&�%��.!�&)'�!&�%;� �Özellikle Timurlu döneminde Baykara

ve Nevâyî Dîvân!�%#�#��".&��.!"�8#4!����%!�*()?�)8)%!)%���%)8�"!��*.94�!�%#�8)%��3�!inde

3�$#%!��"�4�� ��-!��"#-?� +.*� 8�4#&�� 4�9#!��� �/� *.94�!�%� �%�8#�&�*�� �!�-*�� 1)�

��'!��(#!�%#��*/%/!"�8#4!����%� (=%�.!�%�*�Dîvân resmetme olgusunu belirlemeye imkân

(��#"#-(#%;��

120

Bu bölümde Nevâyî Dîvân!�%#�#�� �.9*�9#� ��%�4#� �=$)8�� �=(=93��)8���&)*�� %)8�"li

6%�)*!)%�� ��<)!)�)%)*?�")(��� %)8�"��!�-*�8��*/%/!"/-, resimlerin her birinin ikonografik

+6$="!)")8��4�9#!"#-(#%;��)8�"!)�)��5�$)!!)%���+.'/�Nevâyî’nin Garaibü’s-��'�� �&!#�

Dîvân#�&��� �!#�"#-(#%;� ��')%� %)8�"!)�)�� 5�$)!!)%� �8)� ��#��$%&-&��� ve Fevâyidü’l-

kiber �&!#� Dîvân!�%#�&��&#%;� Resimler incelenirken öncelikle sahneler tespit edilip

5%/9!��&#%#!"#-, 4�$"�!�%� �%�8#�&�� *%.�.!.V�*� ��%� 8#%�� (�*�9� )&�!)%)*� &)')%!)�&�%")�

4�9#!"#-(#%; Böylece h)%� ��%� *.�/�/�� ��8#!� 4.%/"!��&#'#?� 5�$)!��� 3��5�� �6!="=�=��

can!��&#%#!&#'#?� %)8�"!)%&)� �$!)�)�� i*.�.5%�L�*� -)"��#�� &�')%� "=$)� 1)�

koleksiyonlardaki erken örnekleri de saptanarak 4�*!�-#*� �)� $�"��� .%(�4�� +#*(#'#?� �/�

-)"��#��$�"����+��&)*��8=%)*!�!�'��4��&��&)'�-�"��(�%(#-#!"#-(#%;�

�)$�"�$��� *�98�"#�&�� .!��� ``� 4�$"�&�n 8 tanesi Dîvân&#%;� >/� Dîvân!�%#�� )�� )%*)��

(�%�3!�8�� `{;� 4=$4#!#�� �!*� 4#!!�%#�&�?� )�� 5)+� (�%�3!�8�� �8)� `{;� 4=$4#!#�� �!*� 4�%#8#�&��

3�$#%!��"#-(#%;� � Üretim merkezleri Herat, ��%�$?� �)�%�$?� �8(���/!� ve Buhara olup

8���(+#!�%#�#��&����%�*#8"#���!��")*()&�%;�Dîvânlardan R. 802, R. 803, R. 804, R. 806, ve

H. 983 Garaibü’s-��'��1, R. 805 ise ��#��$%&-&���, R. 807 ise dört Dîvândaki

-��%!)%�4!)� 8.�� -��%!)%����� ��%� �%�4�� 5)!")8��&)�� .!/-��� � Hazaniü’l-Meânî’dir. �.9*�9#�

��%�4#� 6%�)*!)%�4!)� &=�4�� "=$)� 1)� *.!)*8�4.�!�%#�&�*�� 6%�)*!)%� *�%-#!�-(#%#!�%�*?�

*.94�!�%� �%�8#�&�*�� �!�-*�!)%� &6�)"� 1)� ")%*)$� &)� 56$� 6�=�&)� �/!/�&/%/!�%�*�

�%&)!)�"�-(�%;�

IV. 1. 1. �--QF-��p\-]F-�fF('�(F(Q<��^Q(b�D(�F-@leri

Dîvân *.94�!�%#�&�*��%)8�"!)%&)�)��+.*��-!)�)��*.�/?�"=$�84)��1)�*.�/*larla birlikte

3=*="&�%#�, yöneticinin, $)�5��� ��%� 8.4!/�/�� 4�� &�� "�%$��#�� )'!)��9� �+*�� �+(�'�?�

5�$)!!)%��� .*/�&/'/� �-%)(� ")<!�8!)%�&�%;2 �-%)(� ")<!�8!)%�� 56%8)!� .!�%�*� *�"�� $�"���

1 >/� �I1J�!�%#�� (�"�"#� Garaibü’s-sigar�&�� �/!/���� 5�$)!!)%&)�� .!/-"�$;� �+!)%��&)� L�%*!#� �I1J�!�%&���(Bedaiyü’l-Vasat, Fevayidü’l-Kiber) gazeller de bulunur.2 �8!#�&��3=*="&�%!�%#��)'!)�<)�")<!�8!)%��&=$)�!)")!)%��.!&/*+��)8*����%�5)!)�)*(�%;�8*�� �%��� (�%�3����)L8��)1��3�*�4)!)%!)�8=8!)4)%)*���!�(����)3��")�&)�&)��/��+*��")<!�8!)%������!�(���&�$)!)%�4)%��!"�*(�&#%;>/�&�$)!)%&)����$#!�%#�&���-%)(�")<!�8!)%���-�'#&�*��5������!�(#!"#-(#%;���&�-�3��)1$)%� �!)���"�����%�4&��.�/��-)%)L��)���%�")<!�8�*/%&/;�>�%� �+*��1)�8�$��!)"��4�9(#!�%�1)���%�3�L(�� *�&�%� �64!)�)'!)�&�!)%;K (Lugal 1994, I.c: 496) ��)4*�1/8?� ����8#�#�� (�3(#��� +#*(#'#�&�� �!(#�!�%!��8=8!)�"�-���%�5=!���3+)8��&)� (�(!#� (�(!#� -�%�9� �+�4.%&/;���&�-�3#���!(#�&����!!/%&���4�9#!"#-��!(#����%� (�3(�1�%&#²��&�-�3� ��%� 4��&��� -�%�9� �+�4.%� ��%� 4��&��� +�!5#<#!�%#� &��!�4.%;K( Lugal 1992, 2.c: 76)

121

")(���� �*#-#��� ��'!#� *�!"�&��� -��%� 1)� hamisini 568()%)�� 6%�)*!)%� -)*!��&)�

�)(�"!)��%*)�?� *�"�� 8�3�)!)%&)� �8)?� &.'%/&��� �-%)(� ")<!�8!)%��)� &)'��)�� �)4�(!)%���

�/!/�&/'/�5�$)!!)%��<��!��&#%"�*�=$)%)�4�9#!"#-(#%;���"��$�"���&���-��%&)�5)+)���saki,

�".���{� &����{� '$�� ��)^��{� �"�.��{� �&�� 5���� ��$#� *�!�(� 86$<=*!)%��� %)8�"!)%)� �!3�"�

v)%&�'��56%=!=%;�>/�*)!�")!)%���5)+(�'���)4�(!)%����/!/�&/'/�8�4L�!�%&��5)�)!!�*!)��-%)(�

")<!�8!)%�� <��!��&#%#!"#-(#%;� >/�!�%� �+#*�3�1�&�� 4��&�� 8�%�4� ��3+)8��&)� 568()%�!"�-(�%;�

Kurulan meclislerde önce sohbet edilir, &6�)"��� -��%!)%�� (�%�L#�&��� 4�$#!��� -��%ler

okunur, �/�/�� 4��#� 8#%�� �+*�!�� 1)� +�!5#!#� )'!)�<)!)%� &=$)�!)��%;� Bu meclislerde

3=*="&�%#��4��&��8.4!/�*�-�!)%���)(%�L#�&��(.9!�����-��%!)%?�4�$�%!�%?�8���(+#!�%�)&)��4�(?�

"=$�*?� %)8�"� 5���� 8���(!�%#� =%)(�9� (�%(#-�%�*?� &6�)"��� )�()!)*(=)!� *=!(=%=�=��

ge!�-")8��)�&)�*�(*#�8�'!�"#-!�%&#%;�

=*="&�%�"/(!�*�)5)")�!�'��)!��&)�(/((/'/�&���8�%�4#?�)*J��%!)%���8�%�4!�%#�(.9!/"&��

-)%)L�1)��(���%#�?�8)%1)(�1)��)<)%�����*�4��'#�1)�8#'#��'#�.!�%�*�56%=!"=-(=%;�>�!5���1)�

sanatkâ%�3=*="&�%#��9%)8(�V���?�8�%�4#��-��#�#�4=<)!(")*��+���5)%)*!�4&��q���!<#*��ww���

107). Hatta birçok Timurlu 9%)�8�?� "/3()")!)�� �!*� -air-hükümdar olan Ahmed

Celayirî�4�� 6%�)*� �!�%�*� �$!)"�-!)%� 1)� �4�#� $�"��&�� -��%� .!"/-!�%&#%� q�.5)%8� `||���

537).

�8"��!#�&����-!�4���8�%�4�*=!(=%=�ün izleri ise I. Bayezid dönemine kadar gider. Bursa

1)�&�%�)�`j;�4=$4#!#��6�)"!��*=!(=%�")%*)$!)%�&�%;�>/�&6�)"&)�"�%��=!)4"���q`�w�-

11) ve U��&�%!#���&%�$�"��!����-��q6;�`�w{x�gibi emir ve sadrazamlar sayesinde edebî

.%(�"!�%�<��!��#%;�I. Bayezid, özellikle de Emir �=!)4"���#��8�%�4!�%#�&��-��%��!)�"/8�*I�

� �%)"&)*�!)%���4�1/-�-)%)L��)��+*��")<!�8��3�$#%!�&#!�%;� �%)"�&��%)8����-(�����-��8=8!)�"�-?�3)%�4����"�8*?�8�L%���1)��!(#��8�+#!"#-(#;�U���*/"�-#4!��6%(=!=��/!/����4)%!)%�+.*�5=$)!���<�!)%!)�&.!&/;�>�%�4��&��-�%�9� �+�!�%*)�� ��%� 4��&�� %�&!�%� +�!#�#4.%?� ��-!�%#�&�� "=<)13)%!�� (�+!�%� (�-#4��� .*/4/</!�%� -�%*#!�%�864!=4.%!�%&#;K (Lugal 1992, II.c: 76). ��)43=8%)1����")<!�8�����&�-�3#���/4%/'/��!)�8�%�4���$#%#���3+)����*�9#8#�#��+(#�1)�.(/%�<�*�4)%!)%�3�$#%!�((#;��.�%���!(#�&�����%�(�+!����%�(�3(�5)(�%()%)*�5=!��'�+!�%#�#���!(#���*.4"�!�%#�#� )"%)((�;� >=(=�� ��3+)4)� 9�&�-�3!�%�� 4�%�-��� 4�45#!�%� 8)%&�!)%;� �� +�+)*� ��3+)8�� *��&�!� 5����9�%#!&�&#;���&�-�3#��(�3(#�#�1)�(�<#�#�56!5)!)�&�%")*��+�����%��'�+�5)(�%�9�&�*(�!)%;��8(=�&)�8�!*#"�8�!*#"�"=<)13)%!)%��8#!#�&/%����/��'�<#��561&)8��5="=-()��&�!!�%#�4�*/((���1)��!(#�&��&#²��&�-�3#���/�(�3(#��=$)%��)� .(/%((/'/� *�"8)!)%� �'�+(��� 4�4#!��� "�8*� *.*/!�%#4!�� *.*/!��#%&#;K (Lugal 1994, IV.c: 389) ��=8()"�5)!�9�.��!(#��(�3(��.(/%&/;�>=(=��8�*�!)%�&)���-!�%#���"=<)13)%�(�+!�%?��!(#���-!)")!��*/"�-!�%&���1)�U���*/"�-!�%#�&���4�9#!"#-�)!��8)!)%�.!&/'/�3�!&)�5)!�9�6�=�&)�&�$�!&�!)%;;K (Lugal 1994, IV.c: 390) � =8%)1����-)�!�*�y�9"�8#���+*��8.L%�8#�*/%/!&/;�Q=$)!!�*!)%�4!)�&6%(���%�4��#��4&#�!�(���*6!)!)%?�<�%�4)!)%�1)� */!�*!�%#� *=9)!�� +�!5#<#!�%� (.9!��&#!�%;� )98����� ��-!�%#�&�� ��<�!)%!)� 8=8!)�"�-� ��%)%� �!(#�� (�+� 1�%&#;;���8*!)� &.!/� �!(#�� 1)� 5=!� 8/4/� *�9!�%#� 3)%� (�%�L#� *�9!�"#-(#;� ����3�� *�&�%� �+�9� )'!)�&�!)%;K(Lugal 1994, IV.c: 440).

122

6��9!����5)+)%;���!�%#�� �-%)(�")<!�8!)%��&)�3��)�&)!)%�-�%*#!�%�864!)%*)�?� �+*�!)%� �+�!�9�

-��%!)%�.*/�"/-(/%�q�)*����ww���jw{x;�

�-%)(�5)!)�)'������/�&)�!��4�45#��.!&/'/��=%*-�8!�"�(.9!/"!�%#�&�?�)&)��4�(#��4��#�8#%��

%)8�"�8���(#�&��&���/�*.�/4!���!5�!��56%8)!��)(�"!)")!)%�8#*!#*!��*�%-#"#$��+#*"�*(�&#%;1 ��$"�!�%#�� %)8�"!)%����� 4�9#!&#'#� &6�)"&)� =%)(�"� ")%*)$!)%��&)*�� (.9!/"� 4�9#8#���

��*#!&#'#�&�?� =8)4��� >�4*�%�� 1)� �)1J4I����� ��-#�#� +)*(�'�� �/� ")<!�8!)%��� 8#*� 8#k

&=$)�!)�&�'�� ��!��")*()&�%;� �6�)"��� (�%�3+�!)%��&)�� �)4�)&&��� �8#LI����� >)&���=!-

vakayî2 �&!#� )8)%��&)� 6'%)�&�'�"�$)� 56%)? 8#*!#*!�� &=$)�!)�)�� bu meclisler

8�1/%5��!#'#�� 4�-��&#'#?� "=$�*!�� 568()%�!)%��� .!&/'/?� -�%*#!�%#�� 864!)�&�'�?� -�%�9!�%#��

�+�!&�'�?� -��%!)%��� .*/�/9� (�%(#-#!&#'#� (.9!��(#!�%&#%;� �.9!��(#!�%#�� (�(�$!�*!)� &=$)�!)�&�'�?�

mecliste yer alan hükümdar ve davetlilerin belli kurallar çerçevesinde mekâna

4)%!)-(�%�!&�'�� ��!�-#!"�*(�&#%;� �.9!��(#&�*�� )�� &)')%!�� 4)%� �(6%K� q-)%)L!�� *=%8=x� �&#�

�!(#�&��3=*="&�%�4��&��.'/!!�%#��?�)��6�)"8�$�4)%��8)��8�LL-������!� q8��&�!��'�<#�&��x�

�&#� �!(#�&�� ")<!�8()�� +#*"�&��� 6�<)� ��8��!�%#�� �4�**��#!�%#�#� �#%�*(#*!�%#� 4)%� .!�%�*�

�)!�%!)�"�-(�%;� �8#L��&)�� 6'%)��!&�'��)� 56%)�&�**�(!)� 3�$#%!����� � bu protokol, meclise

*�(#!��!�%#��8�%�4&�*��*.�/"/���56%)�&=$)�!)�"�-(�% (Lentz-Lowry 1989: 258).

�8#LI����� �*(�%&#'#� 4��)� �/� �-%)(� ")<!�8!)%��&)�� ��%��&)� &�3�� 6�<)� &)� ��38�� 5)+)�

��!�(#"&�?� =8(�&� >)3$�&� �!�� ��%���� ")<!�8��)?� 5=�!=*� 4�-�"&��� ��%� 8�3�)� �+��&)�

�)(�"!)&�'�� �!�� ��%���� %)8"���� 5)(�%�%;� �8#LI�4)� 56%)� *.�/*!�%?� %)8"��� <��!#!#'#�

*�%-#8#�&���3�4%)()�&=-erler q>.!&#%)1�`|j{����j-36).

>/� (.9!��(#!�%#�� 4�9#!&#'#� ")*J�!�%?� ��3+)� 1)� 8�%�4!�%� &�� *�4��*!�%&�� /$/�� /$/��

��!�(#!"#-(#%;� �8#LI����� �*(�%&#'#� ��-*�� ��%� 3�*�4)&)?� >�%$�� *64=�&)*�� ��3+)&)� *�8%#�

��&#%��� ��%� �����#�� 4�9#!&#'#?� �����#�� )41��#�#�� 6�=�&)� �+�� (�(!#� 8/4!�� &.!&/%/!��3

")%")%� ��%� 3�1/$� .!&/'/?� � �+��&)� 5="=-� ��!#*!�%#�� 4=$&='=?� 8#%"�� �-!)")!�� �(!�8�

9)%&)!)%���5)%�!&�'�?�4)%&)�%)�*!��&.*/"��1)�3�!#!�%#��.!&/'/?�becerikli sakilerin ikrama

3�$#%� .!&/'/� ��!�(#!#%;� �/!(��� =8)4������ �-+#8#� ��/’l-Melih �/� $�4�L)(� �+��� �w� +)-�(�

1 �)8�"!��6%�)*!)%����`w;4=$4#!&����(���%)��56%")4)���-!�&#'#"#$�erken dönem �-%)(�")<!�8!)%� örnekleriiçin bkz. Ettinghausen 1977: 40, 67; Grube 1966: 52. 2 >/� 3�*�4)� ��8#"-�%�!#*� `j���&)� �$�)*� 3=*="&�%#� �/$�LL)%�&&��� �/!(��� �/3�"")&���� (.9!�����")<!�8��&)��8#L��(�%�L#�&�����!�(#!"#-(#%�q>.!&#%ev 1956: 235).3 �*�4)&)���38)&�!&�'��)�56%)��+��)��ww�*)!!)�-)*)%�*.4"/-!�%&#%;�

123

4)")*� 4�9"#-?� 8���(*�%� -)*)%<�!)%� 8�4#8#$� -)%�)(!)%?� "�</�!�%?� 3�"/%� 1)� L#%#�� �-!)%��

3�$#%!�"#-!�%&#%;� =8)4��� >�4*�%���#�� 1)$�%!)%��&)�� �ecdettin Muhammed’in

&=$)�!)&�'���/�")<!�8)��)1J4I�&)�*�(#!"#-?�1)$�%��/�$�4�L)(��+���4�*!�-#*�`ww;www�(�"�8�

q&6�)"���9�%����%�"�x�3�%<�&#'#�#��&&���)("�-(�%�q>.!&#%)1�`|j{���`�-16).

Hindistan’da Baburlu Devleti’nin kurucusu Babü%���3�q`�|�-1530) ��#!�%#��*�4&)((�'�

Bâburnâme’sinde?� =8)4���>�4*�%���#��3=*="&�%�.!&/'/�&6�)"&)� )%�(�#���!�(#%*)�?�

>�4*�%���#��6'!)���"�$#�&���8.�%���+*�4)���-!�&#'#?�.'/!!�%#?�8�9�3��1)�-)3�%��3�!�8�����

&)� �-%)(� 1)� 8)L�3�(� 4�9(#*!�%#�#� �)!�%(�% (Babur 1986: 225, 257). Kaynaklardan

6'%)��!&�'��)� 56%)?� ��$)�� 3=*="&�%#�� 8�%�4#�&�?� ��$)�� 8�%�4� ��3+)8��&)1 ya da

-��%!)%��� *.��*!�%#�&�� 6'!)&)�� 8.�%�!�%#� �-%)(� ")<!�8!)%�� 4�9#!"#-(#%;� =*="&�%?� -��%?�

-)3$�&)?� 8�%�4� 56%)1!�!)%�?� 8���(+#� 1)� �!�"!)%��� (.9!���%�*� 3��)�&)� q-�%*#<#x� 1)�

saze�&)!)%�q+�!5#<#x�)-!�'��&)�-��%!)%�.*/4/9�)'!)�&�*!)%���/�")<!�8!)%&)��+*�� �+")*���%�

5)!)�)*�.!"/-(/%;� �Bâburnâme’de Babü%���3?�`jw{�4#!#�&���4%#��4%#�*�(#!&#'#�Hüseyin

>�4*�%���#��.'/!!�%#�>)&�=$$�"���1)��/$�LL)%���3�#��")<!�8!)%����/$/��/$/����!�(#%;�

>�'-#� �)L�&�&)� .(/%��� �/$�LL)%� ��%$���#�� ���%��3��)K� �&#� 1)%�!)�� ��3+)� �+��&),

&/1�%!�%#� 8�1�-� resimleriyle süslü �*�� *�(!#� *6-*=�&)� &=$)�!)&�'�� ")<!�8��&)?� 8�*�!)%���

&.!�-�%�*� -�%�9� ��%&�*!�%#�#� 3�+� �.-� �#%�*"�&#'#?� *.�/*!�%#�� 8�%3.-� .!&/'/?�

hanendelerden HaL#$� �<#� -�%*#� 864!)%*)�?� ��&I >)+)����� &)� +)�5� +�!&#'#� 6'%)��!�%;��

>)&�=$$�"����8)�>�'-#�N�3���%��&�*��"/1�**�(3��)&)�&=$)�!)&�'��")<!�8��&)�Babür’e

*�$�*)���#��*%�"�)("�-?�8.3�)(���8.�/�&���8) Babür ��3�� kemerli hançer, kürk ve at

3)&�4)�)("�-(�% (Babur 1986: 298-301).

=8)4��� >�4*�%�� �!)� �)1J4I� &6�)"��&)� )%�(�(�� 3�$#%!��"#-� .!��� 4�$"�!�%&�*�� �-%)(�

")<!�8!)%�?� &6�)"��� =�!=� *�-�!�*!)%����� &)��)(�"!)�")8�� �+#8#�&��� 6�)"!�&�%;� �%�)'��?�

1486-1488 tarihli Sadî’nin Bostan ve Gülistan eserlerinin *.94�!�%#�da yer alan

%)8�"!)%&)��/!(��� =8)4�������-%)(�")<!�8!)%��<��!��&#%#!"#-?��/�%)8�"!)%&)��/!(��?�.'!/�

1)� �)1J4I� 5���� ���� *�%�*()%!)%� &6�)"��� (�%�3�� *�4��*!�%#�&�� �)!�%(�!&�'�� 5����

�)(�"!)�"�-(�%;� ��-#� 4�$"��#�� 4�9#!&#'#� &6�)"&)� �{� .!"�8#��� %�'")�?� �)1J4I� 3)p

4�-!#�1)��)4�$�8�*�!!#?�3�L�L�*�"�/%?�=$)%��&)�*�31)%)�5��)!��8)8�4!)�8/!(����5)�)!!�*!)��

1 >�4*�%���#��+)-�(!���'�+�1)�+�+)*!)%!)�8=8!=���%���3+)8��.!���N�3���%����%�4#?��)1�4�������8)���<�!�*���!#�=$)%��&)�4)%��!���>�'-#���3���%�4#�=�!=&=%�q�8!/�`||����`j-218).

124

*�(�9� 4�� &�� %)8�"� 568()%�%*)�� �)(�"!)�"�-(�%;1 �/!(��� �8)� (�3(#�&�� 4�� &�� 4�8(#'#�#��

=$)%��&)�&�3���=4=*�1)�5)�+�.!�%�*?���-#�&��>��ür ��3�#��&����!�((#'#�5����L�1.%isi olan

*#%"#$#-4)-�!� �9)*� 5�48�8�� 1)� *#1%#"!#� (=%���#��� �!�-(�%&�'�� ��!#*+#!� */-/�/�� (=4!)%�4!)�

�)(�"!)�"�-(�%2 ( Blair 1997: 551-52).

>�4*�%��&6�)"��&)�3�$#%!��"#-�)8)%!)%���%)8�"!)%��&)�&6�)"!)��!5�!����%+.*��4%#�(#4#�&��

bulmak mümkündür. Sadî’nin Bostan�#�#�� =8)4��� >�4*�%�� �+��� 3�$#%!��"#-� `����

(�%�3!�� *.94�8#�#�� (�*&�"� 8�4L�8#�&�*�� %)8�"&)� 8/!(��#�� �3(�-�"!#� 8�%�4#?� 568()%�-!��

*/"�-!�%&���4�9#!���+�&#%�1)�5=�)-!�*!)%?�=$)%��6%(=!=�(���*!�%?�*�(�9�.*/4��lar, içkinin

etkisiyle kendinden geçenler, kar-#� 8�4L�&�� �8)� -�%�9� 3�$#%!�4��!�%, içki ve yiyecek

(�-#4��!�%?� &�1)(8�$� bir "�8�L�%�� *.1��� "/3�L#$?� �!)%&)� �+*�!)%��� 3�$#%!��&#'#� �()-���

=$)%��&)*�� &�"#("�� �%�<#� 1)� ��-#�&�� �)*!)4)�!)%� )&)�I� (�%(#-"�!�%#�&�� 4�9#!&#'#� �/�

")<!�8!)%�3�**#�&����!5��1)%�% (Roxburgh 2006: 126-8)

.

>/� &6�)"&)� *�4��*!�%&�� &�� �)!�%(�!&�'�� =$)%)?� 8���(+#� 1)� �!�"!)%��� )�� �=4=*�

�"�+!�%#�#�� 8/!(��#�� 8�%�4#��� 4�*#�� 1)� .�/�� 3�"�4)8��&)� *�!"�*� .!&/'/� ��!�-#!#%;�

S/!(��!�%� &�� *)�&�!)%����� 9%)8(�V���� &�')%� =!*)� &)1!)(!)%��)� *�%-#� 8���(� 1)� )debiyattaki

4=*8)*� 3�"�!�*!)%�4!)� �89�(� )(")4)� +�!#-"#-!�%&#%;� ��%�4� 3�8� ��3+)!)%��&)� 4�� &��

*6-*!)%&)� &=$)�!)�)�� �-%)(� ")<!�8!)%�?� -��%?� "=$�84)�� 1)� +�!5#<#!�%#�� *)�&�!)%����

hükümdar önünde 568()%")� L#%8�(#�#� )!&)� )((�*!)%�� ��%� +)-�(� 4�%#-"�� ")4&��#� .!"/-(ur

q���!<#*��ww���`�-26).

Bu dönemde Nevâyî Dîvân!�%#�#��%)simlerde3 betimlenen genellikle bahar mevsiminde

ve gündüz düzenlenen �-%)(� meclislerinde, -�3?� "�%$�� 1)� *.�/*!�%� 8�*�!)%��� 8/�&/'/�

içkileri içerken kimi zaman sohbet ederler, kimi zaman da müzik )-!�'��&)� 5�$)!�

okurlar. �%*�� 9!��&�� ��3�%� &�!!#� �'�+!�%�� &.!��"#-� 8)%1�� �'�+!�%#?� ��3+)&)�

&=$)�!)�"�-8)� ��%� 3�1/$?� �+��&)� 6%&)*!)%?� .%(�&�� ")41)� (���*!�%#� 1)� �+*�� 8=%�3�!)%��

1 Blair 1997: r.1-3 (Trust coll, 1b-2a- Kahire, Dar’ül-kutüb, arab farsi, 908, 1b-2a)2 �!����%��)1�4������4/*�%#&����38)&�!&�'����+�"&)��)(�"!)�&�'����%+.*�8�3�)��/!/�"�*(�&#%;�>/�!�%&���birkaç tanesi için bkz. ÖBA 1995, 144a, OBL, Elliott 339, 95b, SPB Dorn 559, 35a, WPL No. 65, 7a (Suleimanova 2001: r. 12, 24, 30, 39)3 �-%)(�")<!�8!)%�����56%=!&='=�8�3�)!)%�%)8�"�8���(#��!)�8#�#%!#�&)'�!&�%;�%*)��&6�)"��%(���84��1)��8!�"�8���(!�%#�&�� ")(�!, seramik 1)� �!+#� *���%("�!�%&�� &�� 56%=!)�� �/� *."9.$�84.�� .!&/*ça eskidir. 12. yy sonu ile 13. yüzy#!&��� +.*� 8�4#&�� )8)%&)� 3=*="&�%� 4�*#�� +)1%)8�4!)� ��%!�*()?� &��8+#!�%?� "=$�84)�!)%?�)!!)%��&)�.*!�%#4!���8*)%!)%��!)��)(�"!)�"�-(�%�q>�)%�`|����%;�`��x;�

125

*."9.$�84.�/��1�$5)+�!")$�6')!)%��.!"/-(/%;��)8"���3)")��=$)%��&)*���)4�(!)%&)��se

+.'/�!/*!�� -��%��� 8�*�&)�� -�%�9� �8()&�'�� &�$)� 4)%� �!#%;� >64!)<)� �+*�� �+�9� *)�&��&)��

5)+")*?� �-*� �<#8#�&��� */%(/!"�� 4.!/� .!�%�*� ")-%/!�-(#%#!"#-(#%;� �-%)(� ")<!�8!)%�����

%)8�"!)�&�'�� 8�3�)!)%&)� "=$�84)�!)%��� 4)%�� �4%#&#%;��.�/*!�%��3.-+��1�*�(� 5)+�%")!)%�

�+���+�'%#!���"=$�84)�!)%�5)�)!!�*!)�)���$���%� ()!!��1)���%�1/%"�!#�8�$&���.!/-���)*�9!)�

�)(�"!)��%;���!���!#*���%��-%)(�")<!�8��&)�"=$�84)�!)%���&)�8�4#8#��%(�%.

Dîvân!�%&�� &.'%/&��� �-%)(� ")<!�8!)%��)� &)'��)�� �)4�(!)%��� �/!/�&/'/� 5�$)!!)%��

<��!��&#%"�*�=$)%)�4�9#!"#-� �-%)(�")<!�8!)%��&#-#�&��-��%&)�5)+)����$#�*�!�(�86$<=*!)%���

de resiml)%)� �!3�"� 1)%&�'�� 56%=!=%;� ��*I?� "/(%��?� -�%�9?� 5=!� ��3+)8�?� 8/!(��?� �-#*� 5����

*)!�")!)%��� 5)+(�'�� �)4�(!)%��� �/!/�&/'/� 8�4L�!�%&�� 5)�)!!�*!)� �-%)(� ")<!�8!)%��

<��!��&#%#!"#-(#%;� Q)!)�)*8)!� *."9.$�84.�!�� 568()%�!)�� �/� 8�3�)!)%&)� *�"�� $�"���

5�$)!&)*�� �4%#�(#!�%#�� ��**�-� (�%�L#�&��� %)8")� 4��8#(#!&#'#� 6%�)*!)%)� &)� %�8(!��#%;� � ;�

�|j?��|�;�4�9%�*(�*���)4�(!)%&)�-��%?�3��)�&)4)�8)8!)�)%)*�*)�&�8����?��-*#�#���<#8#�&���

çenge benze&�'���� 864!)%;� >/%�&�*�� �)�$)(")&)� +)�5� 3)"� +#*�%&#'#� ��")!)%� 3)"� &)�

��<)� ()!!�� 56%=�="=�&)�� &.!�4#?� �-#'#�� ��!)4)�� 1=</&/4!�� 6$&)-!)-(�%�!"�-(�%;� �)8"���

�!(#�&�� �8)� 8)15�!�4)� 8)8!)�)%)*� 4���'#�#�� -�%�9(��� &.!�4#� *#$�%&#'#�#?� 4=$=�=��

9�%!�*!#'#4!��-�%��#�%)�*!)�&�%&�'���?�5=$)!!�'�4!)�56�!=�=�&='="!)&�'����864!)%;���**�-�

8)15�!�4!)� �-#'#� *�%-#!#*!#� %)8")("�-(�% (Res.27);� �)15�!�?� 4���*!�%#� *#$�%"#-� 1�$�4)(()�

")41)� (���'#� 8/��%*)�?� �-#*� )!��&)�*�&)3!)� .�/� �$!)%;� �)%)� *)��%#�&�*�� �*�� "=$�84)��

def ve çeng çala%;���**�-�"/(%��)�q+�!5#<#x�8)8!)�)���-#'#�1/%5/!�%;�

)%�(�(��3�$#%!�����)n erken Nevâyî Dîvân 6%�)'��&)*�� �-%)(� 8�3�)!)%��)���*#!&#'#�&�?�

(ÖBA 1995, y. 73b, y. 171a, y. 114b) bir tepenin önünde *�"�� $�"��� ��%� �'�+�

56!5)8����� �!(#�&�� &)8)�!�� &.*/"�� 4�� &� 3�!#� =$)%��&)� 3=*="&�%¢�)4� �!)� *.�/*!�%#��

.(/%&/'/��/�")<!�8!)%&)�*�"��$�"���)(�9�-�%�!�9�*�"��$�"���-��%!)%�.*/�&/'/?�8�*�!)%���

-�%�9� 8/�&/'/� 56%=!")*()&�%;� �."9.$�84.�� 8.�� &)%)<)� ��8�((�% (Res. 6);� �#%"#$#� 1)�

"�1����-!#'#��=$)%��)� 8�%#!����)4�$���8#*� (=!�)�(!)%?� (�9�*� )%�(���-!#*!�%#&#%;� >/� �-%)(�

meclisi sahnelerinden y. 114b’de görülen resimde elindeki Dîvân#� .*/4��� 8/!(��#��

*�%-#8#�&��.(/%����)1J4I?�*�4��*!�%&���)!�%(�!&�'��5����*�31)%)�5��)!��8)8�?��)4�$�8�*�!#�

�!)� �)(�"!)�"�-(�%� (Res. 85) Bu basit kompozisyon, Özbek dönemi Buhara üslubuyla

126

4�9#!"#-��-%)(�")<!�8!)%��&)�&)�()*%�%!���<�*(#%;�S�3�)����1�$5)+�!")$�6')8��&)%)��)(�"��

.!�<�*(#%;�

Herat’ta Divân-�� $����%!)%!)� �4�#� &6�)"&)� 3�$#%!����� Nevâyî Dîvân!�%#�&�*�� �-%)(�

meclisleri ise, daha sonrada��3)"� )%�(�3)"�&)�&�')%�")%*)$!)%&)� %)8�"!)�)<)*�.!���

bütün Nevâyî Dîvân!�%#�&��*�!#9�.!�%�*�*/!!��#!�<�*(#%;� �>/�*�!#9!�%&��� �!*�� genellikle

(�*&�"� 8�4L�!�%#�&�� �/!/�/%� 1)� &.'%/&��� �-%)(� ")<!�8!)%����� � �)(�"�� 86$� *.�/8/&/%;�

Burada hükümdar veya -)3$�&), 8���(�3�"�8��*�"!�'��1/%5/!��"�*��8()%<)8��)�3�"�4)�

)((�'��-��%�� �!)���%!�*()�568()%�!�%1. ���%�1)�hamisinin birlikte �)(�"!)�&�'��bu sahnelerde

&�')%� *.�/*!�%?� 3�$")(!�!)%� 1)� *�"�� $�"��� &�� "=$�84)�!)%� 4�%&#"<#� L�5=%!)%� .!�%�*�

%)8�"&)�4)%��!#%!�%2. Herat k�4��*!#��/�(�*&�"�8�4L�8#�%)8�"!)%��&)�$)"���5)�)!!�*!)�(�-�

�!)� *6-*=�� &/1�%!�%#� +���� �)$)")� �!)� *�9!#&#%;� �6-*� ��3+)8��&)� .(/%��� 8/!(��� 1)�

*.�/*!�%#?�*6-*=��&#-��+#*#*���!*.�/�&�����*���*�&#���$!)4�<�!)%?�+�(!)�+)1%�!"�-���3+)�

1)� *�"�� $�"��� *�9#8#�&�� �)*!)4)�� "/3�L#$?� 3�$")(!�!)%� *."9.$�84.�&�� ()*%�%!�����

6')!)%&�%3;��4�#�-)"��&�3��8.�%����L)1I�&6�)"��&)��)�%�$�&)�3�$#%!�����*.94�!�%&��&��

()*%�%!���<�*(#%;� Bu örneklerde *."9.$�84.�� 1)� 6')!)%� �4�)�� *.%/�"/-tur. Ancak

L�5=%!)%�����-#�&��Tâc-#� �4&J%I!)% görülür.

Nevâyî Dîvân!�%#�&�� ")(���� �+��&)� 4)%� �!��� �-%)(� ")<!�8!)%�� �8)?� ")(��� %)8�"� �!�-*�8��

önemlidir. �)8�"!)%��� �/!/�&/'/� 8�4L�!�%&�*�� ")(��!)%� .*/�&/'/�&�, &.'%/&��� � �-%)(�

betimleri yer almasa da, saki4, mutribq+�!5#<#x5, mugbeçe (meyhaneci)6, kadeh1, gönül,

1 R. 802, 13a2�)8�"!)%&)*�� 3=*="&�%� �"5)8���� ��$)� 4��8#(���4�%&#"<#�6')!)%?� (�3(?� 8.%5/+!/� 8�%#*?� .(/%"����+�"��1)�kadehtir. Bu türden sahnelerin, �8!�"� 8���(#�&�� `w;� 4=$4#!&��� �(���%)�� �(���%)�� 6%�)*!)%�� 56%=!=%;� �%(���84�� =$)%��)� 6�)"!�� �%�-(#%"�!�%#� �/!/���� ")!� 8��?� 3=*="&�%� �"5)8���� 4��8#(��� )�� 6�)"!��göstergele%&)�� ��%����� ��'&�-� */%"�*� .!&/'/�/� �)!�%(�%;� =*="&�%� 1)� "��4)(����� *�(#!&#'#� �-%)(�")<!�8!)%��&)� 3=*="&�%� .%(�&�� ��'&�-� */%�%�*� .(/%/%?� 8�'#��� 1)� 8.!/��� &�� 8�%�4� 56%)1!�!)%�� 4)%!)-�%;� �$")(!�!)%��+*��8)%1�8��4�9�%*)�?�"=$�84)�!)%�&)�*)��%&���$�4�L)()�)-lik ederler (Esin 1970-71: 67). 3 �)8�"!)%��+����*$;�U�'"���`|����%;�?�%;��?�4 ���*�4¥�<�"-#�<�3¥�-����(/(�*��8��&#��*)-L��()4��"�*69��-��/�*¥%�*��1�8L#&���)-sehm dür manga”(Ey saki gönül gözünün kadehini sunB64!)!�*!)�*#8")(�"��&)��)��.�/��suretinde �/!�4#")5 “�/(%��¥�³�"��)$"�&)�(���)13��¥3)�5�)4!)&��5���©!#³�<�8"�"���(¥%�/�*¥")(�"�çeng eyleding”q4�+�!5#<#?�5�"�")<!�8��&)�6!=4)�8)8!)��'!�&#���4#L�.!���<�8"�"��8�+�()!��5������<)<�*?��.4�/"/�&��+)�5�5����4�9(#�x6 Kan yutar min dürd-��8¥³�%�-)1*#&#���4�9�%-i deyr�¥³�%����%�"/³-beçe la ‘l-i kadeh-9)4"¥8#&#�q4�&)4%�9�%�?�*�&)3���(.%(/8/�/��)��*���&�4)�4/(�%#"

127

8/!(��?� �-#*� 5���� ��$#� *�!�(� 86$<=*!)%��� �)4�(!)%� �+��&)� */!!��#!&#'#� 56%=!=%;� ��<�*�

5�$)!!)%���()")!�*.�/8/�.!����-*�1)�-�%�9���%+.*��)4�(()�5)+(�'���+��?��-%)(�%)8�"!)%�����

�/!/�&/'/� 8�4L�!�%&�*�� �)4�(!)%� &)� 3)9� L�%*!#� 5�$)!!)%&)�� 8)+�!"�-!)%&�%;� >�-*�� ��%�

&)4�-!)?��-%)(�")<!�8!)%�����%)8�"!)%��3)%�$�"����4�#��)4�(!)%��<��!��&#%"�$;

Bu türden metin içinde yer alan �-%)(�8�3�)!)%��&)*��*."9.$�84.�lar �+#*�3�1�&�?�*6-*�

bahçesinde veya mimarî mekân içinde olmak üzere =+� 5%/9� �!(#�&�� (.9!��#%;� Ancak

"�"�%I�")*J���+��&)*�� �-%)(�8�3�)!)%��)�8)4%)*�%�8(!��#%;�>/�-��%!)%&)�meclislerin daha

+.*���3�%!��4��&��&.'��#��4)-�!!)�")8�4!)��!�-*�!)�&�%�!")8��&)��*�4��*!��#4.%�.!���!�%;�

�$� 8�4#&�� .!��� �/� *."9.$�84.�/�� 56%=!&='=� `j;4=$4#!� 8.�/� )%�(� 6%�)*!)%��&)��

birinde ( PBN 993), )41��#���*��4��#�&��56%=!)��+�����)$)")!��*6-*=��9)�<)%)!)%��&)��

)'!)�<)4���$!)4)���*��*�&#��L�5=%=?�(�*&�"�8�4L�!�%#�&��56%=!)��*."9.$�84.�/�3�(#%!�(#%;�

=*="&�%�.%(�&����8�"�*!#�(�3(#�&��.(/%/%;� �$")(!�!)%��*%�"�4�9�%*)��"=$�84)�!)%�de

+�!#9� 864!)")*()&�%!)%;� >/� (�%$� ��%� &=$)�!)")4)� &�3�� 8.�%�*�� �-%)(� 8�3nelerinde

%�8(!��"�"#-(#%�(Res. 86 )

>�3+)&)�4��&���+#*�3�1�&��&=$)�!)�)���-%)(�")<!�8!)%�����)��+.*�56%=!&='=�*.94�!�%?�

��L�1I�6%�)*!)%�&�%;��8!#�&�� )%�(�6%�)*!)%����()*%�%!�4����/ sahneler, zengin dekoratif

�)$)")?� *�!���!#*� *."9.$�84.�!�%?� 568()%�-!�� (�3(!�%?� +�+)*!�� 4)-�l zemin ve *�&#��

figürlerinin 8#*!#*!�� 56%=!&='=�8�3�)!)%�.!�%�*�*�%-#"#$��+#*�%� q�� � 87). Bu sahnelerde

�4�*!#� ��%� (�3(#�� 4�� &�� 3�!#�#�� =$)%��&)?� ��$)�� 56!5)!�'�� �!(#�&�� 3=*="&�%� ��'&�-�

*/%"/-� .(/%/%;� �)1J4I� �=83�!�%#�#�� ")<!�8� 8�3�)!)%����� (="=�&)� ana karakter bir eli

&�$��&)�&�')%�)!�4!)�&)��+*��*J8)8����(/(�%*)���)(�"!)��%;��%*�&��+�+)*!��()9)!)%?�$)"��&)�

.(� 6�)*!)%�� 1)� +�+)*!)%?� 56*4=$=�)� 4=*8)!)�� �'�+!�%� 56%=lür Genellikle merkeze

4)%!)-(�%�!)�� 3=*="&�%¢8.4!/� .��� ")41)� (���'#� 4�� &�� *�8)� /$�(��� 3�$")(!�ye

��*"�*(�&#%;�>�%*�+�*.�/*?���%*�+�3�$")(!��1)�+.'/�$�"���$�"���&��&)L?�<)�5?�(���/%?�

ud çalan müzisyenler görülür.

�)43��)<����%�*�&)3�*#%"#$#�-�%�9�1)%x�1 “�6�=!&)�8#%-#�©#-*#���8%�4��8%�4�3)%�&)"�)4�8¥*��Kadeh tut kim harabat ehli³��L�-�.!8��L�-�.!8/n”(4�8�*�?�56�=!&)��-*�8#%%#�#�*.%/4��*.%/4���&)3�8/��")43��)!)%�8�3����)��+#!�<�*8���+#!8#�)

128

�/*�%#&�� &�� ��38)&�!&�'�� 5���?� �-%)(� ")<!�8!)%����� 8�&)<)� $)1*� 1)� )'!)�<)� �+���

&=$)�!)�")&�'�?� �/%�&�� -��%!)%��� .*/�/9� )&)��� (�%(#-"�!�%#�� 4�9#!&#'#�#� 568()%)��

6%�)*!)%� 1�%&#%;� �-%)(� ")<!�8!)%��&)� 8�&)<)� �+*�� �+�9� )'!)��!")&�'���� �+#*+�� 568()%)��

örneklerden birinde1 *.�/*!�%#��)!!)%��&)�1)�6�!)%�nde kitaplar görülür (Res. 44)

�-%)(�")<!�8��(�81�%!)%��&)�*�"��$�"���*�!#9�&#-#���+#*#!&#'#�56%=!=%;���3��8"��!�&6�)"��

örneklerinden biri olan Dîvândaki (H. 895) L�%*!#� �*.�.5%�L�*� 4.%/"�� 8�3�9� sahnede,

")<!�8)� *�(#!��!�%#�� -��%� .*/4/9� &��!)&�'�� 56%=!")*tedir. �+#*� 3�1�&�� betimlenen bu

�-%)(� ")<!�8��&)� ")(��!)� ��'!��(#!#� .!�%�*� �)<�/��/�� &�� �%*�� 9!��&�� 4)%� �!&#'#�

kompozisyon */!!��#!"#-(#%;�H. 895, {j�;� 4�9%�*(�*���)4�(!)%&)�-��%?��-*#�&����)<�/��

.!/9� 9)%�� 5���� &�1%��&#'#�#� ��!�(�%�*� 8�*�&)�� *�&)3� �8()%� 1)� &=�4��#�� L)%"��?�

")!)*!)%���5�&&�%!#*���!")&�'����864!)% (Res. 28) ;��-#*?��+#*�3�1�&��)!��&)�*�&)3�4!)�

.(/%/%*)�?� 3�$")(!�!)%� ")41)� �*%�"#� � 4�9�%;� �=$�84)�!)%� &)L� 1)� /&� +�!�%;� ��**�-�

�)4�(!)%&)� ��#!��� *�-�!)%�?� 4�45#�� �-%)(� ")<!�8�� *�!#9!�%#�#�� &#-#��� +#*�%�*� */!!��"#-(#%;�

>)4�(!)%)� &�4���%�*� �%*�� 9!��&�� *�4�!�%#�� �%&#��?� �)<�/�� .!"/-� ��48�#� 1)� .���

*/%&)!)4!)� /$����� ")!)'�� �)(�"!)"�-(�%;� >/� 4.%/"?� 8�3�)4�� 8�!(� ��%� )'!)�<)� ")<!�8��

�)(�"��&)�� +#*�%#%;� ��**�-� �/� &=$)�!)")4�?� -��%��� �-*#�#� �)<�/��/�*��)� �)�$eterek

")!)*!)%�����!)�.���-)L*�(�568()%&�'�����)!�%()���)4�(!)%��)�&�4���%�*�5)%+)*!)-(�%"�-(�%;�

Burada kurulan metin-%)8�"� �!�-*�8����� */11)(!�!�'�� *�"�� 8�3�)!)%&)� *�!#9!�%#�� &#-#���

+#*#!&#'#�#�568()%�%;���

>�%�5%/9��-%)(�")<!�8!)%��&)��8)?��)4�(!)%!)�&.'%/&�����'!��(#!#�.!�%�*?��-#'#��"�-/'/��!)�

��%!�*()� �)(�"!)�&�'�� 56%=!=%;� >/� 8�3�)!)%&)� �+#*� 3�1�&�� 8)15�!����� �-#'�� �+*�� 1)4��

")41)�8/�&/'/?� )(%�L(����3�%�&�!!#� �'�+!�%#�?�*/-!�%#�?� +�+)*!)%���1)��)3%���56%=!&='=�

bir kompozisyon içinde, kimi zaman da sa%"�-� &.!�-� .!�%�*?� 4�� &�� ��%� "�"�%�� ��%�

4�9#�#���+��&)�4���4����56%=!=%!)%;��)(��&)��-�%�9?�*�&)3�&.!&/%"�?�8)15�!�����)!��&)��

�+*���+")?��4%#!#*��<#8#�5����86$<=*!)%�1/%5/!��#%;�

��3� �8"��!� &6�)"��)� ��(� Dîvân *.94�8#�&�*�� %)8�"!)%&)� q ;� �|jx� 8)15�!����� &e

�)(�"!)�&�'�� �/� (=%&)�� �-%)(� ")<!�8!)%�� 8#*!#*!�� �)(�"!)�"�-(�%;� j��;� 4�9%�*(�*��

�)4�(!)%&)�-��%�8)15�!�4)��-*#�#���!�(#%*)��8�*�4)�8)8!)�)%)*?��-*#�&���6!)<)'���?��'$#���

1 R. 803, 14a

129

*�&�%�&.!/���%�*�&)3��8()&�'����1)�)!��&)��(/("�8#�#�864!)%;�(Res. 31x���**�-��/��)yitin

�!(#��� 4�9(#'#� %)8�"&)� �*�� 8)15�!�4�� ��%!�*()� �+*�� �+)%*)�� �)(�"!)"�-(�%;� �-#*� �4�*(�?�

8)15�!�8�����1)%&�'���'$#���*�&�%�&.!/��+*��*J8)8�����!#%*)��)!��&)��(/(�%;��%*�&�*��8�*��

&)� 8=%�3�&)�� *J8)4)� 4)��� ��%� �+*�� �.-�!(#%;� ���%� �)4�(!)%&)?� �*/!�'#� -�%�p gülü ile

*#$�%("�4#�<�?� �=!�=!=�� �'$#�&��� +#*��� #8!#*!�� +#'!#*� ��%&�%K� &)%*)�� ��**�-� &�� ��3�%�

&�!!#� ��%� �'�<#�� =$)%��)� ��%� �=!�=!� (�81�%�� 4�9"#-(#%;� �`�;� 4�9%�*(�*�� �)4�(!)%&)� �8)�

8)15�!�4)� &/4/!��� �-*#�� �=4=*!='=� 1)� �4%#!#'#�� 1)%&�'�� #8(#%�9� ��!�(#!"#-(#%;� (Res. 88)

��**�-� -��%��� �8)15�!�� ��%� 4���� )'�*�*�%�� �6%*=4!)?� L�(�!�� )'�!"�-� ��%�"/"�5����&/%/%K�

�)4�(����<��!��&#%"#-(#%;��-#*�*)�&��&)��5)+"�-�1�$�4)(()�4�(�%*)�?�*�%-#8#�&����-#�&���

6�)�&.'%/�)'�!"�-�*�%���6%*=4!)�.����+*��8/����8�*��56%=!=%;����%�56�!=��.-�!("�*��+���

&.!/�&.!/�*�&)3��+�!")8��5)%)*(�'���?�+=�*=�*�&)3()�9)*�+.*�&)%(�1)�(�8��#��(.9!��&#'#�#�

864!)4)%)*� �+�!)�� �+*����� �)&)����� �+#*!�%;� )%� �*�� %)8�"&)� &)� ")(��!)� 8#*#� ��%� �!�-*��

görülür.

�8"��!#� �-%)(� ")<!�8!)%�� 5)�)!!�*!)� �+#*� 3�1�&�� 1e sade bir kompozisyonda verilir.

TSMK’de �/!/���� �;� �w�� 1)� �;�w{� �/"�%�!#� Dîvân *.94�!�%#�&�*�� �-%)(� ")<!�8!)%��)�

��*#!&#'#�&��*�"��$�"���(�3((��*�"��$�"���3�!#�=$)%��&)�.(/%���3=*="&�%#� çevresinde

müzisyenler ve hizmetliler görülür (Res. 69). �8"��!#� örneklerinde hükümdara

8/�/!��� ")41)� L�%*!#� .!�%�*� ��%&#%1. �#4�L)(?� L�5=%� (�9�?� &.'�� �)(�"�� 5���� �4%#�(#!�%&��

�8"��!#� %)8�"� *�%�*()%����� 1/%5/!��&#'#� �/� 8�3�)!)%&)*�� *."9.$�84.�!�%&�� L�%*!#� ��%�

*�!#9�*/!!��#!"�"#-(#%;�

IV. 1. 2. �/^qfq'��/Q/F/P;f;��^;]< Av Sahneleri

Dvanlardaki resimlerde �-%)(� ")<!�8��&)�� 8.�%�� )�� 8#*� 56%=!)�� *.�/� �1� 8�3�)!)%�&�%;�

&)��4�(� �%�-(#%"�<#!�%#� Dîvânlarda av 8���(#��� 4�9#!��� 56�&)%")!)%��� �"�<#�#� )8)%��

3�%)*)(!)�&�%")*?� *�3%�"��!�%#�� 8�!�3� */!!��"�&�� 4)()�)*!)%���� 568()%")* 1)� �-*#��

&)%(�1)�8#*#�(#!�%#�#���%�$�.!8/��3�L�L!)(")*�.!�%�*��+#*!�%!�%�q�)�(=%*��ww���{||x;�

��**�-#�� �1� 8�3�)!)%��&)?� 5�$)!!)%&)*�� �-*!�� �!�-*�!�� �)4�(!)%�� 56$� 6�=�)� �!�%�*�

<��!��&#%&#'#� 56%=!=%;� �1� 8�3�)!)%�� *�3%�"��!#*?� =8(=�� 46�)(�<�!�*?� 4�� &�� �&)�l

1 R. 806, 12a

130

3=*="&�%� 8)"�.!=� 4)%��)?� �-#'#�� �1� �!)� ��'&�-(#%#!&#'#� �)4�(!)%� �+��� */!!��#!"#-(#%;�

�%�)'����eyitlerde, �4���(�����)���1<#�#���1��+���<����!&#'#?���<�*�*)�&�8������1!��"�*�

�8()")&�'�?� *)�&�8�� &)� 4�%�!#� .!&/'/�&��� 5)4�*!)%!)� ��%� 6"=%� 8.3�)(� )(")*� �8()&�'i1,

8)15�!������4�4=$!=���%�5=$)!�.!�%�*��!�<��%)�*!���(������9�")4&��&��&.!�-(#'#?�*�"8)����

�64!)���%�5=$)!!�*�56%")&�'�2?�8)15�!�8��&)��5)!)��4�*#<#�.*!�%#��<��#���")%3)"�.!&/'/?�

8=1�%�!)%���")4&��&��-�"-)*�5����*.-(/'/?�56�!=�=��&)�*�L)8��+��&)�#8(#%�9�çeken gönül

q<��x� */-/3 .!&/'/4 �/5=�� �1�� +#*��� 8)15�!����� 4�%�!#� 56�!=�=� *�(!)((�'�?� 56"!)'����

3�<%��� .*/�/�� 9�%+�!�&#'#?� 56$=�&)� 4�-#�� 3�+� &��")&�'�5 ��!�(#!#%;� ���%� 56�!=�)?� 3)%�

4��&���&=-)��.*!�%#���)%)&)��5)!&�'����8.%/�<�?�56�!=�.����)4�&.8(K�&�4)�8)slenerek,

�8)15���()-�4!)�4�*"�*��+���4#'#!"#-�.&/�!�%&#%K�<)1��#�#��!#%;�>/%�&��.*?�8)15���()-����

4�*"�*� �+��� 5)%)*!�� .!��� .&/�!�� 6$&)-!)-(�%�!"�-� .!"�!#&#%;� �)15�!����� *�-#�#� 4�4?�

56$=�=�&)�.*�.!�%�*���()!)�&�%)%)*���*#-!�%#4!��*)�&�8����4�%�!�&#'#�#��)!irtir. Sevgilinin

�1<#4���)�$)(�!&�'��56%=!=%;6

Av sahnelerinin Dîvân!�%&��*/!!��"�8#�#��+)-�(!���)&)�!)%��1�%&#%;�>/�!�%&����!*�nde av

)(*��!�'� 3=*="&�%#�� 5=<=�=?� 4)(*�8���� 1)� 3=�)%���� 568()%)��!&�'�� 8�3�)!)%� .!�%�*� 6��

9!���� +#*�%;� Q)�)!!�*!)� (�*&�"� (�81�%!)%��&)� *�%-#"#$�� +#*��� �/� %)8�"!)%&)� ")(����

&.'%/&��� 46�!)�&�%�<�� )(*�8�� 4.*(/%;� 8)%�� 8�9�%�-� )&)�� 4�� &�� .!�8#� 8�3������� �1<#!#*(��

��!��)��3=�)%�?� 8.4!/!/'/?��1<#!#'#��8�1�-!�?�46�)(�"!)�1)�8�%�4!�%� �!)���'!��(#8#��/� (=%�

��%� 56%8)!!)-(�%")� 5)!)�)'��� &.'/%"/-(/%;� � >/� &=-=�<)4!)� 4�9#!"#-� .!��� %)8�"!)%&)�

hükümdar-yönetici--)3$�&)� "��4)(�� �!)� ��%!�*()� 8=%)*� �1#��� +#*�%;� �#*#-(#%#!#9� +)"�)%�

�+��)��!#����3�41��!�%#�*#!#+�4��&��.*!�%#4!��6!&=%=%;���"��$�"���!�*)�<�!(�*�9�*!�%#�&��

da betimlenen bu sahnelerde 7 ()9)����5)%�8��&)��.!�4#��$!)4)���$!)4�<��1)�&�')%��1<#!�%�

8�3�)����<��!#!#'#�#�.%(�4��*.4�%;�>/�%)8�"!)%���")(��!)�&.'%/&�����'!��(#8#�.!"�"�8#?�

.�!�%#���)1J4I�Dîvân %)8�"!)%�4!)���'!��(#8#�#�&��.%(�&���*�!&#%#%;�

1 R. 804, 52b2 R. 804, 79a3 �N���*/-/K�)&)��4�((��8#*�*/!!��#!�����%�(�"!�"�&#%;�N���8)15�!�����*�-#��?�56$=�)?�8�+#����1!�������r*/-(/%;� �)15�!����� 4=$=� ��'� 1)� ��3�%�?� <)"�!�� 5=!�8(���?� 1=</&/� *�L)8)� �)�$)(�!&�'��&)?� <��� &�� *�L)8��+��&)���%��=!�=!�.!�%�*�&=-=�=!=%�qN��#"�`||����{jx;4 R. 804, 27b5 R. 805, 112a6 H.983, 139b7 R. 805, arka iç kapak

131

Erken örneklerini ��%�$�&�1 ve Timurlu &6�)"��&)� )%�(�(�� 56%")4)���-!�&#'#"#$� �/�

kompozisyonlarda 3=*="&�%¢�)4� "��4)(�� �!)� ��%!�*()� �1!��"�*(�&#%;� �)9)����

5)%�8��&)*�� �(!#!�%?� 8�$!#*!�%#���%&#���5�$!)�"�-�1)�)(%�L(��*�+#-���3�41��!�%?�.�!�%��.*�

�(#9� *#!#+� +)*)�� �(!#!�%� 8�3�)!)%&)� ()*%�%!����� 6')!)%&�%� (Res. 89x� �4�#� -)"�� Timurlu

örneklerinden sonra Safevî2 1)��8"��!#3 (�*&�"�8�4L�!�%#�&��&��()*%�%!��#%4

�1� 8�3�)!)%����� ")(��!)� �!5�!�� .!�%�*� */!!��#!"�8#� �8)� Dîvân resimlerinin ikonografik

+6$="!)")8�� ��'!�"#�&�� &�3�� �!5��+� 8.�/+!�%� 5)(�%�%; Bu resimlerde a-#'#�� �1�,

"�-/'/���1<#4���)�$)(�!&�'��&.!�4!#���%���!�(#"�4)%��!#%;�Gazeldeki beyitlerde geçen ok5,

ok5?� �1<#6, alaca renkli at7, geyik8, gibi kelimeler mecazî ��!�"&�� */!!��#!"�8#���

%�'")�?�8���(+#!�%��/�86$)!� �"5)!)%���56%8)!�*�%-#!#*!�%#�#� %)8")("�-!)%&�%;��%�)'��� ;�

�w���/"�%�!#�4�$"�&��4)%��!����1��5�&�-�8�3�)8��&)�3=*="&�%��(#�#��=$)%��&)?�)!��&)�

-�3��?��)!��&)�.*!�%#�1)�4�4#��!)��!)%!)%*)�?�.���)-!�*�)&)��*/-+/8/�1)��4�4���1�3�!*#��8)�

3=*="&�%#��)-4�!�%#�#�(�-#%;��.�&�*��3�$")(!�����)!��&)���%���%�*�56%=!=%;����%��)4�(!)%&)�

8)15�!�����.*!�%#�#��4�%�!�&#'#�#?� (�(!#�&/&�'#�&���5=!8/4/��*(#'#�#��)!�%(�%;�>/�5=!8/4/�

�-#'#�� �!�<#&#%;� Q=�!=*� 4�-�"&�� �+)<)*� (�-#"�*� �+��� */!!��#!��� ��%�'��� �/%�&��

*/!!��#!"�8#��*!���+��&)�5=!8/4/�(�-#����-)%�)(!�'� getirir. Safevî örneklerinde daha çok

%�8(!�&#'#"#$� �/� *."9.$�84.�&�� ��**�-� �/� 4.%/"/4!�� �)4�(!)%)� 56�&)%")� 4�9"#-(#%.

1 >*$;��*�!�4����#�&#�`|�{���j`;2 TSMK R. 803, 1b-2a3 TSMK H. 983, 2a4 �4�#� *."9.$�84.�� �/� *)$� ")(��� �+��&)*�� %)8�"!)%&)� &)� ()*%�%!���%�*� &)1�"� )("�-(�%;� >/�*."9.$�84.�/��`�;�4=$4#!�6%�)*!)%���+����*$;����&8.%���!�<)����%�%4?�{j?�`����q�/!)�"����ww`��%;�wx;�5 “Çün Nev¥4��<��#³��")%3)"��%=%�9)4*¥�!�%#�5�¥-�4.*8��")%3)"��.*/�5�4��#"³��.!(/%/9”(�)����.*!�%#���)1�4��<��#���")%3)"�.!&/'/��+���)-*)�4��#"��.(/%/9�8)����.*/�/��")%3)"��4�*8�)6 “U#*(#��1�©�$"�³��<)1!¥��)4!)9�.!�ç¥�=*-8=1¥%N¥�-��8¥%�.!�8�4&�=çün kim c¥����5��*#!³�4���8¥%”(�4���(����)���1<#?��1���4)(�4!)�&.!�-"�4��+#*(#�1��+���<���8�+(#?�<���.����1�*#!&#)7 “�����%�-�&/%�*��8�5%�("�-�4����")4&¥�³��.!�")3-1)-�#$#!��*�5=!���!)�4�!&���")5)%�3�!*�.!&#�.!���%�-”(�4!)��!�<��%)�*!����%��(�*�?�4��)�.��4�4=$!=�")4&����+#*"#-Sank��.��!�<��%)�*!���(�*#$#!�1)��*5=!��!)�%=$5�%&���4�%�(#!&#)8 “>/��&��*�8&#"�*����%�*=��8�4&�L�(%¥*�)4!)5)4�#!³��#"�©6"%��*�4�*!)%���%!)�8.3�)(��3(�4¥%K(��8&#"���%�5=���1�()%*�8�����#%�*#9Geyiklerle bir ömür sohbet etmektir)

132

Resimlerde kahramanlar g)�)!!�*!)��1�)8��8#�&��568()%�!"�-(�%;��)4%)*�.!�%�*��1��5�&�-?�

4��&���1&���&6�=-�8�3�)!)%��&)�4)%��!#%;1

�.'/ *=!(=%!)%��&)� �1<#!#*?� 5)�)!!�*!)� ��%� 8�1�-� /45/!�"�8#� ��+�"��&)� 5)!�-"�-(�%;�

�%�)'��� �8"��!#� *=!(=%=�&)� &)� &�')%� *=!(=%!)%&)� .!&/'/� 5���� 8�1�-� .!"�&#'#� �4!�%&��

8/!(��!�%#�� +.'/�/�?� )"%��&)*�� *�-�!)%!)� ��%!�*()?� �(#<#!#*� 1)� ����<�!�*()� /8(�!�-"�4#�

8�'!�4��� ��%� 89.%� .!�%�*� 56%=!"=-(=%;� �1� �+��� 8�%�4&�� 1)� &#-�%#&�� +)-�(!�� */%/"!�%�

.!/-(/%/!"/-?� 8�%�4&�� �1� �-!)%��)� � �88�� �1<#!�%#K� ��*"#-?� &#-�%#&�� �8)� � ��1� 3�!*#K�

&)��!)�� ��%� 5%/9� .!/-(/%/!�%�*?� �/�!�%� 8/!(��� �+��� �1<#� */-� 4)(�-(�%"�-!)%&�%;� � �88��

&.'��<#!�%#K�#�� 56%)1�� �8)� �1�� 1)� �1� �!��#��� (="=4!)� 8�3�9� +#*�%�*� 5)%)*!�� 3)%� -)4��

()"���)(")*(�%;��1��+����!#-(#%#!"#-�*�%(�!?�-�3��?�&.'���5����4#%(#<#�*/-!�%!��8�%�4����'!#�

.!����1��6!5)!)%��&)�8=%5=���1#���+#*#!#%?�+)"�)%��+��)��!#�����1�3�41��!�%#��"�+!�����

bö!5)4)�&.'%/� 8=%=!)%)*� +)"�)%�&�%�!(#!#%&#� qQ=1)�� `||��� ���� �#!&#$� �ww���`w|-111).

�8"��!#� 8/!(��!�%#�#�� 8=%)*� �1#��� &=-*=�!=*!)%�?� 4#!#�� �)!!�� &6�)"!)%��&)� -)3�%�

&)'�-(�%)%)*��1�")18�"��&)��1�*6-*!)%��)�5�((�*!)%��*�4��*!�%&���)!�%(�!")*()&�%;2 Böyle

Böyle bir a1&���8.�%��&6�=!)��*6-*�8�3�)8�� ;�|��?�4;`��&)�568()%�!"�-(�%;� =*="&�%�

�1�*6-*=�=����3+)8��&)�.(/%/%*)�?��1&���&6�)���8*)%!)%��?��1�3�41��!�%#�#�(�-#&#*!�%#?�

�%*�&�� &�� �1�� *�(#!��� �1<#!�%#�� .*� 1)� 4�4!�%#4!�� �)*!)&�*!)%�� 56%=!=%� (Res. 90)

Q6%=!&='=�5�����1�8�%�4��+���8.��&)%)<)�6�)"8)�"�-?�4�9#!���!")8���+���+)-�(!��6%5=(!)%�

*/%/!"/-(/%;�

�8"��!#��#���1 89.%/���1)%"�-�.!&/'/�6�)"?�8�%�4���**�-3��)8��&)�3�$#%!�����%)8�"!��

Nevâyî Dîvân!�%#��� &�� 4��8#(#!"#-(#%;� �8"��!#�&�� 3)"� (�*&�"� (�81�%!)%��&)� 3)"� &)�

meti���+��&)�<��!��&#%#!����/�8�3�)!)%, 3=*="&�%#��4��&���)4����1�3=�)%��1/%5/!��"�*�

�8()%<)8��)� �4�#� )8)%� �+��&)� ��%&)�� L�$!�� 8�3�)4!)� ()*%�%!��"#-(#%3. Resimlerdeki av

)(*��!�'�� 5)�)!!�*!)� 5=�&=$� 4�9#!"#-(#%?� 4��)� �$� &�� .!8�� 5)<)� 4�9#!&#'#�#� 568()%)��

örnekle%�&)�1�%&#%4

1 Resimler için bkz. Suleimanova 2001: r.74; Suleiman-Suleimanova 1982: r.149, TSMK R. 803, 68a2 Babinger 1953: 44; Busbecq 2005; 57.3 R. 806: 1b-2a; R. R04: 27b, 52b, 79a, H. 983, 139b.4 R. 804, 27b

133

IV. 1. 3. �()�*'[/\;'��+'/P;f;��^;]<�Guy u Çevgân

Çevgân, �8!�"� (.9!/"!�%#�&�� �(� =$)%��&)� .4������ ��%� 89.%&/%;� >/� .4/�� 5)��-� 1)� &=$�

+�"!�*� ��%� �!��&�� 3)%� �*�� (�*#"#�� )-�(� 8�4#&�� .4/�</8/4!�� .4���#%;� �4/�� �!��#�#�� �*��

4��#�&���*�-)%�*�!)��/!/�/%;��"�+?��(�=$)%��&)*��.4/�</!�%#�?�çevgân &)��!)��/</�)'%��

`;�w� 1)4�� `;jw� � ";� /$/�!/'/�&�*�� 3�L�L� &)ynekleri, guy &)��!)�� 86'=(� 4�� &�� �*+��

�'�+(���4�9#!"#-�=$)%��&)%��*�9!#�(.9��1/%�%�*�%�*�9�*�!)4)�56�&)%")*(�%;���*#"!�%&���

��%�����&�')%��)�=8(=�!=*�8�'!�"�8#�4)&��(.9/�*�!)&)��5)+�%")8�4!)�5)%+)*!)-�%;�Çevgân

oyuncusuna çevgâ���$?� &)'�)*!)� +)15ân topuna vurana çevgâ�$)�?� .4/�� (�*#"#���

hizmet edenlere ise çevgâ�&�%��8"��1)%�!"�-(�%� qQ=1)��`||�����-�j�� �!#<#�`||����|�-

�|j���#!&#$��ww���j�-56). Dîvân ed)��4�(#�&��+)15â��8�3�)!)%��&)�.4��4���.4/�</!�%#��

����<�!�*()*�� /8(�!#*!�%#� 4)%��)� 8)15�!����� $=!L=�1)� +)15ân, guy ve ay-5=�)-� 3�%)*)(!)%��

5���� 86$� .4/�!�%#��� 5�%�!�%� q�)�(=%*� �ww��� {��-{�|x;� Q)�)!!�*!)� �*�� �-#*� .4/�� �+���

")4&���� +#*�%� 1)� 8)15�!�� .4/�</?� �-#*� �8)� (.9� .!�%�*� �)(�"!)��%;� �4%#<�� 8�1�-�

8�3�)!)%��&)� ��8��� *)!!)8�� (.9?� �(!�%#�� �4�'#�&�� +)15J�� .!�%�*���()!)�&�%�!�%;� �)15�!�����

*�-#� 1)� $=!L=� &)� /+!�%#�#�� *#1%#"!#� .!"�8#� &.!�4#8#4!�� +)15J��� �)�$)(�!�%;� ��8�11/L��

)&)��4�((��+)15J�?��!!�3�#���%�&)8���?��(.9�&����8��#�()"8�!�)&)%�q��!���ww���`w�x;

T����&#-#�&�*��müze ve koleksiyonlarda bulunan Nevâyî Dîvân!�%#�&��+)15J��.4/�/�

�)(�"���-%)(�1)��1�8�3�)8��*�&�%�8#*!#*!��<��!��&#%#!"�8��&��56%=!=%;�Bütün bu resimlerde

k�!)� &�%)*!)%�?� �(!#� .4/�</!�%� 1)� ()9enin gerisindeki izleyiciler sahnenin vazgeçilmez

6')!)%�&�%;� �!5��+� ��%� -)*�!&)� Nevâyî Dîvân!�%#�&�� +)15J�� .4/�/� 8�3�)8�?� 8=%)*!�� �4�#�

gazelin1 �)4�(!)%���%�8#���%)8�"!)�"�-(�%;��

���'���&���;����������#;�#��çevg;���������!��'�������'#����&�����'����.����;���������

<�&��"^�����'���;�.���������������)&�#���;�.����çabük-�$;�����j�'���^';���������

5jU�������������."��)����)U�������#$�����j� ��#"���#���������$��;�������������������

Oynay oynay eyleding küfr ile dinimni bedelAllah Allah bumudur ay na-müselman oynamak

1 Kut 2003: 250 (Gazel 323).

134

>��.�&�����������������.���#����������Veh ki bu Dîvânega yitkeç ni imkan oynamak

���%��/�5�$)!��&)�8)15�!�8����+)15J��.4/�</8/��?�*)�&�8����&)�(.9���)�$)(�%;�

=8)4���>�4*�%��&6�)"��&)� )%�(�(��3�$#%!��"#-�)%*)��6%�)*!)%)���*#!&#'#�&��+)15J��

.4/�/� �)(�"!)%����� 3)�=$� *�!#9� .!�%�*� ()*%�%� )&�!")&�'�� 56%=!=%;� Özensiz bir üslupla

4�9#!"#-�)%*)��Dîvân örneklerden birinde1?�8�1%����%�()9)�����%*�8#�&���$!)4�<�!)%?�6�&)�

�8)�&6%(�+)15J��.4/�</8/�/��.%(�&�*��(.9��1/%&/'/�56%=!=%�(Res. 91). Sahne son derece

8�&)� 1)� ��8�(� ��%� -)*�!&)� ��!�(#!"#-?� �4%#�(#!�%&��� *�+#!"#-(#%;� )%�(�(�� ��*#-+#� =8!/9�

&)&�'�"�$���!�4#-!��%)8�"!)�)��&�')%���%�Garaibü’s-��'�� *.94�8#�&��q���;�j��wx�|��;�

4�9%�*(���/!/����8�3�)&)�*."9.$�84.��.!&/*+��*�!���!#*(#%;2 �)8"���8�'#�#�*�9!�4���

*6-*=��9)�<)%)!)%��&)�?�()9)�����%&#�&���.4/�/��$!)4)��8)4�%<�!)%?�4��!�%#�&�*��")3()%�

(�*#"#?�.%(�&���(!#�&6%(�.4/�</�3�%)*)(!����%���!�(#"�8�'!�"#-(#%�(Res. 16).

��"/%!/� 3=*="&�%!#'#�#�� )%�(�(�� 8.��� )%")*� =$)%)� .!&/'/� 4#!!�%&� 4�9#!"#-� .!���

1504-5 tarihli bir ��#��$%&-&��� 6%�)'��&)��8)�q�;��wjx���*#-+#�=8!/9�8=%&=%=!")8��)�

%�'")�� *."9.$�84.�� 8�&)!)-"�-(�%;� �*�� .4/�</�/�� *�%-#!#*!#� �*�� *�!)� &�%)'�� �%�8#�&��

.4��&#'#�.4/�/���%*�+��$!)4�<��1)�+)15J�&J%��$!)")*()&�%�(Res. 17) ��&�%�%)8�"!)�"�-�

Nevâyî Dîvân!�%#�&��� ��%�� .!��� �/� *.94�&�?� 5)�)!!�*!)� �w� �!)� |�;� 4�9%�*!�%&��

56%&='="=$� +)15��� �)(�"�� �/%�&�� �|�. 4�9%�*(�� 1)%�!"�-(�%;� >/� &�� ")(���� L�%*!#�

.!"�8#�&��� *�4��*!��"�*(�&#%;� >)4�(!)%&)� -��%?� 56�!=�=�� 8)15�!����� �()-�4!)� 4=$�

pa%+�4�� �4%#!&#'#�#?� �"�� �/� �()-��� .�/�� �+��� 5=!� .!&/'/�/� 864!)4�9� 56�!=�)?� &=�4��

<)L�8#�&���*/%(/!"�*��+���")43��)&)�-�%�9��+")8��5)%)*(�'����6'=(!)%;��)(����!)�%)8�"�

�%�8#�&����'!��(#�4.*(/%;�

Nevâyî Dîvân!�%#�&�*�� +)15J�� .4/�/� 8�3�)8�� )�� +.*� ��L)1I� 6%�)*lerinde

<��!��&#%#!"#-(#%;� `j�w� �!)� `j�j� �%�8#�&�� 56%=!)�� �/� 6%�)*!)%&)� ��-!�%#�&�� ��<-#�

3�4&�%�!)%� �/!/���� �(!#!�%?� *�!)� &�%)*!)%�� �%�8#�&�� *�%-#!#*!#� )'�!"�-!)%� 8.9�!�%#4!��

.%(�&�*�� (.9�� 1/%"�*(�&#%!�%3 . �)8�"!)%��� +.'/�&�� Divân-�� $����lerde görülen

n�*#-+#� ��!�4#-� &)1�"� )(")*()&�%;� �+#*� 3�1�&�� 5)+)�� ")*J�&�?� *6-*� 5���� "�"�%I�

1 Suleiman-Suleimanova 1982: r. 1102 U�'"���`|�����49, r. 83 ����j�{��q`{;�44��!*�4�%#?��)�%�$����w�?�>���%;�j��{�q`j�w-30 civ, Tebriz): 85a, BL Or. 13061(1520-30 <�1?��)�%�$x�����?��>����{��q`{;44��!*�4�%#?��)�%�$�x���|��?�N>���w|�q`j��?��)�%�$x��|��?�������/%*�Ms 4 (1530, Tebriz): 80a; SPL New Turkic co!!;j��q`{;44��!*�4�%#��)�%�$�x

135

4�9#!�%�?� ")3()%� (�*#"#� 5���� *."9.$�84.�/� $)�5��!)-(�%)�� �4%#�(#!�%� 4)%� 1)%�!")"�-?�

8�3�)�&��"��()9)����6�=�&)��)(�"!)�"�-(�% (Res. 92).

�8"��!#���**�-3��)8��&)�3�$#%!�����Nevâyî Dîvân!�%#��+��&)��$�8�4#&��görülen çevgân

.4/�/� 8�3�)8�� 4.%/"!�%#� ��%��%��&)�� L�%*!#&#%;� �)8�"!)%����� `j�w� <�1�%#�&�� 4�9#!&#'#�

&=-=�=!)��Dîvân *.94�8#�&�� q ;�|��x?���L)1I�&6�)"��&)�&)��)�$)%!)%����56%&='="=$�

��%�*."9.$�84.�� �+��&)� 1)%�!"�-(�%;� ;�|��?�|��;� 4�9%�*(�*���)4�(!)%&)� -��%?� �()-9)%)8(�

*64=�&)�4��"�4#�*)�&�8������8()&�'���?�*�&)3�(/(/9��+(�'���?�8)15�!�8�����*)�&�8�4!)�(.9�

5����.4��&#'#�#���!�(#%;�(Res. 93x��)8"����!(#�&�*���)4�(!)%&)�)'�*���-!�%#� �!)��(�����)��

süvarilerin gönlünün çevgân oynam�*��8()&�'����!�(#!#%;����%in hem somut hem de soyut

��!�"#4!�� */!!��&#'#� +)15J�� .4/�/� ��**�-#�� �!3�"� *�4��'#�#� .!/-(/%/%;� �()� 4��&���

U)15J��.4/�</!�%#�#�� q+)15J���$x� ��-!�%#� )'�*� ��%� ��+�"&)� 8.9�!�%#4!�� (.9�� 1/%/%*)��

�)(�"!)�")8�?���**�-#��")(�)�8#*#���'!#!#'#�#�4��8#(#%;�W�%*!#�(=%&)���%���-!#*�5�4"�-��(!#?�

.4/�� (�*#"#��� 3�$")(� )&)�� +)15J�&�%� .!"�!#&#%;� W�%*!#� (=%&)� ��%� ��-!#*� 5�4"�-� �(!#?�

��**�-?� ")(�)� ��'!#� *�!"��#�� 4��#� 8#%�� çevgân .4/�/� �!)� �!5�!�� */%�!!�%#� 1)� .4��"��

��+�"����&.'%/�4��8#(�%�*�56$!)"<� ��%�4�*!�-#" 8)%5�!)"�-(�%;�

�8"��!#� ��**�-3��)8��&)� 56%)1� 4�9"#-� �<#� �/3�"")&� ���� �)lik Ahmed Tebrizî

(�%�L#�&��� �8(���/!�&�� |��¢� `j�`-��� (�%�3��&)� *.94�� )&�!)�� ��%� &�')%� Dîvânda (KMK

��;� �x?� 4;� `�w��&�� <��!��&#%#!��� %)8�"?� 3�%)*)(!�� ��%� *."9.$�84.�� �+��&)� 1)%�!"�-(�%;�

�%(�&���!(#�çevgân .4/�</8/�?�=8(()�1)��!((���*�-)%�*�!)�&�%)'�?��()9)����5)%�8��&)�8�'&��

�$!)4)�!)%?�8.!&��")3()%� (�*#"#?� 8�'��!((��)!���� �'$#���56(=%"=-�8.9�8#4!���)*!)4)����%�

+)15J�&�%� �!)� .!&/*+�� *�!���!#*� ��%� 8�3�)&�%� q>�Q� `|�`�� `��? r. XC->x;� �8"��!#�

örneklerinde çevgân oyunu betimlerinde ")3()%� (�*#"#�#�� 56%=!&='=� ��-*�� 6%�)*�

�/!/�"�"�*(�&#%;�

Özellikle Kanuni Sultan Süleyman döneminde edebî 4�$"�!�%#�� %)8�"!)%��&)� 56%=!)��

H.%�8��!#� ��**�-!�%#�� �8"��!#� 4.%/"!�%#?� +)15J�� .4/�/� �)(�mlemelerinde de etkisini

gösterir1. Bunlardan biri olan Dîvân *.94�8#�&��q�;��w�x?���|�;�4�9%�*(�*���)4�(!)%&)��4��

�(�����)��8=1�%�!)%�����-!�%#�#��1/+!�%#��%�8#����!#9?� )'�!)%)*��(#�&���&=-")&)��+)15J��

1 U)15J�� .4/�/� �8"��!#�&�� &�� ��!��)�� 1)� 8)1�!)�� ��%� .4/�&/%;� ���/��� �/!(��� �=!)4"��� &6�)"��&)�Arifi’nin Guy-/�U)15J���&!#�)8)%�����`j�|-�w�(�%�3��&)�%)8�"!����%�*.94�8#�#��3�$#%!��&#'#���!��")*()&�%�q�TSMK H. 845).

136

.4��"�*� �8()&�*!)%�� ��!�(#!#%;� ���)� �4�#� 5�$)!��� �+��de yer alan beyitler üzerine resim

4�9#!"#-(#%;�U)15J��.4/�/�&�*��guy?�56$�)�)'�����*�%�8#����)�$)(�!)%)*�8)15�!�����.�/�

(�*�9� )((�'�� 864!)��%;� ��**�-� �/� 8�4L�&�� ��-!�%#�#� )')%)*� +)15J�� .4��4��� �*�� �(!#4#�

�)(�"!)%;���'�*6-)&)��+#*���8)%1���'�<#�+)%+)1)�&#-#���(�-"#-(#%;��)9)�����%&#�&�*���(!#�

.4/�</�)!��&)���%�(/(�%*)�?�&�')%��*���$!)4�<��&)�.4/�/�(�*�9�)&)%;�W�5=%!)%�����-!�%#�&��

�8"��!#� &6�)"��&)� 56%=!)�� �!(#�� 4�!&#$� &)8)�!�� *#%"#$#� ��-!#'�� 8�%#!#� �=4=*� 8�%#*�

q(=!�)�(x?�=$)%!)%��&)�&)��8"��!#�&6�)"��&)�6%�)*!)%����56%&='="=$�*�L(��!�%�56%=!=%;�

>#4#*!�%#��-�'#�&.'%/�8�%*���L�5=%�(�9!eri de yine bu dönemi örnekler.

IV. 1. 4. �/^qfq' Hedefi �^;]<��-^/'�Talimi Sahneleri

�)8�"!)%&)� 8#*!#*!�� 56%=!)�� &�')%� ��%� 8�3�)� .*+/!/*� 4�%#-"�!�%#� 1)� ��-��� (�!�"!)%�&�%;�

D.'/� *=!(=%!)%��&)� .*+/!/*� ��%� 89.%� .!�%�*� 56%=!"=-?� � 3)%� L#%8�((�� 3=*="&�%!�%�

4�%#-"�!�%� &=$)�!)("�-(�%;� ��%#-"�!�%?� .*+/!�%#�� &6%(� ��!�� 5�&)�� �(!�%#�#�� =$)%��&)�

*=+=*���%���-���(�3(�8#�����-����!"�8#�4��&��&�%)'���/</�&�*��8/�*���'#?�9�%��+�(.9�4��&��

-�-)4)���-����!"�8#�-)*!��&)�5)%+)*!)-"�-(�%;��8"��!#�&��&����*�")4&��#K1 �&#�1)%�!)��

alanda?�*�"��$�"���")3()%� (�*#"#�)-!�'��&)��(!#!�%#��&6�)%)*�3)&)L)���-����!&#*!�%#��/�

sporla ilgili bilgi, I. Süleyman döneminde 1554-{�� 4#!!�%#� �%�8#�&�� �8(���/!�&�� )!+��

o!�%�*� �/!/���� �)� >/8�)<¦���� ��#!�%#�&�� &�� 4)%� �!#%;� >/8�)<¦?� �=%*!)%��� .*+/!/*� �!)�

�!5�!��9%�(�*�4�9(#*!�%#�#?�9�%��+()��(.9!�%#�4=*8)*���%�&�%)')�4)%!)-(�%�9��(!�%#4!��.�����-���

�!&#*!�%#�#?� 8�1�-(�� &�� �/� &=$)��� /45/!�4�%�*?� 5)%�4)� &6�=9� .*� �(�%�*� &=-"��#

�%*�8#�&���5�L�!��1!�&#*!�%#�#��)!�%(�%.2 �8"��!#!�%&��3)%�9�$�%()8��1)��)%-)"�)�5=�=?�

*�!���!#*� ��%� �$!)4�<�� *�(!)8�� 6�=�&)� 4�9#!��� 4�%#-"�!�%� 8.�/</� *�$����� 89.%</!�%#�

1 II. Mehm)&� �8(���/!�/� �!&#*(��� 8.�%�?� .*+/!�%� �+��� ��%� (�!�"� ")4&��#� &=$)�!)("�-(�%;� >�%� L)%"���+#*�%�%�*� �/� �!��� =$)%��)� ����� 4�9#!"�"�8#�#?� 3�41��� .(!�(#!"�"�8#�#?� 3�((�� */-� ��!)� /+/%/!"�"�8#�#�864!)"�-(�%;��)4&��#���/!/�&/'/��%�$��8�(#���!#��%�*�)(%�L#���8#�#%�+�$�!"�-?���;�>�4)$�&�&6�)"��&)�8�3��5)��-!)(�!)%)*��(+#!�%�1)�5=%)-+�!)%��+���&)���%�9)3!�1���&)%5J3#���-��)&�!"�-(�%�qQ=1)��`||���w- 21).2 ��=%*!)%��/�8�!�3#�*/!!��"�*(��L)1*�!�&)�/8(�;��*��("�4��4)&��8)*�$�4�-!�%#�&����-!#4.%�1)�.��.���*��4#!�sürekli t�!�"�)&�4.%!�%;��.�/+(��*.!!�%#�L)1*�!�&)�5=+!)��4.%�1)�64!)�/8(��.!/4.%!�%�*��3)&)L��)�*�&�%�/L�*�.!/%8�� .!8/�� �8��)(� )((�%�4.%!�%;� �/!!��&#*!�%#� 4�4!�%� ��$�"*�!)%&)�� +.*� 8)%(²�=%*� �8*)%����� 4�9(#'#�talimlerle ilgili olarak size anlatmadan geçmek istemedi'�"���%�3/8/8�1�%;�>/�&��5)+"�-����%(!�%��*�&�%�/$�������%�(�!�"�-)*!����(�8#%(#�&��*�+�%�5����4�9�%�*�&6�=9�*.1�!�4���&=-"�����(#-�4�9"�*;�>/�/�-64!)�(�!�"� )&�4.%!�%;� �=$� ��%� �!��&�� +.*� 4=*8)*� ��%� &�%)'��� ()9)8��)� 9�%��+()�� ��%� (.9/� 8���(� .!�%�*� .(/%(/9�a(!�%#�#�&�%)')�&.'%/�&6%(��!��*.-(/%/4.%!�%;���%)'��5)+)%�5)+")$��8(�*�")(�&)'�-(�%")&)��*.-"�*(��.!����(#��=$)%��&)���%&)��&6�=9� 5)%�4)�4�8!���%�*� (.9��.*� �(�%!�%;��#*� 8#*� ()*%�%!�&#*!�%#��/� (�!�"�8�4)8��&)�*�+�%*)�� �%*�4�� .*� �(#9� &=-"��#� 3�+� �)*!)")&�'�� ��%� ��&�� *.!�4<�� 1/%���!")� ")!)*)8���� *�$��#%!�%K�(Busbecq 2005: 95, 97).

137

3=*="&�%�6&=!!)�&�%"�-(�%�(Busbecq 2005: 95- 97; Titley 1979: 8-11; Güven 1992: 18-

22).

Nevâyî Dîvân!�%#�&�� <��!��&#%#!"�*� =$)%)� 9)*� ()%<�3� )&�!")4)�� �/� 8�3�)� �!)� �!5�!��

6%�)*!)%� �$&#%;� )%�(� 6%�)'��)� %�8(!��"�"#-(#%;� >�%�� `{;4=$4#!� ��-#� q�>�� ��{�?� ���x

(Res. 94)?� &�')%�� |��� q`j�wx� (�%�3!�� ��L)1I� 6%�)*!)%��&)� q����?� �w�x?� 8�1%�� ()9)����

a%&#�&�*�� �$!)4�<�!)%��?� ")4&��#�� .%(�8#��� &�*�!)�� ��-��� &�%)'��)� .*� �(��� �(!#!�%#�

�$!)&�*!)%�� 56%=!=%;� )%� �*�� %)8�"&)� &)� ��-��� &�%)'�� %)8"��� &#-#��� (�-"#-(#%;� NYPL

*.94�8#�&�*�� �)(�"&)� )*� .!�%�*� ��%� &)� ")3()%� (�*#"#� �)(�"!)�"�-(�%� q�.!��*.1�-

Rakhimova 1987: r. 61)

Bu sahne TSMK’deki resimlerde sadece H. 983, 30b. yaprakta görülür. (Res. 95) Yine

%)8"��� +)%+)1)8�� &#-#��� (�-��� &�%)*?� �/� &)L�� �!��#�� 8�'� *)��%#�&�&#%;� �(!#!�%� &�%)'���

)(%�L#�&��&6�)%)*���-���(.9/���.*��(�%!�%;��*���(!#�*)��%&��")4&��&�*�!)%� izler.

Her üç örnekte de resim, Çâbükî�� ���� )�� .����� ��#��� ���� ���� &�.��� ]� <��-i

lâmîi‘dür semendi gerdi andak kim sehab ile [����&��#�����$���j'�$�������j��$���"&��]�

[�����.�������������^��#����'����U.���� �)4�(!)%���%�8#���4�9#!"#-(#%;�Beyit!)%&)�-��%?�

8=1�%�!)%���+.*�3#$!#�.!&/*!�%#?�")4&��#��3)%� (�%�L#�&��*.-����(!�%#�#���4�'#�&���+#*���

(.$/�� �/!/(�5���� 4=*8)!&�'�� 1)��/�/��&��*�L)8� �+��&)�+#%9#��%�*� #8(#%�9� +)*)��56�!=�)�

�)�$)&�'�������!�(#%;���**�-�")(�)���'!#�*�!�%�*�8=1�%�!)%���q�(!#��8*erlerin) ok talimini

betimler.

IV. 1. 5. �@*'(),��^;]F/Q- �@*'(),��^]F/Q<�Edebî ve Tarihi Kimlikler

�!I��I%��)1J4I�Dîvân!�%#�#� %)8�"�9%.5%�"#�&��*�%-#"#$�� +#*���&�')%���%� ()"�?��.'/�

)&)��4�(#�&��1)�(�%�3��&)�+.*�=�!=�.!���*�3%�"��!�%!��6$&)-!)-"�-�3�kayelerdir. Ferhad

�!)� ��%��? Leyla ile Mecnun, Yusuf ile Züleyhâ?� �=!)4"��� �!)� >)!*#s gibi karakterler,

+)-�(!�� &��I� 1)� (�%�3I kaynaklarda, mesnevilerde sevilerek h�*�4)� )&�!"�-(�%;� W�%&)18I,

Nizamî, Emîr Hüsrev Dehlevî, Camî?� �)43I?� �"&I?� W/$/!I� 5���� -�irlerin Farsça ve

Türkçe metinlerinin kimilerinde yer alan bu karakterler, toplumun .%(�*� 3�L#$�8#�&��

�)8�!!)%� �.4/� 4�-�(#!"#-?� resimli Dîvân �=83�!�%#�&�� &�� ��$#� *�1%�"!�%#� *�%-#!�4���

138

�"5)!)%)� &6�=-"=-(=%;� >u imgeler 4)%!)-)%)*� 8�3�)!)%&)� 5)!)�)*8)!� ��%� *�!#�#��

.!/-"�8#�&��)(*�!��.!"/-(/%;1

��3��+.*� �-*� -��%!)%��&)�� .!/-��� Dîvânlarda �-*?� ��8�(� 1)� +)*�<�� ��%� �%$/&��?�3�8(�!#*�

&)%)<)8��)�1�%����!#-*��!#*�1)�(/(*/!�%��*�&�%�+)-�(!���.4/(!�%&���-!)�"�-(�%;����%!)%&)*��

�/� �-*� &�3�� +.*� �"*J�8#$!#*� 1)� ��'#"!#!#*� &=-=�<)8�� =$)%��)� */%/!/&/%;� >)4�(!)%&)*��

�-*�1)� � J-#*!#*�&/%/"/�5�$)!!)%�������*.�/8/&/% (Pala 2004: 38-9). Mecazlar üzerine

*/%/!"/-� .!��� Dîvân )&)��4�(#�&�� &=�4)1I� 1)� �!�3I� �-*#�� 8�"5)8�� 3�!��)� 5)!"�-� *�"��

*�3%�"��!�%&��?� �-#'#�� 1)� "�-/'/�� �)(�"���� */11)(!)�&�%")*� �+��� 4�%�%!��#!"#-(#%;�

>/�!�%&���)��+.*�<)L��+)*"�-�.!����-#*!�%�W)%3�&��!)��)<�/��&/%;�W)%3�&�#���-*#� �+���

�"*J�8#$#���-�%#9�&�'!�%#�&)!")8�?��)<�/��/����)4!��4#��*!#�#�4�(�%)<)*�*�&�%�8)1")8��

1)� +6!!)%&)� 1�3-�� 3�41��!�%!�� �%*�&�-!#*� )(")8� 8)15�!)%����� 1)� +)*(�*!)%�� #8(#%��#��

*��#(!�%#&#%;� Q�$)!!)%&)� ��!�"#� */11)(!)�&�%")*� �+��� -��%��� *)�&���� �/� *�3%�"��!�%#��

4)%��)� *.4"�8#?� 3�$#%!����� %)8�"!�� �=83�!�%&�� &�� �/� �*�� �-#'#�� ��-#�&��� 5)+)�!)%���

8#*!#*!��%)8�"!)�")8��8.�/</�/�&.'/%/%;�

Safevî &6�)"��&)� 3�$#%!����� ��%� 4�$"�&�*�� q ;� �|j?� ||�x� %)8�"&)?� �/� (=%&)�� ��%�

betimleme söz konusudur. B)4�(!)%&)� -��%?� 56�!=�=�� ��$)�� 4.*!/*� +6!=�&)?� ��$)�� &)�

�)!��&�'#�&���/!/�&/'/�/?��/�4=$&)��&)��)<�/� ile Ferhad�&����$!)%�(�-#&#'#�#�864!)%;�

(Res. 26) Resm���=$)%��&)*���)4�(!)%&)��8)�8�*�&)��-�%�9��8()%;���**�-�-��%���56�&)%")�

4�9(#'#� �8!�"� )&)��4�(#�#�� �*�� =�!=� �-#'#� Ferhad ve Mecnun’u birlikte resimleyerek,

�)4�(!)%&)*�� �-*#�� �=4=*!='=�=� 1/%5/!�%;� W)%3�&� )!��&)� *�$"�8#4!�� �)!�� &�'#�#�

delmekte2, Mecnun ise 4.*!/*� +6!=�&)� *)�&��&)�� 5)+"�-� 1�$�4)(()� <)4!��� 1)� 1�3-��

3�41��!�%!���%*�&�-!#*�)(")*()&�%;

1 >�%� )8)%��� %)8�"� 9%.5%�"#�&��� &�')%����� %)8�"�9%.5%�"#��� %)3�)%!�*� )&)�� �/� 5)+�-)?� �%.L;� �%;� �)%9�!�>�'<#��#�� &)4�"�4!)� � �&.!�-��� �"5)!)%K� ()"�!#� "�*�!)8��&)� �4%#�(#!#� .!�%�*� &)'���!"�-(�%;� >*$;� >�'<#��1995: 35-50.2 �)1J4I�&)*�� 3�*�4)4)� 56%)� W)%3�&� �+(#'#� *���!&�� 8/4/�� &6*=!)<)'�� 4)%)� ��%� 3�1/$� 4�9�%;� �1/$/��4��#�&�*��(�-��&��)41����&����%�*�8#%�.4�%;�>/�*�8%#��&/1�%!�%#�#�%)8�"!)%!)�8=8!)%;���%����� (�3(�=$)%��&)?�)(%�L#�&��"��4)(�4!)���%!�*()�568()%�%;��)�&�8����&)���%������*�%-#8#�&��.�/�8)4%)&)��3�!�4!)�%)8�"!)%�q�/(�1975: 42-��x;����)1J4I�&)*��3�*�4)4)�56%)�W)%3�&��+(#'#�*���!&��8/4/��&6*=!)<)'��4)%)���%�3�1/$�4�9�%;� �1/$/�� 4��#�&�*�� (�-����%� )41��� .4�%;� >/� )41��#�� &/1�%!�%#�#� %)8�"!)%!)� 8=8!)%;� ��%����� (�3(� =$)%��&)?�)(%�L#�&��"��4)(�4!)���%!�*()�568()%�%;��)�&�8����&)���%������*�%-#8#�&��.�/�8)4%)&)��3�!�4!)�%)8�"!)%�q�/(�1975: 42-43).

139

Yine Safevî örneklerinden birinde (R. 803, 159a) Leyla ile Mecnun birlikte

�)(�"!)�"�-(�%;� >)4�(!)%&)?� �)<�/��/�� ��'")!)%����� �)4!���#�� */!�'#��� 5�(")8��)�

%�'")��L�4&��5)(�%")&�'���?�L)%4�&#��!)�&�'!�%#���!)(")8�����4�%�%#�.!"�&#'#�#�864!)4)��

-��%?� �-*� +6!=�)� �4�*� ��8(#'#�#� 1)� �/� +6!=�� 8.�/� .!"�4��� ��%� 1�&�� .!&/'/�/� �)!�%(�%�

(Res. 96x� ��**�-� %)8"��� 8�'�=8(=�)� +6!&)� 4�1%/� <)4!��#��)8!)4)�� �)<�/��/?� �!((��&��

Leyla ve kabile8���� %)8")("�-(�%;���**�-���$�"I’nin Hamsesindeki hikayede yer alan

�)<�/��/�� �)<&� &�'#�&�� �)4!���#�� *���!)8��)� ��*��� 4)%�� 8)+�9� 4)%!)-(�'�� �6!="=�

56%8)!!)-(�%"�-(�%;� �-*#�&��� &)!�%)�� �)<�/�� �1�%)� �1�%)� &.!�-#9?� -��%!)%� .*/%;� �8(()�

Mecnun çölde va3-�� 3�41��!�%� �%�8#�&�4*)�� �!((�� �)4!�� 1)� *���!)8�� +�&#%!�%� �+��&)�

otururken görülür.1 ���)� �/%�&�� ��38)&�!")")8��)� %�'")�� �)4�(!)%� �*.�.5%�L�*�

��*#"&���$)�5���4.%/"!��"#-(#%;��

;� |��?� `w��;� 4�9%�*(�*�� �)4�(!)%&)� -��%?� ")43��)<�4)� "=V&)� 1)%)%)*?� 56�!=�)� -�%�9�

*�&)3������4&#�!#'#�#�1)%)�!)%&)�8�*������*8�����56%=�)<)'���?��)4!���#��"�3"�!��&)��

4�%�(#!"#-!�%#�� +.*� ��!)4)<)'�?� ��<�*� �<#!#� �)<�/��/�� 56�!=� 5���� 8)8����� 3)!�*�

.!"�4�<�'#�#��)!�%(�%;� (Res. 97x� ��**�-?� %)8"��� 8.!� =8(� *6-)8��)��)<�/��/�� �-*#�&���

Dîvân)�.!/9�+6!!)%)�&=-(='=?�4������3�41��!�%!���%*�&�-!#*�)((�'���8�3�)4��(�81�%�)&)%)*�

�8!�"�%)8�"�8���(#�&��8#*!#*!��56%=!)��5)!)�)*8)!�*�!#�#�()*%�%!�"#-(#%;��%(�&���8)?��)4!��

&)1)����=$)%��&)*�� "�3"�!��� �+��&)�.(/%/%*)�?� &)1)4�� 4=%=()�� �)4�$� 8�%#*!#� �&�m ise

�)4!��4����*�%;�>)4�(!)%!)�%)8�"��%�8#�&��*/11)(!����%���'��/!/�/%;���**�-#���)4!��1)�

�)<�/��3�*�4)!)%�4!)��!5�!��.%(�*�3�L#$�8#��/���%!�*()!�'��(�"�"!�4�%�*�.�!�%#��4�#�%)8�"�

�+)%�8��&)�4.%/"!�"�8#���8)�)9�.!"/-(/%;

Dîvân -��%!)%��&)�8)15�!�����5=$)!!�'����!�(#!#%*)�?��)4!��*�%�*()%��)�56�&)%")�4�9#!&#'#�

56%=!=%;� >/� (=%&)�� ��%� 8�3�)� `{;44� ��-#� )%�(� 4�$"�8#�&�� 56%=!=%� q�;� �wj?� j��x

4�9%�*(�*�� �)4�(!)%&)� -��%� &.8(!�%#��� 8)8!)��9� �-*� ��&)8����� .�/� ")8(� )((�'���?�

�'!�"�*(���/8��&#'#�#?��)4!���#��5=$)!!�'�����(�81�%����4�9�%*)�?��)<�/��/��*)�&�8��)�

(Nevâyî’ye) benzetilmesini söyler. (Res. 98) Resimde Mecnun’un koyun postuna

5�$!)�)%)*� �)4!��4�� 5)!&�'�� ��� <��!��&#%#!"#-(#%;� ��**�-� �/%�&�� 4��)� 4)%!)-�*� ��%�

1 >/%�&�*�� 4�-!#� *�&#�� ��$�"�� �"8)8���&)*�� 3�*�4)&)� �)<�/��/� &�!)�&�%)�� *�&#��� ��%� 56ndermedir. �*�4)4)�56%)��)<�/�?�4�-!#���%�*�&#�#�?�)!��&)��9�4!)���%��&�"#�)8�%�.!�%�*�5)$&�%&�'����56%=%;��)�)�����8.%/�<��*�&#���&�"!�� ���%!�*()�*)�&�8����� L�*�%�.!&/'/�/?��%�!�%#�&����!�-#9�9�%�� (.9!�"�*��+����/�4.!/�8)+(�*!)%������!�(#%;��)<�/��&��*�&#���4�!1�%�%�*�.�/�&�!)�&�%")8�����8()%�q��$�"���ww`��`��-38)

140

�*.�.5%�L�*� *�!#�#� */!!��"#-(#%1. Tepenin gerisinde yavru bir ceylan görülür. Kubbeli

+�&#%&�� .(/%��� �)4!�?� *.4/�� 9.stuyla gelen Mecnun’a bakar. Ça&#%#�� �%*�8#�&�*��

3�$")(!��-�-*#�!#*!��.!�4#��$!)%;��%*��9!��&���)3�%�1)�/+!�%#�4/*�%#�*#1%#!�����(*��6�)*!)%��

görülür.

��')%� *�3%�"��!�%� =8%)1� �!)� ��%���&�r. Hüsrev’��� �1� ��3��)8�4!)� ��%������ *6-*=�=��

6�=�)� *�&�%� 5)!�9� .��� �-*#�#� ��!�((#'#� 8�3�)� �%��!#� -��%!)%��� 3�"8)!)%��&)� )�� +.*�

<��!��&#%#!��!�%&��� ��%�&�%;� Nizamî Hamsesi �/� )8)%!)%��� ��-#�&�� 5)!�%;� Nevâyî Dîvân

%)8�"!)%��&)� �8)� �/� 8�3�)� �$� 8�4#&�� <��!��&#%#!"#-(#%;� �;� �w�?� ``|��&)� =8%)1� �!)� �1�

"��4)(����%������*6-*=�=��6�=�)�5)!"�-?���%����8)�*6-*=��()%�8#�&���.�!�%#��$!)")*()&�%

(Res. 41). Q�$)!&)� =8%)1�4��&����%�������&#�5)+")$;�>)4�(!)%&)� g=!�4���*!#�8)15�!�����

5�&�-�� �!)� +)*�!)�� #8(#%�9� ��!�(#!#%;� ��**�-� �/%�&�� ��%������ =8%)1�)� ��-*�8#� �!)�

)1!)�")8��&)�� &.!�4#� *=8)%)*� *6-*=�)� +)*�!")8�� 3�*�4)8�4!)� ��'!��(#� */%"/-�

.!"�!#&#%;�

Dîvânlarda �&#�)��+.*���#!���*�%�*()%!)%&)����%�?��)1%�(�(��1)��/%���&���&#�5)+)�?���%�

çok mesneviye konu olan Yusuf Peygamber’dir. Q=$)!!�'��nedeniyle +.'/�$�"���8)15�!��

.��� �)�$)(�!�%;� �4� �!)� 5=�)-��� .��� 8)<&)� )(")!)%�?� */4/4�� �(#!"�8#?� ()%�$�� �!)� (�%(#!#9�

�'#%!#'#�<���!(#��*�%-#!#'#�8�(#!"�8#?��=!)43J��!)�.!���"�<)%�!�%#?�$��&�����(#!"�8#���%+.*�

�)4�(��� *.�/8/�/� .!/-(/%/% (Pala 2004: 483-4). Yusuf Peygamber’in kuyudan

+#*�%#!"�8#?� 9�$�%&�� 8�(#!"�8#� 5���� ()"�!�%� *�1%�"!�%#4!�� ��'!��(#!#� .!�%�*� �)1J4I�

Dîvân!�%#�#��%)8�"�9%.5%�"#���&�3�!�)&�!"�-(�%;��

>/�(=%&)����%�8�3�)��8"��!#�*.94�8#�&��56%=!=%�qH. 983, 157a). >)4�(!)%&)�-��%?��4%#!#*�

�<#8#4!��56�!=�=��8)15�!�4)�*�1/-"�4#��%$/!�&#'#�#� 864!)4�9?��/8/L��)45�"�)%���8�(#��

�!��� *)%1��<#�#�� �)� *�&�%� &�%3)"� 6&)&�'���� 8.%"/-?� %)8"��� �!(#�&�*�� �)4�(!)%&)� �8)�

��!)4)�� 56�!=4!)� �()-!�� �)L)8����� *.!�4� (/(/!"�4�<�'#�#?� �/� ��4%�*� 1)� &�1/!� �!)� �-*�

�*!�"���� �!&#'#�#� �)!�%(�%;� (Res. 59x� ��**�-� %)8�"&)� �/8/L�/�� */4/&��� +#*�%#!&#'#� ��#�

�)(�"!)%;� �)%1��<#� ��-#� �%*�� 9!��&�� 56%=!=%;� ��**�-� ��%� *.��*!�"�� 8�3�)8����

<��!��&#%"#-(#%;� �)")*� 4�9"�*� �+��� �()-� 4�*��!�%?� hayvanlarla ilgilenenler görülür.

Yus/L��)45�"�)%����*/4/&���+#*�%#!&#'#�1)�8�(#!&#'#�sahneye en çok Camî’nin Yusuf u

1 Hikayenin özeti için bkz. Ek. 1., s.

141

Züleyha�8#�&��%�8(!��#%1. Bu sevilen konu �.9*�9#���%�4#��=$)8��Nevâyî Dîvân!�%#�&��

+.*� 8#*� 56%=!")$;� Burada Yusuf Peygamber mecazî ��!�"&�� */!!��#!�%�*?� -��%���

anlatmak isted�'�� � *�1%�"� 1/%5/!��#%;� �)(��&)� �/8/L� �)45�"�)%��� � � 8�(#�� �!���

*)%1��<#�#���)� *�&�%� &�%3)"� 6&)&�'�� 8.%/!"/-?� ��**�-� �8)� �/� &/45/4/� &�3��6�<)&)��

&)L�!�%<�� %)8�"!)�"�-� �/� 8�3�)4�� �)(�"!)4)%)*� 1)%"�-(�%;� ��<�*� &�')%� Nevâyî

Dîvân!�%#�&�� �)�$)%� 6%�)')� %�8(!��"�"#-(#%;� >�%+.*� &6�)"&)� 1)� =8!/9(�� 4�9#!"#-�

6%�)*!)%��)� %�8(!�&#'#"#$� 8�3�)&)� �/8/L?� */4/&��� +#*�%��!�%?� 1)� *)%1��<#� 8�3�)����

1�$5)+�!")$� *�3%�"��!�%#&#%2. �4�#� $�"��&�� */4/?� */4/&��� +#*�%*)�� �/8/L�/��

.(/%&/'/� ��*%�+?� */4/�/�� =$)%��&)*�� �9!)%?� �/8/L�/�� ��-#ndaki alevli hale, etraftaki

*)%1���56%=�(=!)%��&)�.%(�*(#%;��/8/L�5)�)!!�*!)�4�%#�+#9!�*��1)%�!"�-(�%;��

�/8/L�/�� 8�(#!"�8#4!�� �!5�!�� ��%� 8�3�)&)� �8)� q�;� �wj?� y.`j`�x� *.�/� �4%#�(#!#� .!�%�*�

<��!��&#%#!"#-(#%;� >eyitlerde, ne peygamberlerden birinin yol gös()%�<�� .!&/'/?� �)� &)�

")!J4�*!)%&)�� q")!)*!)%&)�x� 4.!&�-� 5)!&�'�?� 8)15�!�!����� �)� *�-#�#�� Kâbe-i kavseyn3

4�*#�!#'#��?� �)� &)� 8�+#�#�� �)4!)(=�!-mirac4 (Mirac gecesi) *�%�8#��� �)�$)&�'�?� �/8/L�

*#88�8#�#��.�/��1�8L#����=4=*���%�$/!"�6%�)'��.!&/'/?��!!�3�#��8)15�!�8��)��-#*�.!"��#��

��%� &)%)<)� &)'�!8)� &)?� -��%��� �-*#�#�� �*�� �!)")� &)� 4)()<)'�� ��!�(#!#%;� (Res. 18x� ��**�-�

�)4�(!)%)� &�4���%�*� *)%1��<#��-#�#�� 8�(#�� �!&#'#� �/8/L�/�?� �=!)43���#�� *.<�8#�

(�%�L#�&��� 8�(#�� �!#�#9� )1)� 5)(�%�!&�'�� 8�3�)4�� �)(�"!)"�-(�%;5 Sayfa iki bölüme

�4%#!"#-(#%;���'&�*�� 4�9#�#�� =8(� 9)�<)%)8��&)�� �!*� 56%=-()��/8/L��� �-#*� .!��� �=!)43�?�

-�-*#�!#*!��.!�4#��$!)%;��-�'#&��*�9#�#��6�=�&)�4�-!#��#8#%!#��!)���-#�3�!)!��5)�+�bir figür

.!�%�*� �)(�"!)�)�� �/8/L� �)45�"�)%� )!� )!)&�%;� =*="&�%� 8�4L��#�� 8.!/�&�� �4%#� ��%�

4�9#&�� �!(#5)�� (�3((�� 568()%�!"�-(�%;� (%�L#�&�� 3�$")(!�!)%� �/!/�/%;� �)(���� =$)%��&)�

+)%+)1)�&#-#���(�-�<�*�-)*�!&)�4�9#�#��)(%�L#�&���*��*�&#���-�'#4����*�%;6 �.!��!(�*6-)&)�

1 >*$���/8/L�/��*/4/&���*/%(�%#!"�8#�8�3�)8�� �+��������� �;�|`w?�j��?� ;�|�j?��w�?� ;��`w?�`|��?� ;�`w��?����?� ;���j?�j��?��/8/L�/��8�(#!"�8#�8�3�)8���+�n: TSMK R. 910, 61b, R. 892, 98b, H. 1114, 86b, H. 726, 74a, H. 724, 35a, H. 810, 199b, H. 727, 56a, H. 812, 67a, H. 725, 58b, Süleymaniye K. Laleli 1949, 83a2 Resimler için Bkz. M. Ashrafi, XVI. Century Miniatures III. Manuscripts Copies of the Works of Cami from the USSR col. Moscow 1970: 51.3 $;� �/3�"")&���� 56')� +#*"�8#�&��� 8.�%�� �!!�3��� �*�� 4�4� �.4/� 4�*!�-"�8#&#%� q�)1)!!�.'!/� �www��475).4 $;� �/3�"")&���� 56')� +#*(#'#� *�")%� �4!�%#�&��� �)<)����� ���8��)� %�8(!�4��� *��&�!� 5)<)8�&�%�q�)1)!!�.'!/��www��jjwx;����%?� 8)1&�'�����8�+!�%#�#�� %)�5����?��/�5)<)&)��&�3��*�%��.!&/'/�/��)!�%(")*��8()"�-(�%;�5 Hikaye için bkz. 6 �/8/L� �!)� �=!)43���#�� *�%-#!#*!#� 8�4L�!�%&�� Dîvân!�%#�&�� .(/%/%*)�� �)(�"!)�&�'�� ��%� 8�3�)� �)1�4���������?� j��w� �/"�%�!#� Dîvân#�&�� `��-15a. y�9%�*!�%&�� �/!/�/%;� ��%-#!#*!#� 8�4L�!�%&�� (�3(!�%#�&�� .(/%���

142

.!�4# �$!)4)��4�-!#�*�&#��L�5=%=�N�"I’nin Yusuf u Züleyha mesnevi8�����*.94�!�%#�&��da

8#*!#*!�� �)(�"!)��%;� �*�4)4)� 56%)� �/8/L�/� 8�(#�� �!"�*� �8()4)�� "=-()%�!)%� )!!)%��&)*��

9�%�� &.!/� *)8)!)%�4!)� 5)!�%!)%;� >/�!�%#�� �+��&)� )'�%&�'�� �9!�*!)%)� *�%-#!#*� �/8/L�/� 8�(#��

�!"�*��8()4)����%��3(�4�%�*�&#��&��56%=!=%;1 Nevâyî Dîvân#ndaki sahnede de muhtemelen

Cam����%)8�"!��*.94�!�%#�&�*��*."9.$�84.�!�%&�����%��6%�)*��!#�"#-(#%;�

IV. 1. 6. �;Qb;'/P/��;QX;'/'��^;]<�Deniz sahneleri

Edebî )8)%!)%&)� &)��$� 4.!</!/*!�%#� 1)� &)��$� �)(�"!)")!)%�� ��!��")$!�'�� 1)� "�<)%�4#�

+�'%#-(#%"�8#�&�� 6(=%=� -��%!)%� (�%�L#�&��� ()%<�3� )&�!"�-(�%;� �)8�)1�!)%&)� �)%)&)48)�

�=(=��*�3%�"��!�%#����-#�&�����%�&)��$�4.!</!/'/�5)+"�-?�(=%!=�$.%!/*!�%!����-�)&)%)*�

8)15�!�4)� *�1/-"�4#� 56%)1� ��!"�-!)%&�%;� W�*�(� �/� &)��$� 4.!</!/*!�%#� 8#*!#*!��

resimlenmez. Nevâyî de di')%� -��%!)%� 5���� &)��$� 6')8���� )8)%!)%��&)� �-!)"�-(�%;�

Mesnevilerinde W)%3�&?� �8*)�&)%?� �=3)4!2 5���� *�3%�"��!�%#�#� +)-�(!�� 8)�)9!)%!)� &)��$�

4.!</!/*!�%#��� +#*�%"#-(#%;� Dîvân!�%#�&�*�� �)4�(!)%&)� &)��$?� ")<�$I� ��!�"#4!��

*/!!��#!"#-(#%;� �8%)(�?� +���4#?� $.%!/'/?� �<#4#� 8�"5)!)4)�� &)��$?� 8)15�!����� &/45/!�%#�#�

4��8#("�&�� ��%� �4��� 56%)1�� =8(!)�"�-(�%;� �)��$��� &�!5�!�%#?� �-#'#�� *���%��� 56�!=�=��

��!#'#?��-#'#��*)�&�8�����9�%!�*!#'#? �-#'#��56�!=�&)*���()-��()"8�!�)("�-(�%;��)��$����%�4��

*.4&/'/�")8�L)�&)�8)15�!�!)%���*�1/-�"�"�8#���4.!��+���/$�*!#*!�%��+���*/!!��#!"#-(#%;�

�)��$� 8�3�)!)%��&)� 5)�)!!�*!)� &�!5�!#?� L#%(#��!#� &)��$!)%&)� 4�9#!��� "=<�&)!)�

�)(�"!)�"�-(�%;� >/� &/%/"� &�� -��%��� 8)15�!�4)� /!�-"�*� �+��� 1)%&�'�� "=<�&)!)� �!)� )-�

(/(/!"/-(/%;�

*�3%�"��!�%?� )(%�L!�%#�&�� �/!/���� "��4)(�� 1)� *.�/*!�%#4!�� ��%!�*()� %)8�"!)�"�-!)%&�%;� ��%-#!#*!#�sayfalarda,“Ni tirig min ni ölüg ni sag ni bimar min��.�������������������'#���������'��'�U����inKönglekingdin kim tapar can dem-be-dem Yusuf isiAy azizim min hem ol könglek ara bir tar minNokta-���'U��'�'���#���.��.������#��#����)\&�����������U�����-'&.�^$����'������Dostlar könglüm hadisin dimengiz Tingri üçünKim min ol divâne-i ser-'&.#�����-zâr min” �)4�(!)%���/!/�/%;�>/�8�3�)�W�!�$�U�'"���(�%�L#�&���q`|�����)8�"�`wx��=!)4"����!)�>)!*#8�.!�%�*�(��#"!��"#-(#%;��48��")(��&)��/8/L�(�����38)&�!")*()&�%;�1 TSMK, H. 810, 199b (Cami, Heft Evreng)2 Nevâyî’nin Seb’a-i Seyyâre �&!#�")8�)1�8��&)�5)+)�?��)")��3=*="&�%#�#��.'!/&/%;

143

�#�#%!#� 8�4#&�� 56%=!)�� &)��$� �)(�"!)%��&)�� ��%����� .!&/'/� 8�4L�&�*�� q�;� �w�?� ���x�

�)4�(!)%&)�-��%?�&)��$!)��!5�!��&/%/"!�%#�8)15�!�8��)�&/4&/'/�&/45/!�%!��6$&)-!)-(�%"�-(�%;�

(Res. 99x� Q)"����� �'$#?� �-*#�&��� 9�%+�!����� 56'8=�� &)��$��� &�!5�8#? 56$4�-#� 8)!�;

5=�)-��� �*8�? içinde*�� �()-��� 4��8#"�8#&#%;� >/� 5)"�&)� *)�&�8��)� )-� .!"�&#'#�#?� 3�4�(�

&)��!)��&�4�%&��&��*.%*/8/$�*�L�%�q8)15�!�x�.!"�&#'#�#?�%)8"����!(#�&���8)�.!(���!)�(/(/!���

��!#'#�� *)�&�� 56�!=� .!&/'/�/� 864!)%;� ��**�-� &�!5�!#� &)��$&)� 5�&)�� ��%� 4)!*)�!��

%)8�"!)"�-(�%;� Soylu ile maiyeti gemidedir. �$")(!�!)%��� ��%� *#8"#� ��!#*� (/(arken

�)(�"!)�"�-(�%;�

;� |��?� j��;� 4�9%�*(�*�� �)4�(!)%&)� -��%?� &)!�� 56�!=�=�� &�!5�!#� &)��$� 5����

3)4)<��!��&#'#�#� 1)� 8)15�!�8����� 56$4�-!�%#�#�� &)��$� 5���� .!&/'/�/?� 5)"����� 8�3�!)�

+#*�"�&#'#�#� ��!�(#%;� �)8"��� �!(#�&�*�� �)4�(!)%&)� �8)� 56�!=�=�� <�1�� 5���� (�(%)&�'�� 1)�

3�-��� %=$5�%#�� */11)(��&)�� &)��$��� &�!5�!��&#'#� �)!�%(�!�%;� ���%� �/%�&�� 8)15�!�4)� 8�()"�

)&)%;� Q6$4�-#� 8)!��&)�� &.!�4#� 5)"�4)� �)�$)((�'�� 56�!=�=�?� 8)1&�'����� 8�3�!��)� 4����

4�*#�#���4���-�"�&#'#�&���-�*�4)(�)&)%;���**�-�&�!5�!#�&)��$��1)�8�3�!)�4���-�"�4���

5)"�4�� *."9.$�84.�/�� ")%*)$��)� 4)%!)-(�%"�-(�%;� �-��� %=$5�%?� 4)!*)��� -�-�%"�-(�%;�

>)4�(!)%&)� 5)"����� 8�3�!)� 4���-�"�"�8#�#� 3�!*#�� �$!)&�'�� 864!)��%;� ��**�-� &�� �/�

beyitlere dayanarak karad�*��3�!*#�-�-*#����+�"&)�5)"�4)���*�%*)���)(�"!)%;

IV. 1. 7. @Q-]�/^;]<�Meyhane Sahneleri

Q�$)!��� )8�8� *.�/8/� �-*?� 8)15�!�?� 8)15�!����� 5=$)!!�'�?� .��� &/4/!��� 3�8%)(� 1)� �/�&���

&.!�4#� +)*�!)�� =$=�(=&=%;� �)15�!�4)� � &/4/!��� �-*� �<#8#�#�� 3�L�L!)")8�� �+��� *�dehlerce

�+�!)��-�%�9?��4�#�$�"��&��8)15�!�4)�&/4/!����-*#��8�%3.-!/'/�Dîvân -��%!)%��&)�)��8#*�

�-!)�)�� *.�/&/% q�9)*()�� `||{�� ��w-42). Nevâyî’nin gazellerinde sakiye ya da

meyhaneciye seslenilerek dolu bir kadeh iste��%;� �-#*� +)*(�'�� <)L�&��� ��<�*� �64!)�

kurtulur. TSMK’deki Nevâyî Dîvân!�%#�&���8�&)<)��;��wj�&)��/�*.�/�%)8�"!)�"�-(�%;

���;�4�9%�*(�*���)4�(!)%&)��-��%, meyhaneciye seslenip, �)1J4I�8)����3�4%��#�&#%?�q.�/x�

kovma, Onu da bu meyhanede bir gam çeken yap der. (Res. 63) �)8"��� �!(#�&�*��

beyitlerd)�8)15�!�4)�8)8!)��9?�5�"�4=*=�&)��8�1�-�5�����.4�/�/���*���=*!="�.!&/'/�/?�

&�4���<�*� 5=<=� *�!"�4#9� ��"� ()!��)� &.*/�&/'/�/� 864!)%;� >/%�&�� -��%� 8)1&�'����

144

")43��)<�4!)� 6$&)-!)-(�%")*()&�%;� >64!)<)� �4�#� $�"��&�� 8)1&�'��)?� .�/� *.1"�"�8#�

�+���4�!1�%"�*(�&#%;�Ar�!#*���3+)�*�9#8#�&���4)-�!���(*��6�)*!)%��56%=!=%;�>�3+)�&/1�%#�

�%*�8#�&��4)-�!�4�9%�*!#� (.9��'�+?� �+)%�&)���-!��)41��#��6�=�&)�=+��=4=*�*=9��/!/�/%;�

>/%�8#� ")43��)&�%;� �)43��)<�?� �)1J4I����� 5�48�8����� *.!/��� 4�9#-"#-?� .�/� *.1"�4��

+�!#-#%*)�?� �+*�� -�-)!)%��&)�� 4)%!)%)� -�%�9� &6*=!"=-(=%;� ��'&�*�� "=$�84)�� .!�4#�

izlemektedir.

`�w�;�4�9%�*(�*���)4�(!)%&)�-��%?��/�$�"��&�� �*)�&�8�����3�!8�$�1)�+�%)8�$�.!"�8#�&���

&.!�4#� 8�*�4�� �4#9!�4#9?� .�&��� &.9&.!/� ��%� *�&)3� �8()%;� �3#�#�� �()-����� L)!)*!)%��

4�*"�8#���-�-#%"�&#'#?���%�3�L(��5)+")8��)�%�'")��8)15�!�4��56%")&�'�?��4%#!#*�.*/�/��

��'%#�#� 9�%+�!�&#'#?� �/� 4�%�4#� &�� ��<�*� ��'%#� 9�%+�� 9�%+�� .!��� ��%����� 56%)��!)<)'����

864!)%;� >)4�(!)%)� 56%)� �)1J4I����� <��#��� �4%#!#*� .*/� +.*� L�$!�&#%;� ��/�� 56�!=�=��

4��"�8#� �+��� ��%� *#1#!<#"� ��!)� 4)()%!�� .!�<�*(#%;� ��**�-� �)4�(!)%)� &�4���%�*� �)43��)�

8�3�)8���)(�"!)"�-(�%;��)43��)<�� -�%�9�8/��%*)�?�"=-()%�!)%�&)�*)�&�!)%��&)�� 5)+)%)*�

/$��"#-!�%&#%;��)8(�!)%&)*��-�%�9!�%�4)%!)%)�&6*=!"=-(=%;

��9#!��� ��<)!)")� 8.�/</�&�?� �����&)*�� Dîvân nü83�!�%#�&�� )�� +.*� Garâibü’s-

��'���&��� �!#�"#-� .!��� �)4�(!)%��� %)8�"!)�&�'�� 56%=!=%;� Garâibü’s-��'�� Nevâyî’nin

Türkçe Dîvân!�%#�&��� �!*�&�%� 1)� �+��&)*�� -��%!)%� �)1J4I����� *=+=*� 4�-!�%&�� 4�$"#-�

.!&/*!�%#��%�8#�&���&)%!)�)%)*�(.9!��"#-(#%;

`j;� 4=$4#!� 8.�!�%#�&�� )%�(�(�� &)*.%�(�L� ��%� =8!/9!�� 3�$#%!����� �/� 4�$"�!�%?� 6�<)*��

�6!="!)%&)���!�(#!&#'#�5����8�4�8��.!�4!�%�8.�/</�")%*)$!)%���)!�&)'�-(�%")8���!)���%!�*()�

L�%*!#�*=!(=%!)%���%)8�"�8���(!�%#�#�&��)(*�!)"�-(�%;�%*)�� )%�(�6%�)*!)%����*.�/�8)+�"��

ve ikono5%�L�*�.!�%�*�(�*�9�)&)���/�4�$"�!�%?��)�%�$?��8(���/!?�>/3�%��5����")%*)$!)%&)�

&)�=%)(�!"�-(�%;��.�/!�%#��1)�*."9.$�84.�!�%#��()")!&)�&)'�-")")8��)�*�%-#�?�=8!/98�!�

6$)!!�*!)%?� �4%#�(#!�%&�� *)�&���� 568()%�%;� W�5=%!)%��� (�9!)%�?� ��-!#*� ��+�"!)%�?� "�"�%I�

ya9#!�%#�� ��+�"�?� %)�*� 8)+�"�� 1)� &.'�� (�81�%!)%�?� 4�$"��#�� =%)(�!&�'�� <.'%�L4��#��

)(*�!)%����(�-#%;�

145

TSMK’de bulunan Dîvân �=83�!�%#�&�� %)8�"!)�)�� 8�3�)!)%��� �=(=�=�)� ��*#!&#'#�&��

�-%)(� ")<!�8�?� �1?� +)15J�� .4/�/?� 5���� *.�/!�%#�� 8#*!#*!�� %)8�"!)�&�'�� 56%=!=r.1 �4�#�

zamanda Nevâyî Dîvân!�%#�#�� %)8�"� 9%.5%�"#�&�� =�!=� �-*� 3�*J4)!)%�����

*�3%�"��!�%#�&��� �)4!�?� �)<�/�?� W)%3�&?� �/8/L� �)45�"�)%� �!)� �!5�!�� 3�*J4)!)%��?�

*�3%�"��!�%#�� 6$)!!�*!)%��&)�� &.!�4#� �)4�(!)%��� ��!�"!�%#�#� � */11)(!)�&�%")*� �&#���

imgelerinden ya%�%!��#!&#'#� ()89�(� )&�!"�-(�%;� �-*#�&��� +#!&#%��� ��%� 8)15�!�4�� ��!�(#%*)��

�)<�/��/�?� �-*#� �+��� +�!)� +)*)�?� (=%!=� $.%!/*!�%�� 56'=8� 5)%)�� ��%� 8)15�!�4�� ��!�(#%*)��

W)%3�&�#�?� 8)15�!����� 5=$)!!�'���� ��!�(#%*)�� �)4!���#�?� 8)15�!����� *�&�%� *#4")(�

��!")$!�'���� ��!�(#%*)�� �8)� 4.*� 9�3�8#��� 8�(#!��� �/8/L�/�� � 56%8)!� �"5)!)%��&)��

4�%�%!���%�*� .!/-(/%/!��� %)8�"� *�!#9!�%#�#�� */!!��#!"�8#?� ��$)� 5)+"�-()�� 5)!)�� �)!!��

*�1%�"� 1)� .!5/!�%�� 4�� &�� ")<�$!�%�� *�%-#!#*� 5)!)�� �"5)!)%��� ��**�-� (�%�L#�&��� ��8#!�

�!5#!��&#'#�#�� 568()%�%;� �4%#<�� %)8�"� *�!#9!�%#�#�� */!!��#"#�&�� %)8�"-")(��� �!�-*�8�� &)�

6�)"!�� 4)%� (/(�%;� ��**�-� 5)�)!!�*!)�")(�)���'!#� *�!"#-� 1)��)4�(!)%&)� 5)+)�� 8."/(� 1)�

8.4/(�*�1%�"!�%#�%)8�"�&�!��)��*(�%"#-(#%;��Dîvân!�%#���!*�=%)(�!&�'��")%*)$�.!���1)�&�')%�

merkezlerdeki ü%)(�")�&)���%���*#"��*�4��*!#*�()-*�!�)&)����"/%!/�*.94�!�%#�3�%�<��&)?�

��L)1I�*.94�!�%#�&��")(���%)8�"��!�-*�8��&�')%�")%*)$!)%)�56%)�&�3��*/11)(!�&�%;�

IV. 2. &X]/X;� �/Q/+;� �p\(@-� �pbpX?/'(@-�'P(]-� �F,� �,Q� �()*+,� �/D@(F(Q-'P(�

Resimlenen Sahneler

Hams)?�*!�8�*��%���1)��=%*�)&)��4�(#�&����%�-��%����)-�")8�)1�8��&)��.!/-���*=!!�4�(#��

�8"�� .!/9?��%�9+���3�"8K� q�)-x�*6*=�&)�� (=%)"�-(�%;� �"8)� ()%�"�� �!*�&)L�� �%���-��%��

Nizami Gencevî’nin (ö. 1211-12) Mahzenü’l-Esrâr, $���$��îrîn, Leylâ vü Mecnûn,

Heft Peyker, +���#���me �&!#� �)-� ")8�)1����� .!/-(/%&/'/� )8)%� �+��� */!!��#!"#-(#%;�

�.�/!�%#�#�*�"�� (�%�3I?�&��I�1)�)L8��)1I�*�3%�"��!�%#��3�*J4)!)%��&)���!����/�(=%?� �%���

1)� �=%*� )&)��4�(#�&�� +.*� 8)1�!"�-?� ��$�"I����� Hamse�8�� 6%�)*� �!#��%�*� &�')%� -��%!)%�

(�%�L#�&��� &�� 4�$#!"#-(#%� q��*�!#�� `||��� ��w�� ��$#<#-Kurnaz 1997: 499). Bunlar

�%�8#�&�� �/!/���� =�!=� -��%!)%&)�� "�%� =8%)1� �)3!)1I����� q6;� `��jx� Matlaü’l-Envâr,

�îrîn ü Hüsrev, Mecnûn u Leylâ, &.�<)�&. ve Ayîne-�� +���#�� �&!#�")8�)1�!)%�� �!)�

1 �=�4�� "=$)�1)� *.!)*8�4.�!�%#�&�*�� �!����%� �I1J�!�%#� ��<)!)�&�'��&)� �8)?� 6$)!!�*!)� `j�w�!�%&��� 8.�%��&6�)"��� &)� ".&�8#��� /45/�� .!�%�*?� �)�%�$� 1)� >/3�%��&�� 3�$#%!����� 4�$"�!�%&�*�� %)8�"!)%&)� L�%*!#�*.�/!�%#�� <��!��&#%#!&#'#� 56%=!=%;� ��3�� 6�<)� %�8(!��"�4��� �/� *.�/!�%� �%�8#�&�� �*�� 5)�+� �&�"� q>�� �%��`�j���j�?�{��?��-#*�5)�+�q>���%��`�j�����x?��(#�4�*�!�4���5)�+�q>���%��`�j��`���?���4#!���-��%�q�>���`|���||�x�5����8�3�)!)%�4)%��!#%;�

146

�)1J4I����� +�'&�-#� ��&/%%�3"��� N�"I����� q6;� `�|�x� Tuhfetü’l-Ahrâr, Suhbetü’l-

Ebrâr, Yûsuf u Züleyhâ, Leylâ vü Mecnûn ve ��#���-��+���#�� �&!#�")8�)1�!)%&)��

.!/-���3�"8)!)%�?��!I��I%��)1J4I�����3�"8)8����4�$�%*)���!3�"��!&#'#�)8)%!)%�.!"/-(/%;�

>�%�-��%���)%�-(�'��8.���.*(��.!�%�*�*��/!�)&�!)��3�"8)�4�$"��5)!)�)'�?�6$)!!�*!)��%���&��

+.*�8)1�!"�-?��/�)8)%!)%���%)8�"!��*.94�!�%#�4�9(#%#!"#-(#%;�

�8!�"� *�(�9� %)8�"!)")<�!�'��&)� 5)!)�)*8)!!�'��� &)1�"#�#� )�� �4�� -��%!)%��� 3�"8)!)%�����

%)8�"!)�")8�� 8#%�8#�&��3�88)&)��!�%�$;�W�%*!#�-��%!)%?�)8)%!)%��&)���!�((#*!�%#�*�%�*()%!)%��

<��!��&#%"�&�� ��%� (�*#"� &)'�-�*!�*!)%)� 5�(8)!)%� ��!)?� �8!�"� %)8�"� 8���(#� ��'!�"#�&�?�

��**�-!�%� 56%8)!� 3�L#$�!�%#�&�� 4)%� �!��� *�"�� *�%�*()%!)%�� 6�� 6%�)*!)%)� &�4���%�*� �)!!��

*�!#9!�%� �+��&)� 568()%�%!)%;� >/� �+#&��� ��*#!&#'#�&�� 5=�="=$)� *�&�%� 5)!)��!"�-� %)8�"!��

NevJ4I� 3�"8)8�?� ��$�"I?� "�%� =8%)1� �)3!)1I?� N�"I� 5���� =�!=� �%��!#� -��%!)%���

)8)%!)%����� %)8�"!�� *.94�!�%#��� ��$�%��� 8�4#<�� +.*� �$&#%;� �=�4�� "=$)� 1)�

*.!)*8�4.�!�%#�&�� �/!/���� �/� *.94�!�%� &�� �=(=�=� &)'erlendirmeye yetecek düzeyde

+)-�(!�!�*� 568()%")$;� ��<�*� 4��)� &)� �����&)� �/!/���� Nevâyî hamselerinin resimleri

&)')%!)�&�%�!")&)�� 6�<)?� �/5=�� ��-*�� "=$)� 1)� *=(=93��)!)%&)� �/!/���� )%*)�� (�%�3!��

örneklere bakmak gerekir.

Nevâyî’nin 1483-�j�4#!!�%#��%�8#�&� *�!)")��!&#'#�Hamse�8�������!��)���!*��=83�8#?��`w¢�

`��j� (�%�3��&)� )%�(�(�� *.94�� )&�!"�-(�%;� �=83�� |w`¢� `�|j� (�%�3��&)� =8)4���

>�4*�%���#��.'!/�>)&�=$$�"����+��� )%�(�(��%)8�"!)�&�%�!"�-(�%1. �*���4%#�*=(=93��)&)�

bulunan eserin Leyla vü Mecnun mesnevisinde (JRL Turk Ms. 3), y. 16b’de Leyla ile

�)<�/��/�� *�"9(�� ��4#!"�8#, y. 34a’da Mecnun’un çölde Salim (deve sürücüsü)

(�%�L#�&���$�4�%)(�)&�!")8� (Res. 100) *.�/!�%#�<��!��&#%#!"#-(#%;���')%�&6%(�")8�)1���8)�

��-*����%�kütüphanede bulunur. (OBL, Elliott 287, 408, 317 ve 339) Bu mesnevilerden

Hayretü’l-Ebrar’da (Elliot 287x�4;����&�� $;��/3�"")&�1)��%*�&�-!�%#?�4;�24a�&��� �<#�

Abdullah Ensarî ve müridleri, y. 28a�&��(�3((��.(/%����/-�%1����!)���%�5=$)!?�4;�34a’da

�)43� �%�*�� <��!��&#%#!"#-(#%;� (�)�#� $� ����� mesnevisinde (Elliot 408), y. 66a’da

��8/"���#��W)%3�&�����%������6!="�3��)%����5)(�%")8�?�Seba-i Seyyare (Elliot 317x��&!#�

mesnevide y. 14a�&�� ��������� ��!�%�"�#�� 9.%(%)8���� >�3%�"� Q/%��� 568()%")8�?� 4;�

21b�&)���%�4�56%)1!�!)%�����3=*="&�%#��)*!)")8�?�Sedd-��+���#�’de ise (Elliot 339) y.

1 ��$"�&��+�!#-���8���(+#!�%�1)�=8!/9!�%#��+���>*$;�8;�{j

147

`���&����8*)�&)%��!)�&�!)�<�?�4;��|��&���)<�/���)4!���#��)1��&)?�4;�����&)���8*)�&)%����

�)<=<� 1)� �)<=<�)� *�%-#� &/1�%� ��-�� )(")8�?� 4;� |j��&)� -��%!)%��� ��3+)&)*�� (.9!��(#8#�

8�3�)!)%�� 4)%� �!#%� q>��4.�� 1&;� `|���� |{-97; Robinson 1955: 263-270; Robinson

1958:65-7; Swietochowsky 1979: 197; Robinson 1980: 116-7; Bahari 1996: 156-65).

�8!/9���6!="=�&)�&)��)!�%(�!&�'��5����>)3$�&�1)�6'%)�<�!)%�����%)8�"!)%����4�9(#*!�%#��/�

)8)%?� 4=*8)*� *�!�()&)� ��%� 8�%�4� =8!/�/4!�� 4�9#!"#-� 6%�)*(�%;� �)�5��� *."9.$�84.�!�%#��

56%=!&='=� �/� 8�3�)!)%&)� *6-*� 1)� 8�%�4!�%#�� ��3+)8�� �4%#�(#!#� �)(�"!)�"�-?� 5=�!=*�

4�-�"&��� 8�3�)!)%� 5)%+)*+�� ��%� ��+�"&)� <��!��&#%#!"#-� &.'��1)� "��$�%�� &)(�4!�%#�&��

"�8�!8#���%�5=$)!!�*�*�(#!"#-(#%;��)8�"!)�")*�=$)%)�6$)!!�*!)�&6�)"���=�!=�*�-�!)%��1)�

tarihi karakterlerle ilgili hikayelerin seçilmesi, Nevâyî hamsesini &�')%� �%��!#�-��%!)%���

3�"8)� %)8�"� 9%.5%�"#�&��� �4#%#%;� )%�(�(�� .� &6�)"&)� ")-3/%� .!��� �/� *�-�!)%!)� �!5�!��

sahneler, daha sonra ��-*�� merkez ve dönemlerde =%)(�!"�- eserlerde yerini herkesçe

(��#����1)���!��)��)&)�I�*�%�*()%!)%)��#%�*�<�*(#%;�

��')%� )%*)�� (�%�3!�� 3�"8)? 1521-��� 4#!!�%#�&�� ��3%/3�4)�&) 3�$#%!����� �(;� �)()%8�/%5?�

���� �.%�� jj|� �/"�%�!#� �=83�&#%;� �+��&)� ��� %)8�"� �/!/���� 4�$"�&�*�� *.�/!�%?�

Baykara ile ya-!#�*�&#� (Res. 101)?��)43��%�*I������#8#%�&����4%#!"�8#?� �*��1)L�!#�&.8(?�

W)%3�&�#��()*�)4!)�8)4)3�(#?�W)%3�&�#��*���!��+"�8#?���%������(#4!����%!�*()�(�-#"�8# (Res.

102)?�*���!)!)%���8�1�-#?��)<�/��/��1�3-��3�41��!�%!��&.!�-"�8# (Res. 103)?�>�3%�"�#��

yed�� �4%#� *6-*()� 1�*�(� 5)+�%")8�&�% (Res. 104) (Suleimanova 1982: r. 66-73). Saray

=8!/�/�&��� /$�*?� ��8�(� *."9.$�84.�!�%� �+��&)� 1)%�!)�� 8�3�)!)%&)� ��!�(#!"�*� �8()�)��

3�*�4)��4%#�(#&����%#�"#-���%�-)*�!&)�1)%�!"�-(�%;��%�)'���>�3%�"�Q/%�1)�4)&��5=$)!���

yedi ay%#� *6-*()� �)(�"!)�&�'�� 8�3�)!)%&)� )41��#�� 6�=�&)� .(/%��� >�3%�"� 1)� 5=$)!?�

�%*�&�� 56%=!)�� "�8�!<#� 1)� "=$�84)�!)%� ��$�"I� 3�"8)8��&)� &)� 4)%� �!��� �/� *.�/�/��

*�!#9�.!�%�*�&�')%�%)8�"!)%�&)�()*%�%!��&#'#�#�568()%�%�(Res. 103).

Safevî döneminde 1526-27 tarihinde 3�$#%!����� Nevâyî Hamse’si 6%�)'��&)� q�>�?�

Supp. Turc. 316-`�x��8)� )%�(�(��>)3$�&�1)�6'%)�<�!)%�����.!/-(/%&/'/�8�%�4�=8!/�/�/��

&)1�"� )((�%�!&�'�� 56%=!=%1;� �������#�� 4�-!#� -)43����� �-*#�&��� &)!�%")8�?� ��%������

W)%3�&�#�� <)8)&���� �/!"�8#?� >�3%�"� �!)� ��!�ram avda (Res. 105), Bahram Gur yedi

1 �4�#�=8!/�/��&)1�"�)(")8�����8)�)9!)%���+����*$;��8!/9�8;�

148

�*!�"� *6-*=�&)?� �8*)�&)%� �!)� ��%���#�� 8�1�-# (Res. 106)?� �8*)�&)%� denizlerde gibi

*.�/!�%#�� 4)%� �!&#'#� %)8�"!)%?� $)�5��� *."9.$�84.�!�%�� 1)� 3�%)*)(!�� 8�3�)!)%)� 8�3�9(�%�

(Welch 1978: 55-58; Richard 1987: 102; Martin 1933: ||x;� �8*)�&)%������%a’ya *�%-#�

"=<�&)!)8�� 8�3�)8��&)�8�1�-� �!��#��=(=��5)%+)*!�'��1)��<#"�8#$!#'#� �!)��)(�"!)�"�-(�%.

��%�!#�1)�6!=!)%���4)%&)�4�((#'#?�*#!#+�1)�"#$%�*!�%#��&=-"����*�%-#�*/!!��#!&#'#��/�8�3�)�

(�%�3�� 4�$"�!�%&�*�� (�9�*� 8�1�-� 8�3�)!)%��)� �)nzer. Bu eserde özgün konular da

<��!��&#%#!"#-(#%;� >/�!�%&��� ��%�� �$� 8�4#&�� 6%�)*!)%�� ��!��)�� deniz sahnelerinin

betimlenmesidir. Bunlardan biri denizlerde yol alan �8*)�&)%��� � 5)"�&)� (�4L�8#� 1)�

askerleriyle gösteren sahnedir. >/�/�� 4��#� 8#%�� >�3%�"� Q/%�/�� ��!�%�"�#�1 önünde

�1!��"�8#� 5���� ��$�"I� 3�"8)8��&)�� &)� ��!��)�� 8�3�)!)%&)� �8)� 5)!)�)*8)!� *�!#9�

*/!!��#!"#-(#%. �%(�&���8*)%!)%�4!)��1!������>�3%�"�#��%*�8#�&���(#�=$)%��&)�+)�5�+�!���

Dilaram izlemektedir.

Üslup ve ikonograL�4)���*#!&#'#�&���(;��)()%8�/%5��=83�8#�3�%�<��&)*���/�)%*)���=83�!�%�

)%�(� =8!/�/�/� 4��8#(��� 6%�)*!)%� .!�%�*� *�%-#"#$�� +#*�%;� � �$� 8�4#&�� �/!/nan bu

�=83�!�%� �%�8#�&�� �����&)ki Hamse-i Nevâyî *.94�!�%#� gerek konu seçimi gerekse

�*.�.5%�L���+#8#�&���6$)!���%�4)%���/!/�"�*(�&#%;

�.9*�9#���%�4#��=$)8���=(=93��)8���&)��/!/����Hamse-i Nevâyî *.94�!�%#�q ;��w���!)�

�;��`wx?�&�')%�")%*)$!)%&)�3�$#%!�����3�"8)�6%�)*!)%��&)��L�%*!#���%�4)%&)��/!/�/%;�>/�

4=$&)���.9*�9#���%�4#��=$)8��6%�)*!)%��&�')%�*.94�!�%��+����)!�%!)4�<��&)'�!&�%;� ;��w��

�/"�%�!#�3�"8)�()*��8"��!#�*.94�8#�.!�%�*�6$5=�&=%;��;��`w��/"�%�!#�*.94���8)�)%*)��

Safevî &6�)"����� 6$)!!�*!)%���� 4��8#(��?� �*.�.5%�L�*� .!�%�*� �)�$)%�� �/!/�"�4��� ��%�

6%�)*(�%;�>/��)&)�!)��/�*.94�!�%�6$5=��6%�)*!)%�.!&/'/��+���%)8�"!)�&�%�!)��*.�/!�%#���

56%)�5%/9!��&#%#!"�&��?�*)�&���+!)%��&)�&)')%!)�&�%�!"�-(�%;���

>/� �6!="&)?� 3)%� ��%� 4�$"�&�� %)8�"!)�)�� 8�3�)!)%� *.�/!�%#��� 56%)� �4%#!"#-?� �4�#�

*.�/!�%#�� �-!)�&�'�� )&)�î ve tarihî ")(��!)%� &)� 6%�)*� 568()%�!)%)*� *�%-#!�-(#%"��

4�9#!"#-(#%;� ;�802’de yer alan Hayretü’l-Ebrâr �&!#�")8�)1�&)�?� =8)4���>�4*�%��1)�

��-!#� *�&#�?� >�3%�"� Q/%� �!)� 4.*8/!� +�L(+�� 3�*J4)!)%��� (�)�#� $� �îrîn mesnevisinden,

W)%3�&��!)�Q=!��%?�W)%3�&��!)� #$#%?���%������W)%3�&�#�$�4�%)(�?�W)%3�&�!����%��?� =8%)1����

1 Nizami hamsesinde Azade.

149

Fe%3�&�#�4�*�!�"�8#?�W)%3�&��!)�4�-!#�*�&#�?�W)%3�&��!)���%������6!="=��Leylâ vü Mecnûn

")8�)1�8��&)�?� �)4!�� �!)� �)<�/��/�� �/!/-"�8#?� *���!)!)%��� 8�1�-#?� �)<�/�� �!)�

����8#�#�� �/!/-"�8#� 3�*J4)!)%��� Seb’a-i Seyyâre �&!#� ")8�)1�&)�?� >�3%�"� �!)�

��!�%�"�#�� �1!��"�8#?� 8�3()*�%� �=3)�&�8� �)4&?� �.%8��� N���%� �!)� �=3)4!� 3�*J4)!)%��

Sedd-�� +���#�î �&!#� ")8�)1�&)�� �8*)�&)%���� ��&�8(���&�� �1!��"�8#� 3�*J4)!)%�����

<��!��&#%#!"#-� .!&/'/� ()89�(� )&�!"�-(�%;� �)(��!)%��� (%��8*%�98�4.�/� 4�9#!"#-?�

4�4#�!��"#-��=83�!�%#�1�%8�?�4�4#�&��4�9#!"#-�.!����/"�%�!��&#%"��8�8()"��)�56%)?�&�9�

�.((���6!="�1)��)4�(��/"�%�!�%#��!)���%!�*()�1)%�!)%)*�*�%-#!�-(#%"��4�9#!"#-(#%;�

�)1J4I� 3�"8)!)%����� %)8�"� 9%.5%�"#�&�� 56%=!)�� *�"�� 8�3�)!)%��� 3�*�4)!)%�?� �)1J4I�

mesnevilerinde yer almaz. Bu yüzden 3�*�4)!)%���4.%/"/��+�����-*��)&)�î metinlerden

4�%�%!��#!"#-(#%;� �)8�"!)�)�� *�"�� 8�3�)!)%��� ��$�"î Hamse’sindeki hikayelerden

8)+�!")8��8.�/</��/�46�()")���-�1/%/!"/-(/%;�>/���'!�"&��8)+�!)��3�*�4)!)%��� �8!�"�

)&)��4�(#�&��56%=!)���)�$)%�6%�)*!)%��1)�%)8�"!)%���4.%/"!��#-���+�"��&)��%�-(#%#!"#-(#%;��

�)8�"!)%��� +.'/� *.�/� 1)� *."9.$�84.�� �+#8#�&��� 6$5=�&=%;� ��<�*� &=�4�� "=$)� 1)�

*.!)*8�4.�!�%#�&��4)%��!���%)8�"!��3�"8)��=83�!�%#�#���)�$)%�*.�/!/�%)8�"!)%��&)�()89�(�

)&�!)%)*�*�%-#!�-(#%"���"�+!#�*/!!��#!"#-(#%;�

IV. 2. 1. PîQ��?D(P�[-'��@]('P(Q�-'��/D@(-i Nevâyî Yorumu: H. 802

937/1530-�`� (�%�3!�� 3�"8)���� �w|�;� 4�9%�'#�&�*�� *)()�)� *�4&#�&��?� 3�((�(#�#��

"=<)!!�&����� 1)� ��**�-#�#�� �I%� �3")&� ���� �8*)�&)%� .!&/'/�/� 6'%)�")*()4�$;� ��$"��

�8"��!#� ��**�-3��)8��&)� 3�$#%!��"#-� �!*� 1)� ()*� �)1J4I� 3�"8)8�&�%;� ����(+#� �!)� �!5�!��

��!5�!)%� �%-�1� *�4#(!�%#�&�� �/!/�"�*(�&#%;� ��%�4&�� �/!(��� �=!)4"��� &6�)"��&)�

+�!#-"�4�� ��-!�"#-?� ���/��� �/!(��� �=!)4"��� &6�)"��&)� 8�%�4� *�(�9!�'�� 4�9"#-(#%�

(Yoltar-�#!&#%#"� �www�� {wjx;� �4�#� 8���(+#�#�� .!�8#!#*!�� 3�"8)� �=83�8#� �+��� 4�9"#-�

.!&/'/� &)�)")!)%� �*�� �!�="� �+��&)� 4)%� �!#%� q���?� �;� |�{j?� `j�?� `{�?� `{�?� `��?� `����

>�W�� w{;`��x� �4%#<�� =�!=� �=%*� -��%!)%��&)�� �)<J(I����� Dîvân#�#� |��� q`j�w-31)

(�%�3��&)�()$3�9�1)� (�81�%8�$�.!�%�*��8(��8�3�)("�-(�%;� q>�'<#-U�'"���vd. 2006: 64-65).

����(+#�#��%)8�"!)%��)���*#!&#'#�&���**.4/�!/��=%*")��&6�)"��6$)!!�*!)%�����8"��!#�

%)8"��)� /4�%!�4�%�*� 4)��� ��%� 4.%/"� 5)(�%"�-(�%;� ��"�%�� �4%#�(#!�%&�?� &.'��

)!)"��!�%#�&��1)�*/!!��&#'#� %)�*!)%&)*��4.'/�!/*(���8"��!#�)(*�8���'#%���8�%*)�?� ��<)�

150

/$/��4�9#!#?�4/1�%!�*�4=$!=?�4���'#��)�!��L�5=%�(�9!)%�?�"�"�%�&)?�&.'�&��1)�*#4�L)(!)%&)�

56%=!)�� ��*#-+#� ��!�4#-(�� �**.4/�!/� �=%*")�� )(*�8�� �'#%� ��8�%� q>�'<#-U�'"��� vd.

2006: 64).

����(+#�#��%)8�"!)")*�=$)%)�.!&/'/�3�*�4)!)%�&)�-�"&�4) kadar çok fazla bilinmeyenler

�%�8#�&��&#%;��%�)'��?�-�"&�4)�*�&�%*��3�"8)�6%�)*!)%��&)�>�3%�"�Q/%��!)�4)&��5=$)!��

*6-*!)%��&)� �)(�"!)4)�� *�!#9(��� /$�*!�-�%�*� >�3%�"� Q/%��� "�8�!<#�#�� ��!�((#'#�

3�*�4)!)%��56%8)!!)-(�%")8��L�%*!#���%���!�4#-��+��&)�.!&/'/�/ gösterir.

�;��;�`;�`;� =8)4���>�4*�%���!)���-!#���&#�1

��$"��#��`|�;�4�9%�'#�&�*��%)8�"&)?��Hayretü’l-Ebrâr �&!#�")8�)1�&)�?��

��)� 0�U�� ��)������ �������� ���� ��-�&� )�&� ����#� �.��� ��#������ �"��� ��� )�&� �$�.��

�"U"���U����������#����'���… q��3�Q�$������*�3%#�#�� %=$5�%#�#���%� �8��&=-=�<)!�����

�)%��&�)&)%)*?�.��*#!!#�#���&�!)(�����8/4/�/��+�!#!#*(����.$"��(�%!�4#��"�%�)(")8�²x

��-!#*!#� �6!="&)*�� �>�4*�%�� �!)� ��-!#� *�&#�K� 3�*�4)8�� <��!��&#%#!"#-(#%;� (Res. 107)

�)8�"&)� .%(�&�� =8)4��� >�4*�%�� ��'&�-� */%�%�*� .(/%"/-?� )!��&)� �.4�/���

��'!�4�<�'#�#�864!)&�'����'��'�#2 (/(�%;���%-#8#�&��)!��&)�()89�3�4!)�.(/%���8�%#*!#�*�&#�

�.4�/�/�)'"�-�.�/�&��!)%;�>/%�&��3�*�4)����8.�/��)(�"!)��%;���3?�.'!/�6!&=%=!)��4�-!#�

*�&#�#?�*)�&���&�!)(�����&.'%/!/'/�*.�/8/�&���*���)("�-?�&�4)(����&)�4�-!#�*�&#����!(#��

1)%)%)*�6&)"�-(�%;��)8�"&)?� 4�-!#�*�&#�#��*/%/!"�8#�#� �8()&�'��"�3*)")�6�=�&)�6�&)��

4�-!#� *�&#�� �.3+�8#�#� �+"#-?� 3�$")(!�!)%� 8#%(!��&#*!�%#� �!(#�� *)8)!)%���� �/� �.3+�4��

�.-�!("�*(�&#%;���4L��#��8.�/�&��4)%��!����)4�(()?�4�-!#�*�&#�#���/�&���8.�%��zal-i zer

4���� ��!(#�!#� *�&#�K� q$)�5��x� !�*��#�#� �!&#'#��)!�%(�!�%;�>/�3�*�4)���� %)8�"!)�&�'��&�')%�

*.94�!�%���L)1I��)�%�$���**�-3��)8��&)�q>�x�1)���"/%!/�&6�)"����3%/3�4)’de (SPL)

bulunur. 1521-��� (�%�3��&)� ��3%/3�4��&�� 3�$#%!����� *.94�&�� *."9.$�84.�� �.9*�9#�

��%�4#��&�*�� 6%�)*()�� +.*� L�%*!#&#%;� q�/!)�"��.1�� �ww`�� %. 30). Buradaki örnekte

=8)4��� >�4*�%�� �!)� �!�� ��%� Timurlu &6�)"��&)� 3�$#%!��"#-� %)8�"!)%��&)� 1)�

9.%(%)!)%��&)� 56%&='="=$� (�9!)")!)%�� �!)� ��-*�� ��%� &)4�-!)� �gerçekçi” ��%� 4�*!�-#"!��

�)(�"!)�"�-(�%;���=�&)�3�1/$/��/!/������3+)&)�4�-!#�*�&#�#��4��#�&��&/%���>�4*�%�?�

1 H. 802, 19b: XXVII/ 27-402 �)()��=$)%��)�8#%"��1)4���9)*��-!)�"�-�8=8!=��=4=*�")�&�!?�+)1%)?�9)-*�%?���-�6%(=8=?�+)��)%�q�$6�&)%�1996: 96).

151

*�&#� 1)� �!�� ��%���� *�%-#8#�&�&#%;� Nevâyî her zamanki gibi kahverengi elbisesi, elinde

��8(.�/� 1)��)4�$� 8�*�!#� �!)� �)(�"!)�"�-(�%. `j|�� (�%�3!�� �8L�3���&����L)1�� �/!(��#���3�

����8� &6�)"��&)� 4�9#!"#-� ��%� &�')%� ��%� 6%�)*()� q>�� �&&;� �|w|x� �8)� *."9.$�84.��

()*%�%!��"#-(#%;�

�!I� �I%� �)1J4I����, Nizamî’nin Mahzenü’l-Esrâr �&!#� ")8�)1�8��)� 64*=�)%)*� 4�$&#'#�

Hayretü’l-Ebrâr�&�� �3!J*I� *.�/!�%� =$)%��)� 4�$#!"#-� *#8�� 3�*J4)!)%?� 8.�%�8#�&�� &��

+#*�%#!�<�*�&)%8!)%�����!�(#!&#'#��)4�(!)%��/!/�"�*(�&#%;��$)!!�*!)�&.'/�)&)��4�(#�&��+.*�

8)1�!)���/�(=%&)��")8�)1�!)%?�3=*="&�%#��56%)1!)%�?��&�!)(?�&.'%/!/*?�4�%&#"8)1)%!�*�1)�

vefa gibi ahlâkî &)')%!)%�� .*/4/</4�� 1)%")4�� �"�+!�r. Nevâyî, Hayretü’l-Ebrâr

mesnevisinde yer alan bu hikâye8��&)?� (#9*#� *)�&��&)�� 6�<)*�� 1)� 8.�%�*�� -��%!)%���

4�9(#'#� 5���� �&�!)(!�� 3=*="&�%� *�1%�"#��� &�**�(� +)*")*� �8()%;� Nitekim hikâyenin

8.�/�&�*�� �)4�(!)%&)� �&�!)(!�� -�3#�� 4�-!#� *�&#�#� $)�5��� )4!)&�'�?� +=�*=� Nevâyî’nin

�&�!)(����.%(�4��*.4&/'/�/�1)�5�"#��4.*�.!&/'/�/��)!�%(�%;�

>/�3�*�4)�����)�$)%�6%�)'�?�"�%� =8%)1��)3!)1������q6;�`��jx�Matlaü’l-Envar isimli

mesnevisinin 13. hikayesinde bulunur.1 �*�4)� �*�� -)*�!&)� %)8�"!)�"�-(�%;� >�%��<�8��

3=*="&�%#��&/!�*�&#�#��.'!/�/�1/%&/'/���2 1)�3=*="&�%#��&/!�*�&#���*)�&��3�4�(#�#�

()*!�L�)((�'����&#%3.

�4�#� -)*�!&)?� )&)��4�(� 1)� (�%�3�� *.�/!/� )8)%!)%&)� &)� �)�$)%� 3�*J4)!)%� %)8�"!)�"�-(�%;�

Nizami’nin Mahzenü’l-Esrâr �&!#� ")8�)1�8��&)*�� ��/!(��� �)�<)%� 1)� 4�-!#� *�&#�K�

hikâyesi4?� $�!�"� 9�&�-�3� �!)� ��3�&K� 3�*J4)8�?� �<#� ��%"���� Hamse’sindeki Sultan

1 =*="&�%�&#-�%#&���1!��#%*)�?�&/!���%�*�&#�#��.'!/�&��)*��!)%�����+�!")8����8)4%)&)%*)��8#<�*�3�1�&���&.!�4#� /4*/4�� &�!�%;� =*="&�%?� /$�*(��� +.</'/� */-� $���)&�9� .*!�%#�#� L#%!�(#%;� �*!�%#�#� �/!"�*� �+����!)%!)&�'��&)?�+.</'/�1/%&/'/�/�56%=%;�>=4=*���%�-�-*#�!#*!��&/&�'#�#�#8#%#%�1)�9�%"�'#�#��'$#���56(=%=%;��'!/�/��1/%/!&/'/�/�&/4���&/!�*�&#���<#4!��L)%4�&�)&)%)*�3#$!��4��!�%#���5)!�%;� =*="&�%��(#�&����(!�%;�>�%�+���*�q(���*x�1)���%�*#!#+� �8()%;�U���'#�� �+����3�$��)� �!)��'$#���*�&�%�&.!&/%/%;��/!�*�&#���.'!unun3�4�(#��+���*)L�%)(�.!�%�*�4��*)�&��<��#�#�4��&���<#8#�#�/�/("�8#��+����!(#��()*!�L�)&)%;���&#�?�3=*="&�%#��6!="=�=�� .'!/�/� 5)%�� 5)(�%")4)<)'���?� �/� .!�4#�� &�� ��%� *�$�� .!&/'/�/� *��/!� )&)%� 1)� &�1�8#�&���1�$5)+�9�9�%�4#��!#%;��&�!)(�4)%�����/!/%�q>%)�&�2003: 3).2 TSMK H. 798, 38a, SB, 187, 26a (Brend 2003: 284-306).3 Rampur Raza Kütüphanesi, Persian 4101, TSMK H. 1008, 358a, Bakü Bilimler Akademisi, M-287/ 27109, 31b, SB, 187, 26b, NYMM 13.228.26 (Brend 2003: 284-306).4 >/�6%�)*!)%&)����$#!�%#?��(��)(ersburg Hermitage Müzesi, VR-100, y.19a, TSMK R. 862, y.21b, TSMK H. 773, y.17a, CBL, P.137, y.11b, NYMM, 13.228.9, y.8a, TSMK H. 761, y.13a, TSMK H. 762, y.12a, ����� ;�`ww�?�4;`��?������>;�`�{?�4;`��;�4�9%�*!�%&��56%=!=%�qU�'"���`||���```-115).

152

�)!�*-�3� �!)� 4�-!#� *�&#�� 3�*J4)8�1?� �.*"���#�� Hünername’sindeki “Çelebi Sultan

�)3")&� �!)���!� +�!��!�%#� �3��%�)&)�� 4�-!#�*�&#�K�3�*J4)8�2 ?� ����/��� �!)� 4�-!#�*�&#�K�

hikâyesi3 hükümdar ile adalet �8()4)��3�!*��%�8#�&�*����'#�*/11)(!)�&�%")8�� �+#8#�&���

()%<�3� )&�!"�-� .!"�!#&#%. �.!�4#8#4!�� &�� L�%*!#� -��%!)%� (�%�L#�&��� 4�$#!��� �/� (�%$�

hikâye!)%?� L�%*!#� ")%*)$!)%&)*�� ��**�-!�%#�� %)8�"!)")� 9%.5%�"!�%#�&�� &�� 6�)"!�� 4)%�

(/("/-(/% qU�'"�� 1993: 87-116; Robinson 1993: 10).

IV. 2. 1. 2. Bahram Gur ile Yoksul Çiftçi4

Hayretü’l-Ebrâr ")8�)1�8��&)�?��j�;�4�9%�*(��<��!��&#%#!���&�')%�%)8�"?�

<)������� ��� ��.��'�#��� ��).�� �jU�� "��"� ����� ������ ����.� ������� ��� ���#���

�����'���� � ��U������� ����#�#��� "�'����� .#������� ���'���� … q>)3%�"�#�� -�%�9�

8�%3.-!/'/�&�����3(#�#��56$=�/4*/4��")4!� )&��<)�")"!)*)(���.!� 8)!&)��4#*#!"�8#� 1)�

"�$!/"!�%#��L)%4�&#4!��/4��#9�5)%)*)���4�9"�8#x

��-!#*!#��6!="&)�4)%��!�����3�>�3%�"5 ile yoksul çiftçinin hikayesidir. (Res. 76) Av ve

)'!)�<)� &=-*=�=� ��%� 3=*="&�%� .!�%�*� (��#���� >�3%�"�#�?� 4��)� �1�� +#*(#'#� ��%� 5=��

%�8(!�&#'#�4.*8/!�*64!=� �3�*�4)����*.�/8/�/�.!/-(/%/%;6 �)8�"&)�>�3%�"�Q/%���-#�&��

&�!�"!�� (�<#� �!)� */!=�)���� 4��#�&�*�� �'�<#�� �!(#�&�� ��'&�-� */%"/-� &��!)�mektedir.

�)8"��� �/!/�&/'/� 8�4L�&�*�� ")(�)� 56%)� �*-�"� 1�*(�&�%;� ��!)8�4!)� ��%!�*()� 4�-�4���

yoksul köylü, elinde su testisi ve kuru ekmekle Bahram’a hizmet eder. Köylünün evi

")(�)� 56%)� 4#*#*� &6*=*?� 1�%��)� 1)� &�"#� &�� */-!�%�� 4/1�&#%;� �)8�"&)� �!(#�� 4�!&#$!#�

56*4=$=�&)���%�*/-�/+�%*)���)(�"!)��%;�1���)(%�L#�*/%/�.(!�%!��+)1%�!�&�%;�U�L(+���)&)��

bu denli 4.*8/!�.!&/'/�/�8.%���>�3%�"��?���3�#���&�"!�%#�#��1)%&�'��$�%�%!�%#���!�(#%�

1)� &)'�%")������ 8/4/�/�� *)8�!")8�� �!)� (�%!�&�� +�!#-�"�$� &/%/"�� 5)!&�'���?� +�+)*� 1e

�'�+!�%#�#��*/%/&/'/�/?�=%=���!�"�&#'#�#�864!)%;�>/�/��=$)%��)���3�3=*="&�%!#'#�&���

1 BL Add. 18113, 85a (Robinson 1993: 10).2 ����� ;�`j��?�`�`��qU�'"���`||���``{x;3 ����� ;�`j��?�`j���qU�'"���`||���``{x;4 H. 802, 45b: LIX/ 5-295 Bahram Gur, `j;���8����3=*="&�%#&#%;��;���$&5�%&����.'!/&/%;���w��!)������%�8#�&��3=*="�8=%"=-(=%;��%��� )&)��4�(� 1)� 8���(#�&�� 9.9=!)%� ��%� 3=*="&�%� .!��� >�3%�"��� �Q/%K� q4����� )-)'�x� !�*��#� �1��&=-*=�!='=�&)�� 1)� 8)%(� *�%�*()%��&)�� &.!�4#� 1)%�!"�-(�%;� >�3%�"� Q/%�/�� 3�*�4)!)%�� ��-(�� W�%&)18���)3��")8�?���$�"������� )L(��)4*)%��?�"�%� =8%)1���� �-(�>)3�-(���1)� �(�L������ )L(���3$�%�#��.!"�*�=$)%)� ��%� +.*� ")8�)1�4)� *.�/� .!"/-(/%;� �=$�*� 1)� )'!)�<)4)� 8.�� &)%)<)� &=-*=�� .!��� >�3%�"�#��%�1�4)(!)%)� 56%)� 6!="=� &)?� 4����� )-)'���� *.1�!�%*)�� "�'�%��#�� �+��&)� *�4�.!"�8#4!�� 5)%+)*!)-"�-(�%�(Klima 1989, III: 518; Hanaway 1989: 519). 6 Öykünün tümünün özeti için bkz. Ekler I. s. 246

153

/(��#9?� �&�"!�%#��� 8/� 1)%�!")8�� �+��� �%*!�%#�� 4�9#!"�8#�#� �/4/%/%;� �)8�"&)� &)�

&)'�%")�&)���*��4.!�8/��*(#'#?�5)+(�'��4)%&)*��+�+)*�1)��'�+!�%#�4)-�!!)�&�%&�'��56%=!=%;�

Nevâyî �/� 3�*�4)4�� ��!�((#*(��� 8.�%�?� =8)4��� >�4*�%�� $�"��#�&�� 3�!*#�� �/� (=%&)��

.!�4!�%� 4�-�"�&#'#�#?� �/� 4=$&)�� &)� -�3#�� �&�!)(��&)�� 1)� 46�)(�"��&)�� ")"�/��

*�!&#*!�%#�#���!�(#%;�>/�/��&)1�"#��+���&/��)&)%;�

�;��;�`;��;�W)%3�&��!)�Q=!��%�#���-%)(��)<!�8�1

(�)�#�$������ ")8�)1�8��&)�4)%��!���{{�;�4�9%�*(��<��!��&#%#!���3�*�4)?

<�)��� ������ ���� ���� ���� �.��� ����."�� '����� ��#���� �^���#�� ����� ���� � '$��

�����'������^���'$�-�")�������&�'����^���#��)�����(�)�#�����0$�-nârî kasr meyli

������… (Bahar %=$5�%#�#���)L)8�4!)�!�!)��()-����4�%�(#9�5.�<��9)%&)8�����+(#'#�&���)!*��

!�!)� 1)� 5=!� 4�9%�*!�%#�#� +)")���� 5=!4���*!�%#� ��-#��� 8�+(#'#�&�� �*���#�� W)%3�&� �!)�

Gül-�J%#��*�8%#���")4!�x

��-!#*!#��6!="&)&�%2. W)%3�&?�*)�&�8�� �+�����3�%�")18�"�����4�-��&#'#�4)%&)�4�9(#%#!���

*6-*()?� Q=!��%� �!)� ��%!�*() �-%)(� ")<!�8��&)� (�81�%� )&�!�%� (Res. 78). >�-#�&�� 8�%#'#� �!)�

��'&�-� */%"/-� W)%3�&��� Q=!��%� *J8)� �+��&)� �+*�� 8/��%;� �)(��&)� 5=�)-��� 9�%!�&#'#?�

*/-!�%#�� <#1#!&�-(#'#?� ")41)!)%&)�� !�".�� 1)� 9.%(�*�!#�?� �+)<)*!)%&)�� -�%��#�� �*%�"�

)&�!&�'�?� -�%*#� 1)� (=%*=!)%��� 864!)�&�'�?� ��8��&�� 5�"� 1)� 8#*#�(#� �#%�*"�4��� �)-)!�� ��%�

�-%)(� ")<!�8�� �)(�"�� 1�%&#%;� �!(#�� 4�!&#$!#� 56*4=$=�)� /$����� ��3�%� &�!!#� �'�+!�%?�

3�$")(!�!)%��� 5)(�%&�'�� 9.%(�*�!� (���*!�%#?� 8�*�!)%��� � 8/�&/'/� -�%�9!�%� 1) 8.!� *6-)&)*��

"=$�84)�!)%� &.'%/&��� ")(��&)� ��!�(#!&#'#� 5���� �)(�"!)�"�-(�%;� �)(�)� 56%)� W)%3�&� �/�

*�8#%&�� =+� �4� �.4/�<�� *�!�%�*� $)1*� 1)� 8)L�� )4!)"�-(�%;� ��3�)� (�9�*� ��%� �-%)(� ")<!�8��

�)(�"�&�%;���**�-�%)8�"��+����4%#!����.-!/'/��=$)%��&)*���)4�(!)%��%)8�"!)"�-(�%;3

�;��;�`;���;�W)%3�&�#�� #$#%�#���4�%)(�(")8�4

75a. yapraktaki resimde,

1 H. 802, 66a: XVII/ 88-101.2 �4*=�=��(�"�"#��+����*$;�*!)%��;�8;���{3 �)8"����!(#�&�*���)4�(!)%&)�$)1*�1)�8)L���+��&)�5)+)��=+��4#��8.�/�&��4�9%�*!�%#��&6*=!")8�?��%&#�&���*�%�4�'"�4����-!�4#9�*#-#��5)!")8����!�(#!"#-(#%;�4 H. 802, 75a: XXIV/ 10-25.

154

(�)�#%���� �����.� .�'�� .�������� �^��'�� ���� ��'���� )����-&� ^&�� .�'���#�������������

merg-zâr-�� �)#��#�� �U�� �$����.�#��� ��-��U� ���'���²qW)%3�&�#�� �.*%�(� &�'#�#�

(#!8#"#�#� �+"�*� �+��� �$")&�9� 3�41��� 5���� +)-")� )(%�L#�&�*�� 4)-�!�*()� #$#%� �!)�

*.�/-"�8#�&���&.!�4#�5)�+!)-")8�?�L)%�3!�"�8#x

��-!#*!#� �6!="&)*�� 3�*�4)� <��!��&#%#!#%1;� �)8�"&)� W)%3�&�#�?� #$#%�#�2 nasihatlerini

&��!)&�'������)(�"!)�"�-(�%;(Res. 108) Resmi��=$)%��&)*���)4�(!)%&)�&)��)!�%(�!&�'��5����

W)%3�&?� �.*%�(� ��'#���� 5)!�%?� �(#�#� ��'!�%� 1)� 8/� �+��&)� q&)%)&)x� 5/8=!� �!&#*(��� 8.�%��

4)-�!� )!��8)3 5�4)�� �3(�4�%� #$#%�#� 56%=%?� �)-)!)��%;� ��4)(���� ��!�((#*(��� 8.�%�� #$#%�#�

&��!)%;� ��!�3!��"#-(#%� +=�*=� (#!8#"!#� 1�&�&)�� 5)+")&)�� 3�8�%�� 1�%�"�4�<�'#�#� ��!�%;�

#$#%��8)�W)%3�&����/�/���8#!���-�%�<�'#�#���!�(#%;���**�-?�W)%3�&�#�� #$#%�#��/!"�8#4!��

%�3�(!�"�8#�#� 1)� #$#%�#�� &�� �/� �-��� ()3!�*)8���� ��!")8��&)�� &.!�4#� ()&�%5��!�'����

fig=%!)%��� 4=$!)%��)� 4��8#(#%;� �)*Jn �)4�(!)%&)*�� 5���� (�8�%!��"#-(#%;� �*�4)&)� .!�4#��

5)+(�'�� 4)%� �.*%�(� ��'#�&#%;� >/� 4=$&)����**�-� &�'#� �4%#�(#!#� �)(�"!)%;� (%�L� *�4�!�%!��

+)1%�!"�-?�&�'�*)+�!)%��1)��8!��!�%�*�4�!�%#���%�8#���4)%!)-(�%�!"�-(�%;

�;��;�`;�j;���%������W)%3�&�#���4�%)(�4

86b. yapraktaki resimde,

(�)�#%���� .�&��� .�&���������������������� .�'���'��'�����������'�����#����������

�&�.���� � �"��&� .�'#��� ."�"%� ���'��� #��� ��� ��)-�� belâser-��.�'�� ��.���²qW)%3�&#��

��!(�8#�#��(�-#�9�%+��9�%+��)(")8�4!)�(�'���'%#���*�1�*�1�8�!&#'#�8)8����%������&/4"�8#�1)�

5=�)-���(�'&���&.'/-/�5����.���-��)!�8#�1�*(��)�4)(�-")8�x

��-!#*!#� �6!="&)� 4)%� �!��?� >I8=(��� ��'#��&�5 ��%������ W)%3�&�#� $�4�%)(� )(")8�� *.�/8/�

<��!��&#%#!#%6 (Res. 109). ��%��� ��-#�&��&�!�"!�� (�<#4!�� �(#�Q=%58�%�#�� =$)%��&)� 56rülür.

1 �4*=�=��(�"�"#��+����*$;�*!)%��;�8;����2 #$#%?�%�1�4)(!)%)�56%)�6!="8=$!=*�8/4/�/��+)%)*�q��-#�3�4�(x�3�4�((��*�!"�4#���-�%#9�&�%&��*�!��!�%#��4�%&#"#���*.-(/'/�������#!���*/(8�!���%�*�-��.!�%�*�(��#�#%; Özellikle Kuran’da Kehf suresindeki hikayesi �!)�()**)�1)�(�8�11/L�)&)��4�(#�&����%�+.*�8)"�.!=�4=*!)�"�-(�%�q�6*)!��www���{`-62).3 �I1J��-��%��&)� #$#%�#��4=*!)�&�'��8�"5)!)%&)����%��&)���4)-�!�%)�*K(�%;�>/�4=$&)���8!�"�(�81�%�8���(#�&�� #$#%�5)�)!!�*!) 4)-�!�)!��8)!)%��+��&)��)(�"!)��%;�4 H. 802, 86b: XXXI/ 91-106.5 >I8=(��� ��'#?� W)%3�&�#�� 8)15�!�8�� ��%��� �+��� �)%"��-�3� <�1�%#�&�� &)!&�'�� &�'&#%� q�)1)!!�.'!/� �� �www��110).6 �4*=�=��(�"�"#��+����*$;�*!)%��;�8;����

155

��4�!�%#�� =$)%��&)*�� W)%3�&?� ��-#�&�� 4�9%�*� ��+�"��&)*�� ��-!#'#, )!��&)� *�$"�8#1 ile

��%���)���*�%;��)(��&)?�W)%3�&�#�?���%������5=$)!!�'��&)��)(*�!)�)%)*�8/�4.!!�%#�#��+(#'#�

4)%&)*�� *�4�4�� .�/�� 3)4*)!���� &6�)"��� 3)4*)!(#%�-!�%#�&��� &�3�� �=4=*� ��%� 8anat ile

4�9(#'#� ��!�(#!#%;� !��&)*�� gürz �!)� 1/%/-/�&��?� (.9%�'#�� \��$�U� ��1� azametine

�=%=�&='=� �)!�%(�!�%;� ��**�-?� %)8�"&)� W)%3�&�#�� 3)4*)!(#%�-� 46�=�=� 1/%5/!�4�<�*� ��%�

�)(�"!)")��+��)�5�%")$;���3�)�8�&)���%���!�(#"!��1)%�!"�-?��4%#�(#!�%&���*�+#!"#-(#r.2

>/� 3�*�4)���?� � �8!�"� )&)��4�(#�&�� 8#*!#*!�� *.�/� )&�!&�'�� 56%=!=%;� � ��8��I

3=*="&�%!�%#�&��� � =8%)1-i Perviz’in (596-{��x� (�%�3�� *�-�!�'�� 1)� *�%�*()%�� )(%�L#�&��

6%=!)�� 3�*�4)!)%��?� $�"��!�� (�%�3�� 5)%+)*!�*!)%��&)�� 8#4%#!�%�*� &)8(��!�-(#%#!&#'#?�

)(%�L#�&�*��*�%�*()%!)%���&)���-!#���-#���&�')%�3�*�4)!)%)�*.�/�)&�!&�'��56%=!=%;� =8%)1�

�!)���%������3�*�4)8��&)�4)%��!����W)%3�&�*�%�*()%���+���&)�+)-�(!��*�4��*!�%��56%)?��/L)�

-)3%��&)*�� �1)%��*� *6-*=�=� 4�9��� 4����<#� ��%� -)3�%&)�� 5)!)�� "�"�%� ���(.8� �;�

Sinimma%�.!&/'/�6�)�8=%=!=%;�3

IV. 2. 1. 6. Mihin Banu ile W)%3�&�#���-%)(��)<!�8�

92b. yapraktaki resimde,

!�)��� <���� ���� �����%���� (�)�#��� �����-hârâ kemeri itegidin dâmen-gîr bolup visâl

�.����^��)��)�����#�.��"U���#��^����)���������U����.�)�����e hulleleri üzre meclis

tüzetmekleri ve on fende on sâhib-�������U�������&��-i kâmile alar ta’rîfidin…(Mihin

>��/��!)���%������W)%3�&�#��4%#!#*�(�-#�*)")%�����)()'��&)��-�*�4)(+��.!/9�*�1/-"�k için

atlas gökyüzünün hareminde dokuz perde içinde gizleyip ziyafet ipek ve cennet

)!��8)!)%�4!)�")<!�8�&=$)�!)")!)%��1)�.����!�"&)�.��3=�)%!��*#$�(�%�L��&)�²�x

��-!#*!#��6!="&)*�4 Ferhad ile Mihin Banu’nun �-%)(�")<!�8��<��!��&#%#!#%5. (Res. 110)

W)%3�&?� *)�&�8��)� ��3��� >��/� (�%�L#�&��� 3�$#%!����� $�4�L)(()?� 3�!#�#�� =$)%��)� ��'&�-�

1 �)(��&)� W)%3�&�#�� *�$"�8#?� 6�<)� balta, sonra keser .!�%�*�5)+")*()&�%;� �((����%������ (�-��3)4*)!����yaparken, bu keseri gürz’e benzetiliyor.2 Metinde belirtilen, Kasr-#���%���1)�(�-��.4/!"/-�(�81�%!)%��!)��!5�!���4%#�(#!#���!5�?� ;��|j?�||�;�4�9%�*(�*��%)8�"��+#*!��#%*)��1)%�!)<)*(�%;���3 ��%�3��*�4��*!�%&��W)%3�&�*�%�*()%���!)��!5�!��*)8�����!5�!)%��/!/�"�$;� �"&/!!�3��/8(�L�?����)%�?�����=!�W�*�3?���$1����5����(�%�3+��1)�<.'%�L4�<#!�%?�W)%3�&�#����%���)��-#*�.!&/'/�1)���-��(��-!)%��&)����!�&#'#�1)�(�-��-+�!�'��&)�8���(*J%�.!&/'/�*.�/8/�&a hem fikirdirler. 4 TSMK H. 802, 92b: XXXV/ 145-160.5 �4*=�=��(�"�"#��+����*$;�*!)%��;�8;����

156

*/%�%�*� .(/%"/-?� 8�*����� 3)�=$� 8/�&/'/� -�%��#� �!"�*(�&#%;� >�3+)&)*�� �/� �-%)(�

")<!�8��&)?�"=$�84)�!)%?�8�*�!)%�1)�3�$")(*�%!�%�$�4�L)(���$)�5���1)�)'!)�<)!��5)+(�'����

1/%5/!�%� ��+�"&)� �)(�"!)�"�-(�%;� ���#�&�� .(/%��� ��3��� >��/?� ��%�$&��� ��%in’in

5)!")8��)��$���1)%)<)*�1)� �*��8)15�!����%��%����56%=�<)���4#!�<�*(#%;��)(��&)��/��6!="�

��!�(#!"�8#��� %�'")�?� ��**�-� %)8�"&)� �4%#�(#!�%#� <��!��&#%"�"#-(#%;� ���)� ")(��&)�

5)+)��.��5=$)!�*#$#�?� �+��"=<)13)%!)%!)�&.!/�()98�!)%!)�$�4�L)()�5)!�9?�)(%�L��!�! ve inci

8�+"�!�%#?���%������W)%3�&�#��*�%-#8#���5)+�9�*�&)3�*�!&#%"�8#�1)� �+")8��56%8)!�.!�%�*�

�L�&)� )&�!")"�-(�%;� ��**�-?� &�3�� 5)�)!� ��%� ��!�(#"!�� �+*�� -�-)!)%���� (�-#4��� 1)� 8/����

3�$")(*�%!�%#��)(�"!)")4�� ()%<�3�)("�-(�%;�W)%3�&��!)���3���>��/��/�1 ��-#�&��.�!�%#��

8.4!/!/'/�/�*��#(!�%<�8#���&�!�"!��(�+?�3�$")(*�%!�%&���8)�8�%#*�1)�+)-�(!��(�9()���-!#*!�%�

görülür.

�;��;�`;��;� =8%)1����W)%3�&�#���*�!�("�8#2

99a. yapraktaki resimde,

$����"�'����������� .$&$��#��#�����������"�'��� �'��'����\��������"�'����

��� #��� "��� �'��'�� ���%����� #��'�� ���'��� � ^���'���� (�)�#� .�&��

����"�^�#��²q =8%)1����*/%5��#�4��#�<��&)1%��&)�4��)���%�*/%5���+)1�%")8��1)�%")���

*/%5��#�#��*�!)�&/1�%#�5���� =8%)1�4�9(#'#�*�!)����&)1%��)�5�%")8��1)�.%&/�/��W)%3�&#�

(�-#�#��*.%*/8/�&���²x

��-!#*!#��6!="&)*�� =8%)1����W)%3�&�#�)8�%��!"�8#� 8�3�)8��<��!��&#%#!"#-(#%3 (Res. 74).

�)8�"&)�3�*�4)����=+��4%#��6!="=��)(�"!)�"�-(�%;��%*��9!��&��%")��*�!)8��56%=!=%;�

��!)���� 6�=�&)� 3�!)4!)� ��4#!(#!��� W)%3�&?� =8%)1���� �8*)%!)%� (�%�L#�&��� )!� 1)�

�4�*!�%#�&��� ��'!���%�*� *�%�%5J3�� 56(=%=!")*()&�%;� ��&)*�� �8*)%?� W)%3�&�#�� &�'!�%#�

&)!&�'��*�$"�8#�#�."$/�&��(�-#%;��.!�=8(�*6-)&)��8)�W)%3�&�#?�*�!)4��8�1/�/%*)��)(*�8�$�

3�!)� 5)(�%")8�� �+��� =8%)1� (�%�L#�&��� 56%)1!)�&�%�!)�� ")<�/�� q�-*#�&��� &)!�%"�-x�

*#!#'#���5�%"�-��&�"�56%=!=%;�W)%3�&�#���4#!(#<#��!�+�8)%9(�'��+�+)*!)�)(*�8�$�3�!)�5)(�%)��

�/��&�"?�W)%3�&�#��)��4�*#���%*�&�-#���9/%�(�%�L#�&�����-#�(�-!��)$�!)%)*�6!&=%=!=%*)��

�)(�"!)��%;� ��9/%� ()9)���� �%&#�&��?� )!!)%�� =$)%��&)� *�!&#%&#'#� *�4�� 9�%+�8#�#� �&�"#��

1 ��%��� �!)� ��3��� >��/��/�� 56%8)!!)-(�%�!")8�� L�%*!#� .!"�&#'#�&��� *�"�� 4�4#"!�%&�� �/� 8�3�)� ��%��� �!)�W)%3�&�#���-%)(�")<!�8��.!�%�*�5)+)%;2 TSMK H. 802, 99a: XL/ 96-107. 3 �4*=�=��(�"�"#��+����*$;�*!)%��;�8;����

157

*��!�%��+��&)�*�!�����-#����("�*(�&#%;��)8�"&)��)(�"!)�)��8.���6!="��8)�%)8"���&�')%�

4�%#8#�#�*�9!�%;� =*="&�%�1)� �!)%��5)!)���8*)%!)%���+�&#%!�%#�#���/!/�&/'/��/�*#8#"&�?�

��'&�-� */%"/-� .(/%��� =8%)1?� �*�� �8*)%��� 5)(�%&�'�� 3��)%�� &��!)%;� �8*)%!)%� W)%3�&�#��

(/(8�*� )&�!&�'���� 3)"� )!� *.!� 3�%)*)(!)%�4!)� ��!�("�*(�� 3)"� &)� ()9)���� 5)%�8���� �-�%)(�

)(")*()&�%;� U�&#%!�%&�� �/!/���� &�')%� �8*)%!)%&)� .!�4#�� 3)4)<��#�#� ��%!�*()� 9�4!�-#%�

��+�"&)� 568()%�!�%;� =8%)1���� 4��#�&�*�� ��%� .*+/� 1)� 3�$")(*�%� �!)� +�&#%!�%#�� �%�8#�&��

&/%��� &�')%� L�5=%� 3�%�<��&)*�!)%��� ��-!#'#� �)4�$� 8�%#*(#%;� W)%3�&�#�� ��-!#'#� �8)� 4)%)�

&=-"=-(=%;�

�)(��&)� .%&/� *�%�%5J3#�&�*�� �8*)%!)%��� W)%3�&�#�� (/(8�*� )&�!&�'�� 3��)%���� �!"�8#�

=$)%��)?�*�"�!)%�����W)%3�&�#�*#!#+(���5)+�%")*��8()&�'�?�*�"�!)%�������-#�#�561&)8��&)��

�4#%"�*� �8()&�'�� ��!�(#!#%;� ��%� �3")&� ���� �8*)�&)%?� �/� ��#� +�&#%!�%#�#�� 6�=�&)�

��%��%!)%�4!)� 3�%�%)(!)� *.�/-��� �8*)%!)%��� "�"�*� 1)� 3�%)*)(!)%��)� 4��8#("#-(#%;� ���)�

")(��&)���9/%�W)%3�&�#�<��8#$�4)%&)�4�(�%*)��56%=�<)�.�/ 6!&=�$���)&�9?�3�!)*�%��&�"#�

6!&=%")*� �+��� 4��#��� 4�*!�-(#'#� ��!�(#!#%;� �*�4)���� �/� �6!="=� &)� ��**�-� (�%�L#�&���

<��!��&#%#!"#-?���9/%��&�"#�6!&=%=%*)���)(�"!)�"�-(�%;���%��3")&������8*)�&)%�burada

W)%3�&�#��)8�%�)&�!")�3�*�4)8����"="*=��.!&/'/�*�&�%�+.*��4%#�(#4!��1)%")*� �8()&�'��

56$!)��%;��**�-?�*�(�9� %)8�"!)")� 46�()"!)%���%�8#�&����&�%�.!�%�*�56%=!)���4�#�.!�4#��

L�%*!#���!�%#�#��4�#�%)8�"8)!�")*J�#���+��&)��)(�"!)4)%)*�6$5=����%��*.�.5%�L�*�4.%/"�

.%(�4��*.4"/-(/%;

�;��;�`;��;�W)%3�&��!)���-!#���&#�1

111a. yapraktaki resimde,

Zâl-�������������(�)�#-�$&-i hûn-hâreniñ tiyg-��U������.�U��.���(�)�#���.�����'�U�

�.���� #�'��� ve (�)�%���� �j���� )����� "��#� �$���#��� ���� ���'���� � ��� ����

���&����'�#��� ���)����'��… q �!)*J%� 4�-!#�#�� �)!*��W)%3�&#�öldüren kan dökücünün

*#!#<#�#�� &�!���� *)8*��!)-(�%�9� W)%3�&�#�� 6!&=%=!")8���� *�%#-(#%"�8#� 1)²� 1)� W)%3�&�#��

6"=%��(#�1=</(�"=!*=�&)���4%#!"�8#�1)�.��4%#!#*�9)%�-��!#'#�&���)<)!��(#��²�x

��-!#*!#� �6!="!)%&)� �/!/���� 4�-!#� *�&#�#�� W)%3�&�#� *��&#%�%�*� 6!="=�)� 8)�)9� .!"�8#�

sahnesi can!��&#%#!"#-(#%1 (Res. 111). �)8�"&)?� =8%)1���� W)%3�&�#� *��&#%"�8#� �+���

1 TSMK H. 802, 111a: XLVIII/ 75-85; XLIX/ 1-5.

158

56%)1!)�&�%&�'��4�-!#�*�&#�?�&�'��W)%3�&�#��4��#���5)!�9�+6")!)%)*�.�/�!��*.�/-/%*)��

�)(�"!)�"�-(�%;���&#��W)%3�&��?�%")��&)�5=1)���+��&)�4�-�%*)�� =8%)1���?�.rdusuyla

*�!)4��*/-�((#'#�#?� ��<�*� =8%)1� �!)���3���>��/��/����!�-�%�*�3)%�5=�� �+*��")<!�8!)%��

*/%&/*!�%#�#?� 3)%*)8��� 3/$/%/�/�� *�+(#'#�#?� ��%������ &)� =8%)1�!)� )1!)�")")*� �+���

<��#���*#4&#'#�#���!�(#%;�

W)%3�&� -�-*#�!#*!�� �*�� )!���� 4/*�%#� &.'%/� �+"#-� ��!�(#!��!�%#� &��!)")*()&�%;� � ��'!#*�

�!��&�� <)4!��!�%� 1)� &�'� *)+�!)%�� 56%=!=%;� �)(��&)� W)%3�&?� 4�-!#� *�&#��� ��4)(����� <���

�!"�*8�� �/�/� ��-�%&#'#�#� 1)� .�/� 4�!�#$� �#%�*"�8#�#� 864!)4�9� �3� +)*)%)*� *)�&����

*�4�!�%&����-�'#��(�%;���**�-?��/�8�4L�&��4)%��!���")(��&) ��!�(#!���W)%3�&�#��*)�&����

*�4�!�%&��� �("�� 8�3�)8�� 4)%��)� � 4�-!#� *�&#�#� &��!)&�'�� 8�3�)4�� %)8")("�-(�%;� %*)��

6%�)*!)%&)�� ��%��&)� 3�*�4)?� =8!/9� L�%*!�%#� ��%� 4���� �)�$)%� ��+�"&)� <��!��&#%#!"#-(#%2.

��-!#� *�&#�� 4��)� +6")!"�-?� W)%3�&��� /4&/%&/'/� 3�*�4)4�� ��!�(#%*)�� W)%3�&� �8)�

&/4&/*!�%#� *�%-#8#�&�� )!!)%���� �*�� 4���� �+"#-?� 8�%8#!"#-� ��%� 1�$�4)(()� �)(�"!)�"�-(�%;�

Resmin üzerinde,

0���U�'�������#����#�������)��

Ölüg tendin ni istersin yana hay

5j�$���������^�#���.��'�����#�

!����jU���)�.��'�����'�����#��3

�)4�(!)%�� �/!/�/%;� ���)� W)%3�&�#�� �%*�8#�&�� %)8")&�!)�� &�'� *)+�8�� &)� �/%�&�� 56%=!=%;�

��!�#$� 3)%� $�"��� 4��#�&�� �/!/���� *�$"�� 1)� �-� �!)(!)%�?� ;� �w�� ```�;� 4�9%�*(�*��

%)8�"&)��)(�"!)�")"�-(�%;�

�;��;�`;�|;�W)%3�&��!)���%�������!="=4

117a. yapraktaki resimde,

5"��&��� &����-'��� �%����'�� ������ ���� �"�'���#��� ^����'��#�� �)��� ����#� �������

U�����^����'��… ve �����%����(�)�#���&��#���������'����!�)���<����#�'�����-&�����

�����²qQ=�)-�� -�L�*� %)�5�� 4�-�4#-!�%�� 8�!#9� L)!)*� */%5��#�&���+#*�%&#'#�&�� �/!/(� 5����

1 �4*=�=��(�"�"#��+����*$;�*!)%��;�8;���|2 Oxford, Bodleian Library, Eliot 408, 66a, Herat , 1485 3 ')%�3)&)L���<����!"�*8���!&#�?�(�"�"��6!=�()�&)� �)��8()%8���4��)�1�3´�Q6�=!�*��#�#��+")4)�&.4�-�"&����)���*)�&��8#*#�(#"��+��&)��#%�*�-�"&�;4 TSMK H. 802, 117b: LI/ 135-150; LII/ 1-2.

159

öm%=�� �+#!"�8#� � � 1)���%������W)%3�&��-*#�&�� <��� 1)%")8�4!)���3��� >��/��/��&�� <��#�

(�(!#�*#!#9²x

��-!#*!#��6!="&)�4)%��!���W)%3�&�#��6!="=4!)�4#*#!�����%������*)�&����6ldürmesi sahnesi

<��!��&#%#!#%1. �)8�"&)���-#�&��(�<#4!����%��?�W)%3�&�#��(��/(/�=$)%��&)�<an verir. Mihin

>��/�&���3)!�!!�*��8()&�*()��8.�%��*6-*=���+��&)*��.&�4��W)%3�&�#��4��#���5�%)����%��?�

5=!�4���*!#�8)15�!�8����/4/&/'/�/�56%=�<)�.���4�(�*��%*�&�-#�.!"�*��8()%��1)�4=$�4=$)�

."/$� ."/$�� *.4/9� */<�*!�-�%�*� /4*/4�� &�!�%;2 Bu sayfada yer alan metnin son

�)4�(!)%��&)?� �/� )1��� "�()"� )1�� .!&/'/?� .&�4�� 5�%)�!)%��� �'#(!�%� 4�*(#*!�%#� ��!�(#!#%;�

W)%3�&�#�� (��utu üz)%��&)� <��� 1)%)�� ��%����� 1)� .�!�%#�� 6!=!)%��)� �'!�4��� *�&#�!�%#�

betimler*)�� ��%� �3")&� ���� �8*)�&)%� �/� �)4�(!)%&)�� 4.!�� +#*"#-� .!���!�%;� ��&#�lar

*)&)%!)� ��-6%(=!)%���� +#*�%"#-!�%?� 8�+!�%#�#� 4.!�%�*� 1)� )!��8)!)%���� 4#%(�%�*� �<#!�%#�#�

568()%�%!)%;��.!&�*����3���>��/?�*)&)%��&)���4�*(��&/%�"�$���%���+�"&)�4)%)�4#'#!"#-?�

&�')%!)%��.�/�()8)!!��)&)%*)���)(�"!)�"�-(�%;�

IV. 2. 1. 10. Leyla ile Mecnun�/��Q=!�>�3+)8��&)�>/!/-"�8#3

134a. yapraktaki resim,  ����$�!���� mesnevisinde yer alan ,

<�)�������&����������������������$�������������^��'������".���#����)���

�$&����#�� ��)U�� ��)U�� .$&��� … (Bahar hizmetlisinin nefes nefes esen rüzgârlar

=L!)")8�4!)�!�!)����+#%�8#�#��4&#�!�((#'#�&��1)��/!/(�3.**���$#�������&=-")8�²�x

��-!#*!#� �6!="&)*�� � �)4!�� �!)� �)<�/��/�� �/!/-"�8#� 8�3�)8���� <��!��&#%#%4. (Res. 77)

Q=!� ��3+)8��)� 5�%)�� �)4!�?� &�*)�� �+��&)� ��!)4)�� �=!�=!=� q��48x� 56%=%;� Q�"!#� ��48�

yak�8#�#� 5=!� 5���� 9�%+�!�"#-?� ��!)4)%)*� �'!�%*)�� �)4!�� 4)(�-�%;�Q6�!=�&)� #$&#%��#� .!���

��48�.�/�56%=�<)���4#!#%;��)8�"&)��)4!���)<�/��/��*�%-#8#�&���4�*(��&/%/%;�>�%�)!�4!)�

56'8=�=�(/(�%;��)<�/���8)�."$/�&�*��-�!#���8�%#!"#-��<#��+��&)��)4!��4����*"�*(�&#%;�

N�**�-���3+)4��+�+)*!)%!)�8=8!)"�-(�%;���'�=8(�*6-)&)���8�"�*!#�*=+=*���%�*�")%�4)5,

�!(#�&�� &�� *=+=*� ��%� 3�1/$� 56%=!=%;� �.!� �!(� *6-)&)� �8)� �*�� ��8�"�*!#� L#8*�4)!�� ��%�

1 �4*=�=��(�"�"#��+����*$;�*!)%��;�8;���|2 �)(��&)*���/4*/&���*�8#(�6!="&=%;�3 TSMK H. 802, 134a: XII/ 862-893.4 Ö4*=�=��(�"�"#��+����*$;�*!)%��;�8;��jw5 Prof. Dr. Nurhan Atasoy, ���)^�� [������� 5$�.$�$�#� <�)^� � ?�^� �&!#� *�(��#�&�� 4/*�%#&����38)&�!)��"�"�%��4�9#��+����*=+=*���%�*/!)�*6-*=K�(��#"!�"�8#�4�9"#-(#%;�>�3+)�*6-*!)%����?�+)1%)&)*��"��$�%��#��&�3���4� �$!)�)��!")8���+���)��/45/��4)%�8)+�!)%)*�*.�/!&/'/�/�1)�$)"��&)����%*�+���8�"�*�4=*8)!(�!&�'�����)!�%(�%�q�(�8.4��ww�����x;��

160

3�1/$&��� 8/!�%� L#-*#%#%;� � �*�� 3�1/$/� ��'!�4��� *=+=*� ��%� � &)%)� 56%=!=%;� ��48�#��

mektepteki betimi haricinde Mecnun olmadan önceki halini gösteren sahnelere pek

rastlanmaz.

�;��;�`;�``;��)4!���!)��)1L)!��������!)!)%�������1�-#1

145b. yapraktaki resimde,

���%����  ���� ')���� !����� ���#�� �����'� .��.��� $^$�� ')�� #��� �jU��� ��U��

silkig�.��.��� �����.���'������'����������jU�')����"&�.��²q�)1L)!�����)4!���#��

<)13)%���� �)<�/��/�� ��<�� &�$�8��)� &�$")8�� �+��� "=<)13)%� 5���� 86$!)%�� ��$#"� &�$�8��)�

+)*�9��)4!��4#��(�8#���56�&)%")8��1)�.�/��86$�"=<)13)%����/L�!�4#9²x

��-!#*!#��6!="&)*���)1L)!����.%&/8/��!)��)4!���#��*���!)8�����8�1�-#�<��!��&#%#!"#-(#%2.

(Res. 112x� �)8�"&)� *��!#� ��%� 8�1�-� 8�3�)8�� 56%=!=%;� �)9)���� 5)%�8��&)� �8*)%!)%�

�.%�$��!�%� +�!"�*(�?� 8��<�*!�%#�#� (�-#"�*(�&#%;��)1L)!?� %)8"��� 8�'�=8(� *6-)8��&)� �!(#��

4�!&#$!#� $#%3#4!�� �(#�#�� =$)%��&)&�%;� �8*)%�� .��� +)(%3 (/("�*(�&#%;� �8*)%!)%�� �)4!���#��

*���!)8�����.$5/���/'%�("#-?� *.1�!�"�*(�&#%;�>)4�(!)%&)��)1L)!����.%&/8/�/��&�'#�8�L�

(/(/9?� 8�%3.-� &)1)!)%� 5���� *69=*� 8�+(#'#?� �<#"�8#$� �8*)%!)%��� *��� &6*")*� �+���

��%��%!)%��)�6L*)4!)�4)(�-")!)%�?��8*)%!)%�����3�%&��4�'���4�'"/%�5����&=-"��#��=$)%��)�

.*� 4�'&#%"�!�%#?� *#!#+!�� ��8��!�%#� 3)!�*� )((�*!)%�?� �!(#�&�*�� �)4�(!)%&)� ��8#!� *�� ()"�$!�*�

�+���8�+�*)8�!�%8)��8*)%!)%���&)�3�!*#�4.*�)(")*��+���*#!#+�+)*�9���-�*)8(�'�?�.*!�%#��*/-�

5���� /+/9� &=-"��#�� <��#�#� ()���&)�� �!&#'#?� 8�1�-� �%�+!�%#�#�� 3)%� (�%�L�� 6!&=%")*� �+���

*#1#!<#"�8�+"�!�%#���!�(#!"#-(#%;���**�-�8�3�)4��")(�)�/45/���)(�"!)"�-(�%;�

�*�4)!)%&)*�� 8�1�-� 8�3�)!)%����� )�� 6�)"!�� 6$)!!�'�?� 8�3�)4�� "="*=�� .!&/'/�<��

�4%#�(#!#�<��!��&#%"�*(#%;���$#!#�.!�%�*�.%(�*���%�*�!#���56%)���!�(#!���8�1�-�8�3�)!)%��&)�

&�')%���%��"�+�.*/4/</4��.�3)4)<���1)�*.%*/4/��3�88)((�%)��!")*(�%;���$�"�������)4!��

�!)� �)<�/�� ")8�)1�8��&)� &)� 8�3�)� �)�$)%� ��+�"&)� ��!�(#!#%;4 >/� �)4�(!)%��� 4)%� �!&#'#�

1 TSMK H. 802, 145b: XXII/ 1839-1853. 2 �4*=�=��(�"�"#��+����*$;�*!)%��;�8;��jw-513 U)(%� 3=*="&�%�� (/(/!��� 5=�)-!�*(�%� q�4%#�(#!#� ��!5�� �+��� �*$;� �4&#�� ���)%�?� �U)(%K� ?��� �8!�"�Ansiklopedisi, c. �?��8(���/!�`||����|�-4.)4 ���1�-�&)��$��&�!5�!��&#?�"/3�%�9!)%�*=*%)&�!)%;��#!#+�)!��&)�*����+)��*�&)3��&)��.�*�&�%�<=%���8�+(#�*��(.9%�'#�8�%3.-�)((�;���3%�"��!�%#��"#$%�*!�%#�.�*�&�%�8)%(�1)�*/11)(!���&��*�?�.�"#$%�*!�%#��9)�+)8��*.-/9�

161

8�3�)!)%� �8)� ��**�-!�%� (�%�L#�&��� �4%#�(#!#� .!�%�*� �)(�"!)�")*()&�%;� �#$%�*!�%#��

8�9!��&#'#?���-!�%#��*)8�!&�'�?��8*)%!)%���")4&����.*�4�'&#%&#'#�56%=!=%;�

�;��;�`;�`�;�>���8#�#���)<�/��/���4�%)(�1

153b. yapraktaki resimde,

!����%���� �.���� #�-��#� #��� #&.� .����#�� �$�$� öz divâne-��)�#��� ��'&.���#�

.����'�� � �$���� #&.�� �����^������ )�� #�� ����� )�&�� ������� )�����…(Mecnun’un

�(�8#�&)1�%=$5�%�5����+6!�)(%�L#�&��&6�=9�*)�&��Dîvân)�4�%�&#!#-#�#���-#�.-!/*(���/!"�8#�

1)�&)!�!�*�+6!=�56$<=!)%�����3)%����.�/���*#!�*)%1��#�.rdusunu…)

��-!#*!#� �6!="&)*�� ����8#� �!)� �)<�/��/�� �/!/-"�8#� 8�3�)8�� <��!��&#%#!#%2. (Res. 113)

�)<�/�� �.4�/��� &)1)&)�� +6$&='=� �9�� ��'!�4#9� ����8#�#�� )!��)� 1)%�%;� ���?� )!��&)�

�.4�/� ��'!#� �(�� .!&/'/�/� 864!)4)%)*� )!!)%���� 4)%)� *.4�%� 1)� *)�&���� &6%(� �4�*!#� 4�9ar.

�)1)�()9)����5)%�8��&)�+6")!"�-�&/%/%;��)<�/��/������8#��8)��.'!/�/���.4�/�&�*���9��

(/(�%;� �)<�/�� �-*#�&��� +6!!)%)� *�+"#-?� Dîvân)� .!"/-?� &)%&��)� 3�+��%� +�%)�

�/!/��"�4�<�'#�#� ����8#��� ��!�("�4�� +�!#-"�*(�&#%;� >���8#� �/� &/%/"/� *��/!!)�)<)*�

1)� �9�� .'!/�/� �.4�/�&��� +6$)%)*� )1��)� 5)%�� &6�)<)*(�%;� ��**�-� �)4�(!)%&)� ��!�(#!���

3�*�4)4����%)��%�<��!��&#%"#-(#%;�

IV. 2. 1. 13. Bahram Gur3 ile Dilaram Avda4

��$"��#��`���;�4�9%�'#�&��<��!��&#%#!���%)8�"?�Seb’a-i Seyyare �&!#�")8�)1�&)�?��

<)���%���� ��&�� .����� ."'����#��� ��-)��#� � ��� �.�� )����.�� '������#��� ��-hôd

���'���…q>)3%�"�#�� �-*� (/L��#�#�� (�-*#�!#'#�&��� �*#!8#$� 1)� -�%�9� �()-����� 3�%�%)(�����

+.-*/8/�&���*)�&��&)��5)+")8�²x

3=</"� )&)�� �8!��#�� 3=</"� 9)�+)8���� *#%#4.%&/;� >)4��� �*#(��� +)!�*� *#!#+!�%?� �=4=*!)%��� ��-!�%#�#�uçuruyordu.”(Nizami 2001: 118).1 TSMK H. 802, 153b: XVIII/ 2501-2512.2 �4*=�=��(�"�"#��+����*$;�*!)%�I. s. 2513 >�3%�"�Q/%?� (�%�3()� ;� >�3%�"�.!�%�*� 5)+)%� 1)� �;� ��$&5�%&����.'!/&/%;� ��w� �!)� ���� �%�8#�&�� 3=*="�8=%"=-(=%;� >�3%�"��?� /8(�� �1<#!#'#�&��� 1)� 8)%(� *�%�*()%��&)�� &.!�4#� �5/%K� q������ )-)'�x� !�*��#�1)%�!"�-(�%;� �+*�4)?�*�&#�!�%�?� �1�?�"�<)%�4��1)�"=$�')�.!���&=-*=�!='=� � �!5�� +)*"�-?�3�*�4)!)%�� &�!&)��&�!)���!�(#!�%�*��%���)&)��4�(�1)�8���(#�&��8.��&)%)<)�9.9=!)%�.!"/-(/%;�q�!�"��`|�|?������j`��� �����4�1989: 519). 4 TSMK H. 802, 182a

162

��-!#*!#� �6!="&)� 4)%� �!��� >�3%�"� Q/%�/�� ��!�%�"� �!)� ��%!�*()� �1!��&#'#� 1)� .�/�

4��#�&��� *.1&/'/� � 8�3�)&�%1 (Res. 114);� �)8�"&)� >�3%�"� Q/%?� �(#�#�� =$)%��&)4*)��

.*/4!�� 5)4�'�� 56'8=�&)�� 1/%/%*)�� �)(�"!)��%;� � Metinde �") olarak geçen Dilaram,

5)%�&)� )!��&)*�� !�%�� +�!�%�*� � >�3%�"�#� 8)4%)&)%;� �)9)���� 5)%�8��&)?� >�3%�"�#�� ��%!�*()�

�1�� +#*(#'#� �&�"!�%#� .!�4#� �$!)%;� �)(��&)� >�3%�"�#�� 8�%3.-� .!&/'/� 1)� ��!�%�"��?�

56%&='=� 5)4�'�� ��8#!� 1/%"�8#�#� �8()&�'���� 8.%&/'/� ��!�(#!#%;� ��!�%�"� �8)� >�3%�"�#��

3=�)%����(�*&�%�)(")*�4)%��)�*=+="8)4��<)�+6!)��((#%#!#%;���**�-�6!=�5)4�'���(�81�%��&)�

metni dikkate �!"�"#-(#%;� �)(��&)� 5)4�'��� 6�<)� �*�� ��<�'#�&��� .*!�� 4)%)� 8�9!��&#'#�

8.�%�� &�� /$�*(��� 6!&=%=!&='=� �)!�%(�!�%;� ��**�-� �8)� �/� 8�3�)4�� �)(�"!)%*)�� 5)4�'��

56'8=�&)��1/%/!"/-�568()%"�-(�%;

>�3%�"�Q/%��!)���!�%�"�#���1!��"��8�3�)8��8#*!#*!��%)8�"!)�)����%�*.�/ olup, bir çok

")8�)1�&)�4)%��!#%;��)1�4��&)��6�<)�W�%&)18���)�����’nde2, Nizami’nin Heft Peyker3

�&!#�")8�)1�8��&)�1)�"�%� =8%)1��)3!)1I����� &.�<)�&.4 �&!#�")8�)1�8��&)���!�(#!���

��%�3�*�4)�.!/9?�%)8�"!���=83�!�%&��&��8#*!#*!��*�%-#"#$��+#*�����%�8�3�)&�%;� ��4%#�(#!�%�

&)'�-8)� ��!)� 8�3�)� 3)9� �4�#&#%;� >�3%�"� Q/%?� 8�$� +�!"�*(�� /8(�� 8)15�!�8�� .�/� �$!)%*)��

5)4�'�� .*/4!�� 6!&=%=%*)�� 56%=!=%;� ��"�� $�"��� .!�4#� �$!)4)�� �$!)4�<�!)%� &)� ()9)����

�%&#���4)%!)-(�%�!�%!)%;5

1 �4*=�=��(�"�"#��+����*$;�*!)%��;�8;��j`

2 �)����&)�>�3%�"�#��8)15�!�8���$�&)��8�"!��5=$)!&�%�1)�3�%9�+�!"�*(�&#%;� �*�4)4)�56%)��$�&)��!)���%�5=���1��+#*���>�3%�"?�6�!)%��&)��5)+)����%��)%*)*�&�')%��&�-��5)4�'���3��5�8����6!&=%")8���� � �8()&�'����8)1&�'��)�8.%�%;��$�&)?�&�-��5)4�'��)%*)*?�)%*)'��&)�&�-��4�9�&)4��<)�>�3%�"�)%*)*�5)4�')��((#'#��*��/+!/�.*!��?�5)4�'����.4�/$!�%#�#�*#%�%;��%&#�&���&�-��5)4�')��((#'#��*��.*�&��3�41��#��*�L�8#���8�9!��#%;���<�*��$�&)��/�4�9#!��#��&)!�!�*�.!&/'/�/�864!)4��<)?�>�3%�"��$�&)�4��&)1)8�4!)�+�'�)%�q>*$;���%�)%-Warner1915, c.VII:80-84). 3 Heft Peyker�&)� >�3%�"�#�� 8)15�!�8�� W�(�)�&�%;� �%9� +�!"�*(�� /8(�&#%;� >�%!�*()� �1�� +#*(#*!�%#� ��%� 5=��4����� )-)'���� ��8#!� 1/%"�8#�#� �8()&�'���� 8)15�!�8��)� 8.%�%;� W�(�)?� 4����� )-)'���� .*!�� ��-#�&��� 1/%/9�(#%��'#�&��� +#*"�8#�#� 864!)4��<)� �/�/� 5)%+)*!)-(�%�%;� ��<�*� >�3%�"?� 9%�(�*� 4�9#!�%�*� �/�/����-�%#!���!)<)'���� 864!)4)�� W�(�)�4)� +.*� 8���%!)��%� 1)� �8*)%��)� .�/�� 6!&=%=!")8�� )"%���� 1)%�%;� q>*$�Meisami 1995: 76-80). 4 )-(�>�3�-(�()�&)�>�3%�"�#�� 8)15�!�8������&#���!�%�"�&#%;���&��3�%9�+�!"�*(��/8(�&#r. Günlerini av ve )'!)�<)�")<!�8!)%��&)�5)+�%)��>�3%�"�#��)���=4=*�$)1*��4��#����-*�%�1)���!�%�"�#��!�%�*��1��+#*"�*(#%;�>�%� 5=�� �1&�� ��!�%�"��� 5)4�'�� ��8#!� 1/%"�8#�#� �8()&�'���� 8.%/�<�?� 8)15�!�8��&)�� )%*)'��� &�-�4)�&6�=-")8���� �8()&�'�� <)1��#�#��!#%;�>�3%�"?�1/%/-/4!�� )%*)*�5)4�'����.4�/$!�%#�#�*.9�%#9?� �*��.*!��&�-��5)4�'�����-#��� 8�9!�%;� ��!�%�"?� �/�/� /8(�!#*!�� &)'�!� �=4=� �!)� 4�9(#'#�#� 864!)4��<)� .�/� �(#�#�� =$)%��&)���-�'#��(�%�*�()%*�)&)%;�q>%)�&��ww�����-25).5Konuyla ilgili ��$#� 6%�)*!)%� �+��� bkz. Barbara Brend, Perspectives on Persian Painting.Illustrations to Amir Khusrau’s Khamseh, London, 2003: 286-87; B.W. Robinson, The Persian Paintings in the John Rylands Library, London-Totowa, 1980: ; E. Bahari, Bihzad:Master of Persian Painting, New York, 1996: 149; T.W. Lentz- G.D. Lowry, Timur and Princely Vision, Persian Art and Culture in the Fifteenth Century, Washington, 1989: 140.

163

IV. 2. 1. 14. Mühendis Zeyd’in Hikayesi1

192b. yapraktaki resimde,

6�&���)��$���<)���%�����"��&�#���U���.�������������'$��#-i zer-nigâr`����U��������

����`�)"����`�)��������U�-�����&�.$U$����."����`��#�����������^���…(Pazar günü

>)3%�"�#�� 5=�)-� 5���� 8#%"�!#� */"�-(��� )!��8)� 5�4�9� �!(#�!�� �-!)�"�-� */��)4)� 46�)!�9�

8�%#�<)��)(�)!��8)!��3/%���!)�")<!�8�&=$)�!)4�9�!(#��*�&)3()�8�%#�-�%�9��+")8�;;;�x

��-!#*!#��6!="&)�4)%��!���8�3()*�%�"=3)�&�8��)4&����3�*�4)8��<��!��&#%#!#%2. (Res. 79)

��$�%�5=�=�8�%#�q�!(#��%)�*!�x�*6-*)���/"�5=$)!���!)���%!ikte olmaya giden Bahram, orada

�)4&������-#�&���5)+)��"�<)%�!�%#����!�(#!&#'#�3�*�4)4��&��!)%;��)4&�-�3#?��&#���4�%�-#%�

��%��!(#��(�3(�4�9"�8#�*.�/8/�&���*���)&)%;� �$��)&)*���!(#�!�%#�)"%��)�1)%�%;��)4&���%�

4#!� 8.�%�� �!(#�&��� (�3(#� -�3�� ()8!�"� )&)%;� ��<�*� (�3(� �+��� */!!��&#'#� �!(#�!�%�� 5="=-�

*�%#-(#%"#-(#%�1)��/�/�&�')%�*/4/"</!�%�3)")����!�%;�

�)(��&)�8)*�$�8=(/�!/?�8)*�$���8�"�*!#�(�3(#��*���(��+"#-�&6%(�(�1/8��!)�8=8!)�&�'�?��/�

*/-!�%#��-�3#����-#�=$)%��&)�&)1!)(�*/-/�.!&/'/?�*���(!�%#��.�/�*.%/&/'/?�-�3#��&���/�

&/%/"&��� 8)1��+� &/4�<�'#� ��!�(#!#%;� �)8�"&)� -�3� (�3(#�&�� .(/%/%*)�� �)(�"!)�"�-(�%;�

��3(#��+.*5)����+�"��1)��!(#���8�"�'#?�&6%(� (�1/8�*/-/�&��� �*�8�����*���(!�%#�#��+(#'#?�

&6%(�*/-/��(�3(#��&6%(�*6-)8��)�*.�&/'/��56%=!=%;���3#��8�'�(�%�L#�&��*/-!ardan sorumlu

görevli 56%=!=%;� �*�4)4)�56%)��)4&�3=*="&�%#���!(#�&���4�9�<�'#�#�864!)&�'��(�3(#���

5="=-� *�%#-(#%"#-(#%� 1)� %�*�9!)%�� �/� *.�/4/� *.%*/!�%#�&��� 864!)4)")&�*!)%��&)��

9�9�'���� 864!)(")!)%�� �+��� */-+/� �!)� ��!�-"#-!�%&#%;� ��**�-� 9�9�'��!�%#�� �)4&�in

4�!��#�#�.%(�4��+#*�%&#*!�%#�8�3�)4���)(�"!)"�-(�%;���&)�)!!)%��6�=�&)���'!#�=%*)*�&/%���

8�*�!!#��L�5=%�"=3)�&�8��)4&�.!"�!#&#%;��%*�8#�&��&/%����*��*�-���8)�%�*�9!)%&�%;���3�.���

&6�"=-?�-�-*#�!#*!��)!!)%��)��+�%�*� ��*"�*(�&#%;

IV. 2. 1. 15. Cabir-i Rahzen ile Süheyl3

209b. yapraktaki resimde,

?)��&���)� �$��� <)���%���� ���� ���.� ���� '$��#-�� �������'�� ���� ������ )��&�#-i

âsmânî libâs bile câm-������U-'����������#�������#�����#������²�qU�%-�"���5=�=�

1TSMK H. 802, 192b 2 �4*=�=��(�"�"#��+����*$;�*!)%��;�8;��j�3 TSMK H. 802, 209b

164

>)3%�"�#�� "�1�� )!��8)� �!)� ��!=L)%� *=��)(��) 46�)!�9� �+#*� "�1�� 5=�)-� 5���� )!��8)� �!)�

L�%/$)�%)�*!��*�&)3()�"�1��-�%�9�5������&)�8�!#9²x

��-!#*!#� �6!="&)*�� �.%8��� N���%� �!)� �=3)4!���� 3�*�4)8�� <��!��&#%#!"#-(#%1. (Res. 115)

>�3%�"?� U�%-�"��� 5=�=� "�1�� *6-*)� 5)!�9?� �)")�� 1�!�8����� .'!/� �=3)4!����

maceral�%#�#�� ��!�(#!&#'#� 3�*�4)4�� &��!)%;� �*�4)4)� 56%)� N���%?� &)��$!)%&)� *.%8��!#*�

4�9�%�*� 5)+�"���� 8�'!�%;� !&)� )((�'�� 5���")(�� �&�8#�&�� �'�+!�%� 1)� ��!=L)%� +�+)*!)%�4!)�

&.!/�*6-*=�=���/!/�&/'/�4)%&)�8�*!�%;���3%� �!)��=3)4!� �8)���%��%����8)1)��5)�+!)%&�%;�

Bir g=����3%�8��&�!��!)�*#4#&��5)$)%*)���*#�(#4��*�9#!#9�N���%����*6-*=�=���/!/�&/'/�

4)%)�&.'%/�8=%=*!)��%;�Cabir k#$#�(/(8�*��!#%;���3%���56%")*��8()4)���=3)4!�&)��$)��+#!#%�

1)�N���%����8�!&#%#8#4!��5)"�8����(�%;���&�� (/(8�*�)&�!�%;���3%����1)��=3)4!��������!�%#�

+.</*!�%#�#� */%(�%"�*� �8()8)!)%� &)� ��-�%#!#� .!�"�$!�%;� ��<�*� ��3%?� �=3)4!���� */4/&��

(/(8�*� �/!/�&/'/�/� 6'%)���<)� *#$!�%#�� 4�%&#"#4!�� .�/� +#*�%#%;� N���%�!)� 8�1�-#%� 1)�

hazineyi ele geçirir.

�)8"��� =$)%��&)*�� �)4�(!)%&)� �=3)4!���?� *.%8��� N���%��� 4�*�!�4#9� )!!)%��&)�� ��'!�rak

*/4/4�� �("�8#?� �=(=�� 3�$��)!)%���� )!��)� 5)+�%")8�?� N���%���� �&�"!�%#�#�� �=3)4!����

(�%�L#��� 5)+")8�?� �=3)4!���� �+*�� ")<!�8�� */%"�8#� ��!�(#!#%;� �)8�"&)� �=3)4!� N���%����

�&�8#�&�*��*6-*=��6�=�&)�&/%/%;��&��")(��&)���!�(#!&#'#�5�����)(�"!)�"�-(�%;��=3)4!����

6�=�&)� 4)%)� &�$� +6*"=-� 1�$�4)(()?� )!!)%�� �%*�8#�&��� ��'!#� *.%8��� N���%� =$5=�� ��%�

-)*�!&)�4)%)���*�%;��6-*=��6�=�&)��=3)4!������-��!#8#���3%�1)�.�/���%*�8#�&��&��&6%(�

<�%�4)�.!�4#��$!)%;�

�;��;�`;�`{;��8*)�&)%��1&�2

270a’daki resimde, Sedd-��+���#�� �&!#�")8�)1�&)�?�

+���#�%�����j�$��U$��-����#�#���)��-��)��#�`�������.���#���5&���%#��� ��#��.��%'��

��U��.� ���'���� � ���-�� ��#����%�.-�� )��� .�%���$���'$�")-i hikmet…q�8*)�&)%����

56�!=�=�� 8)15�!����� 8�+#�&��� ��(!�� �)���)� ")4!)(")8�� 5���� �)-"�%�)�� ��&�8(�����

46�)!")8��1)� ��&�3=*="&�%#�#��<)"��(#�#��")4&�����+#*"�8#�1)�3�*")(�5=%/3/²��x

��-!#*!#� �6!="&)*�� �8*)�&)%���� �1!��"�8#� 8�3�)8�� <��!��&#%#!#%1 (Res. 116). Beyitlerde

��&�8(�����5)!)�� �8*)�&)%���� ��&�8(���#� ��!�(��� 1)�61)� 86$!)%�� 4)%� �!#%;� �$/�� /$/��

1 �4*=�=��(�"�"#��+����*$;�*!)%��;�8;�252-532 TSMK H. 802, 270a: XLIII/3835-3856.

165

��(� -�3#�#�� 56�&)%&�'�� <�%�4)���� 5=$)!!�'�� 1)� )&�8#� ��!�(#!&#*(��� 8.�%�?� .%"��#��

8.!/�&�� #%"�*� .!&/'/?� 5=�)4&)*�� alan&�� ��(� -)3%����� �/!/�&/'/?� &.'/� 8#�#%#�&�� ��%�

8�$!#*?��/�8�$!#'#��8/4/�/��-)%�)(�5����(�(!#�.!&/'/?���(#&��&�'#��8#�#%�.!&/'/�1)��/%�&��

��3�%#��&6%(�&6�)"�4�-��&#'#?� 4�$�1)�*#-#���/%�&�� L)8!)')�!)%�.!&/'/?��)3%���&)� (#9*#�

��!�5�����%�8#�&����*(#'#���!�(#!#%;

�)8�"&)��8*)�&)%�����1�8�3�)8���)(�"!)�"�-(�%;��)9)����5)%�8��&)��(!#�L�5=%!)%�)!!)%��&)�

-�3��� (/("�*(�&#%;� ��%�!#� 3�41��!�%� 1)� .�!�%#� �1!�4��� �1<#!�%� *."9.$�84.�/��

")%*)$��&)&�%;� �8*)�&)%���� ��&�8(���&�� �1!��"�8#� 8#*� 8#*� %)8�"!)�)�� ��%� 8�3�)&�%;�

�)8"��� �/!/�&/'/� 8�4L�&�*�� ")(��&)� �1&��� ��38)&�!")")8��)� %�'")�?� �1� 8�3�)8��

�)(�"�� 4)%!)-�*� �*.�.5%�L�*� *�!#�#� */!!��#!&#'#�#� 568()%�%;W�%*!#� 3�"8)� �=83�!�%#�&��

�8*)�&)%���� ��&�8(���&�� 5)+�%&�'�� 5=�!)%��� ��!�(#"#�&�� 5)�)!!�*!)� .�/�� �/� =!*)&)*��

�1!�%#�#� %)8�"!)4)�� (�81�%!)%� �/!/�/%;� >/� 4)%!)-�*� 5)!)�)*� ��%� �3")&� ���� �8*)�&)%����

�!3�"�*�4��'#�.!"/-�5����56$=*")*()&ir.

IV. 2. 2. �-\/D,�P('��()*+,�+(<�([Q-\F-�"@b/';'��(F('(]@(F��&QqDF/Q;<����{%|

900/1494-95 tarihinde Sultan Ali el-�)-3)&I� (�%�L#�&��� )%�(�(�� *.94�� )&�!)�� )8)%���

%)8�"!)%�?���3���3"�89�&6�)"��&)��)�%�$�&)�4�9#!"#-(#%;��;��`w��/"�%�!#��/�3�"8)����

re8�"� 9%.5%�"#� .!/-(/%/!/%*)�� ��$�"I� Hamse8�� %)8�"� 9%.5%�"#�&��� 4�%�%!��#!"#-(#%;�

�4!)�*����$#�3�*J4)!)%�<��!��&#%#!#%*)��*�!#9�.!�%�*�()*%�%!��"#-(#%;��;��`w�&�*���)1J4I�

Hamse’sindeki resimlerde2 Nizamî Hamse�8����� %)8�"� 9%.5%�"#�#�� *�!#9� .!�%�*�

*/!!��#!"�8#� �/�/�� 5=$)!� ��%� 6%�)'�&�%;� �)(��� U�'�(�4<�� .!"�8#��� %�'")�� %)8"���

=$)%��&)*�� ��-!#*!�%#�� W�%8+�� .!"�8#?� =8%)1���� ��%����� 56$)(!)")8�� 3�*J4)8�����

�)1J4I�&)� .!"�"�8#��� %�'")�� %)8�"!)�")8�?� �)4!�� �!)� �)<�/��/�� ")*()9()� 4�� &��

çöldeki hallerinin Nizami nüsha!�%#�&�*��5�����)(�"!)�")8�?�4��&��>�3%�"��!)���!�%�"�

3�*J4)8��&)� L�%*!#!#*!�%� .!"�8#��� %�'")�� %)8"��� ��$�"�� �=83�!�%#�&�*�� 6%�)*!)%� 5����

�)(�"!)�")8�?� 8�&)<)� �)1J4I� 3�"8)8��)� 6$5=� *.�/!�%#�� %)8�"!)�")")8�?� ��**�-!�%#��

)8)%��3�$#%!�%*)����%���$�"I�Hamsesi �=83�!�%#�#��%)8�"!)%��&)��4�%�%!��&#*!�%#�#?�4��&��

�4�� ��!&�*!)%�� �/� )8)%��� %)8�"� 9%.5%�"#�#� /45/!�&#*!�%#�#� 568()%�%;� 8)%��� �!*� ��-(���

1 �4*=�=��(�"�"#��+����*$;�*!)%��;�8;��j�2 Y. 45a, y. 107a, y. 107b, y. 108a

166

%)8�"!�� .!�%�*� (�8�%!��"�"#-� .!"�8#?� %)8�"!)%��� 8.�%�&��� )*!)�")8�?� %)8�"!)%��� ��%�

�%�&���4�#� 8�4L�!�%��4�9#!�%�*�*�(����)*!)�")8��5�����4#!���4��!�%#��)!*��&)� %)8�"!)%���

")(�����%�8#�&��")(��!)���%!�*()�.!"�"�8#�5�����)&)�!)%?�%)8�"!)%��+����)1J4I�64*=!)%����

*/!!��"���3(�4�<#�#�&��*�!&#%"#-�.!���!�%;�

�;��;��;�`;� =8%)1������%������#��%&���#*��#%*)��Gözetlemesi1

Yazma�#���j�;�4�9%�'#�&��=8(�*#8#"&��<��!��&#%#!���%)8�"&)���$�"������ $���$������

�&!#�")8�)1�8��&)�� =8%)1������%��������4.�4�9�%*)�� 56$)(!)&�'��8�3�)�4)%��!#%2 (Res.

33).

��4L�&�� =8(()*�� %)8�"&)?� 9)"�)� *�4�!�%� �%�8#�&�� 8�'� �!(� *6-)&)� 3�1/$� �+��&)*�� ��%��?

=8(=�+#9!�*?� 8�+!�%#�#� (�%�%*)��568()%�!�%3. �#*�������%������)!��8)!)%�?�.*/�1)�4�4#��!(#��

4�!&#$!#&#%�1)��'�+�&�!!�%#����8#!#&#%;��.!&��56%=!)��8�4�3�%)�*!���(#��)�&�$��)3�%&)��8/�

�+)%;� ��4�!�%#�� �%&#�&�*�� =8%)1?� �(#� =$)%��&)� �'$#��� 9�%"�'#�#� 56(=%"=-� hayretle

��%���)� ��*"�*(�&#%;� ���#�&�� 8�!�3!#� 3�$")(!�8�� �/!/�/%;� =8%)1���� ��-#�&�� Tâc-#�

Haydârî �/!/�/%;� �)8"��� =$)%��&)*�� W�%8+�� ��-!#*(�� � =8%)1���� ��%����� 56$etlemesi”

4�$#!#&#%4.

�;��;��;��;�W)%3�&�#���(#4!��>�%!�*()���%�������-#"�8#5

45a. yaprakt���!((�*��8�3�)&)?�W)%3�&���%������(#4!����%!�*()�(�-#%*)��568()%�!�%6. (Res.33)

W)%3�&�#����-#�&����<-#� �4&�%�?��)!��&)�&)�*�$"�8#��/!/�/%;��.!&��%)�*!��*�4�!#*!�%�1)�

=$)%��&)� W)%3�&�#�� &�'#� &)!)%*)�� */!!��&#'#� &�')%� *�$"�8#?� 8�'&�� �8)� �(� =$)%��&)� �)-�

1 TSMK R. 810, 45a (alt): XXXIV/80-89.2 �4*=�=��(�"�"#��+����*$;�*!)%��;�8;���|-503 Resimli örnekleri için bkz. Grube 1978: 66; Binyon-Wilkinson 1933: 67; Arberry vd. 1959: 33;Levend 1967: 152; �.���8.��`|�{��`w���U�'"��-���#�&#�`|�|��|w���)!<3�`|�|��`jw� ���!�`||j�������&�".1��1996: 98.4 Bu hikaye Nevayî 3�"8)8��&)� 5)+")&�'��&)����$�"î 3�"8)8��&)*�� 3�*�4)�6$)(!)�"�-(�%;���$�"î’nin $���$������ �&!#�")8�)1�8��&)*��3�*�4)4)�56%)?��1���3��)8�4!)� =8%)1�)�5�(")*��+���4.!��+#*�����%��?�4��#�&�*�� �)&�")!)%�� �(!�(#9� �(#� �)�&�$�!)� ��%� 9#��%#�� ��-#��� 5)!�%;� �.%/!��� ��%��� 9#��%#�� )(%�L#�&��*�"8)!)%��� .!"�&#'#�&��� )"��� .!/�<�?� *%)"� %)�5�� )!��8)8���� +#*�%#9?� "�1�� �9)*� 9)-()"�!#�#� �)!��)���'!�4�%�*�*)�&����8/4���#%�*#%;�>/�8#%�&�� =8%)1�.�/?�8�+!�%#���8/�&6*)%*)��56%=�<)��-#*�.!/%;� =8%)1��%*�8#�#�&6�=�<)��(#����(!�4#9�.%�4#�()%*�)&)%�q��$�"��`|�{���{-83).5 TSMK, R.810, 45a alt 6 Öykünün ta"�"#��+����*$;�*!)%��;�8;����-8

167

ne&�")�56%=!=%;���-*#�!#*!��9�%"�*!�%#�#��'#$!�%#���56(=%"=-�W)%3�&�1)���%������$!)%!)%;�

�)1�4I� �&)*�� 3�*�4)4)� 56%)?� W)%3�&� *)�&���� �-��)� 1)%�9� 8/� 4.!/�/� (�"�"!�%� 1)� 8/4/�

�+"�4��5�&)%;���%�����56%)")4)��W)%3�&��-����4�1�-!�(#%;���%���)�W)%3�&�#��8/4/��+"�4��

5�((�'�� 3��)%�� 5)!��<)� 8�4�3� %)�*!�� �(#� �)�&�$�)� �(!�4��� ��%��?� 3�1/$/�� �/!/�&/'/� 4)%)�

5)!�%;� �!*�1)�8�%�4&�*�!)%�8/�3�1/$��5)!")&)��4)(�-)��!")*��+���*�%5�-��4�%�(#%!�%;�>/�

*�%5�-��8.�/</���%�������(#�#���4�'#�*�4#�<�?�W)%3�&�.�/��(#4!����%!�*()�8#%(!�4#p k6-*)�

5)(�%�%;��4�#�3�*�4)���$�"I Hamse’sinde &)�4)%��!#%1. �)8�"&)?�*.�/�/��4.%/"!��#-#���

��*#!�<�*� .!/%8�� �/� 8�3�)���� &)� � Nizamî Hamse’sinin resim pro5%�"#�&��� �!#�&#'#�

söylenebilir2.

�;��;��;��;��)4!���!)�>���8#3

��$"��#��`w��;�4�9%�'#�&�*��%)8�"&e, Leyla vü Mecnun ")8�)1�8��&)���*���4%#�3�*�4)�

<��!��&#%#!#%4;� ��4L�� .%(�&��� �*�� �6!=�)%)*?� =8(()*�� %)8�"&)� �)4!�� �!)� ����8#� 8.3�)(�

ederken, alttaki resimde ise Leyla ile Mecnun okulda ders dinlerken görülür. y. 107b,

yazmada Leyla vü Mecnun mesnevisini�� ��-!��5#+� 8�4L�8#� .!/9?� `w��;� 4�9%�*(���

�(���%)��")(�����-!�%;� )%��*��8�3�)�&)���$�"��Hamsesi��&)���!#�"#-�.!"�!#&#%;

�8(()*�� %)8�"&)� 3�!#� =$)%��&)?� �)4!�� �!)� ����8#� .(/%"�*(�&#%;(Res. 117) Resimdeki

��-!#*(��W�%8+����)4!���!)�����8#�")<!�8()K�4�$�%;��%*�!�%#�&��3�$")(!�!)%��4�*(��&/%/%;�

�)4!�� )!!)%���� �*�� 4���� �+"#-?� ����8#��� ��%� -)4!)%� ��!�(#%;� �)4!���#�� ����8#�#�� 1)�

3�$")(!�!)%�����-!�%#�&����<-#� �4&�%��56%=!=%;��)4!��1)�*�&#��3�$")(!�!)%�����-!�%#�&��

�8)�/+!�%#�&�!�"!���)4�$�6%(=��/!/�/%;

IV. 2. 2. 4. Leyla ile Mecnun Okulda5

1 W)%3�&�#�� �-*#�&��� 3��)%&�%� .!��� =8%)1?� )')%� &�'!�%#� &)!)%8)� ��%������ �-*#�&��� 1�$5)+)<)'����864!)")8�� =$)%��)� W)%3�&� �-)� *.4/!/%;� >/�/� 6'%)�)�� ��%��?� W)%3�&�#� 56%")4)� >I8=(��� ��'#���� 5)!�%;���/�� +.*� 4.%/!&/'/�/� 56%=�<)? ��%� ��%&�*� 8=(� /$�(#%;� W)%3�&� 8=(=� �+)%;� >/� 8#%�&�� ��%��?� =$)%��&)*���!(#�!�%!���'#%!�-#�<���(� (�-#4�"�$�1)�(6*)$!)%;�>/�/�56%)��W)%3�&��(#�5)%&��#�&���*/<�*!�4�%�*�*�!&#%#%�1)���%�����*6-*)�*�&�%�56(=%=%�q��$�"��`|�{���`|-222).2 �*��)8)%���%)8�"!���=83�!�%#�&��4)%��!���8�3�)!)%���*�%-#!�-(#%#!"�8#��+����*$;��)1�4����.!��*.1��`|����%;�{����/!��"��.1��`|����%;��w?²���$�"�����!8()���`|����%;��?����!�`||j��%;�|�?���<3�%&�`||���%;�`w`3 R. 810, 107b üst4 �4*=�=��(�"�"#��+����*$;�*!)%��;�5 R. 810, 107b alt

168

�!((�*�� %)8�"&)*�� ��-!#*(�� W�%8+�� ��)4!�� �!)� �)<�/��/�� ")*()9()�� 56%=�=-=K� 4�$�%;�

(Res. 117x� �*/!&�� .%(�&�� �)4!�� �!)� �)<�/��/�� 3.<�8#?� )!��&)� 8.9�8#� �!)� &)%8� ��!�(#%;�

�.!&��1)�8�'&��=+�*#$�6'%)�<��.�/�&��!)%;���!)%��&)�%�3!)!)%��1)�.**�8#�&/%/%;��)8"���

�!(�*#8"#�&����%�*#$�1)���%�)%*)*�6'%)�<��4�$#�4�$"�*(�&#%;��)1�4��&)*��3�*�4)4)�56%)?�

����8#� �)4!��4#� .*/("�*� �+��� � )1!)%��&)�� ��%���� .*/!� 4�9�%;� �#$#4!�� ��%!�*()� *���!)����

��-*��+.</*!�%#�&��.%�&��.*/%;���48�#��*���!)8��&)�.*/!�.!"�&#'#� �+��?� .�&���/�.*/!��

gider. Leyla ile Mecnun�/�� .*/!� 8�3�)!)%�?� ��-(�� ��$�"I olmak üzere Emir Hüsrev

Dehlevî ve Camî’nin hamselerinin %)8�"!���=83�!�%#�&��&���/!/�/%1.

�;��;��;�j;��)<�/��/���3-�� �41��!�%!��Q)$")8�2

��$"�&�� `w��;� 4�9%�'#�&�*�� %)8�"&)?� =8(()� �)<�/�� 1�3-�� 3�41��!�%� �%�8#�&�?�����������������

�!((���8)��)<�/��/���)4!���!)��/!/-"��8�3�)!)ri betimlenir (Res. 35). Bu sayfadan sonra

")8�)1�� ��-!�%;� �8(()*�� %)8�"&)?� �-*#�&��� +#!&#%��� �)<�/�� 1�3-�� 3�41��!�%� �%�8#�&��

yavru ceylana ot ye&�%�%;� W�%8+�� ��-!#*(�� ��)4!���#�� �4%#!#'#�&� Mecnun’un hali”

4�$#!#&#%;� �)1Jyî�&)*�� 3�*�4)4)� 56%)?� �)<�/�� +6!!)%)� &=-=�<)?� 1�3-�� 3�41��!�%!��

�%*�&�-!#*� )(")4)� ��-!�%;� �)")&)�� �+")&)�� *)8�!�%;� >�%� (�%�L(��� �)4!�� �+��� -��%!)%�

864!)%*)�?�&�')%�(�%�L(���5)4�*!)%!)��%*�&�-!#*�)&)%;�

�;��;��;�{;��)4!���!)��)<�/��/��U6!&)�>/!/-"�8#3

`w��;�4�9%�*(���!((��56%=!)��%)8�"&)��)4!���!)��)<�/��/���/!/-"�8#�<��!��&#%#!"#-(#%4.

(Res. 35x� �)4!���#�� .(/%&/'/� "�3"�!��� 6�=�&)�� 5�&)�� �)<�/�� &)1)���� �9����

(/("�*(�&#%;��)�<)%)&)��56%=!)���)4!��9�%"�'#4!�� �!)%�8���� �-�%)(� )&)%*)�?��)<�/��&��

�1/+� �+���� �!)%�� &.'%/� /$�(#%*)�� 568()%�!"�-(�%;� �*�4)4)� 56%)?� )-�� ���-�� �)!�"�#��

4��#�&��� *�+�%�*� +6!)� 5�&)�� �)4!�� �)<�/�� �!)� *�%-#!�-#%;� �/<�*!�-#9� 8���3�� *�&�%�

*.�/-/%!�%;�����3�.!/�<���)4!��*���!)8��)�&6�)%?��)<�/���8)�+6!&)�*�!#%;�>/��*��8�3�)�

�8!�"� (�81�%� 8���(#�&�� )�� L�$!�� (�81�%� )&�!)�� 8�3�)!)%&)�&�%;� ��&)<)� 3�"8)� 4�$��!�%#��

1�)4!���!)��)<�/��/�.*/!&��568()%)��%)8�"!���)3!)1���=83�!�%#�#��!�8()8���+���>*$;�>%)�&?��ww�����w-71.2 TSMK R. 810, 108a üst3 TSMK R. 810, 108a alt4 �4*=�=��(�"�"#��+����*$;�*!)%��;�8;��j`

169

)8)%!)%��&)� &)'�!� �4�#� $�"��&�� Dîvân -��%!)%����� )8)%!)%����� %)8�"!�� �=83�!�%#�&�� &��

8#*!#*!��%)8�"!)��%1.

IV. 2. 2. 7. >�3%�"�Q/%�/����!�%�"�#��.1"�8#2

Yazmada 146b. yaprakta bulunan resimde, Seba-i Seyyare �&!#� ")8�)1�&)��&6%(� �4%#�

3�*�4)� <��!��&#%#!"#-(#%3 (Res. 34). Ancak resimler Nizamî Hamsesi’nin resim

9%.5%�"#�#�4��8#(#%;��)8"���=$)%��&)�Leyla vü Mecnun mesnevisinin son beyitleri yer

�!#%;� >)4�(!)%&)� -��%?� "/%�&#� �8()")���� �4#9� .!"�&#'#�#?� �.'�$#��� 3)"� &)%(� 3)"� -)1*�

*�&)3����*.4&/'/�/?��-*�4)!�����$�4#L�()�����/+/%"�8#�#��8()&�'����864!)4�9?��-*��()-�����

*)�&��56�!=�=�&)�4�*"�8#�#�&�!)%;��6%&)��6!=�)��8�4L�&��=8(�8�'&�*��%)8�"�>�3%�"�#�?�

W�(�)�4�� 4��#�&��� *.1&/'/� 8�3�)4�� 568()%�%;4 W�(�)� 4)%)� &=-"=-?� +�!&#'#� "=$�*� �!)(��

q3�%9x4��#�&�&#%;�>�3%�"�&����L�&�!)")*()&�%;��8(()�>)3%�"�#���4�#�.*!����-#�&���1)�

(#%��'#�&���1/%&/'/�4�����)-)'��56%=!=%;�

IV. 2. 2. 8. Bahram Gur ile Yedi Renkli Kö-*()*���)&��Q=$)! 5

`�{�;�4�9%�*(��=8(�8.!&�*��8�3�)&)��>�3%�"�Q/%���4�3��6-*()�56%=!=%;���!�%�"�#�+6!)�

�((#%���>)3%�"?�9�-"��� .!/%� ��<�*�.�/��/!�"�$;� �$=�(=8=�&)�� 4�(�*!�%�� &=-)%;��)&��

�4%#� �*!�"&)� 4)&�� �4%#� *6-*� 4�9(#%#9?� 4)&�� 5=$)!!)� 5=�!)%���� 5)+�%")4)� ��-!�%;� ��3?�

N/"�%()8��5=�=�=� ��(!��5=$)!��!)�8�4�3�*6-*()�5)+�%�%;���8�!<#�.��?� �%)(� ���#��.'!/�

W)%%/3�/�� /"/(8/$� �-*#� 1)� *�%�!�%� 5�4")8����� 3�*�4)8���� ��!�(#%� q�)1)�&� `|{��� ��`-

���x;��)8�"&)���3�1)�&�!�)%�4���4����.(/%"�*(�&#%;

1 Bkz. TSMK R. 803, 159a (Dîvân-#��)1�4Ix?����� ;��|j?�||� (Dîvân-#��)1�4Ix?� ;�|��?�`w���q�I1J�-#�Nevayî), TSMK E.H. 1636, 32a (Dîvân-#� =8)4�Ix?������ ;�`w`w?�`{���q�I1J�-#� �L#$x?������.;`��?�32b.2 ������;��`w?�`�{�?�=8(�8�'3 �4*=�=��(�"�"#��+����*$;�*!)%��;�8;��j`4 >/�%)8�"&)�<��!��&#%#!���3�*�4)���$�"I�Hamse�8��&)�&�%;�>�3%�"�#��8)15�!�8����!�%�"�&)'�!�W�(�)�&�%;�U=�*=� ��$�"I�&)*�� 3�*�4)4)� 56%)� W�(�)?� 4����� )-)'���� .*!�� ��-#�&��� 1/%/9� (#%��'#�&��� +#*"�8#�#�864!)4��<)� �/�/� 5)%+)*!)-(�%�%;� ��<�*� >�3%�"?� 9%�(�*� 4�9#!�%�*� �/�/�� ��-�%#!���!)<)'���� 864!)4)��Fitne’ye çok sinirlenir ve askerine onun öldürülmesi emrini verir.(Bkz. Meisami 1995: 76-80) Buradaki %)8�"&)� &)� ��**�-� 3�*�4)4)� ��'!#� *�!�%�*� 3�41��#� .*!�� ��-#�&��� 1/%/9?� (#%��'#�&��� +#*�%�%�*��)(�"!)"�-(�%;��5 �4*=�=��(�"�"#��+����*$;�*!)%��;�8;��j�

170

`�{�;�4�9%�*(���!(�8�'&�*��8�3�)&)�>�3%�"�Q/%���%#��6-*()�56%=!=%;���3���$�%�5=�=�=�

�/"� 5=$)!!)� �!(#�� %)�*!�� q8�%#x� *6-*()� 5)+�%�%;� ��8�!<#� .��?� #%8#$� */4/"</� �)4&����

3�*�4)8������!�(#%�q�)1)�&�`|{�����|-346). Resimde ellerinde içki kaseleri (/(���-�3�1)�

&�!�)%���%!�*()�.(/%"�*(�&#%;

`�{�;� 4�9%�*(�� �!(� 8.!&�*�� 8�3�)&)� >�3%�"� Q/%� �)-�!� �6-*()� 56%=!=%;� ��3, pazartesi

5=�=�=� �#8#%!#� 5=$)!!)� 4)-�!� %)�*!�� *6-*()� 5)+�%�%;� ��8�!<#� .��?� �#8#%!#� $)�5����� .'!/�

���&�#����3#��*#$#4!�� )1!)�")8�� 3�*�4)8���� ��!�(#%� q�)1)�&�`|{��� ���-353). Resimde

��3�&�!�)%)�8�%#!"#-�1�$�4)(()��)(�"!)�"�-(�%;

��$"��#��`���;�4�9%�'#�&��&��`�{�;�4�9rakta görülen düzenleme görülür (Res. 118).

�8(� 8�'&�*�� 8�3�)&)� >�3%�"� Q/%� �)"�) �6-*()� 56%=!=%;� ��3?� 8�!#� 5=�ünü Hintli

5=$)!!)?�5=!� %)�*!�� q9)"�)x�*6-*()�5)+�%�%;���8�!<#�.��?� ��&�8(���&��1�!��.!����)8/&�

�!)�Q=!%/3�/���-*#�#��3�*�4)8������!�(#%�q�)1)�&�`|{����j�-�{�x;���)8�"&)���3��!)�5=$)!�

��%!�*()�.(/%"�*(�&#%;��

`���;�4�9%�'#�&��=8(�8.!&�*��8�3�)&)�>�3%�m G/%���1���6-*()�56%=!=%;���3?�+�%-�"���

5=�=�=?��)")�!��5=$)!!)�"�1��%)�*!��*6-*()�5)+�%�%;���8�!<#�.��?��&)��&)*���&�!�%&���

��%��&)�4�-�4���N���%-����3$)���&!#�*.%8����!)?��)")��-)3%�����8�3�����/"���#��.'!/�

Süheyl’in güzel mihr için mücadelelerinin hikayes���� ��!�(#%� q�)1)�&� `|{���{�-370).

�)8�"&)���3��!)�5=$)!���%!�*()�.(/%"�*(�&#%;��

`���;�4�9%�'#�&���!(�8�'&�*��8�3�)&)�>�3%�"�Q/%����&�!��)�*!���6-*()�56%=!=%;���3?�

p)%-)"�)� 5=�=�=? �%�9� 5=$)!!)� 8��&�!� %)�*!�� *6-*()� 5)+�%�%;� ��8�!<#� .��?� >�3()%�

&�4�%#�&�*���4��*�!9!���/*��!��!)�*6(=�*�!9!���=&��%����3�*�4)8������!�(#%�q�)1)�&�`|{���

370-���x;���)8�"&)���3��!)�5=$)!���%!�*()�.(/%"�*(�&#%;�

`���;� 4�9%�'#�&�� �!(� 8.!&�*�� 8�3�)&)� >�3%�" Q/%� >)4�$� �6-*()� 56%=!=%;� ��3?� <uma

gününü, Çinli güzelle beyaz renkli k6-*()� 5)+�%�%;� ��8�!<#� .��?���!�%�"�#�� 3�*�4)8����

��!�(#%;� �)15�!�8����� �$���� �/!��� -�3� &)%3�!� .�/� �/!&/%/%� 1)� ��%��%!)%��)� *�1/-/%!�%�

(Levend 1967: 378-���x;� � �)8�"&)� ��3� �!)� 5=$)!� ��%!�*()� .(/%"�*(�&#%;� Q=$)!� �+*��

8/�"�*(�&#%;>�3%�"�#�� L�%*!#� �*!�"!)%��� -�3!�%#�#�� *#$!�%#4!�� 3�L(��#�� 4)&�� 5=�=� 4)&��

171

iklimde 5)+�%&�'��5)<)!)%?�6$)!!�*!)���$�"I�1)��)3!)1I�3�"8)!)%��&)�+.*�4)%!)-�*�()"��

.!�%�*�*/!!��#!#%;

�;��;��;�|;���-%)(�")<!�8�1

��$"��#��`w��;�4�9%�'#�&�?��

<"� ���� �.����'�� )��� .$U��#��� .���-��U��'� � �"� )�'��� �).�.���#�� ��%��

körgüzmekdin fesân-��#�U��'���&���.���.�U�������²q>/�*�(��#��(�"�"!��"�8#��+���

*�!)"�&=$)�!)")*()��6(=<=�1)��/�*�%#-#*!#'#��8.���)%&�%�!")8��&)�5�4%)(�568()%")*()��

3�*J4)�&=$)�!)")*�1)���8��!#*�5)%)'��²x

��-!#*!#� �6!="&)� 4)%� �!��� �)4�(!)%&)�� 4.!�� +#*�%�*?� ��%� �-%)(� ")<!�8�� <��!��&#%#!"#-(#%

(Res. 36) Bu sayfada yer alan metin, (�)�#�$������ mesnevisinin son beyitlerini içerir.

�)(������((�'��4)%��!)�%)8"����%�8#�&�*��)*!)")�+�$5�8��1)�8�4L��#��+)%+)1)8��&)*��%)�*�

fark!#!#'#?��/�%)8"���8�4L�4��8.�%�&���4�9#-(#%#!&#'#�#�&=-=�&=%=%;�

�)8"��� =$)%��&)*�� �)4�(!)%&)� �)1�4I?� �/� )8)%�� 4�$#-� �)&)����� �+#*!�"�*(�&#%;� �L�

&)��$��)� &=-)���� 8/+/�/�� ��'#-!���<�'#�#� 864!)4�9� )8)%���� .*/4��!�%�� �4.!&�-K� &�4)�

8)8!)�)%)*?� 86$!)%����� 3.-� *�%-#!��"�8#� &/%/"/�&�� %�3")(� �8()%;� �!!�3��� -=*%)&�9�

)8)%���� (�"�"!�&#'#�#?�&)8(��&��� ��<)� q"���!#x� 86$!)%�����*��*�!&#'#�#��)!�%(�%;��)8"���

=$)%��&)*���)4�(!)%&)�-��%?�8�*�&)��*�&)3��)�-�%�9�&.!&/%"�8#�#?�+=�*=�<�"!��q*�&)3!)x�

&/&�*� &/&�'�� .!/9� *)�&��&)� 5)+")*� �8()&�'���?� 8.�%�� &�� 4.!�� &=-)<)'���� 864!)%;�

Resimde Nevâyî����� �-%)(� ")<!�8�� �)(�"!)��%;� 41��&�?� .%(�&�� ��'&�-� */%"/-?� )!��&)�

")�&�!�4!)� .(/%��� -��%)� 8�*�� �+*�� 8/��%;� ��=�&)� $�%L� �+��&)� ��%� ")*(/9� 4�� &�� *�(�9�

görülür.2 ��')%� 3�$")(!�� )!��&)� ()98�4!)� 3�$")(� )(")*� �+��� �)*!)%;� �.�/*!�%� *�%-#!#*!#�

.(/%"/-� 8.3�)(� )&)%!)%*)�?� .%(�&�*�� "=$�84)�!)%� &)� -�%*#� 864!)")*()&�%;� W�5=%!)%���

hepsinde Tac-#� �4&�%��56%=!=%;�

Fer3�&� �!)� ��%������ 3�*�4)8�� ���;� �6!="&)� ��()%;� ����;� �6!="&)� -��%?� 8/!(��#�� .'!/� ��3�

Ga%�9�>�3�&#%� �����&)1!)(�46�)(�"��1)�3=*="&�%!#*��!)��!5�!��6'=(!)%�1)%�%;��)8"�� de

�/!/�&/'/� ��;� �ölümde ise Nevâyî?� *)�&�� �+� 3)8�9!�-"�8#�#� �)4�(!)%)� �*(�%#%;� >.-��

1 TSMK R. 810, 107a: LIV/113-127. 2 >/�&)(�4?���**�-�(�%�L#�&���-��%�����(�%"�-�.!&/'/�)8)%)�56�&)%")��"�<#4!��4�9#!"#-�.!���!�%;�

172

1�*�(� 3�%<�&#'#�&��� 4)()%��<)� +�!#-�"�&#'#�#?� �"*��� .!8�� ��$�"î, Emir Hüsrev ve

Camî’ni�� 3�"8)!)%�� 5���� )8)%!)%� 4�$���!)<)'���� �)!�%(�9� ���%#�&��� 6$=%� &�!)%;� ��<�*�

)8)%&)?� =8)4��� >�4*�%�� 1)� .'!/� >)&�=$$�"����� �(3�L� )&�!)�� �6!="!)%��� �/!/�&/'/�

��!��&�'��&)�?� �/� �-%)(� ")<!�8����� &)� -�3� 4�� &�� .'!/� �+��� &=$)�!)�"�-� .!&/'/� &��

&=-=�=!)��!�%;�

Yu*�%#&����!�(#!����8"��!#�&6�)"��3�"8)8��H. 802 ve ��3���3"�89�&6�)"��3�"8)8��

�;� �`w� �/"�%�!#� 4�$"�!�%?� 4�9#!&#*!�%#� &6�)"��� =8!/9� 6$)!!�*!)%���� 1)� �)')��!)%����

4��8#(��� 6$5=�� 6%�)*!)%� .!"�8#� �+#8#�&��� 6�)"!�&�%;� ;�w�� �/"�%�!#� �8"��!#

hamsesinin resimleri ��**�-#� �I%� �3")&� ���� �8*)�&)%� (�%�L#�&��� *�(�9� 3�$#%!��#%*)��

4�9#!"#-�.!/9?�"="*=��.!&/'/�<��)-�$�"��!#�3�*�4)���%� 8�3�)&)�<��!��&#%#!"#-(#%;��;�

�`w� �/"�%�!#� 3�"8)&)� �8)� %)8�"!)%� �!)� ")(��� L�%*!#� $�"��!�%&�� L�%*!#� ")%*)$!)%&)�

4�9#!"#-� .!&/'/�&��?� 8�3�)!)%��� �)1J4I� 3�"8)!)%����� �*.�.5%�L�8���� (�-#&#'#�

864!)�)")$;� ��3�� +.*� ��$�"I� 3�"8)!)%����� %)8�"� 9%.5%�"#�&��� 4�%�%!��#!�%�*�

4�9#!"#-�.!����/�8�3�)!)%&)?�")(�����%*�8#���4��&��6�=�)�4�9#-(#%"��-)*!��&)�4��&���.-�

*�!��� 4)%!)%��)� 4�9#!"#-(#%; Bu örnekte görüldü'=� 5���� %)88�"!�%#�� L�%*!#� 4.%/"!�%#�

$�"��� $�"��� *�(��#�� =%)(�"� 8=%)<�4!)� ��'!��(#!#� .!���!&�'���� 568()%�%;� �)8�"!)%���

8.�%�&���)*!)�")8�?���**�-!�%��8)%�)8(+)��-!)&�*!)%���!#-#*�.!&/*!�%#�*.�/!�%#��8()&�*!)%��

5����")(�����+��)�*.4&/*!�%#�#�568()%�%.

173

V. SONUÇ

�.9*�9#� ��%�4#� �=$)8�� �=(=93��)8�� �!I� �I%� �)1J4I� 3�"8)� 1)� &�1��!�%#�#�� %)8�"!)%��

=$)%��)� 4�9#!��� ��<)!)")?� �8!�"� (�81�%� 8���(#� 1)� 3�"8)-&�1��� %)8�"!)")� 5)!)�)'��

��*#"#�&��� ��$#� 6�)"!�� �.*(�!�%#� �4&#�!�("�*(�&#%;� �$)!!�*!)� 3�"8)� %)8�"!)%��&)?�

resimlenen hikayelerin 5)�)!���%�*�!#9�.!/-(/%/!�%�*�yazmadan yazmaya geçmesi, belli

L�5=%� 1)� 9.$!�%#�� ()*%�%!��"�8#� �8!�"� (�81�%� 8���(#�#�� 5)!)�)*8)!� ��%� 8���(� .!&/'/�/�

��!�(#%;� ��<�*?� �!I� �I%� �)1J4I� &�1��� 1)� 3�"8)!)%����� %)8�"!)")� 9%.5%�"!�%#�

��<)!)�&�'��&)� 5)!)�)*8)!� 46�()"� 8�&)<)� ��$#� 8�3�)!)%� �+��� 5)+)%!�� .!"/-?� 5)�)!!�*!)�

��**�-!�%#��%)8")�*)�&��4.%/"!�%#�#�*�((#*!�%#�56%=!"=-(=%;�

>)!!����%�&=�4��56%=-=��/!/������**�-#��8.4/(!�-"#-�*�1%�"�1)�".(�L!)%��&)��3�%)*)(�

)(")8�� 8.�/</� 5)!)�)*8)!� ��%� 8���(� &.'"/-� 1)� �/� 5)!)�)*� 4=$4#!!�%� �.4/�<��

4�-�(#!"#-(#%;� ��8!/9�")%*)$!)%)�56%)�&)'�-8)���!)�*�!#9!�%!��+�!#-���5)!)�)*+��&�1%��#-�

*)�&���� ()*%�%!�"#-(#%;� �%)(�"� ")%*)$!)%�� �%�8#�&�*�� 8�4�8�!� 1)� *=!(=%)!� �!#-1)%�-!)%?�

=8!/9!�%#� )(*�!)"�-?� ��<�*� 3)%� =8!/9� *)�&�� �L�&)� (�%$!�%#�#� 4�%�("#-(#%;� ����(+#� 1)� )8)%�

(%�L�'�� *)()�)� *�4&#� �/!/�"�4��� 4�$"�!�%#�� =%)(�"� ")%*)$!)%����� ()89�(����

5=+!)-(�%"�-(�%;� ��<�*� 3)%� *=!(=%=�?� *)�&�� �&).!.V�8�� 1)� *�%�*()%��&)�� 6')!)%� *�(�%�*�

4)��� ��%� =8!/9� .!/-(/%"�8#� (�%�3�� 1)� 4�9#!&#'#� ")%*)$�� �)!!�� .!"�4��� 4�$"�!�%#�

5%/9!��&#%#%*)��+.'/�$�"���4��#!(#<#�.!���!")*()&�%;��4�#�4�$"�&����%&)��L�$!��=8!/�/�

4��8#(���%)8�"!)%in görülmesi, 8���(+#�1)�")%*)$�()89�(����5=+!)-(�%"�-(�%;�

�!I��I%��)1J4I�����&=�4��"=$)�1)�*.!)*8�4.�!�%#�&���/!/����%)8�"!� 3�"8)��=83�!�%#?�

��$�"I?� N�"I?� �)3!)1I� 5���� �%��!#� -��%!)%��� )8)%!)%��)� ��$�%��� � &�3�� �$&#%;� �$� 8�4#&��

.!����/��=83�!�%#��%)8�"�9%.5%�"!�%#�&��3�$#%!��&#'#�")%*)$�1)�&6�)")�56%)�+)-�(!�!�*�

568()%")*()&�%;� W�%&)18I?� ��$�"I?� �)3!)1I?� N�"I� 5���� =�!=� �%��!#� -airlerin eserlerinin

%)8�"!��*.94�!�%#�#���)!!����%�%)8�"�9%.5%�"#�#�4��8#("�8#?��)1J4I�����)8)%!)%��&)�L�%*!#�

hikayeler )!)��!#�8����!)�*�"��$�"���5)!)�)*8)!!�'���8=%&=%=!&='=�56%=!=%;��)1J4I�����

)8)%!)%���� 4�$�%*)�� U�'�(�4<��4#� */!!��"�8#� 1)� 3�"8)8��&)*� ")8�)1�!)%&)� +�'#�#��

(�%�3�� *�%�*()%!)%���� &)� 3�*�4)!)%��)� *�("�8#� .�/�� �%��� 1)� �=%*� )&)��4�(#�&�*��

L�%*!#!#'#�#� .%(�4��*.4"�8#�#� 8�'!�"#-(#%;� ��;� �)3")&� &6�)"��&)�� �(���%)�� �)1J4I� 1)�

)8)%!)%��&)��3��)%&�%�.!����8"��!#�3=*="&�%!�%#?�-��%�1)��!�"!)%��3)%�L#%8�((��-��%)�.!���

174

3�4%��!#*!�%#�#� &�!)� 5)(�%)%)*� )%�(� 1)� +)1%)8����� *=!(=%� 1)� 8���(#�#� 4�*#�&��� (�*�9�

)("�-!)%&�%;��

�.9*�9#� ��%�4#� �=$)8���&)*�� %)8�"!�� �!I� �I%� �)1J4I� )8)%!)%�?� 4�9#!&#*!�%#� &6�)"� 1)�

merkezler a+#8#�&���&�**�(�+)*�<�&�%;����%���3�4�((��.!&/'/�&6�)"&)���(���%)�� )%�(�(��

8�%�4���**�-3��)8��&)�3�$#%!��"�4����-!������/�)8)%!)%?�+�'&�-#�8�%�4!�%&��&��3)")��

�%&#�&���56%=!")4)���-!��"#-(#%;�`j;4=$4#!���-!�%#�&����(���%)�� )%�(?���%�$?��)")%*��(�

5���� ")%*)$!)%&)� 8/!(��� 1)� "�%$�!�%#�� 8���(� 3�"�!�'�� 8�4)8��&)� 4=*8)!�-)� 5)+)�� *�(�9�

%)8�"!)")<�!�'�?�8.��9�%!�*�&6�)"���� =8)4���>�4*�%��1)�4�*#���%*�&�-#?��)&�"�� ��!I�

�I%� �)1J4I �!)� 4�-�"#-(#%;� ��<�*� )%�(�(�*�� �/� 8�%�4� *=!(=%=?� +�'&�-#� 8�%�4!�%&��

4�*!�-#*��w�4#!�&�3��)(*�8����*/11)(!)�3�88)((�%)<)*?�3�$#%!�����)8)%!)%���8)+�"�?�=8!/9�1)�

%)8�"�9%.5%�"!�%#�4�*!�-#*�4�%#"�4=$4#!�&�3��56%=!")4)�&)1�"�)&)<)*(�%;�

>/� &6�)"&)� )%�(� ��**�-3��)8��&)?� =�!=� ��**�-� >)3$�&�#�� 1)� 6'%)�<�!)%�����

=8!/�/�/��)(*�!��.!&/'/�56%=!")*()&�%;�Sadî’nin Bûstân �0$���.���, Nizamî Hamsesi,

Emir Hüsrev Dehlevî �����, Nevâyî Hamsesi 5����=�!=�-��%!)%���)8)%!)%��4=*8)*�8�%�4�

*�!�()8��&)�3�$#%!��"#-(#%;�>�%)%�9.%(%)� 5���� )!)��!#��%�*�6$)�!)� +�$�!)�� L�5=%!)%?� $)�5���

&.'����!�(#"!�%#?��1!/��!)���3+)4����%��%��&)���4#%���*.%*/!/*!/�4=*8)*�*�9#!�%?�5=�!=*�

4�-�"&��� 8�3�)!)%� �/� &6�)"� )%�(� 8�%�4� =8!/�/�/�� >)3$�&� )(*�8��&)*�� =8!/�/�/��

(�9�*�6$)!!�*!)%����4��8#(#%;�

���)� �/� (�%�3!)%&)� )%�(� ��**�-3��)8��&)� �*��<�� ��%� =8!/�/�� L��!�4)(()� �/!/�&/'/�/�

3�$#%!����� � )8)%!)%&)�� ��!#4.%/$;� �-()� �/� �*��<�� =8!/9?� 3)"� &�1��� %)8�"!)")<�!�'�

5)!)�)'�?�3)"�&)��)1J4I�)8)%!)%�����%)8�"!��*.94�!�%# �+#8#�&���&�**�(�+)*)%;�Geç 15.

yüzy#! Timurlu 8���(#� *�98�"#�&�?� >)3$�&�#�� ��**�-3��)8��&)�� L�%*!#� .!�%�*� 4��)�

8�%�4&�?� &�3�� +.*� ()$3�9� �!��#�&�� +�!#-"#-� ��**�-!�%� (�%�L#�&��� .!/-(/%/!��� �/� =8!/9?�

��-(�� =8)4���>�4*�%��.!"�*�=$)%)��)1J4I�1)��N�"I�&�1��!�%#�#��%)8�"!��*.94�!�%#�&��

8#*!#*!��56%=!=%;�W�5=%!)%���+)1%)8��&)*��*)8*���*.�(/%!�%?�$�%�L� L�5=%!)%?�"�"�%I�")*J��

(�81�%!)%��&)� &)*.%�(�L� ��!�(#"� (�%$#� �/� =8!/�/n karakteristik özellikleridir. Herat’ta

>)3$�&� (�%$#�#�� 4��#�&�� 56%=!)�� �/� �*��<�� =8!/9?� 6$)!!�*!)� -��%!)%��� &�1��� *.94�!�%#�#�

�+���()%<�3�)&�!"�-(�%;

175

>/���'!�"&��T.9*�9#���%�4#��=$)8���&)�bulunan Timurlu döneminden gelen tek divan

olan ��#��$%&-&��� (R. 805) oldukça önemlidir. 910/1504-5 tarihinde istinsah edilen

)8)%��� %)8�"!)%�?� �=4=*� .!�8#!#*!�� )%�(�(�� >�4*�%�� 1)� �)1J4I� &�1��!�%#�#� 3�$#%!�4��?�

>)3$�&� )*.!=�&)�� 5)!")4)�?� "/3()")!)�� &�3�� +.*� %)8�"!�� 4�$"�!�%#�� ()$3�9� 1)�

8=8!)")8��&)�+�!#-"#-�.!�����**�-!�%#���%�8#�&��4)(�-"�-���%�8���(+#�(�%�L#�&���4�9#!"#-�

.!"�!#&#%;� ��<�*��/� ��**�-?� >�4*�%�� 1)� �)1J4I����� 3�4�((��.!&/'/� &6�)"&)� 4�9#!���

&�1���*.94�!�%#�&��+�!#-"#-?�4=*8)*�8�%�4�=8!/�/�&��)8)%�1)%)����**�-!�%&���&�3��8�&)�

bir üsluba sahiptir.

Nevâyî’nin eserlerinin Timurlu <.'%�L4�8#�&�� 3�$#%!��"�8#�#�� 4��#� 8#%�?� +�'&�-#�

�**.4/�!/� 8�%�4!�%#�&�� &�� 3�$#%!��"�8#� -��%��� =�=�=�� +.*� )%*)�� 1)� 3#$!#� ��%� -)*!�&)�

4�4#!&#'#�#� 568()%�%;� Bu dönemde özellikle Nevâyî, H�&�4)(� 5���� -��%!)%��� �=%*+)�

&�1��!�%#� %)8�"!)�")*� =$)%)� ()%<�3� )&�!"�-(�%;� �/!(��� �!�!� &6�)"��&)� ��%�$�&��

3�$#%!����� � �)1J4I� &�1��!�%#� �+��&)� )�� )%*)��� ��3�%)� ��!!�� �=(=93��)8���&)� �/!/����

*.94�&#%� q��(;� �/%<� {�x;� �**.4/�!/� �$/�� �8���#�� q`�{{-��x� .'/!!�%#� �/!(��� �!�!�

q`���x��!)�*�%&)-���/!(����J*ub (1478-90) ara!�%#�&���)%1�-��/3�"")&�1)��)43I’nin

&)� �/!/�&/'/� &)')%!�� ��**�-!�%#� 3�"�4)� )&)%)*� ��%�$�#�� ��<=� &6�)"��&)�� �/� 4����

�%�!#*8#$�&)1�"�)&)��%)8�"�L��!�4)(!)%����8=%&=%"=-!)%&�%.

Timurlu 3�*�"�4)(����� 8.��� )%")8�4!)� ��%!�*()� ��**�-!�%#�� 1)� 3�$#%!�&#*!�%#� &)')%!��

*�(�9!�%#�� 4)��� 8�%�4!�%#��� 56(=%=!")8�?� �/� ��38)&�!)�� �*��<�� =8!/�/�� 5)!�-)%)*�&)1�"�

)(")8���� 8�'!�"#-(#%;� `j;4=$4#!� 8.�/��� *�&�%� �**.4/�!/� �)1!)(������ önemli resim

faaliyeti merkezleri olan Tebriz’in 1501’de?���%�$�#��&��`jw��&)�&)� ��L)1I�3=*="&�%#�

��3� �8"��!� (�%�L#�&��� �!#�"�8#?� �/!(��� �!�!� 1)� �/!(��� ��*/�� &6�)"��&)� +�!#-���

8���(+#!�%#�1)�3�$#%!�&#*!�%#�&)')%!��*�(�9!�%#��)�%�$���**�-3��)8��)�*�$��&#%"#-(#%;��4�#�

$�"��&�� �/!(��� ��*/��/�� 4)')��� .!��� ��3� �8"��!���?� .�!�%#�� *=!(=%)!� .%(�"!�%#�&��

�=4=&='=��+����=%*")��1)�Timurlu 8/!(��!�%� �!)� �!�-*��*/%"�8#?�*=!(=%)!�46%=�5)!)%��)�

5�%�9�)(*�!)�")8����1)��=%*")��%)8"��&)��$)1*��!"�8#�#�8�'!�"#-(#%;

�%&#�&��� `j`w�&�� Tim/%!/!�%#n ��-*)�(�� )%�(�#�� �!#�"�8#� �!)� �)�$)%� 5)!�-")!)%�

4�-��"#-(#%;� �$)!!�*!)� ��"/%!/� )(*�8����?� =8)4��� >�4*�%���#�� .'!/� �/3�"")&�

=8)4�����?� �$�)*� ()3!�*)8��)� *�%-#� `jw�� 4#!#�#�� ��4#8� �4#�&�� ��3� �8"��!�)� �!(�<��

176

)(")8�� 1)� )%�(�#�� `jw��&)� �$�)*!)%� (�%�L#�&��� �!#�"�8#� 8#%�8#�&�� �)�%�$�)� 5)!)���

8���(+#!�%#�� =8!/9!�%#4!� 4��8#&#'#� 864!)�)��!�%;� >64!)<)� ��3� �8"��!� &6�)"��&)��

��**�-3��)&)?� �)�%�$�&)� ��*/9� >)4� &6�)"��&)� 5)!�-)�� �=%*")�� 8�%�4� =8!/�/� �!)�

%)8�"�4�9�����**�-!�%#��4��#�8#%�� )%�(�(��56%=!)��>)3$�&�1)����*#-+#K�=8!/9��!)�%)8�"�

4�9�����**�-!�%�5%/�/���%!�*()�56%=!"=-(=%;���3��8"��!�&6�)"��%)8�"�=8!/�/�/�.%(�4��

*.4�<�*� +.*� L�$!�� %)8�"!�� 4�$"�� 5=�="=$)� *�!"�"#-(#%;� >/� �+#&��� �.9*�9#�

*.94�!�%#�&�����%��.!��� ;��|j��/"�%�!#�&�1���6�)"!�&�%;���3��8"��!�&6�)"�����%)8�"�

��!�4#-#�#�56$!)%�6�=�)�8)%)%;���&)�*."9.$�84.�!�%#��4)%��!&#'#�%)8�"!)%&)�*�"��$�"���

��38)&�!)�� 8)�)9!)%&)�� &.!�4#� �**.4/�!/� &6�)"�� ��%�$� =8!/�/�/�� )(*�!)%�� 56%=!=%;�

��$"��#��4���*�'#&#�&���/!/�����/!(�����*/��/��L)%"��#��8)?�4�$"��#����3��8"��!����

`jw`�&)� �)�%�$��� �!"�&��� 6�<)� *.94�� )&�!&�'���� ��$)� 568()%�%;� �**.4/�!/� �/!(��#�

4�$"��#����%�8=%)!�'��)�8�3����.!"/-?�&�3��8.�%�� �8)��/�"=!*�4)(���3��8"��!�)�5)+"�-�

.!"�!#&#%;� �)8�"!)%�� �/� &6�)"&)� 3�$#%!����� 4�$"�?� 8�%�4�� ��"�$��.'/!!�%#��&���

��3"/&� >)4���� 3)&�4)8�� 4�� &�� 6!="=4!)� ��%!�*()� 5)!"�-� .!"�!#&#%;� ��$"��#n

%)8�"!)%�4!)�")(����%�8#�&��8#*#���%��!�-*��56%=!=%;�

��')%���L)1I�&6�)"��*.94�!�%#�R. 810, R. 803, R. 804 �/"�%�!#�)8)%!)%&�%;�>/�!�%&����;�

�w���/"�%�!#�)8)%���8�&)<)���*&�"�%)8�"!)%���)�%�$�=8!/�/4!��4�9#!"#-(#%;���$"��&�3��

8.�%���8"��!#���**�-3��)8��&)�(�"�"!��"#-(#%;�>/�=+�4�$"��#��.%(�*�6$)!!�*!)%����3�

��3"�89� &6�)"��&)?� )%�(� =8!/�/�/�� /$��(#8#�#�?� �)�%�$� ��**�-3��)8��&)�

4.%/"!��"�8#� -)*!��&)� 5)%+)*!)-"�-(�%;� `j�w� �!)� `j�w� 4#!!�%#� �%�8#�&�� +.*� 8�4#&��

Nevâyî’nin eserleri resi"!)�"�-(�%;� >/�!�%&��� 8�dece PBN’de bulunan hamse (Supp

turc. 316-`�x� >)3$�&� =8!/�/� )(*�8�� �!(#�&�?� &�')%!)%�� �8)� ���*#-+#� &I1J�� =8!/9” olarak

�&!��&#%&#'#"#$� ��!�4#-(�� 4�9#!"#-(#%;� ��L)1î ��-!#'#� ��<-#� 3�4&�%I�nin görülmesi,

*."9.$�84.�!�%#�� *�!���!#*!�-"�8#� 1)� ��!�(#"#�� �4%#�(#<#� .!"�8#?� 5�&)%)*� ��*#-+#�

6$)!!�*!)%��&)��8#4%#!�%�*�&�3��()"�$���%�=8!/���*�1/-"�8#��8)���L)1I�%)8�"�*�%�*()%����

4��8#(���6$)!!�*!)%&�%;��4�#�&6�)"&)�3)"���L)1I?��8"��!#�3)"�&)��$�)*���%�4!�%#��&��

-��%���)8)%!)%�����%)8�"!)�")*�=$)%)�()%<�3�)&�!")8�� �!5��+(�%;��8()!�*��=%*+)�-��%!)%&)��

.!/-��� &�1��!�%#�� �8"��!#� 1)� �=%*")�!)%)� &=-"��� .!��� ��3� �8"��!� 1)� ��3� ��3"�89�

(�%�L#�&�����!)� ()%<�3�)&�!")8�?�&6�)"��&)�-��%���3)"�8�45#�56%&='=�=�3)"�&)��/�/��

��%�".&��-)*!��&)�4�4#!&#'#�#�568()%�%;�

177

`{;4=$4#!#�� �!*� +)4%)'��&)� ��%�$�&�*�� (�%�*�(!�%#�� %)8�"� L��!�4)(!)%���� ��$)� ��!�(���

Nevâyî Divan�#� R. 807’dir. ��3� ��3"�89� &6�)"�� �8!�"� *�(�9� %)8�"!)")<�!�'����� )��

9�%!�*� &6�)"!)%��&)�� ��%���� 4��8#(#%;� ��&I?� JL#$� 5���� =�!=� -��%!)%��� &.'/9� 4�-�&#'#�

$)�5��� *=!(=%)� 8�3�9� ��%�$� *)�(�?� ��� 4!=!� `jw�� 4#!#�&�� ��L)1I!)%��� )!��)� 5)+"�-(�%;�

1526-��� 4#!!�%#� �%�8#�&�� �/� �83�*� ��%�3�"���� �8�(J�)8��&)� �)-�(I� (�%�L#�&��� �8(��8�3�

)&�!)�� �/� 4�$"�?� ��L)1I� &6�)"����� ��%�$� =8!/�/�/� �)!�%5��� ��%� ��+�"&)� 4��8#(#%;�

Yuvarlak küçük yüzlü, zarif f�5=%!)%����/!/�"�8#?�56*4=$=�&)�1)�$)"��&)��!(#��4�!&#$#��

*/!!��#!"�8#?���8���4=$!=�5=�)-�(�81�%!)%������)(�"��1)�(�*&�"�8�4L�!�%#�&��&��5)�)!!�*!)�

�/� ()"��#�� �-!)�")8�?� *�!���!#*� *."9.$�84.�� /45/!��"�8#� ��$)� %)8�"!)%��� ��3"�89�

&6�)"��&)� ��%�$�&�� 4�9#!&#'#�#� 568()%�%;� � �/3()")!)�� �;� �w��&)� 8�9�%�-� =$)%��)�

�8"��!#�8/!(��#�4��&����%�&)1!)(�56%)1!�8���+���3�$#%!��"#-�.!"�!#&#%;�

�8"��!#� &6�)"��&)� 3�$#%!��"#-� �)1J4I� )8)%!)%��)� ��*#!&#'#�&�?� 4��)� `j�w� �!)� �j�

�%�8#�&�*��&6�)"&)�4.'/�!�-(#'#�56%=!=%;�Bunlardan il*�� .%�8���&����8(���/!���5)!)��

1)� )%�(�(�� &�3�� +.*� =8)4��� >�4*�%�� 1)� �)1J4I� &�1��!�%#�#�� %)8�"!)%��&)� +�!#-���

��**�-!�%#��8)%5�!)&�'����*#-+#�=8!/9tur. (R. 804, R.806, H. 983) Horasan’dan gelen bu

8���(+#!�%� 8�&)<)� Nevâyî eserlerini kopyalamakla kalmam#-� �4�#� $�"��&��

��**�-3��)&)*��)&)�I�4�$"�!�%#��3�$#%!��"�8#�8#%�8#�&��&��86$�8�3����.!"/-!�%�1)��)!!��

��%�5)!)�)'���4)%!)-")8����8�'!�"#-!�%&#%;���"�%I ")*J���)(�"!)%�?�&.'�&����3�%�&�!!#�

+�+)*!)%���8�%&#'#�8)%1���'�+!�%#?�9�%!�*�1)�<��!#�%)�*!)%?���-!#*�1)�*#4�L)(���+�"!)%��5����

�4%#�(#!�%&�� �8"��!#� *�%�*()%����� )(*��� .!&/'/� �/� =8!/9?� ��*#-+#� ��!�4#-#�#� `j�j�in

8.�/���*�&�%�8=%&=%"=-(=%;�

��%�4&�� �**.4/�!/� �=%*")�� )(*�8���� 3�88)((�%)�?� 3�((�(#�#�?� "=<)!!�&����?� ��**�-#�#��

��%� �3")&� ���� �8*)�&)%� (�%�L#�&��� 4�9#!&#'#�#� �w|�;� 4�9%�'#�&�*�� *)()�)� *�4&#�&���

6'%)�&�'�"�$�3�"8)�*.94�8#� �8)� q ;��w�x?� ()*��8"��!#��)1J4I�3�"8)8�&�%;�����(+#�#��

�**.4/�!/� 1)� �8"��!#� =8!/9!�%#�#� *�4��-(#%�%�*� 4.%/"!�&#'#� �/� =8!/�/�� )(*�8�?� &�3��

sonra �)���-i Âl-i Osman�#� 3�$#%!�4�<�*� .!��� ��**�-!�%#�� =8!/9!�%#�&��

hissedilecektir.

>/�!�%� &#-#�&�� ����� �)1J4I�!)%��&)�� ��%�� q�;� �w�x� `j�w� <�1�%#�&�� Özbek yönetimi

�!(#�&�*�� >/3�%��&�� 56%=!)�� %)8�"� =8!/�/�/� 4��8#(#%;� )%�(�#�� `j�j�&)� �$�)*!)%�

178

(�%�L#�&��� �!#�"�8#� �!)� )%�(!#� 8���(+#!�%� ()*%�%� >/3�%��4�� 5)(�%�!"�-?� &.!�4#8#4!��

3�$#%!����� %)8�"!�� 4�$"�!�%&�� )%�(� )(*�8�� &)1�"� )("�-(�%;� `{;4=$4#!� .%(�!�%#��� &.'%/�

>/3�%��&����4%#!&#*!�%#�&=-=�=!)�� )%�(!#�8���(+#!�%#���%&#�&��?�%)8�"!)%&)*��&���"�$"�

*�4�.!"/-?� &.�/*� 1)� 3�%)*)(8�$� L�5=%!)%� *�!#9� 3�!��&)� 3)%� 4�$"�&�� /45/!��"#-(#%;��

Horasan->/3�%�� )(*�!)%�� (�-#4��� %)8�"!)%&)� 8�4�3� *.�(/%!�%!�� 8#�#%!����� ()9)!)%?� �.-�

4=$)4!)%� 1)� �/� 4=$)4!)%&)� �!(#�� 4�!&#$� */!!��#"#?� $)"��&)� �$� ��(*�� 1)� +�+)*?�

8)%9�-(�%�!"�-�(�-!�%?�<��!#�%)�*!)%)��.4��"#-�*�4�lar, küçük ve zarif figürler görülür.

Resimli �!�� ��% Nevâyî &�1��� 1)� 3�"8)� �=83�!�%#�#�� 3�$#%!��&#*!�%#� ")%*)$!)%���

+)-�(!�!�'�� ��$)� �8!�"�&=�4�8#�&�� *�(�9� %)8�"!)")<�!�'����� 5)!�-(�'�� L�%*!#� ")%*)$!)%�1)�

�%�!�%#�&�*�� �!�-*�!)%� 3�**#�&�� L�*�%� 1)%)<)*� &=$)4&)&�%;� >�%��%��)� 4�*#�� &6�)"!)%&)�

3�$#%!����� 4�$"�!�%?� 8���(+#� 1)� =%)(�"��� ")%*)$&)�� ")%*)$)?� 8�4�8�� 1)� *=!(=%)!� ��%�

(�*#"� 5)!�-")!)%� 8.�/</� �!)(�-�"� 3�!��&)� .!&/'/�/� örnekler. ��1��!�%#�#�� `�{j’li,

3�"8)!)%����� �8)� `�|j�!�� 4#!!�%&��� �(���%)�� L�%*!#� ")%*)$!)%&)� %)8�"!�� �=83�!�%#�#��

3�$#%!��"�8#�&6�)"������)')��!)��-��%!)%��&)��.!&/'/�/�568()%�%;�

=8)4���>�4*�%��1)��!I��I%��)1J4I�&6�)"���8!#�&��5)!)�)*!)%��&)'�-(�%)����%�&6�)"&�%;�

�=%*�)&)��4�(#���1)�8���(#���568()%�!)��6$)�?�3�$#%!�����)8)%!)%)�&)�4��8#%; �%�)'����/�

&6�)"&)�?� �%��� (�%�3���� &)8(��!�-(#%�%�*� ��!�(��� =�!=� W�%&)18I �)���’sinin resimli

�=83�8#� 5=�="=$)� 5)!")"�-(�%;� �6�)"��� �)'enisi daha çok Baykara ve Nevayî

divanlar#�=$)%��)�4.'/�!�-"#-(#%;��)8�"!)�)���/��=83�!�%#��")(���5)�)!!�*!)�nestalik ile

4�$#!"#-?� 4�$"�!�%#�� �.4/(!�%#� &�� 5)�)!!�*!)� ��%��%��)� 4�*#�� (/(/!"/-(/%;� Nevâyî

4�$"�!�%#� �+��&)� ����� �=83�!�%#�&�� 321x 235 mm.lik boyutuyla en büyük eseri

.!/-(/%��� R. 808 �/"�%�!#� 4�$"�� haricindekilerin hepsi küçük boyutludur. Özellikle

�8"��!#’da 3�$#%!����!�%���w¡`{w�""�<�1�%#&��.!/9�daha küçük boyutludur.

��9#!��� ��<)!)")� 8.�/</�&�?� �����&)*�� &�1��� �=83�!�%#�&�� )�� +.*� Garâ’ibü’s-

S�'��’dan �!#�"#-� .!��� �)4�(!)%��� %)8�"!)�&�'�� 56%=!=%;� Garâ’ibü’s-S�'�� Nevâyî’nin

�=%*+)� &�1��!�%#�&��� �!*�&�%� 1)� �+��&)*�� -��%!)%� �)1J4I����� *=+=*� 4�-!�%&�� 4�$"#-�

.!&/*!�%#� �%�8#�&��� &)%!)�)%)*� (.9!��"#-(#%;� ��<�*� �/� &�1��#�&�� � �%�!�%#�&�� &�')%�

&6�)"!)%��&)� 4�$"#-� .!&/'/� 5�$)!!)%� &)� �/!/�/%;� ��&)<)� �.9*�9#� �=83�!�%#�&�� &)'�!�

&�')%� =!*)!)%��� *=(=93��)� 1)� "=$)� *.!)*8�4.�!�%#�&�� � &�� )�� +.*� %)8�"!)�)�� &�1��#�

179

Garâ’ibü’s-S�'���&#%;� �.9*�9#�&�� �/!/���� &�')%� %)8�"!�� &�1��#� �8)� ��#��$%&-&���

.!/9?� �=%*�4)�&)� �/!/���� ()*� �=83�� .!"�� 6$)!!�'�� �!)� 6�)"!�&�%;� >/�&�1��� �8)� 5)�+!�*�

4#!!�%#�&��4�$&#*!�%#�&���&)%!)�"�-(�%;�

TSMK’de bulunan Dîvân �=83�!�%#�&�� %)8�"!)�)�� 8�3�)!)%��� �=(=�=�)� ��*#!&#'#�&��

�-%)(�")<!�8�?��1�8�3�)8�?�(�3(�8�3�)8�?�+)15J��.4/�/?�8)15�!���!)��/!/-"��5����*.�/!�%#��

8#*!#*!�� %)8�"!)�&�'�� 56%=!=%;� �4�#� $�"��&�� �)1J4I� &�1��!�%#�#�� %)8�"� 9%.5%�"#�&��

=�!=��-*�3�*J4)!)%�����*�3%�"��!�%#�&����)4!�?��)<�un, Ferhad, Yusuf Peygamber ile

�!5�!�� 3�*J4)!)%��?� *�3%�"��!�%#�� 6$)!!�*!)%��&)�� &.!�4#� �)4�(!)%��� ��!�"!�%#�#��

*/11)(!)�&�%")*��&#��� �"5)!)%��&)�� 4�%�%!��#!&#'#� ()89�(� )&�!"�-(�%;� �-*#�&��� +#!&#%���

��%�8)15�!�4����!�(#%*)���)<�/��/�?��-*#��+���+�!)�+)*)�?�(=%!=�$.%!/*!�%��56'=8�5)%)����%�

8)15�!�4�� ��!�(#%*)�� W)%3�&�#�?� 8)15�!����� 5=$)!!�'���� ��!�(#%*)�� �)4!���#�?� 8)15�!�����

*�&�%� *#4")(� ��!")$!�'���� ��!�(#%*)�� �8)� 4.*� 9�3�8#��� 8�(#!��� �/8/L�/�� � 56%8)!�

�"5)!)%��&)�� 4�%�%!���%�*� .!/-(/%/!��� %)8�"� *�!#9!�%#�#�� */!!��#!"�8#?� ��$)� 5)+"�-()��

5)!)�� �)!!�� *�1%�"� 1)� .!5/!�%�� 4�� &�� ")<�$!�%�� *�%-#!#*� 5)!)�� �"5)!)%��� ��**�-�

(�%�L#�&��� ��8#!� �!5#!��&#'#�#�� 568()%�%;� �4%#<�� %)8�"� *�!#9!�%#�#�� */!!��#"#�&�� %)8�"-

")(����!�-*�8��&)�6�)"!��4)%�(/(�%;���**�-�5)�)!!�*!)�")(�)���'!#�*�!"#-(#%;���<�*�*�"��

$�"���*�!#9!�%#��&#-#���+#*#!&#'#�&��56%=!=%;��%�)'��� ;��|j��/"�%�!#�4�$"�&��4)%��!���

�-%)(�8�3�)8��&)�q{j�x���**�-?��)4�(!)%&)���#!���*�-�!)%�?�4�45#���-%)(�")<!�8��*�!#9!�%#�#��

&#-#���+#*�%�*�*/!!��"#-(#%;��)8�"&)��)4�(!)%) &�4���%�*��%*��9!��&��*�4�!�%#���%&#��?�

�)<�/�� .!"/-� ��48�#� 1)� .��� */%&)!)4!)� /$����� ")!)'�� �)(�"!)"�-(�%;� >/� 4.%/"?�

sahneyi salt bir �-%)(�")<!�8���)(�"��&)��+#*�%#%;���**�-��/�&=$)�!)")4�?� -��%����-*#�#�

�)<�/��/�*��)��)�$)()%)*� ")!)*!)%�����!)� .��� -)L*�(� 568()%&�'���� �)!�%()�� �)4�(!)%��)�

&�4���%�*� 5)%+)*!)-(�%"�-(�%;� >/%�&�� */%/!��� ")(��-%)8�"� �!�-*�8����� */11)(!�!�'�� *�"��

8�3�)!)%&)�*�!#9!�%#��&#-#���+#*#!&#'#�#�568()%�%;� � ��;��w�?�`j|��&���)4!��&�����38)&)��

�)4�(!)%?� �*.�.5%�L�*���*#"&���$)�5���4.%/"!��"#-?�3�*�4)����3�"8)&)�5)+)��6')!)%��

%)8"��� �+��)� *�(#!"#-?� �)<�/��/�� �)<&� &�'#��� 4)%!)-")8�� %)8�"!)�"�-(�%;� >)4�(!)%&)�

��38)&�!")")8��)� %�'")�� *.�/!�%#�� $)�5��� 4.%/"!��"�8#� ��**�-!�%#�� .%(�*�

3�L#$�!�%#�#��*/11)(!��.!&/'/�/�1)�3�*�4)!)%�����%� +.*� %)8�"!��örneklerini gördüklerini

568()%�%;� >.-!/*!�%#� &.!&/%/4.%!�%;� U=�*=� 6�!)%��&)� 4=$4#!!�%&#%� */!!��#!��� ��%� 3�"8)�

5)!)�)'���/!/�"�*(�&#%;�

180

��**�-� &�1��� %)8�"!)%���� 4�9�%*)�� *.�/� 8)+�"�� �+#8#�&��� 3�"8)� %)8�"!)")8��&)�

.!&/'/�&���&�3��6$5=%&=%;�Dîvânlardaki res�"!)%���<)!)�&�'��&)���**�-?���$)��5�$)!���

(�"�"#�&��� ��$)�� &)� ��%� �)4�(� 4�� � &�� ��%� 86$<=*()�� 4.!�� +#*�%�*� 3�4�!� 5=<=4!)� 4)���

�)(�"!)")!)%�.!/-(/%/%;��.4/(��L�&)!)%��8."/(!�-(#%"��56%=!=%;�

Dîvânlardaki 8�3�)!)%)���*#!&#'#�&��3)98��&)�)���$�=+�*�-��56%=!=r ve sahnelerin büyük

��%� *#8"#� �+#*� 3�1�&�� 1)� ��3�%� ")18�"��&)� 5)+)%;� �$)!!�*!)� &�1��� -��%!)%��&)� ��3�%�

")18�"�����1/%5/!��"�8#�4�45#����%�5)!)�)*(�%;�>�3�%?�-��%&)��)-)����3��)%<�8�&�%;���'?�

�/!/(?� �*�%8/?� +�+)*!)%?� 5)4�*� 1)� */-� 5���� 3�41��!�%� )-!�'��&)� �)(�"!)��%;� �1?� �-%)(?�

çevgâ��1)�8)15�!�4!)�8.3�)(�8�3�)!)%��5)�)!!�*!)��!*��3�%��)(�"!)")8���+��&)���!�(#!#%;�

Dîvân!�%#�� �!*� =%)(�!&�'�� ")%*)$� .!��� 1)� &�')%� ")%*)$!)%&)*�� =%)(�")� &)� ��%� ��*#"��

*�4��*!#*� ()-*�!� )&)�� ��"/%!/� *.94�!�%#� 3�%�<��&)?� ��L)1I� *.94�!�%#�&�� ")(��� %)8�"�

�!�-*�8��&�')%�")%*)$!)%)�56%)�&�3��*/11)(!�&�%;�

�8!�"� (�81�%� 8���(#�&�� `w;� 4=$4#!&��� �(���%)�� 56%=!")4)� ��-!����� �-%)(� ")<!�8!)%�?� ��%�

+.*� -��%��� 1)� 4�$�%#�� � %)8�"!�� )8)%!)%��&), 3=*="&�%#�� ")%*)$&)� (�3(#�&�?� *.�/*!�%#��

)(%�L#�&�� .(/%&/'/?� 3�$")(!�!)%��� 8)%1�8� 4�9(#'#?� "=$�84)�!)%��� &)� )'!)�&�%&�'�� .%(�*��

6')!)%&)�� .!/-an bir kompozisyonda verilir. �)1J4I����� &�1��� �=83�!�%#�&�*�� �-%)(�

")<!�8!)%��&)?� 5)!)�)*8)!� *�!#9� */!!��#!"#-(#%;� �)8�"!)%��� �/!/�&/'/� 8�4L�!�%&�*��

�)4�(!)%� �-%)(!)� �!5�!�� .!8�� &�� ��%��%��&)�� L�%*!#� �L�&)� )&�!"�-(�%;� ��**�-� 3�+��%� �-%)(�

8�3�)8�����4�#��)4�(!)%�=$)%��)�4�9"�"#-(#%;��.�/8/�/��-*�1)�-�%�9(����!���5�$)!!)%&)?�

�-%)(!)� �!5�!�� �)4�(!)%��� +.*!/'/� 1)� +)-�(!�!�'� bu durumun sebebi .!"�!#&#%;� Nevâyî’nin

beyitl)%��&)� 5)+)�� �-%)(� (�81�%!)%��&)� 5=�)-��� 9�%!�&#'#?� */-!�%#�� <#1#!&�-(#'#?�

")41)!)%&)�� !�".�� 1)� 9.%(�*�!#�?� �+)<)*!)%&)�� -�%��#�� �*%�"� )&�!&�'�?� -�%*#� 1)�

(=%*=!)%���864!)�&�'�?���8��&��5�"�1)�8#*#�(#��#%�*"�4����)-)!��.%(�"�.!�%�*���38)&�!�%;�

Zevk, sefa, k�&)3?� 8�*�?� -�%�9� � 5���� ()%�"!)%� �-%)(� ")<!�8�� �)(�"!)%����� �/!/�&/'/�

sayfalarda en çok geçen kelimelerdir.

��<�*� �)1J4I����� +.'/� �)4�(��&)� �1� ")<�$î ��!�"&�� */!!��#!"#-(#%;� �1<#� 8)15�!�?�

�1!����� <)4!��� 4�� &�� 3�41��� �8)� �-#*� .!�%�*� 56%=!"=-(=%;� �)8�"!)�)� sahnelerde

5)�)!!�*!)� 3=*="&�%� 1)4�� -)3$�&)� 4��#�&�*�� �8*)%!)%�4!)� ��%!�*()� �1� ")4&��#�&��

181

*�+#-���3�41��!�%#�6!&=%=%*)���)(�"!)��%;���"��$�"���()9)����5)%�8��&)�8=%)*��1#��+���

3�41��!�%#��1��!��#���46�!)�&�%)���1<#!�%!����%!�*()�8)4�%<�!)%�&)�56%=!=%;�

H)"� �.9*�9#� 3)"� &)� &�')%� "=$)� 1)� *.!)*8�4.�!�%&�� �/!/���� 4�$"�!�%#�� �=4=*�

+.'/�!/'/�&��+)15J�?���-����(�!�"��1)��1�8�3�)!)%�����4)%��!&#'#�8�4L�!�%&���4�#��)4�(!)%�

=$)%��)�%)8�"�4�9#!"#-;���<�*��-%)(�1)�&�')%�8�3�)!)%&)*���)4�(!)%���%��%��&)��L�%*!#&#%;��

Ör�)'��� �/(�(�� q�ww�x� ��;� 8#%�&�� 568()%�!)�� 5�$)!)� 4�9#!��� %)8�"!)%��� (�"�"#� �1� 1)�

��-��� (�!�"�� *.�/!/� %)8�"!)%&�%� q�;� �w�?� ����� ;� |��?� �w��� �>�� ��{�?� ���?� >�� �%;�

j��{?�`j�?��>�����|?�����5���x;��/(�(�����;�8#%�&��568()%�!)��5�$)!)�4�9#!���%)8�"!)%���

+.'/�&a çevgân konuludur. (H. 983, 98b; R. 804, 89b; CBL 409, 94b, ÖBA 7463, 94a,

>�� `�w{`?� ���?� >�� �%;j��{?� �j�;?� ���?� ����?� �/%*� "8;�?� �w�� 5���x� �4%#<�� �=83��

�+��&)��/�*.�/&��4�9#!���%)8�"!)%����/!/�&/'/�8�4L�!�%�&����%��%��)�4�*#�&#%;���**�-?�

")(�)� ��'!#� *�!"��#�� 4��#� 8#%�� +)15J�� .4/�/� �!)� �!5�!�� */%�!!�%#� 1)� .4��"�� ��+�"����

&.'%/�4��8#(�%�*�56$!)"<����%�4�*!�-#"!��&.'%/��)(�"!)"�-(�%;�U)15J��.4/�/�/��L�%*!#�

�)4�(!)%� =$)%��)� �)(�"!)�&�'�� ()*� �=83�� �;� �wj� q�|�x� �/"�%�!#� ��#��$%&-&���

&�1��#&#%;� �+��&)� 5)�)!!�*!)� �-*?� -�%�9?� ")43��)?� ")4?� 8�*�� #$&#%�9� �!)� �!5�!�� �)4�(!)%���

4)%� �!&#'#� 4�$"�&�� +)15J�� 8�3�)8�� &)� �-*� 1)� -�%�9(��� ��38)&)�� �)4(�!)%��� �!(#���

4�9#!"#-(#%;�

�)��$��1)�")43��)�8�3�)!)%����8)�&�1���*.94�!�%#�&��56%")4)�9)*��!#-#*�.!"�&#'#"#$�

sahnelerdir. �)��$!)���'!��(#!#��)4�(!)%&)�&)��$?�8.4/(���!�"#4!��*/!!��#!"#-(#%;� ;�|����

j���1)��;��w������;�4�9%�*!�%&��56%=!)���/�%)8�"!)%&)���**�-�8�3�)4�?��)4�(!)%&)�8.4/(�

��%� ��+�"&)� ��!�(#!��� .!5/4/?� 8."/(� ��+�")� +)1�%)%)*� 4.%/"!�%;� � W�*�(� �/� 8�3�)!)%���

görsel ��!�"!�%#� &#-#�&�� 8)15�!����� �<#� +)*)�� 56�!=�=� 8�"5)!)&�'�� /�/(/!"�"�!#&#%;�

�)8�"!)�)���)4�(!)%�&)��$!)���'!��(#!#�.!&/'/��+���5)"��1)�&)��$�(�81�%!)%��56%=!=%;�

Nevâyî 3�"8)� *.94�!�%#� 8�4#<�� �$� .!&/'/�&��� d=�4�� "=$)� 1)� *.!)*8�4.�!�%#�&��

bulunan bu kopy�!�%�&���=(=�=�&)')%!)�&�%")4)�4)()<)*�&=$)4&)�+)-�(!�!�*�568()%")$;

>/���'!�"&�?� ;��w��1)��;��`w��/"�%�!#�3�"8)��=83�!�%#?�3�$#%!��&#*!�%#�")%*)$!)%���

L�%*!#� .!"�8#�&��� &.!�4#� � �*.�.5%�L�� 1)� =8!/9� 6$)!!�*!)%�� �+#8#�&��� �4%#!#*!�%� 568()%�%;�

Tebriz’de üret�!"�-� .!��� �;� �`w� �/"�%�!#� 3�"8)���� %)8�"� 9%.5%�"#� .!/-(/%/!/%*)��

Nizamî Hamse’si %)8�"� 9%.5%�"#�&��� 4�%�%!��#!"#-(#%;� �4!)� *�� ��$#� 3�*�4)!)%�

182

<��!��&#%#!#%*)�� *�!#9� .!�%�*� ()*%�%!��"#-(#%;� �;� �`w�&�*�� Nevâyî Hamsesindeki

resimlerde Nizamî Hamse’sinin resi"� 9%.5%�"#�#�� *�!#9� .!�%�*� */!!��#!"�8#� �/�/��

5=$)!� ��%� 6%�)'�&�%;� �)(���� U�'�(�4<�� .!"�8#��� %�'")�� %)8�"&)*�� ��-!#*!�%#�� W�%8+��

.!"�8#?� =8%)1���� ��%����� 56$)(!)")8�� 3�*�4)8����� NevJ4I�&)� .!"�"�8#��� %�'")��

resimlenmesi, Leyla ile Mecnun’un mektepte ya da çöldeki hallerinin Nizami

�=83�!�%#�&�*�� 5���� �)(�"!)�")8�?� 4�� &�� >�3%�"� �!)� ��!�%�"� 3�*�4)8��&)� L�%*!#!#*!ar

.!"�8#��� %�'")�� %)8"��� ��$�"I �=83�!�%#�&�*�� 6%�)*!)%� 5���� �)(�"!)�")8�?� 8�&)<)�

Nevâyî Hamse’sine 6$5=� *.�/!�%#�� %)8�"!)�")")8�?� ��**�-!�%#�� )8)%�� 3�$#%!�%*)�� ��%�

Nizamî Hamse�8�� �=83�!�%#�#�� %)8�"!)%��&)�� 4�%�%!��&#*!�%#�#?� 4�� &�� �4�� ��!&�*!)%�� �/�

)8)%��� %)8�"� 9%.5%�"#�#� /45/!�&#*!�%#�#� 568()%�%;� ��<�*� ��%� 8�4L�&�� ��%&)�� L�$!��

8�3�)���� <��!��&#%#!&#'#� 6%�)*!)%)� %�8(!��"�"#-(#%;� ��**�-� 4�� &�� ��**�-lar grubu

�/%�&�� L�%*!#!#*!�%#�#� .%(�4�� *.4"/-!�%&#%;� �$)!!�*!)� ��%� 8�4L�&�� �*�� 4�� &�� &6%(� �4%#�

3�*�4)����%)8�"!)�")8�?�-�"&�4)�*�&�%�56%=!")4)����%�/45/!�"�&#%;���**�-!�%?��)�%�$�

��**�-3��)8��&)*�� �/� +.*� *=!(=%!=� .%(�"&�� 4)��� &)�)")!)%)� &�3�� �+#*� *.�/"&��

olabilirler.

1530-31 ta%�3��&)��8(���/!�&��%)8�"!)%���Ir Ahmed b. �8*)�&)%�(�%�L#�&���3�$#%!����� ;�

�w�� �/"�%�!#� �=83��#�� %)8�"� 9%.5%�"#��� ��*#!&#'#�&�?� ��**�-#�� L�%*!#� 3�*�4)!)%��

<��!��&#%"�� &)�)")8��)� (��#*� .!/�"�*(�&#%;� �*�4)���� 5)+(�'�� +)1%)?� *.�/�/n

4.%/"!��#-#� 1)� *�3%�"��!�%#�� &�1%��#-!�%#� "="*=�� .!&/'/�<�� &�')%� Nevâyî

�=83�!�%#�&���L�%*!#!#*�568()%�%;��.�/�8)+�"��&)�*�"��$�"���6�<)*��6%�)*!)%���&)�(�*�9�

)&�!&�'�� �=83�&�� ��**�-#�� 4.%/"/� L�%*!#� .!"/-(/%;� Hayretü’l-ebrâr mesnevisinden

Hüseyin Baykara �!)� 4�-!#� *�&#�� 3�*�4)8����� <��!��&#%#!&#'#� 6%�)*ler tespit edilirken,

4.*8/!� +�L(+�� 1)� >�3%�"� ��3� 3�*�4)8����� <��!��&#%#!&#'#� 6%�)*!)%��� �/!/�"�4#-#�

�!5��+(�%;� �4�#� -)*�!&)� Seb’a-i seyyâre’den >�3%�"� ��3�#�� 4)&�� 5=$)!!)� ��%!�*()� 4)&��

*6-*()� 568()%�!&�'�� 8�3�)!)%��� 4)%��)?� *6-*!)%&)� >�3%�"� ��3��� ��!�(#!��� 3�*�4)!)%���

<��!��&#%#!"�8#� ��**�-#�� 4�� &�� #8"�%!�4��#�� 6$)!� ��%� �8()'�� 8.�/</� .!"/-� .!���!�%;�

��**�-� *.�/� 8)+�"��&)� 1)� <��!��&#%"�&�� NevJ4I����� ")(���)� 8�&#*� *�!"#-(#%;� �((��

*�"�� $�"��� 3�*�4)&)� �%&#� �%&#��� 5)!)�� .!�4!�%#� ()*� ��%� 8�3�)&)� (.9!�4#9?� 3�*�4)4��

"="*=��.!&/'/�<��+.*��4%#�(#4!��<��!��&#%"#-(#%;�

183

Hamselerin konu seçiminde Herat ve Safevî örneklerinde, �)43� Irakî, Bayezid-i

>�8(J"I?� ��&/!!�3� �8�%I?� �)43� 4=9?� �"�"� W�3%)((��� ��$I?� �/-�%)1��� 5���� tarihî

*�-�!�*!)%� �!)� �!5�!�� 3�*�4)!)%��� 8)+�!")8����� �)&)��?� 3)"� �/� *�-�!)%��� &6�)"!)%��&)�

(��#�"#-� .!"�8#� 3)"� &)� �/� *=!(=%!)� &.'%/&��� �!�-*�!�� .!��� 8���(+#!�%#�� ��**�-3��)&)�

.%(�*� +�!#-"�8#&#%;� >)3$�&� 1)� 6'%)�<�!)%����� 3�$#%!�&#'#� �)� )8)%!)%?� 5)%+)*+�!�'in

4��8#(#!"�8#� �!)� &)� ��'!��(#!#� .!���!�%;� �8"��!#�&� ��**�-3��)8��&)� 3�$#%!�����

*.94�!�%&�� �8)� &�3�� +.*� )&)��� *�%�*()%!)%��� 3�*�4)!)%�� ()%<�3� )&�!"�-(�%;� �.!�4#8#4!��

%)8�"!)�)�� *.�/!�%#�� 8)+�"��&)?� 4�$"�!�%#�� 3�$#%!��&#*!�%#� <.'%�L4��#�� &�� 9�4#�

büyüktür. �4%#<��+.*�L�$!��6��6%�)'���.!"�"�8#�1)��)!*��&)�%)8�"�9%.5%�"#�#��3)�=$�

5)!)�)*8)!!)-")")8��8onucu n�**�-!�%��=83�!�%#��3�$#%!��"�8#�&��L�%*!#�kompozisyon

1)�4.%/"!�%#�&)�)"�-!)%&�%;�

TSMK’de*�� � %)8�"!�� �!I� �I%� �)1J4I� 4�$"�!�%#� 5)!&�*!)%�� +)-�(!�� ")%*)$lerin üslup ve

�*.�.5%�L�� 6$)!!�*!)%���� 4��8#("�!�%#� ��*#"#�&��� +.*� 6�)"!�&�%;� )%� -)4&)�� 6�<)�

&6�)"����)')��8����4��8#(��� 4�$"�!�%&#%;��8()!�*� �!I��I%��)1J4I����� Timurlu, Safevî,

�8"��!#� 1)� �$�)*� (.9!/"!�%#�&�� (��#�#9� 8�45#� 56%")8�?� )8)%!)%����� 6$)!!�*!)� de

&�1��!�%#�#��%)8�"!)�")8����8�'!�"#-?��8"��!#�*�(�9�%)8�"!)")<�!�'��&)�*!�8�*�&6�)")�

5)+�-()�6��6%�)*�.!�%�*�%)8�"�8���(#�#��5)!�-�"��)�*�(*#&���/!/�"/-(/%;�

>/�&6�)"&)�3�$#%!�����4�$"�!�%��%�8#�&��6$)!!�*!)�N�"I�����1)��)1J4I�����)8)%!)%�����

�8"��!#���%�4#��&��*.94��)&�!")*�=$)%)�8)+�!")8�?�4��)� )%�(�(�� =8)4���>�4*�%���#��

8�%�4#�&�*�� L��!�4)(��� 6%�)*� �!#�&#'#�#� 568()%�%;� �/!(��� 1)� )�� 4�*#�#� .!��� 1)$�%��

�)1J4I����� 8���(� 3�"�8�� .!�%�*� �8!�"� (.9!/"!�%#�&�*�� =�=� .� *�&�%� 4�45#�&#%� *�?�

*)�&�!)%��&)�� 4=$4#! 8.�%�� ��!)� 6%�)*� �!#��<�*� 3�"�!)%� .!�%�*� � � 56%=!=%!)%;� �4!)� *��

`{;4=$4#!#�� �*��<�� 4�%#8#� .%(�!�%#�&��� �(���%)�� �/� )(*�� *�(!���%�*��=4=%� 1)� �)1J4I����?�

�8!�"� (.9!/"!�%#�&�� 6%�)*� �!#��<�*� *=!(=%)!� ��%� ".&)!)� &6�=-=%;� ���%��� �"�V#�

6!="=�&)��8.�%���8"��!#���%�4#��&��/$/�<����%�8=%)�&�3��*��/!�56%=%;���!=��8"��!#�

-��%!)%��&)�W/$/!I?�Leylâ ile Mecnûn �&!#�)8)%��&)?��=%*?��%�9�1)��%���&�4�%!�%#�&��3)%�

��%��3=*="&�%!�%#��3�"�4)8��&)�.!���&)')%!�� -��%!)%�� 8�4�%*)�?��)1J4I�����&)� =8)4���

>�4*�%���#�� 56$&)8�� .!&/'/�/?� *)�&�� &6�)"��&)� � �8)� -��%!)%��� �(���%� 56%")")8��)�

3�4#L!��"�8#�#���!�(#%;�

184

�)1J4I����� 1)� &6�)"����� =�=?� �8"��!#�&�� -��%� 1)� 4�$�%!�%#�� )8)%!)%��&)� 8#*� 8#*�

�)(�"!)�"�-(�%;� ��%�3+�� Q)!��.!/!/� �/8(�L�� �!I����� q6;`{wwx� *)�&�8���� 8=%)*!��

Nevâyî’nin yerine koy�%�*?� *)�&���� .�/�!�� 6$&)-!)-(�%")8�?� �/!(��� ���;� �/%�&�#��

�)1J4I�8�� 1)� 8�%�4� -��%�� .!"�� �8()'���� �)!�%(")8�?� �8"��!#� 3�"�!)%��� �)1J4I�����

)8)%!)%�����*.94�!�%#�#�(.9!�"�8#�*�-�!�'������)�*�&�%�4�45#����%��"5)4)�8�3�9�.!&/'/�/�

gösterir.

=*="&�%!�%?� -��%!)%?� (�%�3+�!)%� 1)� 4�$�%!�%#�� 4��#� 8#%�� &)1!)(� �&�"!�%#� 1)� �'�!�%� &��

�)1J4I�4�� 5=<=� 1)� 9%)8(�V�� �+#8#�&��� ".&)!� .!�%�*� �!#rlar. Bunlardan s�%�4#�� 8���(�

�-!)%����&=$)�!)")&)�6�)�+#*���>��=88��&)��'�8#�Q�$��L)%��'��q6;�`{w�x�*)�&�8����=�!=�

-��%� �!)� 6$&)-!)-(�%)�� ��%�4� ")�8/9!�%#�&��� ��%�&�%;� � ��9�%�-� .!�%�*� 1)%&�'�� &=-=�=!)��

Dîvân-�� ��#���’nin (H. 889) 1b-��;� 4�9%�*!�%#�&�� -��%� ��&�%I?� Q�$��L)%� �'�� �!)�

�)1J4I�4���!�"�1)��%L���8�3����.!"�!�%#��+#8#�&����)�$)%�-)*�!&)�61)%�1)��*���4%#��)&)�&)�

()*�*�-�!�*�.!�%�* betimler. �J&�%I���*-��)�&I� (�%�*�(#���=4)�.!����/� �*��*�"!�'��?��4�#�

$�"��&���8!�����!�"#��� 5)!)�� �8�"!)%� ��%� �!)�Q�$��L)%���&)� 1/%5/!�4�%�*� -��%� �!)� �'��

�%�8#�&�� ��'!��(#� */%�%;� N�"I����� �)1J4I�4)� �(3�L)�� 4�$&#'#� Baharistan�#�� Q�$��L)%�

�'�� � �+��� 3�$#%!��"�8#� 6$)!!�*!)� ��!�"!#&#%� � >64!)<)� �)1J4I� 8�&)<)� )8)%!)%��)� ��$�%)�

4�$#!�����%�-��%�.!"�*(���+#*#9�8���(�3�"�!�'���!)�&)�(�*�9�)&�!)����%�*�"!�*�*�$��"#-(#%;�

15. 4=$4#!� 8.�/�&��� �(���%)�� %)8�"!�� 6%�)*!)%���� 56%")4)� ��-!�&#'#"#$� �)1J4I�

eserlerinin bir k#8"#� 4/*�%#&�� &�� ��38)&�!&�'�� 5���� 8�4�8î .!�4!�%� 8.�/</� � �8"��!#�

8�%�4#��� 5)(�%�!"�-?� �/� �)')��� -��%��� )8)%!)%����� ��**�-3��)���� %)8�"� 9%.5%�"#���

�!#�"�8#�#� 8�'!�"#-(#%;� >/� &6�)"&)� -��%��� )8)%!)%����� %)8�"!�� *.94�!�%#�#�� 4�9#"#�

+�'&�-#� ��L)1I� 1)� �$�)*� 8�%�4!�%#�&�� &�� 8=%&=%=!"=-(=%;� ���%��� )8)%!)%��)?� &)1!)(�

adam!#'#��?� 8���(� 3�"�!�'��)� 1)� &��I "�84.�/��� &/4/!��� 8�45#� �)(�<)8��&)� 8/!(��� 1)�

8�%�4�)%*��#�(�%�L#�&���*=!(=%)!���%�".&)!�.!�%�*�6%�)*��!#�&#'#�56%=!=%;�

185

VI. KAYNAKÇA

�>��?��;��;?� ��!����%��)1�I�������8�!)!)%�?���%�3-i Enbiya ve Hükema, Tarih-i Mülk-i �<)"?� �=�-)�(� q�)(��?� Q%�"�(�*�!� ��&)*8?��6$!=*xK?� q��4#"!��"�"#-� �.*(.%��Tezi), Ankara: Ankara Üniversitesi, 1993.

ADAHL, Karin, “A Copy of the Divan of Mir ‘Ali Shir Nava’i of the Late Eighteenth Century in the Lund University Library and the Kashmiri School of Miniature Painting” Persian Painting from the Mongols to the Qajars: Studies in honour of Basil W. Robinson, (Ed. Hillenbrand), London: Tauris University of Cambridge, 2000.

���?��8"��!?�!��U����)�")�������������-1447), Ankara, 1994.

���?��8"��!?�� J�&"�%K?��/�/|�+�������������#���?�<;�`j?��8(���/!�`||���jjw-552.

���?��8"��!?�Timur ve Devleti, Ankara: Türk Tarih Kurumu, 2000.

AKALAY (TANINDIx?��)%)�?���.9*�9#�S�%�4#��=$)si Kütüphanesi Hazine 753 No.lu Nizami Hamsesi’nin Minyatürleri, ����.�����)��6����1�, V, 1973: 389-409.

�������q�������x?��)%)�?��"�%� =8%)1��)3!)1������`�|{��#!#�&�����4�(=%!)�"�-� )-(�>)3�-(��K?�����.�����)��6����1�, VI, 1976: 347-373.

AKBIYIK, Hayru���8�?� ���"/%!/!�%#�� >�!�"� 1)� ����(�� ��*!�-#"!�%#� 1)� >�$#� �.��&6�)"�����(*J%!�%#K?�Bilig, , s. 30, Yaz 2004: 151-171.

�����?� �)(��?� ���%�3�� 1)� &)��� >�%� ��-�!�*� �!�%�*� � �)1�I� q )%�(� `��`-1501) ve �)1�I����� 8)%!)%��&)� ��8��� �%.�!)"�K?� Atatürk Üniversitesi Türkiyat ���&.���������\��.�.$�$���'���, s. 19, Erzurum, 2002: 123-131.

����?� =8�")((��?� ��8(���/!� ���1)%8�()8�� �=(=93��)8���&)� >/!/���� ���4�(=%!=?��)8�"!�?� �)*�!!�?�N)&1)!!�?��!���1)� �%�(�!#� q�=%*+)- Arapça- Farsça) Yazmalar”, ����.� ����)�� 6����1�{� X��� q�%&;� �%.L;� �%;� ��3$�%� �)1*)(� ��-�%.'!/� �$)!� ��4#8#x?��8(���/!?�`|����`|-62.

AKÜN, Ömer Faruk, “Zahîrüddîn Muhammed Bâbûr”, �/�/|�+�������������#���, c. 4, �8(���/!?�`||`���|j-400.

AKÜN, Ömer Faruk, “Bâbûrname”, �/�/|� +����� ��������#���?� <;� �?� �8(��bul, 1991: 404-408.

��>�����?� �/%)((��?� �W)%3�&� 1)� ��%��K?� T.D.V +����� ��������#���?� `�?� �8(���/!?�1995: 388-389.

ALGAR, Hamid, “Kâzerûnî, T.D.V +�������������#���?��8(���/!�`||���`�j-146.

186

ALGAR, Hamid-A. ALPARSLAN, “Hüseyin Baykara”, �/�/|� +���������klopedisi, c. `�?��8(���/!?�`||���j�w-532.

ÂLÎ, Âlî (Mustafa), !�����-�� $�����?�q���=!)"��x?��8(���/!?�`|�{;

ÂLÎ, Âlî (Mustafa), Gelibolulu Mustafa ‘Âlî ve Mevâ��#$%�-��;��� (î-Kavâ��#�%�-Mecâlis?� �$;��)3")(��)*)%?���*�%����=%*���%�3��/%/"/���4#�!�%#?�`||�;�

�����?� �/�%�?� ��3)� �.!)� .L� (3)� ���%�$� �<3..!� ��� (3)� �)1)!.9")�(� .L� �%(� ���Otoman Turkey”, Aspects of Otoman History. Papers from CIEPO IX, (Ed. Amy �#�5)%���&��"�.��N.3)�x?�`||���`�-18.

ALLEN, Terry, Timurid Herat, Wiesbaden, 1983.

ALLOUCHE, Adel, [������-�����+��&�����/�5j�������0��&���, Çev. Ahmed Emin ��'?��8(���/!����*����4#�!�%#?��ww`;

�����?��%*�"?���.9*�9#���%�4#��=$)8���=(=93��)8���&)�>/!/�����/%��!-din Abd Ar-��3"��� � N�"I����� 8)%!)%��&)*�� ���4�(=%!)%��� �8!/9� Q)!�-")8�K?�(Y�4#�!��"�"#-��.*(.%���)$�x?��8(���/!���8(���/!����1)%8�()8�?�`|�|;�

ALPAY, Günay, “�!�� ��%� �)1�I;� Q�%���=�8-SigarK?� q��4#�!��"�"#-� �.*(.%�� �)$�x?�8(���/!���8(���/!����1)%8�()8�?�`|{j;

�����?� Q6�=!?� ��!�� ��%� �)1�î����� W)%3�&� =� ��%��� �)8�)1îsi Üzerine Etkiler”, Türk Dili A%�-(#%"�!�%#��#!!#'#->)!!)()��q`|�wx?��8(���/!�`|�`��`jj-167.

ALPAY, Gönül, ���� ��� Nevaî/� (�)�#� $� �����/� +����-Metin, Ankara: Atatürk Üniversitesi ��4#�!�%#���`��?�`|�j;

AND, Metin, Turkish Miniature Painting, The Otoman Period, Ankara: Dost Publication, 1978.

AND, Metin, [������� ������ ����.����� Q/� !����.$�?� �8(���/!�� �-� >��*�8#� ��4#�!�%#?�2004.

������?���)1����!����%K?��$���������\#����.����������#���?�<;�?��8(���/!���)%5�3���4#�!�%#?�`||w����-41.

����?� �)-�(� ��3")(�?� Babürn��/� <��"�%"�� �.���.�?� �� <;?� �8(���/!�� ��!!�� '�(�"���4#�)1�?�`|�{;

ARBERRY, A.J., Classical Persian Literature, London, 1958.

ARBERRY, A.J vd., The Chester Beatty Library: A Catalogue of the Persian Manuscripts and Miniatures, 1.c., Dublin, 1959.

ARGU��� ?� �)3")(?� ��=*%I-Bitlisî Selimnâmesi ve Eserin Dili”, �$��� �$���������&.�������� Dergisi, S.55, 1988: 51-72.

187

��Q���� ?� �)3")(?� �$���-i Bitlisî, Selîm-nâme, Kayseri: Erciyes Üniversitesi ��4#�!�%#?�`||�;�

ARNOLD, Thomas, Painting in Islam, London, 1928.

���W� ����U�>�?�Molla Câmi?���*�%��� )<)���4#�!�%#?��ww�;

������?��;?�W;�U�M���?�Turkish Miniature Painting?��8(���/!?��/�!�<�(�.�8�.L�(3)�R. C. D. Cultural Institute, 1974.

ATASOY, Nurhan, ����)^��[�������5$�.$�$�#�<�)^� �?�^�?� �8(���/!���45az,2002.

���?� �;?� +�.���"�� 5$.$�)������#� (���^�� !��U"�� \����/Q/� ¢�����.� �Nuruosmaniye Kütüphaneleri?��8(���/!?�`|{�;

ATIL, Esin, “Ottoman Miniature Painting Under Sultan Mehmed II”, Ars Orientalis, 9, 1973: 103-20.

ATIL, Esin, “The Art of the Book”, Turkish Art?�q&;�;��(#!x?���83��5(.���;�N;�– New York, 1981: 137-238.

ATIL, Esin, Süleymanname. The Illustrated History of Süleyman the Magnificent,Washington, 1986.

ATIL, Esin, The Age of Sultan Süleyman the Magnificent, Washington, 1987.

����?���43��?� $.�����&�������)-i Âl-i Osman, Ankara, 2001.

AUBIN, J., “Le Mècènat Timouride A Chiraz”, Studia Islamica, VIII, Paris, 1957: 71-88.

��>��?� §;?� ���"/%!/!�%�#�� ��%�$�&�� >�!�"� 1)� ����(� �.%/4/</!/'/K?� Belleten, (Çev. ��-�%��=<)!x�<;���? s. 200, 1987: 965-979.

�����?�N)�5�$?���!���/-+/K?��/�/|�+�������������#���?�<;��?��8(���/!?�`|�|��w�-410.

BABUR, <��"�%"�� �.���.�?�qU)1;��)-�(���3")(���%�(x?���*�%�?�`|��-46.

>�>��Q�?�W%��$?��W�(�3��/!(����)3")&�1)� �(�!4�K?�Belleten, XVII/65, (Çev. Bekir �#(*#�>�4*�!x�`|j����`-82.

BACHELARD, Gaston, !��������.�����?��8(���/!?�`||{;

>�MN�?� �)%9�!?� ����4�(=%!=� �3")&�� �8*)�&)%��")!)%�� �*.�.5%�L�*� >�%� �)�)")K?�q��4#"!��"�"#-��.*(.%���)$�x?���*�%��� �<)(()9)����1)%8�()8�?�`|�|;

188

>�MN�?� �)%9�!?� ���*&�"� ���4�(=%!)%��&)� W�%*!#� >�%� �.�/�� �=!)4"��� �)45�"�)%������1��#K?� ����.� ����)��#� +����'������ ���&.�������/� 0$��� +���%�� ����1��,Ankara, 1993: 35-59.

>�MN�?� �)%9�!?� ��8"��!#� �=�4�8#��&�� L8��)1�� �6�)(�<�� �"5)8�� �!�%�*� >=4=*��8*)�&)%�1)��8"��!#��8*)�&)%�amesi”, <�U�"�.�0$�^%�����1��, Ankara 1994: 111-127.

>�MN�?� �)%9�!?� ���(�9� �)8�"!)")<�!�'����� ��4��*!�%#�� �.!�-��� �"5)!)%K?� AnadoluSanat Dergisi, s.3, Nisan 1995: 35-50.

>�MN�?� �)%9�!?� �W%."� �8*)�&)%� (.� �)3")&� ���� N3��5)� ��� �.4�!� �"�5)%4K?� ArtTurc/Turkish Art. 10th International Congress of Turkish Art, (17-23 Sept. 1995), Cenevre, 1999: 111-125.

>�MN�?��)%9�!?� ����)���3)")�.L� (3)��3�%�$�� W%.�(�89�)<)������(/%)8���3)���1���.L�Solomon”, Muqarnas, XII, Leiden, 1995.

>�MN�?� �)%9�!?� Konya Mevlana Müze��� ������� \�� 6�U������, Konya: Konya ve �=!3�*�(#�8*��8)%!)%���)1)�!)%��)%�)'�?��ww�;

>�MN�?� �)%9�!?� ��!&� �"�5)8� L.%� �)�� �)¡(8� ��&� N.�()¡(8�� ���&)%��5� �"�5)8� ���Islamic Book Painting”, Muqarnas, XXI, Leiden, 2004: 21-32.

>�MN�?��;�1)��;��������?���3)�Ottomans: From Mehmed II to Murad III Art of the Otoman Court”, Turks, A Journey of a Thousand Years, 600-1600, (Ed. David J. Roxburgh), Royal Academy of Arts, 2005: 262-375.

>�MN�?��- W;�U�'"��- �;����#�&#- G. Renda, [����������������.�, Ankara: Kültür>�*��!#'#���4#�!�%#?��ww{;

BAHARI, Ebadollah, Bihzad:Master of Persian Painting, London-New York, 1996.

BANARLI, Nihad Sami, �$��� \#����.�� ����)�?� �?� �8(���/!�� ��!!�� '�(�"� >�*��!#'#���4#�!�%#?�`||�;

>��� ���?����%��!����%��1)���4�8�� �4�(#K?�Ülkü, 56: 160-167; 58: 356-365; 59: 517-528; 61: 43-50; 62: 145-156, 1937-1938.

>����?� ;?� ��!�� ��%� �)1������� W)%3�&� =� ��%����� qU)1;� ��8�")� �45/�x?Türk Dili ���&.���������6����1��<��.� 1957, Ankara 1988:116-130.

BEVERIDGE, H., “Hüseyin Mirza (Baykara)”, +slam Ansiklopedisi, c. 5-`?� �8(���/!����!!��'�(�"�>�*��!#'#���4#�!�%#?�`|����{�j-646.

>�� ��?���LL)(� [�.�� ����� <��'��� �$��� $�$�#������ ��.��#�\1�.��-Bilim-Sanat,Ankara,1988.

189

BINYON, L ve J. V.S WILKINSON vd., Persian Miniature Painting, London, 1933.

BIRNBAUM, Eleazar, “The Ottomans and Chaghatay Literature”, Central Asiatic Journal, XX, 1976: 157-190.

BLAIR, S.- J. M. BLOOM, The Art and Architecture of Islam, 1250-1800, New Haven-London, 1994.

BLAIR, S. Sheila, “Timurid Signs of Sovereignty”, Oriente Moderno, NS. Anno XV (LXXVI), vol. II, 2-1996, Napoli, 1997: 551-576.

BLOCHET, Emile, Les Enluminures des Manuscrits orientaux-turc, arabes-persans de la Bibliothéque Nationale, Paris, 1905.

BLOCHET, Emile, Catalogue des Manuscrits turques de la Bibliothéque Nationale,2c., Paris, 1932-33.

>�����?� �;�?� �U�'&�-!�%#�#�� �*�4)!)%��&)� �)1�IK?� �$��� ����� ���&.���������6����1�-Belleten, 1956: 197-237.

BOMBACI, A, Histoire de la Litterature turque (Çev. Melikoff),Paris 1968.

>����?��;?K�)4����� ��K?�+�������������#���?�<;�``?��8(���/!�`|�|���j�-456.

BREND, Barbara, “ A Sixteenth-Century Manuscript from Transoxiana: Evidence for a Continuing Tradetion in Illustration”, Muqarnas, c. ��?� q&;� Q=!%/� �)<�9.'!/x?�Leiden, 1994: 103-116.

BREND, Barbara, “J�"¥!� 1�� §�!¥!�� �� !��*� �)(�))�� )9.<38K?� Safawid Art and Architecture, (Ed. S. Canby), London, 2002: 32-36.

BREND, Barbara, Perspectives on Persian Painting.Illustrations to Amir Khusrau’s Khamseh, London, 2003.

BROWNE, Edward G, A Literary History of Persia, 4 cilt, London 1954-1956-1959.

BURKE, Peter, ���&.�� ���� !����.$�#�� (�.�1����� ����)��� 0j�'$� ���������,(Çev. Zeynep Yelçe), �8(���/!����(�9���4#�)1�?��ww�;

>��>N¶?� �;� Q;?� �=%*� �)*(/9!�%#?� qU)1;� �)%��� �=%*6")%x?� �8(���/!?� �wwj�� �.'���Kitap.

CANBY, R. Sheila, Persian Painting, London, 1993.

CANBY, R. Sheila, The Golden Age of Persian Art, 1501-1722, London, 1999.

N����?��#&1��?��$���\#����.�%�#�������������+&�.���, Ankara, 1998.

190

N����?��#&1��?� ��=%*��=!(=%�1)�&)��4�(#�&���!����%��)1�4��1)��=%*�4)�&)��!����%��)1�4�� U�!#-"�!�%#K �.�.$��� ¢�����.��� �$�����.� ���&.��������� \��.�.$�$�Dergisi, s. 19, Erzurum, 2002:137-146.

CANPOLAT, M. , Lisanü’t-tayr, Ankara, 1995.

CLAVIJO, Ruy Gonzales, Timur Devrinde Kaditsen. Semerkend’a Seyehat, (Çev. Ö. �#$���.'%/!x?��4;

CÖMERT, Bedrettin, !�.������ � +����'����?� ��*�%��� �4%�+� ��4#�)1�?� `|||; (ikinci��8*#x

U�M���?�W�!�$?���.9*�9#���%�4#��=$)8�� �$��)��{���.;!/ Hamse’nin Minyatürleri”, q��4#"!��"�"#-��.*(.%���)$�x?��8(���/!����1)%8�()8�?�`|�`;

ÇAM���?� W�!�$?� ��3)� �����(/%)8� .L� (3)� �I1;n-#� =8)4�I� ��&� (3)� ��L!/)�<)� .L� (3)�%�style”, Fifth International Congress of Turkish Art, (Ed. G. Feher), Budapest, 1978: 231-259.

U�M���?�W�!�$?�����&.!/��=%*����4�(=%=K?����#��"�=�'������������������#���, III, �8(���/!?�`|����|��-1004.

U�M���?�W�!�$?��>�3$�&K?�T.D.V +�������������#���?�{?��8(���/!?�`||���`��-149.

U�M���?�W�!�$?� ��/!(����)�<)%�1)���-!#���&#�����4�(=%!)%����� �*.�.5%�L�8�K?�Sanat����)��#� +����'������ ���&.�������/� 0$��� +���%�� ����1��, Ankara, 1993: 87-116.

U�M���?�W�!�$?�����4�(=%K?�[�������=�'����1�, 2, 2004: 892-931.

U�M���?�W�!�$- Z. TANINDI, ���������������!$U��� +�����!����.$�����5�.���1"{��8(���/!?�`|�|;

U�M���?� W�!�$- Z. TANINDI, �)� �������� ������ !"�"�/� �)� ���"��� ��#�Illustrated Manuscripts. (Ed. M. Rogers), 1986.

U�M���?� W�!�$- �;� �������?� ����/8<%�9(� �%.&/<(�.�� �(� (3)� �¥$�%«�¬� �%&)%8� ���Safavid Shiraz”, Safawid Art and Architecture, (Ed. S. Canby), London, 2002: 43-48.

U�M���?� W�!�$- Z. TANINDI, “Tarikatlarda Resim ve Kitap ����(#K?� [�������Toplumunda Tasavvuf ve Sufiler, Kaynaklar-Doktrin-Ayin ve Erkan-Tarikatlar-Edebiyat-Mimari-+����'����-Modernizm?� �$;� �;� ��-�%� �<ak, Ankara: TTK >�8#")1�?��wwj�jwj-529.

U����M��?� �)3")(?� ����/��� �)1%����� �.�/��� ��&�%� ���&.!/�&�� �)1�4�� �esiriÜzerine Notlar”, �.��U�����1���?��8(���/!?�`|�{��j-90.

191

U�>��M��?� �"�!?� 5��"��� �"�.��� �$������ ���� �$��� \#����.�?� �8(���/!?� ��!!��'�(�"�>�*��!#'#���4#�!�%#���j�w?�`||�;

U���?� �!*=?� ���� ���� ����/�  ���� $� !��"�?� ��*�%�?� �=%*� ��!� �/%/"/� ��4#�!�%#�1996.

U���?� �;� ��3�(?� � =8%)1-�� ��3!)1I����� 8)%!)%����� ��$"�� �=83�!�%#K?� �������.�!��"���, V, 19..: 71-84.

U�����M?��/8/L?���!����%��)1�������>�(#��=%*+)8����1���&)��4�(#����)8�%��q¯�;�4=$4#!�8.�/���*�&�%x?�q��4#�!��"�"#-��.*(.%���)$�x? Ankara: Gazi Üniversitesi, 2002.

U�M?� �)"�!?� ��=%*� 1)� �8!�"� 8)%!)%�� �=$)8���&)*�� ���4�(=%!=� ��(�9!�%#�� ��(�!.'/K?��������.�!��"���, III, �8(���/!?`|j|��jw-90.

U�M?��)"�!?���=%*���(�9���9!�%#K?�Türkiyemiz, 9, 1973: 6-10.

U����?� >)�5�?� �%*)�� �8"��!#� ��!)"� �-!)%��&)�� >�%� �%�)*K?� ����(� ��%�3�� �#!!#'#?�¯?��8(���/!��ww�����-43.

�����M��?��4!�?���)1!)(-�3K?��/�/|�+�������������#���?�<;�|?��8(���/!�`||������-225.

�����?� �'/%?� ����/�I� �)1%��&)� ��$#� ����(#"#$K?� 5��"��� ����1���, Ankara, 1970: 269-289.

�����M��?�W)%�(?�[����������$��^���������#��� �'�.?���*�%����4&#����(��)1����4#�!�%#?��www;

DICKSON, M. B.- S. C. WELCH, The Houghton Shahnameh, I-II, Cambridge, Mass, 1981.

DODKHOUDEVA, L. N., ������ ��U���� |� ��#������ !����.$����� £������q�%(�+�'����4�(=%�����(#�&����$�"�� �*�4)!)%�x?��.8*.1�?�`|�j;

DUDA, Dorotheia, Die Illuminierten Handschriften Der Österreichischen Nationalbibliothek, Islamische Handschriften I-II, Wien, 1983.

N�����?�§·�.8?���)1�I������!*���1��!�%#��$)%��)K?��$�����������&.���������6����1�-Belleten (1970), Ankara, 1971: 253-269.

ECKMANN, János, ?�1�.�����\�� 5�.���?� qU)1;�Q=��4���%��'�+x?� �8(���/!�� &)��4�(�W�*=!()8��>�8#")1�?�`|��;

ERASLAN, Kemal, “Nevayi’nin Halat-#� �)44#&� �8��� >�5� ��8�!)8�K� ?� Türkiyat!��"��� c. ¯��?�8(�nbul, 1971: 89-110.

192

������?� �)"�!?� �¯;� �=$4#!� U�'�(�4� &)��4�(#K� ?� <�&���'����#��� GünümüzeKadar Büyük Türk Klasikleri?�<;�?��8(���/!?��(=*)�-�6'=(�`|�{��j|-132.

����?��/8(�L�?�� =8%)1�1)���%��K?�T.D.V +�������������#���?�`|?��8(���/!?�`|||�j�-55.

E�������?� �8"��!� �*")(?� ��"�84��&��>�4)$�&��=(=93��)8���&)�>/!/�����¬1¥�-#��¬%� ¸�!¬� �I%� �)1¥¬K?� +�.���"�� ¢�����.��� \#����.� (��$�.��� �$��� ����� �\#����.����'���?�<;`?��8(���/!?�`|�{-7: 39-47.

�������?��8"��!� �*")(?�Ahmed-������ ���.���\�����, �8(���/!?�`|j�;

������?� �8"��!?� ;?� ����/�I� �/!(��� �=!)4"��� �)1%��)� ��(� >�%� ��¹J"J(� �)L()%�K,[������� ���&.��������?� �?� q&;� �!�!� ���!<#*-Nejat Göyünç-Heath W. Lowry), �8(���/!?�`|����`-17.

���?�")!?���3)� /�()%��%��<)�����/%*�83��<.�.5%�934K?�Die Jagd bei den altaischen Völkern, VII. Perm. Int.Altaistic Conference, 1968.

���?�")!?��>�'&�-�1)�U6*")K?�����.�����)��6����1�, III, 1969-70: 221-131.

���?�")!?�[�.������%#���[������%����$�������.��#��+����'������!�.����?��8(���/!?�2004������!<#���4#�)1�;

ETHE, Herman, Catalogue of the Persian, Turkish, Hindustani and Pushti Manuscripts in the Bodleian Library, 2c., 1930.

ETTINGHAUSEN, Richard, Turkish Miniatures from 13th to the 18th Century, Milano, 1965.

ETTINGHAUSEN, Richard, Arab Painting, Geneva, 1977.

����� U�>�?� Evliya Çelebi Tam Metin Seyahatname, c. I-II, (��&)!)-(�%)��� �;��)")!*/%��?��;��*(�-x?��8(���/!���+&�!��)-%�4�(? 1978.

FELDMAN, Walter, “Genre and Narrative Strategiees in the seven Planets (Sab’a-i Sayyar) by Mir Shir Nava’i”, The Journal Middle Eastern Literatures, Edebiyat, 10, Harwood Academic Publishers, 1999: 243-278.

FETVACI, E. Fatma, “Viziers to Eunuchs: Transitions in Ottoman Manuscript Patronage, 1566-`{`�K?� q��4#�!��"�"#-� �.*(.%�� �)$�x?� N�"�%�&5);�Massachusetts: Harvard University, 2005.

W���N �?� N.%�)!!?� ��%�3+�� �/8(�L�� �!I�� >�%� �8"��!#� �4&#�� 1)� >=%.*%�(#� q`j�`-1600), (Çev. Ayla Ortaç), �8(���/!����%�3��*L#��/%(���4#�!�%#?1996.

W�����?� �)3name, (Çev. Necati Lugal), c. I, IV, ��*�%��� ��!!�� '�(�"� >�*��!#'#�Yay#�!�%#?�`||�;

193

FUZULÎ, Leylâ ve Mecnun/� !.��{� �$U��U���� ?���{� ��.���� � �^���������, (Haz. �/3�"")&� �/%� �.'��x?� �8(���/!�� ��9#� �%)&�� ��4#�!�%#� ��$#"� ��-*)�(� �!�8�*���9#(!�%���$�8�?��www;�

GALERKINA, Olympiada, Mawarannahr Book Painting, Leningrad: Aurora Art Publishers, 1980.

Q���?�Q;?����)������(/%)���"��¬�¥���.����%��!¬��3¬%����¥�¬�&)%�>��!�.(3)*�&)%�Deutschen Morgenländischen Gesellschaft in Halle”, Zeitschrift der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft, c. 1, 1961: 288-307.

Q�����?� �%3��� ���*?� ��8*)�&)%��")K?� +����� ��������#���?� <;� j¢�?� �8(���/!?� `|jw��1088-1090.

GRABAR, Oleg, “Patronage in Islam”, Islamic Art and Patronage. Treasures from Kuwait?�q&;�8����(#!x?��)���.%*�`||w����-39.

GRABAR, Oleg, Mostly Miniatures. An Introduction to Persian Painting, Hong Kong, 2000.

GRUBE, Ernst J., Islamic Paintings from the 11th to 18th Century in the Collection of Hans P. Kraus, New York, 1972.

GRUBE, Ernst J., “Notes on Otoman Painting in the 15th Century”, Essays in Islamic Art and Architecture in honor of K. Otto Dorn, (Ed. Daneshvari), Malibu, 1981: 51-61.

GRUBE, E.- E. SIMS, “The School of Herat from 1400 to 1450”, The Arts of the Book in Central Asia, (Ed. B. Gray), Colorado, 1979: 147-178.

GUEST, G. Dunham, Shiraz Painting in the XVI. Century, Washington 1949.

GÜVEN, Özbay, Türklerde Spor Kültürü, Ankara, 1992.

HALICI, Feyzi, “Çevgân”, ��|�+�������������#���?�<;��?��8(���/!?�`||����|�- 295.

HANAWAY, W.L. Jr., “Bahram V. Gor in Persian Legend and Literature”, Encyclopaedia Iranica, III: 519, London-New York.

HILLENBRAND, Richard, Imperial Images in Persian Painting, Edinburg, 1977.

����>����?���<3�%&?� ��3)� #<.�.5%�934�.L� (3)��3¥3-�¥"�-4�� �3¥3¬K?�PembrokePapers, 4, 1996: 53-78.

HILLENBRAND, Richard, +����� ����.�� � !������1�, (Çev. Çi'&)"� ��L)8<�.'!/x?��8(���/!?��wwj�� .")%���(��)1�;

194

HINZ, Walther, =U"�� ����� � ��)� >$��#/� ¤|/� 6$U���#�� +���%��� !����� <��� ��.� �����6$����&�?���*�%���������4#�!�%#?�`||�;

IRWIN, Robert, Islamic Art, London, 1997.

ISMAILOVA, A. M, Oriental Miniatures of Abu Raihon Beruni Institute of Orientology of the UzSSR Academy of Sciences?���-*)�(?�`|�w;

����?� Q=�)%?� ��.9*�9#� ��%�4#� �=$)8�� �=(=93��)8���&)*�� �)3��")� ��$"�!�%#�#�����4�(=%!)%�� �$)%��)� ���!�(�*� U�!#-"�K?� q��4#�!��"�"#-� �.çentlik Tezi), �8(���/!� �8(���/!����1)%8�()8�?�`|��;

����?� Q=�)%?� ���4)&��<�� �=$4#!&��� >�%� �L#$� ��1��#��#�� �)8)�!)%��&)� �)8�"� 1)��)(����!�-*�8�K?��"".�5����6.���%�����1��, Ankara 1984: 165-201.

����?�Q=�)%?�<�&���'����#���[�����������5�#����$���!����.$������.�, Ankara, 1995.

����N��?� �!�!?� �Q�$�� Q�%�4� ��K?� T.D.V +����� ��������#���, c. 13?� �8(���/!?�1996:451.

����N��?� �!�!?���������.���/���.�����������.������.�¢U���#������������<���+����?���*�%����.'/->�(#���4#�!�%#?��ww�;

����N��?� �!�!?�[�������+�����.���"1"�5������?�1���¥��-1600)?�qU)1;��/-)���)$)%x?��8(���/!����9#��%)&����4#�!�%#?��ww�;

����N��?� �!�!?� ��8"��!#� �)&)��4)(�� 1)� ����(� ��(%.��V#K?� [������� =�'����1�, c.1, q&;� ;����!<#*-G. Renda), Ankara, 2004: 13-27.

����?� ��&=!*�&�%?� �U�'�(�4� &)��4�(#K? �$��� �$������ \�� 5�.���, III (Edebiyat), ��*�%����=%*��=!(=%=�=��%�-(#%"���8(�(=8=���4#�!�%#;�`�`?�q��;�>�8*#x?�`||����w-102.

�����?� ;?��;����?�<��������������5�.���1", Ankara, 1997.

����M��?� Q=!?� ��8"��!#� ����(#�&�� �9.%� �=�4�8#� 1)� �9.%� >)(�"!)")!eri”, PDergisi. Spor ve Sanat, s.10, 1998: 34-57.

������������?�Tarih-i Alem Âra-i’ Abbâsî?� qU)1;��!��Q)�<)!�x?� �8(���/!?� `|��-1945.

KADI AHMED, Caligraphers and Painters. A Treatise by Qadi Ahmad, son of Mir-Munshi(circa A.H. 1015/A.D. 1606), (��5�!�zce çev. V. Minorsky), Washington D.C., 1959.

KAHRAMAN, Bahattin, “Heft Peyker Çevirileri ve �!�� ��%� �)1�I’nin Seb’a-i Seyyaresi”, Selçuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, s. 10-19, Konya, 1994-1995: 345-366.

195

KAMAROFF, Linda, The Golden Disk of Heaven Metalwork of Timurid Iran,California, 1992.

�����������M��?� �&���?� �>)&J4�/�!-)*¥4�K?� �/�/|� +����� ��������#���, c. 5, �8(���/!�`||����|�;

�����������M��?��8"��!?�Baharistan. Molla Câmî, Ankara, 2002.

KARAÖRS, Metin, �!�� ��%� �)1�I;� �)1�&�%=�--�)���;� ��<)!)")-Metin-��&)*8K�q��4#�!��"�"#-��.*(.%���)$�x? �8(���/!���8(���/!����1)%8�()8�?�`|��;

KARAÖRS, Metin, ���� ���� ���/� ��#��$%&-����?� ��*�%��� ���� ��4#�!�%#� ���?�2006.

KARATAY, Fehmi, ������� �������!$U���5$.$�)������$��^�6�U������5�.���1", I, �8(���/!?�`|{`;

KARATAY, Fehmi, ������� �������!$U���5$.$�)�����(���^��6�U������5�.���1", I, �8(���/!?�`|{`;

KLIMA, Otokar, “Bahram V. Gor”, Encyclopaedia Iranica, III: 518-519, London-New York.

KÖPRÜLÜ, Fuat, �$���\#����.������)�?��8(���/!?�`926.

KÖPRÜLÜ, Fuat, \#����.����&.��������?���?��8(���/!���(=*)����4#�!�%#?�`|�|;

KUDRET, Cevdet, �<�&���'����#��� ��/� �$U���� [�.�������� 5�#���� ������� �$���\#����.������)�?���*�%����=!(=%�>�*��!#'#���4#�!�%#?�`||j;

KUT, Günay-N. BAYRAKTAR, Yazma Eserle�#�|�����!$)$����, Ankara: Kültür ve �/%�$"�>�*��!#'#���4#�!�%#?�`|��;

KUT, Günay, “A3")&� ��-�?� >/%8�!�K?� T.D.V +����� ��������#���?� �?� �8(���/!?� `|�|��111-112.

KUT, Günay, “�!����%��)1�I”, T.D.V +�������������#���?��?��8(���/!?�`|�|����|-453.

KUT, Günay, �����������/�¦��;%��$%�-��`��/�+����-5��&���&.�������!.��, Ankara: �=%*���!��/%/"/���4#�!�%#?��ww�;

������M��?� >)*�%?� ���3"�89� �K?� +����� ��������#���?� <;``?� �8(���/!�� �>?�1970:637-47.

������M��?�>)*�%?���!���/8(�L��L)�&�K?��/�/|�+���������klopedisi?�<;��?��8(���/!�1989: 414-421.

196

LAMM, C. J., “Miniatures from the reign of Bayazid II in a Manuscript Belonging to the Uppsala University Library”, Orientalia Suecana, I, 1952: 95-114.

LAPIDUS, Ira M., +����� ����"������ ����)�?� qU)1;� ��8��� �*(�4x?� �8(���/!�� �!)(�-�"���4#�!�%#?��ww�;

LENTZ, T.W- G.D. LOWRY, Timur and Princely Vision, Persian Art and Culture in the Fifteenth Century, Washington, 1989.

���?� �5J3� �#%%#?� ��=%*�4)� ��(�9!#*!�%#�&�*�� �)1��� ��$"�!�%#K?� Türk Dili Ar�&.���������6����1�{�<��.��,1958: 127- 209.

���?��5�3��#%%#?���=%*�&)��4�(#�&���)4!��1)��)<�/����$������%!)%K?�Türk Dili ���&.���������6����1��<��.� 1957, Ankara 1988: 105-193.

���?��5�3��#%%#?������������/� ���.�������.^��5�&���1�, 1. cilt, Ankara: TTK. >�8#")1�?�`|{j;

���?� �5�3� �#%%#?� ���� ���� ���/� �������/� ��� �$��^� �� (���^�� �����, 2. cilt, ��*�%������;�>�8#")1�?�`|{{;

���?��5�3��#%%#?������������/� ���?��;�<�!(?���*�%������;�>�8#")1�?�`|{�;

���?��5�3��#%%#?�Türk Ede����.������)�, c. I, Ankara, 1984.

LOWRY, G. D., M. C. BEACH, An Annotated and Illustrated Cheklist of the Vever Collection, Seattle-London, 1988.

��N ��?��%�$5.$)!?������)!.&���&)���)"9����88�(�;�¶/�((%.���8<.%8��&��¸�!¬�º¬%���1¥�¬K?�Oriente Moderno, Vol.2, Napoli, 1997: 439-461.

�� ��?� >��/?� ���;� >�4)$�&� �6�)"�� ��**�-3��)8����� �8"��!#� �)$3�9� ����(#�����(*#!�%#K?�Türkiyemiz?�8;{w�q�/��(x?�`||w���-9.

�� ��?� >��/?� ����&.!/�&�� �=%*� ���4�(=%=�=�� �!*� �%�)*!)%�K?� [������/� 5$�.$�� �Sanat, c. 11, Ankara, Ye����=%*�4)���4#�!�%#?�`|||��`{�-179.

�� ��?�>��/?���8"��!#��"9�%�(.%!/'/��6�)"��&)����4�(=%K?�Genel Türk Tarihi, c.6, Ankara, 2002: 711-719.

�� ��?�>��/?�[�������!����.$������.�?��8(���/!������!<#���4#�)1�?��wwj;

MEREDITH- G.M. OWENS, Turkish Miniatures.The British Museum, London, 1963.

���U?� �#L*#� �)!=!?� �$��� ����&� ����.�� ����)�� ���&.��������{� |�������� Q, Ankara, 1953.

MILSTEIN, Rachel, Islamic Painting in the Israel Museum, Kudüs, 1984.

197

MINORSKY, V.- J.V.S. WILKINSON, The Chester Beatty Library, A Catalogue of The Turkish Manuscripts and Miniatures, Dublin, 1958.

MUNDY, C.S., “Notes on Three Turkish Manuscripts”, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London, vol. XII, 1947-48: 533-541.

������?� �;�;-�;� ������?� Ma�"�����.�� ��� .)� §����� ��� ���� ���� ��¨��� ��� .)�collectionof the Institute of Oriental Studies of Academy of Sciences of the Uzbek S.S.R?���-*)�(?�`|�w;

�����W�����?�!�����-�� $�����?��8(���/!?�`|�{;

�N���M��?� Q=!%/?� ��8"��!#� �/!(��!�%#�#�� �.%(%)� ��$il)%��)� ��%-#!�-(#%"�!#� >�%�>�*#-K? ��#�&�)������.���/������-i Âli Osman?� �8(���/!�� �-� >��*�8#���4#�!�%#?�2000: 22-61.

NEVÂYÎ, Muhâkemetü’l- "'�.��� �+��� ������ !")������, (Çev. F. S. Özönder), ��*�%���=%*���!��/%/"/���4#�!�%#?`||{;

NEVÂYÎ, Mecâlisü’n-Nefâyis, (Farsça Çev. Naci Tokmak), c. II, Ankara: Türk Dil �/%/"/���4#�!�%#?��ww`;

������?� $��� � �����?� qU)1;� �;� �)1)�5�!x?� �8(���/!�� ��!!�� '�(�"� >�*��!#'#���4#�!�%#?�`|jj;

������?� Mahzen-i Esrar?� qU)1;� �;�;� Q)�+.8"��x?� �8(���/!�� ��!!�� '�(�"� >�*��!#'#���4#�!�%#?�`||�;

������?� Leyla ile Mecnun?� qU)1;� �;�;��%!��x?� �8(���/!�� ��!!�� '�(�"� >�*��!#'#���4#�!�%#?��ww`;

������?� eft Peyker, A Medieval Persian Romance, (Çev Julie Scott Meisami), Oxford-New York, 1995.

�N��?��3")(���-�%?�+����-�$���+���^�����#�� �U���6�)".� �U���+�����5$�.$, Ankara, 1990.

������?� �")%?� �NJ"I� ��&/%%�3"��K?� �/�/|� +����� ��������#���?� <;� �?� �8(���/!�1993: 94-99.

ONAY, Ahmet Talat, \�����$���\#����.��#��!�U�"����, Ankara, 1992.

����?� �;� ��%5#?� Mahbûb-u’l-Kulûb (Metin-Gramer-�^���������-Sözlük),q��4#"!��"�"#-��=*8)*���8��8��)$�x?���*�%��� �<)(()9)����1)%8�()8�?�`||�;

��>�?��#!&#%�4?���=*%I-Bitlisî Selimnâmesi Minyatürleri” Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S.17, Kayseri, 2004/2: 151-193.

198

ÖZEN, Mine Esiner, 6�U���5�.�������.������jU�$1$?��8(���/!?�`|�j;

ÖZEN, Mine Esiner, �$��� >��.� ����.�?� ��*�%��� �=%*�4)� �-� >��*�8#� �=!(=%� ��4#�!�%#?�1998.

���Q��?� �;� �)"�!?� ��)"=%!=� ����(#��� ��(� 8*�� >�%� >)!5)�� �)�%�$!�� N�L)%���� >�%��%$#K?�����.�����)��6����1�, VI, 1976: 471- 518.

PAKALIN, Mehmed Zeki, [������� ����)� � �������� �jU�$1$?� �� <;?� �8(���/!�� ��!!��'�(�"�>�*��!#'#���4#�!�%#?�`||�;

����?��8*)�&)%?���������#���������������jU�$1$, �8(���/!: ��9# ��4#�!�%#?�2004.

����?��8*)�&)%?���1���&)��4�(#?��8(���/!����9#���4#�!�%#?��ww�;

PANOFSKY, Erwin, Studies in Iconology. Humanistic Themes in the Art of the Renaissance”, New York, 1972.

POLIAKOVA, E. A.-Z. I. RAKHIMOVA, L’Art de la Miniature et la Litterature de’l-Orient?���-*)�(?�`|��;

PUGACHENKOVA G.- A. KHAKIMOV, The Art of Central Asia, Leningrad, 1988.

PUGACHENKOVA G.- O. GALERKINA, Miniatyuri Sredney Azii, Moskova: Izobrazitelnoe Iskussivo, 1979.

RABY, Julian, El Gran Turco. Mehmed the Conqueror as a Patron of the Arts of N3%�8()�&."?�q��4#"!��"�"#-��.*(.%���)$�x?��¡L.%&���¡L.%&����1)%8�(4?�`|�w;

RABY, Julian, “Mehmed the Conqueror’s Greek Scriptorium”, Dumbarton Oaks Papers, XXXVII, 1983: 15-34.

RABY, J- �;����#�&#?��/%*�83�>..*���&��5����(3)�`j(3�N)�(/%4;��3)�W./�&�(�.��.L����Otoman Court Style, London, 1993.

RENDA, Günsel, “Fatih sultan Mehmed ve Sanat”, Ressam, Sultan ve Portresi,�8(���/!?�`|||���-17.

RENDA, Günsel, [�������!����.$������.�?��8(���/!���%.")()��=!(=%���$�8�?��ww`;

����?� Q=�8)!?� �����¥&�¥")�� ��� �%!4� �(."��� �!!/8(%�()&� ���/script Unique in Iconography and Style”, Muqarnas. Essays in Honor of J. M. Rogers, Leiden-Brill, 2004: 311-22.

RESULZADE, M.E. �U����������������U���, Ankara, 1951.

199

R�N ���?� W%��<#8?� Splendeurs Persanes, Manuscrits du XII au XVII siècle, Paris, 1997.

RIEU, C., Catalogue of Turkish Manuscripts in the British Museum, London, 1888.

�����?� ;?�� JL#$K?�+�������������#���?�<;�j¢`?��8(���/!?�`|jw��{j-71.

��>�����?�>;��;?���3)�§.3���4!��&8���4!¥������V�«����&�(3)�>.&!)��������¥¬�.L�1485: A Royal Timurid Manuscript” Bulletin of the John Rylands Library, vol.37(1-2),Manchester, 1954-55: 263-270.

ROBINSON, B. W., “Origin and Date of Three Famous Shah-Nameh Illustrations”, ArsOrientalis, I, 1954: 105-112.

ROBINSON, B. W., A Descriptive Catalogue of the Persian Paintings in the Bodleian Library, Oxford, 1958.

ROBINSON, B. W., Persian and Mughal Arts of the Book Rothschild and Binney Collections, London, 1976.

ROBINSON, B. W., “The Turkmen School to 1503”, The Arts of the Book in Central Asia 14th-16th Centuries, (Ed. B. Gray), 1979.

ROBINSON, B. W., The Persian Paintings in the John Rylands Library, London-Totowa, 1980.

ROBINSON, B. W., E. GRUBE vd, Islamic Painting and the Arts of the Book (Keir Collection), London, 1976.

ROGERS, J. Michael, R.M. Ward, Süleyman the Magnificent, London, 1988.

ROGERS, J. Michael, “Centralisation and Timurid Creativity”, Oriente Moderno, NS. Anno XV (LXXVI), vol. II, 2-1996, Napoli, 1997: 533-550.

ROXBURGH, David J., “Kamal al-Din Bihzad and Authorship in Persianate Painting”, Muqarnas XVII, 2000: 119-149.

ROXBURGH, David J., “The Study of Painting and the Arts of the Book”, MuqarnasXVII, 2000: 1-6.

ROXBURGH, David J., “The Timurid and Turkmen Dynasties of Iran, Afganistan and Central Asia, 1370-1506”, Turks, A Journey of a Thousand Years, 600-1600, (Ed. David J. Roxburgh), Royal Academy of Arts, 2005: 190-259.

��¯>��Q ?���1�&�§;?����"/%!/����4�(=%!)%��&)���%�9�©�J*�?�>�$)���-#� �4�(�)%�K?����$��������.����'���{������������., S. 40 (Bahar), 2006: 116-129.

200

��>��?��/3�"")&?� ���%� �!�� ��%� �)1�I����� �!*� �)8�)1�8�� �4%)(=�!-)�%J%� �**#�&���%�-(#%"�!�%� q&�84.�-Kritik-�"!�-Dil Hususiyetleri ve Lugatçe)”, q��4#"!��"�"#-��.*(.%���)$�x?��8(���/!���8(���/!����1)%8�()8�?�`|{`;

SCHMITZ, Barbara, Islamic Manuscripts The New York Public Library, New York-Oxford, 1992.

SEGUY, M.R., The Miraculous Journey of Mahomet (Mirajnameh), Paris Bibliotheque Nationale, George Braziller, New York, 1977.

� ��>�?��U���/� �.�<)�&.�q �$#%!�4�����/8(�L���8)�x?��8(���/!���)%<="���`ww`�Temel Eser, 1980.

SEMENOV, A. A., Sobraniye vostocnikh rukopisey Akademi Nauk Uzbekskoy S.S.R, I-��?���-*)�(?�`|j�;

�������?��8"��?���8"��!#����%!)%�����U�'�(�4<�����%!)%�K?�Türk Dili ve E#����.��Dergisi, c. XVIII: 133-138; c. XIX: 171-184; c. XX: 157-`��?��8(���/!?�`|�w;

SIDDIQUI, Husain, “Kert”, �/�/|�+�������������#���, c. 25, Ankara 2002: 297.

SIMS, Eleanor, “The Illustrated Manuscripts of Firdausi’s �);)�;�� Commissioned by �%��<)8�.L�(3)� ./8)�.L��¬"«%K?�Ars Orientalis, v. 22, 1992: 43-68.

SIMS, Eleanor, “Ibrahim-Sultan’s Illustrated Zafar-nameh of 839/1436”, Islamic Art, 4, New York 1990-91: 175-218.

SIMS, Eleanor, Peerless Images, Persian Painting and Its Sources, New Haven and London, 2002.

SOUCEK, Priscilla P., “Illustrated Manuscripts of Nizâmî’s Khamseh: 1386-1482”, q��4#�!��"�"#-��.*(.%���)$�x?��)���.%*;��)���.%*����1)%8�(4?�`|�`;

SOUCEK, Priscilla P., “The Life of The Prophet: Illustrated Versions”, Content and Context of Visual Arts in the Islamic World. A Colloquium in Memory of Richard Ettinghausen. Institue of Fine Arts, New York University, 2-4 April 1980, (Ed. P. Soucek), London 1988: 193-217.

���N�?� �%�8<�!!�� �;?� ���"«%�&� �.")��� �� N/!(/%�!� �)%89)<(�1)K?� Women in the Medieval Islamic World. Power, Patronage and Piety, (Ed. Gavin R. G. Hambly), New York 1998: 199-226.

SOUCEK, Priscilla P., “The Manuscripts of Iskandar Sultan: Structure and Content”, Timurid Art and Culture. Iran and Central Asia in the Fifteenth Century, Ed. Lisa Golombek-Maria Subtelny, Leiden E.J. Brill, 1992: 116-131.

SOUCEK, P- W;� U�M���?� ��� �.4�!� ���/8<%�9(� ��&� �(8� �%��8L.%"�(�.��� �3)� ��L)�History of a Book”, The Book in the Islamic World. The Written Word and

201

communication in the Middle East, (Ed. G.N. Atiyeh), Albany (USA): State University of New York Press, 1995: 179-208.

SOUDAVAR, Abadola, Art of the Persian Courts, New York, 1992.

�������M��?� �;?� ���� �!!/8(%�()&� <.94� .L� �"&��8� �/8/L� �)� �/!)4*3�� &�()&�A.H. 921/ 1515 A.D. in the Bayerische Staatsbibliothek in Munich”, Near Eastern Numismatics, Iconography, Epigraphy and History, Studies in Honor of George C. Miles, Beyrut, 1974: 469-479.

STCHOUKINE, Ivan, “Les Manuscrits illustrés musulmans de la Bibliothèque du Caire”, Gazette des Beaux Arts, XIII, 65, 1935: 138-58.

STCHOUKINE, Ivan, Les Peintures des Manuscrits timurides, Paris, 1954.

STCHOUKINE, Ivan, La Peinture turque d’àprès les Manuscrits illustrès (I Partie De Suleyman Ire a Osman II 1520-1622), Paris, 1966.

STCHOUKINE, Ivan, B. Flemming vd., Illuminierte Islamische Handschriften,Weisbaden, 1971.

STCHOUKINE, Ivan, Les Peintures des Manuscrits de la “Khamseh” de Nizâmî au ���������������!$U���#%Qstanbul, Paris, 1977.

STCHOUKINE, I.- F. EDHEM, Manuscrits orientaux illustrés de la Bibliothèque de’l +�.���"�, Paris, 1933.

SUBTELNY, M�%��� 1�?� ��!¬� �3¬%� ��1¥�¬�� >�*83¬� ��&� >)5K?� Harvard Ukranian Studies, 1979-1980 Part 2, vol. III/IV, Cambridge- Massachusetts, 1980: 797-807.

SUBTELNY, Maria Eva, “Art and Politics in Early 16th Century Central Asia” CentralAsiatic Journal, 27, no: 1-2, 1983: 121-48.

SUBTELNY, Maria Eva, “Badi-al-Zaman b. Hosayn Bayqara” ”, EncyclopaediaIranica, III, 1989: 377.

��>����?���%���1�?���3)��¦L�4��.L���%�©�!¬��3¬%���1¥�¬��8��9.!.5��K?�Journalof Turkish Studies?� 1.!;� `j?� q&;� ����8�� �)*��-G. Alpay Tekin), Harvard University, 1991: 257-286.

��>����?� ��%��� 1�?� ���%� ©�!¬� �3¬%� ��1¥�¬K?� Encyclopaedia of Islamica, VII, Leiden-New York, 1993: 90-93.

SULEIMAN, Hamid, Miniatures to Poems of Alisher Navoi Academy of Science of the Uzbek SSR Alisher Navoi Literature Museum?���-*)�(?�`|�w;

SULEIMAN, Hamid, Artistically Illustrated Manuscripts of Works by Alisher Navoi,��-*)�(���/�!�83��5� ./8)�.L�(3)�N.""/��8(���%(4�.L��$�)*�8(���NN,1981.

202

SULEIMAN, H., F. SULEIMANOVA, Miniatures Illustrations of Ali Sher Navoi’s of the XV-XIX th Century?���-*)�(?�`|��;

����?�W�%/*?����"�$��.'/!!�%#K?�+�������������#���?�<;�|?��8(���/!?�`||���{`�-620.

SÜMER, Faruk, ����� ��.�%���� 5"�"�"&"� � 0��&����#� ���#��"� �$�����%����Rolü?���*�%����=%*���%�3��/%/"/���4#�!�%?�`|||;

SÜMER, Faruk, “Karakoyunlular”, �/�/|� +����� ��������#���?� <;� ��?� �8(���/!?� �ww`��434-38.

����?� �/8(�L�?� �>�%� �$�)*� ��**�-#� ��3"/&� �=$)33��� 1)� ��4#�!��"�"#-� �)���Minyatürleri”, <#�..���>j��.%�����1��, Ankara. 1980: 417-480.

�����N �����?���%�)� �ukens, “The Persian Manuscripts”, Pages of Perfection. Islamic Paintings and Calligraphy from Russian Academy of Sciences St. Petersburg, Lugano, 1995: 93-105.

SZUPPE, Maria, Entre Timourides Uzbeks et Safavides Questions D’Histoire Politique et Sociale #� ª��.���������������!��.�ª�#"�¤|Q���«��. Paris, 1992.

����?���$�"=&&��?�Zafernâme, (Çev. Necati Lugal), Ankara, 1984.

�����?� ��%8�- ;� ����W? ���� ���� ���/� ���-i Seyyare, Özbekistan Fenler �*�&)"�8�?���-*)�(?�`|j{;

������?��(�!!�?�XVI. Asra 5�#������#��"���)����!�������#�\#��� �������,�8(���/!����(��)1���`��?��ww�;

�����?��4&#�?��U)(%K?��/�/|�+�������������#���?�<;��?��8(���/!�`||����|�-94.

�������?� �)%)�?� ��/5���� �=%*� ��(�9� ��9!�%#�#�� %*)�� �%�)*!)%�K?� 5���� ?�1%������1��?��8(���/!���.9*�9#���%�4#��=$)8����4#�!�%#?�`|�������-253.

TANINDI, Zeren, “Mihr-=��=-()%�����4�(=%!)%����� �*.�.5%�L�*�U6$="!)")8�K?�Sanat����)��#� +����'���������&.�������/�0$���+���%������1��, Ankara, 1993: 457-490.

TANINDI, Zeren, �$���!����.$������.�, Ank�%����-�>��*�8#���4#�!�%#?�`||{;

�������?��)%)�?����"�%�������U�'#�&���=%*���(�9�����(#�#����!=��8(�!�%#K?�Uluslar������ !����� ������ ����U�"�"� <��#������� �������{� ��-27 Ekim 1988), (Yay. �$;��$�$)��*(�-���8�x?���*�%�� ���;�>�8#")1�?�`||{;

TANINDI, Zer)�?���8"��!#���%�4#�&����L)1I �)3$�&)!)%�1)�!+�!)%K?�����..��\.���&��/�=�"���������� ����atta E.���&��}� ����U�"�"/ Bildiriler (25-��� ��8#"� `||�x?�q&;��;�;���"��x?���*�%����-�>��*�8#?��www����{-241.

203

TANINDI, Zeren, “Additions to Illustrated Manuscripts in the Ottoman Workshops”, Muqarnas, 17, 2000: 147-161.

TANINDI, Zeren, “Kitap ve Cildi”, [������� =�'����1�?� q&;� �!�!� ���!<#*-GünselRenda), Ankara���=!(=%�>�*��!#'#���4#�!�%#, 2002, 2. cilt: 841-863.

TANINDI, Zeren, “Kitap ve Tezhibi”, [������� =�'����1�, (Ed. Hali!� ���!<#*-Günsel�)�&�x?���*�%����=!(=%�>�*��!#'#���4#�!�%#?� 2002, 2. cilt: 865-891.

�������?��)%)�?� �>��!�.93�!)� �53�8� q/�/<38x� �(� �.9*�9#� ��%�4K?� Muqarnas, XXI: 333-343.

TANINDI, Zeren, “Transformation of words to images. Portraits of Ottoman courtiers in the Dîwâns of Bâkî and Nâdirî”, ��.)������1�� ��#� ��.).��� Ed.FrancescoPellizini and Oleg Grabar. The Peabody Museum of Archeaology and Ethnology, Harvard University Publication, 2003: 131-145.

TARLAN, Ali Nihad, �����������, 1942.

TARLAN, Ali Nihad, +����\#����.�?��8(���/!?�`|��;

������?��!����3�&?����1���&)��4�(#K?�����/���/�������)�#�������%���!��������#��Seçmeler, Ankara, 1990: 90-126.

TARLAN, Ali Nihad, “�!�� ��%� �)1�IK, Türkler?� <;�?� ��*�%����)����=%*�4)���4#�!�%#?�2002: 796-803.

����?� Q6�=!?� ��3)� �.(�L� .L� ©N49%)88-River-Beloved One-Q�%&)��� ��� �)1¥�¬� ��&��3")&� �¥-¥�8� �.)(%4� ��&� �(8� �%<3)(49)K?� Oriente Moderno, NS. Anno XV (LXXVI), vol. II, 2-1996, Napoli, 1997: 463-483.

����?� Q6�=!� ��=%*� &)��4�(#�� `�-15.yylar”, Os������ =�'����1�?� q&;� �!�!� ���!<#*-Günsel Renda), Ankara���=!(=%�>�*��!#'#���4#�!�%#, 2002, 2. cilt: 496-525.

THACKSTON, W. M., A Century of Princes. Sources on Timurid History and Art,Cambridge, Mass, 1989.

THACKSTON, W. M., The Baburnama, Memories of Babur, Prince and Emperor,New York-Oxford, 1996.

��������?� W�%/*� �;?� ��%��� &)��4�(#�&�� =8%)1� =� ��%��� 1)� W)%3�&� =� ��%��� ��$������%!)%K?��������.!��"���?��?��8(���/!?�`|{`����-86.

��������?�W�%/*��;?� ��=%*�&)��4�(#�&�� =8%)1�=���%���W)%3�&�=���%��� ikayesi”,Türk Dili ve E#����.��Dergisi?�<;�¯�?��8(���/!?�`|j|��{j-89.

204

TITLEY, Norah, Miniatures from Persian Manuscripts: A Catalogue and Subject Index of Paintings from Persia, India and Turkey in the British Library and the British Museum, London, 1977.

�����?��.%�3?���8(���/!�.%��)�%�$���3)�¶/)8(�.��.L��%.1)���<)�.L�three 16th century Neva’i Manuscripts in the British Library”, Oriental Art, XXIV/3, 1978: 292-96.

TITLEY, Norah, Sports and Pastimes. Scenes from Turkish, Persian and Mughal Paintings, London, 1979.

TITLEY, Norah, Miniatures from Turkish Manuscripts: A Catalogue and Subject Index of Paintings in the British Library and the British Museum, London, 1981.

TITLEY, Norah, Persian Miniature Painting, London 1983.

TOGAN, A. Zeki Velidi, “Al�� ��%K?� +����� ��������#���?� <;� `?� �8(���/!�� ��!!�� '�(�"�>�*��!#'#���4#�!�%#?�`|jw����|-357.

TOLASA, Harun, �)�{�  �.���{� �&��� ?���� �U�������� 0j�� ��/� �$U���� \#����.����&.������\�&.�����{��$"�%?�`|��;

TÖKEL, Dursun Ali, ����� ������#� !�.�����k Unsurlar?� ��*�%��� �*+�'� ��4#�!�%#?�2000.

TÖREN, Hatice, �����������/��##-��+���#�-î?���*�%����=%*���!��/%/"/���4#�!�%#?�2001.

TUMAN, Nail, +�.���"��5$.$�)�������$��^� ������5�.���1"?��8(���/!?�`|{`;

�����?�Q=$��?���!����%��)1�4I�4���)(�-(�%en Çevre ve Dönem”, Türk Kültürü, S. 360, Y. XXXI, (Nisan) 1993: 232-235.

TÜRKMEN, Erkan, Emir Hüsrev-�� ��)��%���� ���.�{� \#��� \������ � \#�����)���.�?���*�%����(�(=%*��=!(=%��)%*)$����4#�#?�`|�|;

ULUÇ, Lale, Arts of the Book in Sixteenth Century Shiraz, New York University q��4#�!��"�"#-��.*(.%���)$�x?�2000.

ULUÇ, Lale, “The Maj¥!�8� �!-©�8383¥¦�� �%�(()�� ��� )%�(?� N.9�)&� ��� �3�%�$?� �)�&� ����8(���/!K?� !/� =1"� ������ ����1���/� ��.��&�&����� 6�&�� !$����.�����"�"��"&�����1��?��8(���/!�������<#����1)%8�()8����4#�!�%#?��www��j{�-602.

ULUÇ, Lale, �$����� |������ ����U��� =�.����� [������� [�"����?� �8(���/!�� �=%*�4)� �-�>��*�8#���4#�!�%#?��ww�;

UMUR, [���������#�&�)��"1������?��8(���/!��N)"���4#�)1�?�`|�w;

USLU, Recep, “Herat”, �/�/|�+�������������#��i?�<;�`�?��8(���/!?�`||����`j-218.

205

����U������?��8"��!� �**#?�<$�$��[�����������)�?�<;�?���*�%���������4#�!�%#�q�;�>�8*#x?�`|��;�

ÜNVER, Süheyl, (�.�)���������������&)������<���������&�?���&������?��8(���/!?�1958.

VITTOR, F., “The Herat School: Persian Poetry in the Timurid Period”, q��4#�!��"�"#-��.*(.%���)$�x?�N�!�L.%�����N�!�L.%�������1)%8�()8�?�`|��;

����?� �;� �;?� ��)���5%�&� ��(�9!#*!�%#�&�*�� �)1��� ��$"�!�%#� �**#�&�K?� Türk Dili ���&.���������6����1�{�<��.� 1955: 99-141.

YARSHATER, Ehsan, “Asafi Heravi”, Encyclopaedia Iranica, Vol II, London-New York, 1987: 700-701.

����N�?��� ���-C. KURNAZ, “Hamse”, �/�/|� +�������������#���?� <;`j?� �8(���/!?�1997: 499-500.

������?��.'��?�?�1����<��"��$����#�����?��8(���/!?��ww�;

YOLTAR-��������?� �4-in, “An Accomplished Artist of the Otoman Court: 1515-1530” !/� =1"� ������ ����1���/� ��.��&�&����� 6�&�� !$����.���� �"�"��"&�����1��?��8(���/!�������<#����1)%8�()8����4#�!�%#?��www��{w�-616.

YÜCE, Bilal, “Nevayî->��=%�U�'#�#�� &)��� ��38�4)(!)%�K?� Türkler, c.8, Ankara: Yeni �=%*�4)���4#�!�%#?��ww����w�-811.

��N�?� �� 1)� �;� ���?� [������� 5������ �j������� ¢^� $�$�#���/� (�.�)� 6�"U�Kanuni, ��*�%����=%*���%�3��/%/"/���4#�!�%#?�`||`;

��N������;��1)�N;� ������?��>)!*#8K?���|� +�������������#���?� <;�j?� �8(��bul1992: 420-22.

WELCH, Stuart Cary, A King’s Book of Kings: The Shah-Nameh of Shah Tahmasp,New York, 1972.

WELCH, Stuart Cary, Royal Persian Manuscripts, London, Thames and Hudson, 1978.

WELCH, Stuart Cary, Wonders of the Age: Masterpieces of Early Safavid Painting 1501-1576, Cambridge, Mass, 1979.

WOODS, John E., The Timurid Dynasty. Bloomington: Papers on Inner Asia no.14, 1990.

WRITE, Owen, “On the Concept of a Timurid Music”, Oriente Moderno, NS. Anno XV (LXXVI), vol. II, 2-1996, Napoli, 1997: 665- 681.

206

KATALOG

Kat. No: 1

Divan-������� (��#��%$&-���b)

TSMK. R. 805

910/ 1504-1505, Herat

��j¡`{w� "";� �.4/(!�%#�&�� ���&I?� *%)"� %)�5��&)� `��� 4�9%�*(#%;� ��1�� 1)� �!(#�� 4�!&#$�

+�$5�!)%!)�+�$�!"�-�`j|¡|��"";��.4/(/�&��<)(1)!��+��&)��*��8=(/��3�!��&)�`j�8�(#%�(alikle

4�$#!"#-(#%;� ��;� 4�9%�'#�� *)��%#�&�� ���;� �8"���#�� q`�j�-`�j�x� 1�*#L� "=3%=� �/!/�/%;�

>�-!#*!�%�()$3�9!�?�5�$)!���-!#*!�%#�+)%+)1)!�&�%;���-183b. yapraklarda gazel, 183b-184a.

4�9%�*!�%&�� %/���� �/!/�/%;� ��$"��#�� `���;� 4�9%�'#�&�*�� *.!.L.�&�?� temmeti’l-kitâbu

bi-‘avni’llâhi’l-meliki’l-))��� ��� &")��� ��� �&�� � .����- ���)� �-hicriyyeti’l-

hilâliyye1 4�$#!#&#%;�

��j¡`{w� "";� �.4/(!�%#�&�*�� <�!(?� *.4/� *�31)%)�5�� !�*)&�%;2 �6-)�)�(!)%?� -)"8)� 1)�

8�!�)*!)%� 56"")� �!(#�� 4�!&#$!#&#%;3 �+!)%�� %/"�� 1)� %.$)(� +�çeklerle bezelidir. Cildin

*)��%#�#� $)�<�%)*� 8#%�8#� +)1%)!)%;� ��� �+� *�9�*� !�*)&�%;� �!(#�� 4�!&#$!#� $)"��� =$)%��)?�

3=*="&�%#�� )'!)�<)� ")<!�8�� (�81�%� )&�!"�-(�%;� `|j¡``w� ""� �.4/(!�%#�&�*�� 8�3�)&)?�

.%(�&���!(#5)��(�3((����'&�-�*/%�%�*�.(/%"/-�3=*="&�%#��)(%�L#nda hizmetliler yiyecek

1)� �+)<)*� 8/�"�*(�&#%;� �%*�&�� &/%��� 3�$")(!�?� 3=*="&�%#� 4)-�!� )!��8)8���� ."$/�&��

(�-#"�*(�&#%;� Q6*4=$=�&)� 8�4�3� */-!�%� 1�%&#%;� �.�/*!�%� �+*�� �+)%*)�?� "=$�84)�!)%� &)�

.�!�%#� )'!)�&�%")*()&�%;� �!((�� L#8*�4)!�� 3�1/$� 1�%&#%;� �)"��&)� /+!�%#� 4/*�%#� *#1%#!���

4)-�!�4�9%�*!#���(*��6�)*!)%���/!/�/%;�

��*!)����!�*)��+�*�9�'#�&��")!)*�(�81�%!)%��56%=!=%;��%(�&��&�$!)%��=8(=�)�.(/%"/-��¢��

9%.L�!&)�� 8�4�3� )!��8)!�?� (�+!#� ")!)*� )!!)%���� 8�'&�*�� ")!)')� /$�("#-?� 8.!� 1)� 8�'#�&�*��

melekler de yine 4/3 9%.L�!&)��4�%#�/$��"#-���%�-)*�!&)�.%(�&�*��")!)')� �+��&)�")41)�

1 �!!�3�#��4�%&#"#4!��*�(�9?�|`w� �<%��4#!#�#���4!�%#�&��(�"�"!��&#;2 ���#�&#�`|������{-2273 >/%�&���!(#��4�!&#$?�&�')%!)%��&)��L�%*!#�.!�%�*?�(/%/�</4��&6�=*���%�%)�*(�%;

207

.!��� �*�� (���*� /$�(#%;� !��8)!)%��&)�� /$/�� L�4.�*!/� */%&)!)!)%��� 8�%*(#'#� ")!)*!)%���

��-!#*!�%#�4.*(/%;�(%�L!�%#�&��4)-�!�%)�*!��+����/!/(!�%#�56%=!=%;�

Arka iç kapak yine lakedir. Kompozisy.�� 6�� �+� *�9�*!�� �4�#&#%;� ��<�*� �/%�&��

3=*="&�%#�� �1� ")<!�8�� (�81�%� )&�!"�-(�%� q`|�¡`wj� ""x;� �/%/�</� %)�*!�� �!(#�� 4�!&#$!#�

$)"��&)� 3=*="&�%� �(#� =$)%��&)� *#!#<#4!�� �8!��#�� ��-#�#� *)8)%� ��-*�� ��%� �1<#&�� �4�#�

�8!��#�8#%(!�"#-?�*/4%/'/�&���4�*�!�4�%�*��#+�*�8�9!�"�*(�&#%;��/*�%#&�*��=+��1<#�&�'�

*)+�8��1)�(�!*�4)�.*�4�'&#%#%*)�?�%�!�%#�&�����%�9�%8�*�+"�*(�&#%;����!((�*���(!#��1<#��8)�

*�+���<)4!���� .*� �(�%;� (%�L(��*�+#-��� 3�41��!�%� 1)� +�!#!�%#�� �%*�8#�&�� 5�$!)�)�� �8!���

görülür.

��$"��#�� �8(��8�3� (�%�3�� |`w¢� 1504-j� .!/9?� "=8()�8�3�� �)!!�� &)'�!&�%;1 Yazmada 12

tasvir bulunur.

YAYIN: Karatay 1961: 102��U�'"���`|������|�����#�&#�`|������{-27

�������

1-2. 1b-�����*&�"�(�81�%����-%)(�")<!�8��(157x 90 mm.)

��"�8�4L��%)8�"&)�3=*="&�%�)41��&��4)-�!���%�*�!�"�=$)%��)���'&�-�*/%�%�*�.(/%"/-�

�+*�� �+)%;� ��%-#8#�&�*�� 3�$")(!�� ")41)� (���'#� 8/��%;� ��1�� *)8")� (�-� &6-)!�� $)"��&)�

8�'&��")<!�8)�*�(#!��!�%?�8.!&���8)�"=$�84)�!)%�.(/%"�*(�&#%;�

��%-#� 8�4L�&�*�� %)8�"&)� *6-*=�� ��3+)4)� �+#!��� *�9#8#�#�� 6�=�&)� 3�$")(!�!)%� 56%=!ür.

�)"��� 9)"�)� *)8")� (�-(#%;� �$")(!�!)%&)�� *�"�8�� "��5�!&�� )(� 9�-�%�%*)�?&�')%!)%�� &)�

4�4)<)*� (�-#%2. Q6*4=$=� �!(#�� 4�!&#$!#&#%;� �)��%&�*�� *6-*=�� ��!*.�!/� 9)�<)%)8��&)��

56%=!)�� *�&#�� 1)� )%*)*� L�5=%=� ��%!�*()� .(/%/%;� �4�#� 3�$�&�� &#-�� +#*#�(#!#� ��!*.�&�*��

1 ��$"��#��|`w¢�`jw�-j�(�%�3��&)��8(��8�3�)&�!&�'����<�*�(�81�%!)%���`j�w�!��4#!!�%&���8(���/!�&��4�9#!&#'#��)!�%(�!"�-(�%�q���#�&#�`|������{-227)2 Bu tarz kompozisyonlar Divan-�� $���� *.94�!�%#�&�� &a görülür (TSMK EH 1636 PBN supp turc ||�x?U�'"���`|��

208

(/%/�</�)!��8)!��*�&#��&���-�'#4����*�%;�>�3+)�*�9#8#�#��6�=�&)?�."$/�&��8�!�3#4!����%�

"/3�L#$�56%=!=%;���9#�#���6!="!)%��L�%*!#�%)�*�1)�".(�L!)%!)��)$)!�&�%;

�;�4;�����-%)(�")<!�8��(90x 90 mm.)

>)4�(!)%&)� -��%?� -�%��#�� *���%<#*!�%#� =$)%��&)� 8)15�&)�� 4/1�%!��&#'#�#� q&.!�-(#'#�#x?�

-�L�*� 1�*(�� ")4� &6�)�� */��)&)� ()"�$!)�)<)'���� 864!)%;� �*/�/�� <��#��� 5�%&�'���?�

&/&�'#�&����4%#��*)����%�6!=�.!&/'/�/��)!�%(�%;�

41����+��&)*��3=*="&�%?�8�%#�"��&)%�=$)%��&)���%�&�$��4/*�%#&��.(/%"/-?�*�%-#8#�&�*��

4)-�!�)!��8)!� 4�-!#� L�5=%&)��*�8)4���!"�*(�&#%;����)�)41���9)�<)%)8��&)���!(#��4�!&#$!#�

$)"��� =$)%��&)?� /</� 4/*�%#� *#1%#!��� +�+)*� 6�)'�� 56%=!=%;� �.!&�� *.�/*!�%� 8�'&��

"=$�84)�!)%�4)%��!#%;��%(�!�%#�&���4�*!#���%�8)39��1)��+*��-�-)!)%���/!/�/%;��)"���9)"�)�

*)8")�(�-(#%;

4. y. 24a Meyhane sahnesi (92x 85 mm.)

>)4�(!)%&)��-��%?�")43��)<�4)�8)8!)��9�?���)1�4��8)����3�4%��#�&#%?�q.�/x�*.1"�?���/�

&���/�")43��)&)�5=+!=���%�5�"�+)*)��q&)%(!)�)�x�4�9K�&)%;��)8"����!(#�&�*���)4�(!)%&)�

8)15�!�4)�8)8!)��9?�5�"�4=*=�&)��8�1�-�5�����.4�/�/���*���=*!="�.!&/'/�/?���"�()!��)�

&.*/�&/'/�/�864!)%;�

�%�!#*� ��3+)� *�9#8#�&��� 4)-�!� ��(*�� 6�)*!)%�� 56%=!=%;� >�3+)� &/1�%#� �%*�8#�&�� 4)-�!�

4�9%�*!#� (.9� �'�+?� �+)%�&)� ��-!�� )41��#�� 6�=�&)� =+� �=4=*� *=9� �/!/�/%;� >/%�8#�

")43��)&�%;��)43��)<�?��!����%��� 5�48�8�����*.!/���4�9#-"#-?�.�/�*.1"�4��+�!#-#%*)�?�

�+*��8=%�3�!)%��&)��4)%!)%)�-�%�9�&6*=!"=-(=%;���'&�*��"=$�84)��.!�4#��$!)")*()&�%;

5. y. 39a. Çevgan oyunu (83x 98 mm)

>)4�(!)%&)�-��%?�56�!=�=��8)15�!������()-�4!)�4=$�9�%+�4���4%#!&#'#�#?��"���/��()-in onun

�+���5=!�.!&/'/�/�864!)4�9�56�!=�)?�&=�4��<)L�8#�&���*/%(/!"�*��+���")43��)&)�-�%�9�

�+")8�� 5)%)*(�'���� 6'=(!)%;� >)4�(!)%&)� +)15��� .4/�/� �!)� �!5�!�� 3)%3��5�� ��%� *)!�")�

209

5)+")")*()&�%;� ��!� 4)-�!�� $)"��� =$)%��&)� 8�4�3� 1)� *�31)%)�5�� �(!#� +)15Jn oynarken

()9)����5)%�8��&)*�!)%�.�!�%#��$!)%;�Q6*4=$=��!(#��4�!&#$!#&#%;

6. y. 57b Leyla ile Mecnun (82x 85 mm.)

���%� 64!)� �=4=*� ��%� �-*� �<#8#� +)*")*()&�%� *�?� �-*#�#�� �=4=*!='=� 4��#�&��

�)<�/��/�*�����$�4#L�*�!&#'#�#?�*)�&�8�����&�3��3�%�9�.!&/'/�/�1/%5/!�%;�.*/4uculara

8)8!)��9?���-*#�&���*6!)�.!/9���'!��&#'#�#?�"�31.!/9�)!)"&)��6!&='=�=?�56�!=�=��4J%��

�8()4�9?� &)%(!)%���� -�%�9!�� �1/((/'/�/� 864!)%;� �)8�"&)� �)<�/��/�� *.4/�� 9.8(/���

5�$!)�)%)*� �)4!��4�� 5)!&�'�� ��� <��!��&#%#!"#-(#%;� Q6*4=$=� �!(#�� 4�!&#$!#&#%;� �)9)���

5)%�8��&)�4�1%/���%�<)4!���56%=!=%;��/��)!��+�&#%&��.(/%����)4!�?�*.4/��9.8(/4!��5)!)��

�)<�/������*�%;�U�&#%#���%*�8#�&�*��3�$")(!��-�-*#�!#*!��.!�4#��$!)%;��%*��9!��&���)3�%�

1)�/+!�%#�4/*�%#�*#1%#!�����(*��6�)*!)%��56%=!=%;

�;�4;��`���-%)(�")<!�8��(115x 85 mm.)

>)4�(!)%&)�-��%��-*#�&����)<�/��.!&/'/�/?��-*�8)3)%��&)��1�%)��1�%)�&.!�-(#'#�#�864!)%;�

�!(#5)��(�3(#�&��.(/%���3=*="&�%?�8�'#�&��&�$�+6*"=-� �*��*.�/*?�8.!/�&��-��%�.*/4���

8�*�!!#��&�"!����%!�*()�(�81�%�)&�!"�-(�%;���=$�84)�!)%�%)8"����!(#�&��4)% �!#%;�

8. y. 112a Av sahnesi (92x 85 mm.)

���%��)4�(!)%&)�")43��)<�4)�8)8!)�)%)*?�-�%�9�4.*!/'/�&��")$�%#�#���"�%)(��/!&/'/�/�

864!)4�9?� �/5=�� �1�� +#*��� 8)15�!����� 4�%�!#� 56�!=�=� *�(!)((�'���?� 56"!)'���� 3�<%���

.*/�/��9�%+�!�&#'#�#?�56$=�&)� 4�-#��3�+�&��")&�'�����)!�%(�%;����%��� �-*#���1)%&�'���/�

)")'��� 6!&=%=<=� .!&/'/?� ��'%#�#�� �)!�� +)*")8��)� -�-#%"�"�*� 5)%)*(�'�� ��!�(#!#%;�

�)8�"&)�=+��(!#?�9�%8?�(�!*�?�<)4!���1)�*)+���1!�%*)���)(�"!)�"�-(�%;���4!�%#�#�5)%"�-�.*�

�(��� �1<#!�%&��� .%(�&�*�� �.4�/$!/� ��%� 3�41��#� .*/4!�� 1/%/%;� �)9)���� 5)%�8��&)*�!)%�

.!�4#��$!)%;�

|;�4;�`���;��!="�&6-)'��&)*���)1âyî (92x 85 mm.)

210

>)4�(!)%&)� -��%?� 4J%����� )�� �4�!)%&)�� &�3�� �4�?� ��<�*� *)�&�8����� *6(=!)%&)�� *6(=�

.!&/'/�/?�.�/��1/8!�(#�#���8#!��8()4)<)'���?��)8�3����+�%)��/!"�*��+����$")((�'�?���<�*�

8)15�!�8����� <��#�#�� *)�&�� <��#��� &��"�� =8(=�� .!&/'/�/� ��!�(#%;� �!="� &6-)'��&)*��

�)1J4I�4)� 3�$")(!�� 4)")*� 8/��%;� ���#�&�*�� 5)�+?� &�$!)%�� =8(=�)� .(/%"/-� �)1J4I�4��

&��!)")*()&�%;��)�<)%)&)���!(#��4�!&#$!#�$)"���=$)%��)��'�+�(�81�%��56%=!=%;�

10. y.151 a. Yusuf peygamberin s�(#!"�8#��(112x 90 mm.)

>)4�(!)%&)?� �)� 9)45�"�)%!)%&)�� ��%����� 4.!� 568()%�<�� .!&/'/?� �)� &)� ")!J4�*!)%&)��

q")!)*!)%&)�x�4.!&�-�5)!&�'�?�8)15�!�!������)�*�-#�#��*J�)-i kavseyn1 4�*#�!#'#��?��)�&)�

8�+#�#�� �)4!)(=�!-mirac2 ka%�8#��� �)�$)&�'�?� �/8/L� *#88�8#�#�� .�/�� 1�8L#��� �=4=*� ��%�

$/!"� 6%�)'�� .!&/'/?� �!!�3�#�� 8)15�!�8��)� �-#*� .!"��#�� ��%� &)%)<)� &)'�!8)� &)?� -��%���

�-*#�#�� �*�� �!)")� &)� 4)()<)'�� ��!�(#!#%;� �)8�"&)� �/8/L� 9)45�"�)%��� �#8#%� 1)$�%�� 1)�

�=!)43���#�3 huzuruna getirilme8�� <��!��&#%#!"#-(#%;� ��4L�� �*�� �6!=")� �4%#!"#-(#%;�

��'&�*�� 4�9#�#�� =8(� 9)�<)%)8��&)�� �=!)43�� -�-*#�!#*!�� .!�4#� �$!)%;� �-�'#&�� *�9#�#��

6�=�&)� $;� �/8/L� 8�(#<#8#� �!)� )!� )!)&�%;��#8#%� 8/!(��#� 8�4L��#�� 8.!/�&�� �4%#� ��%� 4�9#&��

�!(#5)�� (�3((�� 568()%�!"�-(�%;� (%�L#�&�� 3�$")(!�!)%� �/!/�/%;� �)(���� =$)%��&)� +)%+)1)�

&#-#���(�-�<�*�-)*�!&)�4�9#�#��)(%�L#�&���*��*�&#���-�'#4����*�%;���4L��#��8.!��!(#�&�*��

4�-!#�*�&#���8)�)'�%&�'���9!�*!)%��1)%)%)*��/8/L�/�8�(#���!"�*��8()4)�!)%&)����%�&�%;

``;�4;�`�w�;��-%)(�")<!�8� (90x 170 mm.)

���%� �)4�(!)%&)?� *)�&�8�� 5���� 8�!�3� q��%#-8)1)%x� 8�3�9!)%���� <)3)��)"&)�� 8=%&=*!)%���?�

*6(=!=*� &=�4�8#�&��� &�� .� *���%!�� *=!3���)4!)%���� q$/!"� )&)�!)%�x� 8=%)<)*!)%���?�

8)15�!�����&/&�'#�#��)18)%�-�%��#����)�$)((�48)�&)��/�-�%�9(����-*����%�(�(��/!&/'/�/?�

3�<%����+��&)�.!��!�%#��*)�&�8������/�+�%)8�$�3�!������!&�*!)%���?���<�*�5/%�)(�+)*)�!)%���

.�/���!�&#'#�#���!�(#%;���9�!#���%�")*��&����%��4�-!#� �*�� L�5=%�*.�/-/%*)��4��!�%#�&�*��

8�*�!!#�L�5=%�.�!�%#�&��!)%;���*�!)%��+*��-�-)!)%��(�-#%;

1 $;� �/3�"")&���� 56')� +#*"�8#�&��� 8.�%�� �!!�3��� �*�� 4�4� �.4/� 4�*!�-"�8#&#%� q�)1)!!�.'!/� �www��475).2 $;��/3�"")&����56')�+#*(#'#�*�")%��4!�%#�&����)<)��������8��)�%�8(!)4)��*��&�!�5)<)8�&�%�(Develli.'!/��www��jjwx;����%?�8)1&�'�����8�+!�%#�#��%)�5����?��/�5)<)&)��&�3��*�%��.!&/'/�/��)!�%(")*��8()"�-(�%;�3 ��1���)&)��4�(#�&���=!)43���#8#%�1)$�%�����)-��.!�%�*�*��/!�)&�!�%�q��!���ww������-5).

211

12. y. 180b. Meyhane sahnesi (90x 85 mm.)

���%��/�$�"��&���*)�&�8�����3�!8�$�1)�+�%)8�$�.!"�8#�&���&.!�4#�8�*�4���4#9!�4#9?�.�&���

&.9&.!/� ��%� *�&)3� �8()%;� �3#�#�� �()-����� L)!)*!)%�� 4�*"�8#��� -�-#%"�&#'#?� ��%� 3�L(��

5)+")8��)�%�'")��8)15�!�4��56%")&�'�?��4%#!#*�.*/�/����'%#�#�9�%+�!�&#'#?��/�4�%�4#�&��

��<�*� ��'%#� 9�%+�� 9�%+�� .!��� ��%����� 56%)��!)<)'���� 864!)%;� >)4�(!)%)� 56%)� �)1J4I�����

<��#��� �4%#!#*� .*/� +.*� L�$!�&#%;� ��/�� 56�!=�=�� 4��"�8#� �+��� ��%� *#1#!<#"� ��!)� 4)()%!��

.!�<�*(#%;�41��&�� �+*�� �+)�� 8�%3.-!�%� 56%=lür. Hizmetliler içki sunarken, konuklar da

*)�&�!)%��&)��5)+)%)*�/$��"#-!�%&#%;��)8(�!)%&)*��-�%�9!�%�4)%!)%)�&6*=!"=-(=%;

212

Kat. No: 2

Divan-������� (Gara’ibü’s-��gâr)

TSMK H. 895

1505-10 civ, Tebriz

247¡��`{��""��.4/(!�%#�&��*%)"�%)�5���3)%!��`�j�4�9%�*(#%;��)(���"�1�?�8�4�3�1)��!(#��

4�!&#$!#� +�$5�!)%!)� +)*�!"�-� `{�¡� |��""� �.4/(/�&��<)(1)!� �+��&)� �*�� 8=(=�� 3�!��&)�`��

8�(#%�nestal�*!)�4�$#!"#-(#%;

��$"��#�� 4��� *�'#&#�&�� 4�(�4�1)� 1)%)1� 8�(#%!�%!�� 4�$#!"#-� W�%8+����%� kaside bulunur.

Burada;

Sultân Ya’kûb fermâyed

1.  &����&��U�-&��"���-ârem alem zi-âh

Hâhem girift rûy-i zemîn râ bedîn sipâh

2. Devlet çu yâr-�����.�^���#�&�U-aduvv

Bahtem rubûde ez-ser-i hâkân-��?����$��)

3. Bend-i kemer-�&�#��¬U­-&�)-��!�������

Kayser merâst çâker u Hâlik merâ penâh

4. ��)-�� ��.�^"�U�-dil u cân muhibb-i mâst

Hâhem zeden be-mülk-i Semerkand bârgâh

5. Sultân-������'����#��U-had birûn nihed

!$��&��-darb-i tîg-i siyâset konem tebâh

6. ��)-��>����1 u husrev-i Hindûstân eger

Pîçend ser zi-tâ’at-i �������&�������)

7. Ya’kûb-����"�.�U��-�����-i Yûsufem

Hestem gulâm-��!)#��$���.��U�-câm-��&�)2 4�$#!#&#%;�

1 ��"�(�%�L!�%#�����%�4)%��&#;2 Sultan Yakub buyurdu: 1. Q6$4�-#�&��� �8*)%� +)*)%?� �3(��� 8��<�*� 5)(�%�%�";� >/� .%&/� �!)� 4)%4=$=�=��!�<�'#";� �;�)1!)(� q*/(!/!/*x� ��$�"� &.8(/"/$� .!&/'/� �+��� &=-"��&��� )�&�-)!)�")4)� �)� 5)%)*� 1�%��>�3(#"�U��� �*��#��#����-#�&���*=!�3�4�9�%;��;��#8#%!#!�%#��-�3#���q��'!#!#*x�*)")%������)�&����+6$"=-=";���48)%���$)�*6!)?��!!�3�&��8#'#��*(#%;����; )%�(���3#���$�"�56�=!&)��1)�<��&���&.8(/"/$�.!&/'/��+����)")%*��&�4/%&/���.(�*�*/%"�*��8()%�";�j;�/"��/!(��#�)')%�3�&&���-�%8�?�=!*)8����8�4�8)(¢<)$��*#!#<#�#��&�%�)8�4!)�"�31)&)%�";�{;N�%/��-�3#�1)� ��&�8(���9�&�-�3#�)')%���$)��(��(�)(")*()��5)%��&/%/%8�?�.�!�%#��4=$!)%��*�%��.!8/�;��;��*/��5�����/8/L�/��4=$=�=�56$!=4.%/";��)3&������*6!)8�4�"�1)�-�3#��*�&)3��&)��8�%3.-/";�

213

1a. yaprakta,

Kitâb-u hâzâ Divân-���âyî. Hâzâ divan’ül emir Nevâyî-kaddesa’llahu �����)"

q�!!�3�.�/��8#%!�%#�#�*/(8�8#�x�

Mülkün min fadli’llâhi ta�âlâ min- ibadeti rabbihi. El-fakîrü’l-hakîr ez-Zeyn

!�)��#� ���� ���#� ���� +���)��� ���� ����U�n gaffera’llâhû lehû te’âlâ

zünûbehû.

Bi târîhi sâlisi’l- yevm q�/3�%%)"� �4#�#�� =+=�<=� 5=�=x� &)�i’l- Muharremi’l-

harâmi’l-mübârek kaddesa’llâhû te�âlâ.

Ketebe sene tis’���&���.��’a mi’e bi-tevâbi’i Tarsus-Burusa-Kurbas1,

8�4L��#��4��#�&���.4!�"�8#���.!�%�*��*���)4�(�3�!��&)�&),

Hayra ��U����&��������"n kirâmen kâtibîn

Kim du’a ile anar �&��"��itâbun kâtibîn2

4�$#!#&#%;�

1b-2a. yapraklar tezhiplidir. `�;�4�9%�*(��=8(()*��*�%(/-/���+��&)? Va’llâhu ve lâ-sivâhu3,

�!((�*��*�%(/-/���+��&) Ma el keder ma vel ez4?���;�4�9%�*(��=8(()*��*�%(/-/���+��&)?�Ve

lâ na�budu illâ iyyâhu5?� �!((�*�� *�%(/-/�� �+��&)� Allâhu veliyyü’t-tevfîk6 4�$#!#&#%; 3a.

yaprakta I. Mahmud’un (1730-`�j�x�"=3%=��/!/�"�*(�&#%;7

�)$3����� +)1%)8��&)� "�1�� (#'!�%� �/!/�/%;� �)$3�9()� !�<�1)%(� 1)� �!(#�� 4�!&#$� 3�*�"&�%;

Tezhipli sayfalarda 8�(#%� �%�!�%#� 8#1�"�� �!(#�!�� (beyne’s-sütur) 8=8!)�"�-(�%;� ��(#%�

�%�!�%#����!(#��4�!&#$&��� %/"��1)�+����/!/(/�*#1%#"!�%#� 4�9#!"#-(#%;��)$3�9!�� 8�4L�!�%&��

8�(#%� 8�4#8#� &.*/$&/%;� ��')%� 8�4L�!�%&�� �8)� ")(��� �*�� 8=(/�� 3�!��&)� 8�4�3� "=%)**)9!)�

4�$#!"#-?� ��-!#*!�%� 1)� �%�!�%� �!(#�� 4�!&#$!�� +)%+)1)!)�"�-(�%;� �.�� 8�4L�!�%�� &.'%/�

��-!#*!�%&��*#%"#$#�"=%)**)9�*/!!��#"#�56%=!=%;

1 >/�*�(�9��)1J4I�������1��#&#%;�>/�&�1��?�"�%���)1J4I����&�%;�q�!!�3 .�/��8#%!�%#�#�*/(8�8#�x�������)����&)(()��*�4��*!�����4=<)��!!�3�#��=8(=�!='=�&)��qL�$!#�&��x���%�"=!*(=%;�W�*�%�3�*�%��!!�3���*/!!/*(��.!��?���"�$��.'!/���%�3�"�.'!/���1/&�.'!/?��)4�!����3"/&?��/��)1J4I���&�1��#�#��8�3���&�%;�3 Muharrem 919 ( Mart-Nis���`j`�x�(�%�3��&)����%8/8?�>/%8�?��/%��8�q�x�©(��4�$#!&#;��2 )%�*�"��/�*�(��#��4�$�%#�#�&/���!)����%8�?�*�%�")��*�(�����q��8��!�%#��4�9(#'#��4�!�*�1)�*6(=!=*!)%��4�$���melekler) de onun kötülüklerini hayra çevirsin. 3 �!!�3�(�����-*����%�1�%!#*�4.*(/%.4 �$$)(�.!"�$8��*)&)%�&)�.!"�$;5 ��&�����-*�8#������&)(�)(")4�$;6 �!!�3���-�%#�#��1)!�8�&�%�q>�-�%#�8�'!�4��&#%x;7 �*#L� "=3=%!)%�� 1)� 9�&�-�3� (/'%�!�%#� 3�**#�&�� �4%#�(#!#� ��!5�� �+��� >*$;� Q=��4� �/(-Nimet Bayraktar,6�U���\����#�|�����!$)$����, Ankara 1984 ; Suha Umur, [���������#�&�)��"1������{ �8(���/!�`|�w;

214

���¡�`{��"";��.4/(!�%#�&�*��<�!(�siyah deridir. ���1)��%*��*�9�'#��*."9.$�84.�/��4�#�

.!8�� &�� -)"8)?� *6-)�)�(!)%� 1)� +)%+)1)� �+��&)*�� ��(*�8)!� �)$)")� L�%*!#!#*� 568()%�%;� ���

*�9�*(�*�� 8�!�)*!�� -)"8)� &�!�"!�&�%;� �+��&)*�� ��(*�8)!� �)$)")&)� ��%� ")%*)$&)� /+!�%#�

(.9!��"#-� &6%(� 9�!")(?� )(%�L#�&�� &�� %/"�� 1)� 3�(�4�� +�+)*� *�%#-#"#� 56%=!=%;�

�6-)�)�(!)%&)*�� �)$)")� &)� �4�#&#%;� U)%+)1)&)� �*�� $)�<�%)*� �.%&=%=� �%�8#�&�� *#1%#"�

&�!!#���(*�8)!��)$)")�-)*!��&)&�%;�>/��.%&=%�.%(�!�%&��&6%(�46�&)�*)8�!)%)k dört parçaya

�4%#!"#-(#%;��%*��*�9�*(�*����(*�8)!��)$)")�L�%*!#�.!/9?��/�8)L)%���<)���%�$)�<�%)*�8#%�8#�

8.�%�8#�&��3�8#%�6%5=� -)*!��&)�*�!#��5).")(%�*��)$)")!���.%&=%� (�*�9�)&)%; N�!&��� 8#%(�

*�9�'#� 8=8!)")8�$&�%;� �+� *�9�*� �8)� 6�� 1)� �%*�&�� �4�#� (�%$&�� �)$)�"�-(�%;� ��31)%)�5��

&)%�� =$)%��)?� -)"8)� 1)�*6-)�)�(!)%�"�1�� =$)%��)� 8�4�3�9�!")(-rumi bitkisel bezemeye

8�3�9(�%;��)"8)����/+!�%#�&��q��*6-)8��&)�x�+#*���.*!�%�+)%+)1)4!)���%!)-�%;� �+�*�9�'#��

�*��8#%��$)�<�%)*�&�$�8�4!)�8.�!��&#'#�56%=!=%. Cilt miklepsizdir.

Yazmada "=8()�8�3��&#��/!/�"�"�*(�&#%;���81�%�8�4#8#���&�%;

YAYIN: Levend 1958: 160.

������

1. y. 41a. �-%)(�")<!�8� (85x 91 mm.)

Gazelde Nevâyî?� 8)15�!�8��)� *�1/-�"�"�8#� �)&)��4!)� %/3/�&�� �+#!��� 4�%�!�%&��?� .�/�

&�%�!()<)*� ()*� -)4��?� (#9*#� �)8�3���� 6!=4=� &�%�!(")8�� 5���?� 8)15�!�8����� 8)1��<��

.!�<�'#�&��� � ��38)(")*()&�%;� �)8�"� -��%��� �Q6�!=� �.-�!("�*� �+��� &.!/� &.!/� *�&)3�

içmeli. U=�*=� .�&�� q*�&)3()x� 9)*� +.*� &)%(� 1)� (�8�� (.9!��"#-(#%K� �)4�(����� �!(#���

4�9#!"#-(#%;1 �6%(�L�5=%=��4)%��!&#'#�%)8�"&)�.%(�&��3�!#�=$)%��)�/$��"#-�5)�+�L�5=%)?���%�

3�$")(!�� *�8)� �!)� �*%�"&�� �/!/�"�*(�&#%; �!�8#!#*!�� -��%&)� ölüyü diriltmekle ilgili

�)4�(!)%!)� ��'!��(#!#� .!�%�*, t)9)� �%&#�&��� 568()%�!)�� türbenin önünde 4�-!#� L�5=% dua

etmektedir. R)8"���8�'�=8(�*6-)8��&)�&)�.!�4#��$!)4)����%���-*��L�5=%�4)%��!#%;�

1 Kut 2003 150/1-7 beyitler

215

2. y. 53 b �-%)(�")<!�8� (101x 93 mm.)

Q�$)!&)?� ")<!�8!)%&)� -�%�9� �+�9� 8�%3.-� .!"��#�?� 8)15�!�4)� &/4/!��� �-*� #$&#%��#�#�

3�L�L!)()<)'��&)�� 86$� )&�!")*()&�%;� �)8�"?� -��%��� �4� 8�*�� (61�)&)�� <��#"�� 4)((�";1

Ban�� �'$#��� *�&�%� &.!/� *�&)3!)� )!� 1)%� q!�"&)�� (/(xK� �)4�(����� �!(#��� 4�9#!"#-(#%;2

�)8�"&)?� $)"���� 4)-�!� �%�� 4�9%�*!#� ��(*�!)%!)� *�9!#� �+#*� 3�1�&�� ��%�� *�&#�� &6%(� L�5=%�

56%=!")*()&�%;�Q6*4=$=��!(#��4�!&#$!#&#%;��.!&���8�'��/$�������3�%�+�+)'���+"#-��'�<#��

da!#��� ��%� */-� *.�"/-(/%;� �%(�&�� (/%/�</� )!��8)!�?� ��*#-!#� !�<�1)%(� *�L(��!#� 5)�+� L�5=%�

�)!*��&)�-��%&)��&#���#!���8)15�!�4��()"8�!)��&�$�+6*"=-�5)�+���%�*�&#�#����'$#���*�&�%�

&.!/� ��%� *�&)3!)� )!� 1)%&�'�K� *J8)4�� (/(�%;� 1)%&�'�� *�8)4�� (/(�%. Ellerini önünde

��%!)-(�%"�-?�&�')%��&)��+*��8/�����*��3�$")(!��56%=!=%;

3. y. 65b �-%)(�meclisi (102x 92 mm)

Q�$)!&)?�-��%�9)%��4=$!=�5=$)!)��-#*�.!/9��)<�/��5����.!&/'/�/?�5=�)-�4=$!=�(�(!#�86$!=�

8)15�!�8�� 4=$=�&)�� 56$!)%��&)�� *��!#� 4�-!�%� &6*(='=�=?� ��<�*� .� <)!!�(� 8evgilinin

��8��!#*� ��!")&�'���� ��!�("#-(#%;3 �)8�"?� -��%��� �Q)(�%� )4� 8�*�?� ����� $)1*� 1)%)�� 56�=!�

+)*�<�� ��%� *�&)3� 5)(�%;� U=�*=� &=�4�� L)%"��?� ")!)*!)%� ��%� 9�%+�� 5�&&�%!#*� ��!")$;K

�)4�(����� �!(#��� 4�9#!"#-(#%;� ��**�-?� �+#*� 3�1�&�� ��%� )'!)�<)� 8�3�)8�� �)(�"!)�"�-(�%;�

�+#*�3�1�&��hizmetliler, müzisyenler ve hükümdar; arkadaki *�4�!#*!�%#��5)%�8��&)��8)�

�)<�/�� 1)� 56*4=$=�&)� ��%� ")!)*� (�81�%�� 56%=!=%;� Q6*4=$=� �!(#�� 4�!&#$!#&#%;� ��1��

)!��8)8��&)��*#%"#$#� /$/��*/%&)!)!)%� 8�%*���*#%"#$#-8�%#�*���(!#�")!)*?� )!��&)*��beyaz

*/%&)!)4!)��)<�/��/����-#�&��/+"�*(�&#%;�

4. y. 80a �-%)(�")<!�8� (100x 94 mm.)

Q�$)!&)?��4%#!#*��<#8#�#��+�%)8�����+#!5#�!#*�4�9"�*�.!&/'/�&��?��/��<#4#�+)*)�!)%)�4��

(����?�4��*�1/-"�?� 4��6!="� �4��&��-�%��#�� �4��5)!)<)'��&)��86$�)&�!")*()&�%;4 Resim,

-��%��� �4� 8�*�� �)�� �4%#!#*(��� &.!�4#� +.*� ��!)%�";� ��%�9� 5)(�%?� +=�*=� ����� �*#!!#!#*�

1 N��#���+���6!)<)*��.*(�4��/!�-(#"2 Kut 2003:210/1-5. beyitler3 Kut 2003:249/5-9. beyitler4 Kut 2003:308/1-5 beyitler

216

4�%�"�$;K� �)4�(����� �!(#��� 4�9#!"#-(#%;� ��**�-� �/%�&�� ")(�)� ��'!#� *�!�%�*� *�1/-"��

��#�#� �)(�"!)"�-(�%;� �)8�"&)� *#%&�� ��%� 8/� *)��%#�&�� ��%��%��)� 8�%#!"#-� iki sevgili

hi$")(*J%!�%#4!�� ��%!�*()� �)(�"!)�"�-(�%;� ���%&)� 86$=� 5)+)�� -�%�9� 4)%&)*�� 8=%�3�� �!)�

()"8�!� )&�!"�-(�%;� �)8�"&)� 8�*�� 8)15�!�!)%)� -�%�9� /$�("�*(�&#%;� � >=4=*� ��%� �'�+� 56')�

yükselir.

5. y. 89b �-%)(�")<!�8� (90x 92 mm.)

Q�$)!&)?� -��%�*)�&���� +)�5��!)(��)��)�$)()%)*?� �-*#�&��� )%�4�9?�"=$�*� �!)(��&)*�� ()!!)%�

5���� ��<)<�*� *�!&#'#�#?� �<#8#�&��� &.!�4#� +#*�%&#'#� 8)8!)%��� &)� +)�5� 8)8�� 5���� .!&/'/�/�

��!�("#-(#%;� �)15�!�8����� 5=$)!!�'��&)�� 6(=%=� 3�!*#�� 4=%)'����� �+#!&#'#�#� ��<�*�

kendisin��� 4=%)'���� &�%�!((#'#�#� söyleyip sitem eder.1 �)8�"?� -��%��� �4� "/(%��2, gam

")<!�8��&)� 6!=4)� �3)�5� )4!)&��;� ��4#L� .!��� <�8"�"�� 8�+� ()!�� 5���� ��<)<�*?� �.4/"/� &��

)'%��4�9(#�;K��)4�(������!(#���4�9#!"#-(#%;��)8�"&)�*#%!#*���%��!��&��8/�*)��%#�&��.(/%���

5)�+� ��%� �&�"#�� "=$�84)�!)%� )-!�'��&)� )'!)�")8�� (�81�%� )&�!"�-(�%;� �!(#�� 4�!&#$!#�

56*4=$=�&)� 8.!� =8(� *6-)&)� "�1�� +��� �/!/(!�%#� 56%=!=%;� �)"�)� %)�*!�� $)"��� =$)%��&)�

+�+)*!����(*�!)%�8)%9�-(�%�!"�-(�%;��)8"���8�'#�&��.(/%���)!��&) -�%�9�*�&)3�4!)�5)�+���%�

�&�"?�*=+=*���%�4�45#�=$)%��&)���'&�- */%"/-(/%;��%*�8#�&���4�*(���)*!)4)����%�)%*)*?�

6�=�&)�")41)� (���'#�8/������%�*�&#��56%=!=%;��.!&�*��"=$�84)�!)%&)����%��&)L?�&�')%��

�8)�-��%&)�86$=�)&�!)�?��<#�+)*)���-#'#��*)�&�8�����)�$)((�'��+)�5��+�!"�*(�&#%;�

6. y. 99b Ferhad ile Mecnun (92x 92 mm.)

Q�$)!&)� -��%?� 8)15�!�8��)� &/4&/'/� �-*#�� ��$)�� �)!�� &�'#��?� ��$)�� &�� 4.*!/*� +6!=�)�

�)�$)&�'���?� �/� 4=$&)�� &)� �-*#�#�� W)%3�&� 1)� �)<�/��&��� �$!)%� (�-#&#'#�#� 864!)4�9?�

8�*�4)�5�"�1)�&)%(()��6!&='=�=���!�("�*(�&#%. �)8�"?� -��%����4� 8�*�?� 4�-!#�&=�4��#��

gam 1)�&)%&����+)*")*()��6!&=";�>�'#��q-�%��#�x�*#$#!#�#�5)(�%?�(�$)�56�!="���%�-�%�9�

ister.”3 �)4�(����� �!(#��� 4�9#!"#-(#%;� ��**�-?� ")(�)� ��'!#� *�!�%�*� %)8�"&)� �8!�"� %)8�"�

8���(#�&�� 8#*� */!!��#!��� W)%3�&-�)<�/�� (�9!)")!)%���� �)(�"!)"�-(�%;� Geleneksel

-)"�!�%# izleyerek Ferhad’#� &�'&��� ��%���)� (�$)� 8=(� 5)(�%")*� �+��� *���!� �+�%*)�?�

1 Kut 2003: 359/7; 360/1-5. beyitler2 U�!5#<#?�"=$�84)��q�)1)!!�.'!/��www��{|�x;�3 Kut 2003: 427/7-9; 428/1-3. beyitler

217

Mecnun’u da 1�3-�� 3�41��!�%� �%�8#�&�� 4�%#� +#9!�*� .(/%/9� 4�1%/� 5)4�'�� 8)1)%*)��

568()%"�-(�%; �)8�"&)� W)%3�&�#�� *�4�4�� .4&/'/?� =8%)1��� �(#� =$)%��&)� 568()%)��

*���%("��&��4)%��!#%;�Orta&��W)%3�&�!)4!�*�%)�*!��$)"��&)�)!��&)�*�$"�8#4!��%)�garenk

�.4��"#-� *�4�!#*!�%&��� .!/-��� 4�!+#�� &�'#� &)!")*()&�%;� Üzerinde çizgili bir elbise,

��-#�&��*�31)%)�5����%�8�%#*��/!/�/%;�

7. y. 120a �-%)(�")<!�8� (123x 94 mm.)

Q�$)!&)� -��%?� *#%"#$#� -�%�9� �8()&�'�� ")43��)<�4)1 seslenerek, sevgilisinin kendisine

$/!="� )((�'���?� ��<�*� �/��� %�'")�� -=*%)((�'���?� ")$�%#�&�*�� "/"&��� 56')� +#*���

&/"��#��56*4=$=�=�4�-�%((#'#�#?��/�&�"!�<#*!�%#��&��56*4=$=�&)*��4#!&#$!�%�.!&/'/�/?�

4�%�8#��� 3�+� ")%3)"� �/!/�"�&#'#�#� 864!)r. 2 �)8�"?� -��%��� �� 4� �)1��?� 8���� .� 5=$)!�

8/!(��� $/!"� )(8)� ��!)� -=*%)(;� ��5�� */!� 8)���� *�&�%� -�3#�� .'!/�&��� ()%��4)� 56%&=;K�

�)4�(������!(#���4�9#!"#-(#%;��/3()")!)��-�3#��.'!/�-)3$�&)�*#%!#*���%�4)%&)�8/�*)��%#���

4)%!)-(�%�!"�-�(�3(#�&��.(/%/%;�!��&)�-�%�9�*�&)3��1�%&#%;���%-#8#�&�*��56%)1!�!)%&)��en

8.!&�*�� 4)-�!� 5�48�!�� .%(�� 4�-!#� *�-�� .!�8#!#*!�� �)1J4I’dir. �)8�"&)� �!(#�� 4�!&#$!#�

56*4=$=�&)�"�1��+����/!/(!�%#?�!)4!�*�%)�*!��$)"��&)�+�+)*!����(*��6�)*!)%��56%=!=%;�

1 �/5�)+)�q�)1)!!�.'!/��www��{{�x2 Kut 2003: 509/6-7; 510/1-3. beyitler

218

Kat. No: 3

Hamse-i Nevâyî

TSMK R. 810

900/1494-|j?��/!(����!��)!��)-3)&I, Tebriz?

��j¡� �`�� "";� �.4/(!�%#�&�*�� 8�4L�� *�!#�?� 9)"�)� 1�88�!)&�%;� ��$"�� ��j� 4�9%�*(#%;�

�)(��?� "�1�� %)�*!�� "=%)**)9� 1)� �!(#�� 4�!&#$!�� +)*�!"�-� �`j¡� `�{� "";� �.4/(/�&�*��

<)(1)!��+��&)��j�8�(#%��)8(�!�*!)�4�$#!"#-(#%;�`�;�1)���;�4�9%�*!�%�()$3�9!��.!/9?�4�$"��#��

4���*�'#&#�&���;��3")&����"=3%=��/!/�/%;��=3%=���!(#����Hamse-i NevaiK�4�$#!"#-(#%;�

`�� 1)� ��;� 4�9%�*!�%� � ()$3�9!�� .!/9� �!*� 8�4L��#�� .%(�8#�&��� Hayretü’l-ebrar

��-!�"�*(�&#%;1 4;�`��&)?�8�4L��#��=8(�1)��!(�*#8"#�&�*��&�*&6%(5)���.%&=%!)%���q*�%(/-x�

�+��&)� 3)%� 8�(#%� �4%#� ��%� %)�*� .!"�*� =$)%)?� 4)-�!?� 8�%#?� *#%"#$#?� "�1�?� *�31)%)�5��

"=%)**)9!)� 4�$#!"#-(#%;� 4;� ��;� &�� �8)?� �!(#�� 4�!&#$� $)"��� =$)%��)� *#%"#$#� 1)� 8�%#� �!)�

4�$#!"#-(#%;� >�-!#*!�%&�� %)�*!�� 8�(#%!�%#�� �%�8#��� ()$3�9!)%� 4�9#!"#-(#%;� >�$#� 8�4L�!�%#��

+)%+)1)8��&)�4)-�!�1)�(/%/�</�%)�*�*/!!��#!"#-(#%;��)(���&6%(�8=(/��.!�%�*�(�8�%!��"#-(#%;�

Yazmada Hayretü’l-ebrar: 1b-44b; (�)�#�$� �����: 45b-107a; Mecnun u Leyli: 108b-

146b; <)������): 147b-198b; +skendername: 199b-��j�;�4�9%�*!�%&���/!/�"�*(�&#%;�

�)8�)1�!)%�����-!#*!�%#�1)��6!="���-!�%#�()$3�9!�&�%;�4;�`||��&��"�&�!4.���+��&)��4%#���%�

tezhip görülür.

���¡���w�"";��.4/(!�%#�&�*��<�!(�"/*�11��=$)%��)�%/!/�*�'#((��?�*)��%!�%#�*�31)%)�5��

")-��&�%;� ��*!)9!�&�%;� ��j�;� 4�9%�*(�� ")(��� 8.�/�&�� �!(#�� 4�!&#$!#� $)"��� =$)%��)� &6%(�

8�(#%!#*�*)()�)�*�4&#�4�$#!"#-(#%;���$"��#��"=8()�8�3���/!(����!��)!��)-3)&�?� �8(��8�3�

tarihi ise 900/1494-|j�&�%;� �)(��&)� ��$#� �)4�(!)%?� 3�((�(� (�%�L#�&��� �.*(�!�%� �!)�

birbirinden �4%#!"#-?� �4%#<�� 8=(/�!�%� �%�8#��� �.(!�%� &=-=!"=-(=%;��$"�&�� {� (�81�%�

�/!/�/%;� ��81�%!)%��� ��-!#*!�%#� W�%8+�� 4�$#!"#-(#%;� Sedd-�� +���#�-i ve Seba-i

Seyyare����� ��-!#*!�%#� <)���� ��) ve +���#���� .!�%�*� 1)%�!"�-(�%;� ��$"�� `�|�-

j�&)� )%�(�(�� 4�$#!"#-� ��<�*� %)8�"!)%��� =8!/�/��� ��*#!&#'#�&�� �)�%�$�&)� � `j�j-30

<�1�%#�&����3���3"�89�&6�)"��&)�3�$#%!��"#-(#%;�

1 Karatay 1961: 105

219

YAYIN: Soucek-U�'"���`||j��`|{; Karatay 1961: 106; Levend 1967: 4

������

(�)�#�$������

1. y. 45a =8(;� =8%)1������%������#*��#%*)���$!)")8�1

alt;�W)%3�&�#����%������(#4!����-#"�8#

(211x 132 mm)

��4L�&���*��%)8�"�=8(�=8()��)(�"!)�"�-(�%;��8(()*��(�81�%&)?�9)"�)�*�4�!�%��%�8#�&��8�'�

�!(� *6-)&)� 56!<=*� �+��&)� �+��&)� 4#*����� ��%��?� =8(=� +#9!�*?� 8�+!�%#�#� (�%�%*)��

568()%�!"�-(�%;� �)8�"&)� <��!��&#%#!��� 3�*�4)� �)1�4��&)� 4.*(/%;� ��**�-� &�3�� 6�<)�

56%8)!� 3�L#$�8#�&�� 4)%� )("�-� �/� 3�*�4)4�� Nizami Hamse’sindeki hikayeden hareketle

�)(�"!)"�-(�%;2 �#*�������%������)!��8)!)%�?�.*/�1)�4�4#��!(#��4�!&#$!#&#%�1)��'�+�&�!!�%#���

�8#!#&#%;� �.!&�� 56%=!)�� �(#� �)3�%&)�� 8/ �+")*()&�%;� ��4�!�%#�� �%&#�&�*�� =8%)1?� �(#�

=$)%��&)��'$#���9�%"�'#�#�56(=%"=-�3�4%)(!)���%���)���*"�*(�&#%;����#�&���)!��)�*�&�%�

56%=�)��8�!�3!#�3�$")(!�8���/!/�/%;� =8%)1������-#�&����<-#� �4&�%���/!/�/%;��)8�"&)*��

��-!#*(�?�&îden-�� $���������-râ der 4�$#!#&#%;3

�!((�*�� (�81�%&)?� W)%3�&� ��%����� �(#4!�� ��%!�*()� (�-#%*)�� 568()%�!"�-(�%;4 Solda renkli

*�4�!#*!�%�1)� 4)%&)��!(#��4�!&#$!#�W)%3�&�#��*�$"�8#?� 8�'&�� �8)��(�=$)%��&)��)-��)&�")�

görülür. Resmin üzerinde, ber-#�&#�-��(�)�#�������������-est5 y�$#!#&#%;

2. y. 107a '!)�<)�")<!�8� (127x 124 mm.)

1 Levend 1967: 1532 ��$�"������ =8%)1� =� ��%��� ")8�)1�8��&)?� �1� ��3��)8�4!)� =8%)1�)� 5�(")*� �+��� 4.!�� +#*��� ��%��?�4��#�&�*�� �)&�")!)%�� �(!�(#9� �(#� �)�&�$�!)� ��%� 9#��%#�� ��-#��� 5)!�%;� �.%/!��� ��%��� 9#��%#�� )(%�L#�&��*�"8)!)%��� .!"�&#'#�&��� )"��� .!/�<�?� *%)"� %)�5�� )!��8)8���� +#*�%#9?� "�1�� �9)*� 9)-()"�!#�#� �)!��)���'!�4�%�*�*)�&����8/4� �#%�*#%;�>/�8#%�&�� =8%)1�.�/?�8�+!�%#���8/�&6*)%*)��56%=�<)��-#*�.!/%;� =8%)1��%*�8#�#�&6�=�<)��(#��� �(!�4#9�.%�4#� ()%*�)&)%� q��$�"��`|�{���{-83). Resimli örnekleri için bkz. Grube 1978: 66; Binyon-Wilkinson 1933: 67; Arberry vd. 1959: 33; Robinson 1976: `w��� U�'"��-���#�&#�1979: 90; Welch 1979: 150; ���!�`||j����;3 =8%)1������%�����56%")8�4 Alpay 1975: XXXIV/80-85.beyitler5 W)%3�&�#����%�����-#"�8#

220

�)8"��� =$)%��&)*�� �)4�(!)%&)� �)1�4�?� �/� )8)%�� 4�$#-� �)&)����� �+#*!�"�*(�&#%;� �L�

&)��$��)� &=-)���� 8/+/�/�� ��'#-!���<�'#�#� 864!)4�9� )8)%���� .*/4��!�%�� �4.!&�-K� &�4)�

8)8!)�)%)*?� 86$!)%����� 3.-� *�%-#!��"�8# &/%/"/�&�� %�3")(� �8()%;� �!!�3��� -=*%)&�9�

)8)%���� (�"�"!�&#'#�#?� &)8(��&��� ��<)� q"���!#x� 86$!)%��� ��*�� *�!&#'#�#� �)!�%(�%;� 8)%����

��|¢`���� 4#!#�&�� (�"�"!�&#'#�#� 864!)%;� �)8"��� =$)%��&)*�� �)4�(!)%&)� -��%� 8�*�&)��

*�&)3��)� -�%�9� &.!&/%"�8#�#?� +=�*=� <�"!�� q*�&)3!)x� &/&�*� &/&�'�� .!/9� *)�&��&)��

5)+")*� �8()&�'���?� *#8�� 86$� 864!)&�'���� 1)� ��%� ��� ��!)� &/%"�&��� ")�$�!)� /!�-(#'#�#�

864!)%;��)8�"&)� -�%�9� �+�!)�?� "=$�*�&��!)�)����%�")<!�8()�&/1�%!�%#�*�!)"�-�4!)��)$)!��

��%� ")*J�&�� 8�'&�� ��%� �)4� .(/%/%;� �.!&�� ")<!�8)� *�(#!��!�%� &�$� +6*)%)*� .(/%/%!�%;�

U)1%)&)�8�!�3&�%!�%?�3�$")(*J%!�%�1)�"=$�84)�!)%�4)%��!#%;��%(�&����'&�-�*/%"/-���3���

�+*�� 8/�/!"�*(�&#%;� �)8�"?� ")(��&)� 4�$#!��!�%&��� ��'#"8#$� .!�%�*� �&)(�� ��%� (�*&�"�

(�81�%��5�����)(�"!)�"�-(�%;�

Leylâ vü Mecnun

3. y. 107b =8(;��)4!J����)8��1)�>���8#��!)��)<!�8()1

alt. Leylâ ile Mecnun Okulda

(197x 121 mm.)

�8(()*�� (�81�%&)� 3�!#� =$)%��&)?� �)4!J��#�� ����8#� �!)� ���)8�� .(/%"�*(�&#%;� �)8"���

üzerinde Meclis-��#�&.���#��$���#�-i Leylâ bâ-hem2 4�$�%;��%*�!�%#�&��3�$")(!�!)%�

�4�*(�� &/%/%*)�� 568()%�!"�-(�%;� �.!&�� )!��8)8����� *.!/�/� �'$#��� 56(=%"=-� L�5=%� �)4!J�

.!"�!#&#%;� �!((�*�� (�81�%&)?� .*/!� .%(�"#�&�� .%(�&�� �)4!�� �!)� �)<�/��/�� 3.<�8#?� )!��&)�

8.9�8#� �!)� &)%8� ��!�("�*(�&#%;� �)8"��� =$)%��&)� reften-i Leylâ vü Mecnun be-mektep3

ya$�%;��.!&��1)�8�'&��=+�*#$�6'%)�<��.�/�&��!)")*()&�%;���!)%��&)�%�3!)!)%��1)�3.**�8#�

&/%/%;��)8"����!(�*#8"#�&����%�*#$�1)���%�)%*)*�6'%)�<��4�$#�4�$"�*(�&#%;

4. y. 108a =8(;��)<�/���3-�� �41��!�%��%�8#�&�4

�!(;��)<�/��/���)4!J��!)�>/!/-"�8#

(225x 127 mm.)

1 Levend 1967: 2162 �)4!J��#������8#�1)����)8���!)��)%��)%�")<!�8�3 Leylâ ile Mecnun’un mektebe (oku!�x�5�&�-�4 Levend 1967: 264

221

�8(()*�� (�81�%&)� �-*#�&��� +#!&#%��� �)<�/�� 1�3-�� 3�41��!�%� �%�8#�&�� 4�1%/� <)4!���� .(�

yedirmektedir. Resmin üzerinde ahvâl-i Mecnûn der-firâk-��  ���1 4�$#!#&#%;� �!((�� �8)�

�+��&)��)4!J��#��.(/%&/'/�"�3")!���6�=�&)��5�&)���)<�/��&)1)�����9����(/("�*(�&#%;

Resmin üzerinde resîden-i Leylâ be Mecnûn be-yek dîger2 4�$#!#&#%;� � �)�<)%)&)��

56%=!)�� �)4!J� 9�%"�'#4!�� �!)%�8���� �-�%)(� )&)%*)�?� �)<�/�� &�� �1/+� �+���� �!)%�� &.'%/�

/$�(#%*)��568()%�!"�-(�%;��)"���!)4!�*�%)�*!�?�56*4=$=��!(#��4�!&#$!#&#%;�

Seba-i Seyyare

5. y. 146b =8(�8�';�>�3%�"�#����!�%�"�#��.1"�8# (154x 129 mm.)

Resmin üzerindeki beyitler Nevayi’nin Leylâ vü Mecnun mesnevisindendir. Beyitlerde

"/%�&#� �8()")���� �4#9� .!"�&#'#�#� 864!)4�9?� .*/4/</4�� �4�'#��� �-*� (/$�'#�#�

��'!�"�8#�#?� �.'�$#��� 3)"� &)%(� 3)"� -)1*� *�&)3���� *.4"�8#�#?� �-*� 5�"#� �!)�

�)-)!)�")8���?�*)�&�8����&)�56�!=�)���#�.!�%�*�*�("�8#�#�864!)%;����%#�&����-*�4)!�����

$�4#L� ()����� /+/%"�8#�#� �8()&�'���� 864!)%;� �)8�"&)� �8)� Seba-i Seyyare mesnevisinden

3�*�4)!)%� (�81�%� )&�!"�-(�%;� ��!�%�"� 4)%&)?� +�!&#'#� "=$�*� �!)(�� 4��#�&�&#%;� �8(()�

>)3%�"�#�� 1/%&/'/� <)4!��� 56%=!=%;� �(#� =$)%��&)*�� -�3?� )!���� ��!�%�"��� &.'%/�

/$�("#-(#%3.

=8(�8.!;�>�3%�"�Q/%���4�3��6-*()

��!�%�"�#�+6!)��((#%���>)3%�"?�9�-"���.!/%���<�*�.�/��/!�"�$;��$=�(=8=�&)��4�(�*!�%��

&=-)%;� �)&�� �4%#� �*!�"&)� 4)&�� �4%#� *6-*� 4�9(#%#9?� 4)&�� 5=$)!!)� 5=�!)%���� 5)+�%")4)�

��-!�%;���3?�N/"�%()8��5=�=�=� ��(!��5=$)!��!)�8�4�3�*6-*()�5)+�%�%;��4*/8/�*�+���-�3��

��%� "�8�!<#� �&�"� �/!/9� 5)(�%�!�%;� ��8�!<#� .��?� �%)(� ���#�� .'!/� W)%%/3�/�� /"/(8/$�

�-*#�1)�*�%�!�%�5�4")8�����3�*�4)8������!�(#%�q�)1)�&�`|{�����`-���x;��)8�"&)���3�1)�

5=$)!� 4��� 4���� .(/%"�*(�&#%;�)8"��� =$)%��&)� ��&�.�-�� <)�;�� ��U-�� &��� #��

künbed-i siyah4 4�$#!#&#%;�>/%�&��5)+)��*="�)(�*6-*���!�"#�&��*/!!��#!"#-(#%;�

1 �)4!J��#���4%#!#'#�&���)<�/��/��3�!�2 �)4!J��#���)<�/����/!�-"�8#3 �*�4)��+����*$;���(;�.���?�`�;4;`����>)3%�"�Q/%��!)���!�%�"�#���1!��"�8#4 >�3%�"�#��</"�%()8��5=�=�8�4�3�*="�)(()�.(/%"�8#

222

�!(�8�';�>�3%�"�Q/%���%#��6-*()�

Resmin üzerinde ��&�.�-�� <)�;�� ��U-�� ��&��� #�� �$��#-i zerd1 4�$#!#&#%;� ��3�

��$�%� 5=�=�=� �/"� 5=$)!!)� �!(#�� %)�*!�� q8�%#x� *6-*()� 5)+�%�%;� ��8�!<#� .��?� #%8#$�

*/4/"</� �)4&���� 3�*�4)8���� ��!�(#%� q�)1)�&� `|{��� ��|-346). Resimde ellerinde içki

kase!)%��(/(���-�3�1)�&�!�)%���%!�*()�.(/%"�*(�&#%;

�!(�8.!;�>�3%�"�Q/%��)-�!��6-*()

Resmin üzerinde ��&�.�-�� <)�;�� ��U-�� #$&��� #�� �$��#-i Sebz2 4�$#!#&#%;� ��3�

��$�%()8�� 5=�=�=� �#8#%!#� 5=$)!!)� 4)-�!� %)�*!�� *6-*()� 5)+�%�%;� ��8�!<#� .��?� �#8#%!#�

$)�5����� .'!/� ���&�#�� ��3#�� *#$#4!�� )1!)�")8�� 3�*�4)8���� ��!�(#%� q�)1)�&� `|{��� ���-

�j�x;���)8�"&)���3�&�!�)%)�8�%#!"#-�1�$�4)(()��)(�"!)�"�-(�%;

6. y. 147a =8(�8�';�>�3%�"�Q/%��#%"#$#��6-*() (214x 127 mm.)

Resmin üzerinde ��&�.�-��<)�;��0"����U-���&���#���$��#-i surh3 4�$#!#&#%;���3�

��!#� 5=�=�=� Q=!5=�� �&!#� 5=$)!!)?� 5=!� %)�*!�� q*#%"#$#x� *6-*()� 5)+�%�%;� ��8�!<#� .��?�

��&�8(���&�� 1�!�� .!��� �)8/&� �!)� Q=!%/3�/�� �-*#�#�� 3�*�4)8���� ��!�(#%� q�)1)�&� `|{���

354-�{�x;���)8�"&)���3��!)�5=$)!���%!�*()�.(/%"�*(�&#%;��

=8(�8.!;�>�3%�"�Q/%���1���6-*()

Resmin üzerinde ��&�.�-�� <)�;�� ��U-�� ^�)�&��� #�� �$��#-i kebur4 ��3�

U�%-�"��� 5=�=�=?�"�1�!)%� 5�4"�-� 5=$)!� �!)� "�1�� %)�*!�� *6-*()� 5)+�%�%;� ��8�!<#� � .��?�

�&)��&)*�� �&�!�%&��� ��%��&)� 4�-�4�n Cabir-�� ��3$)�� �&!#� *.%8��� �!)?� �)")�� -)3%�����

8�3���� �/"���#�� .'!/� �=3)4!���� 5=$)!� "�3%� �+��� "=<�&)!)!)%����� 3�*�4)8���� ��!�(#%�

(Levend 1967:362-��wx;���)8�"&)���3��!)�5=$)!���%!�*()�.(/%"�*(�&#%;��

�!(�8�';�>�3%�"�Q/%����&�!��)�*!���6-*()

Resmin üzerinde ��&�.�-�� <)�;�� ��U-�� ��^&��� #�� �$��#-i sandali5 ��3�

�)%-)"�)� 5=�=�=? �!(#�<#� �*!�"��� 5=$)!�4!)� 8��&�!� %)�*!�� *6-*()� 5)+�%�%;� ��8�!<#� .��?�

1 >�3%�"�#��9�$�%�5=�=�8�%#�*="�)(()�.(/%"�8#2 >�3%�"�#��9�$�%()8��5=�=�4)-�!�*="�)(()�.(/%"�8#3 >�3%�"�Q/%�/��8�!#�5=�=�*#%"#$#�*="�)(()�.(/%"�8#4 >�3%�"�#��+�%-�"���5=�=�"�1��*="�)(()�.(/%"�8#5 >�3%�"�#��9)%-)"�)�5=�=�8��&�!��q%)�*!�x�*="�)(()�.(/%"�8#

223

>�3()%�&�4�%#�&�*���4��*�!9!���/*��!��!)�*6(=�*�!9!���=&��%����3�*�4)8������!�(#%�q�)1)�&�

1967: 370-378);���)8�"&)���3��!)�5=$)!���%!�*()�.(/%"�*(�&#%�

�!(�8.!;�>�3%�"�Q/%�>)4�$��6-*()

Resmin üzerinde ��&�.�-��<)�;����U-���#���#���$��#-i sefid1 ��3�N/"��5=�=�=?�

Çinli güzelle beyaz renkli *6-*()� 5)+�%�%;� ��8�!<#� .��?� ��!�%�"�#�� 3�*�4)8���� ��!�(#%�

(Levend 1967: 378-���x;� � �)8�"&)� ��3� �!)� 5=$)!� ��%!�*()� .(/%"�*(�&#%;� Q=$)!� �+*��

8/�"�*(�&#%;�

1 >�3%�"�#��</"��5=�=��)4�$ *="�)(()�.(/%"�8#

224

Kat. No: 4

Divan-������� (Gara’ibü’s-��gâr)

TSMK. R. 803

939/1532-33, Çelebi el Kayinî, Tebriz

���¡�`{j�"";��.4/(!�%#�&��*�!#�����&�?�*%)"�%)�5��&)��w{�4�9%�*(#%;��)(��� �"�1��1)�

�!(#��4�!&#$�+�$5�!)%!)�+)*�!"�-�`{{¡�|��"";��.4/(/�&��<)(1)!��+��&)�`j�8�(#%�nestalikle

4�$#!"#-(#%;1 ���1)���;�4�9%�*!�%�()$3�9!�&�%;�Q�$)!���-!#*!�%#�+)%+)1)��+��)��!#�"#-(#%;���-

14a. yapraklarda Hutbe-i Devavin, 14b-175a. yapraklarda gazel, 175b-177a. yapraklarda

müstezad, 177b-179a. yapraklarda müseddes2, 179b-182b. yapraklarda muhammes,

183a-193a. yapraklarda terci’i-bend, 193b-`||�;� 4�9%�*!�%&�� *#(��?� `||�-206a.

4�9%�*!�%&��%/����4)%��!#%; Yazmada ���;��8"���#��(s. 1618- 1622) 1)���%=88��&)��'�8#�

>)-�%��'���#��(ö.1746 ) "=3%=�1)�"=!*�4)(�*�4&#��/!/�/%;�

���¡� `�w� "";� �.4/(!�%#�&�*�� <�!(?� �.%&.� %)�*()� &)%�?� =$)%�� )�%/� *�'#(� �!)� *�9!#&#%;�

�%/&�� �+#*� 4)-�!� 1)� 9)"�)� %)�*!)%� 3�*�"&�%;� N�!&��� �+� *#8"#� *.4/� 4)-�!� �9)*!)

*�9!��"#-(#%���<�*�4#%(#!"#-(#%;�N�!(�"�*!)98�$&�%;�

��$"��#���w{�;�4�9%�'#�&�*��ketebesine göre, Tebriz’de 939/ 1532-33 tarihinde Çelebi

el Kayinî (�%�L#�&���*.94��)&�!"�-(�%;3 Yazmada �)�%�$�=8!/�/� �!)� 4�9#!"#-� 12 tasvir

bulunur.

YAYIN: Karatay 1961: 103; U�'"���`|�����j�

������

1b-2a Takdim Tasviri: Av sahnesi 155x 89 mm (tezhiple birlikte 200x 117 mm)

��"� 8�4L�� %)8"��� +)%+)1)8�� ()$3�9!�&�%;� ��!���!#*� ��%� �1� 8�3�)8�� �)(�"!)�"�-(�%;�

�)%*)$&)� �(� =$)%��&)*�� 3=*="&�%?� =+� 3�$")(!����� �/!/�&/'/� 4)%)� 46�)!"�-?� �+*��

1 Levend 1958: 158; Karatay 1961: 1032 ��<�*�"/3�"")8�4�$#!#&#%;3 ��$"��#��(�81�%!)%�����=%)(�"�")%*)$�4!)��!5�!���4%#�(#!#���!5���+����*$;�W�!�$�U�'"���`|������j- 236.

225

*�8)8��)�/$��#%;��%*�&�*�� 3�$")(!�!)%�")41)� (���'#� (�-#%;��(#�� �4�*!�%#� �!(#�&�� 6!=���%�

4����� 5)4�'�� 4�(�%;� Q)4�'����%*�8#�&�*�� �1<#?� 6!=� 5)4�'�� 8#%(#�&�� (�-#%;� �)8"��� 8.!� �!(�

*6-)8��&)��*���1<#�*)+�4���4�*!�%#�&���(/(�%;��)9)�����%&#�&�*���(!#��8*)%!)%�.!�4#��$!)%;�

�)8"��� �!(� *#8"#�&�� *�4�!#*!�%#�� 6�=�&)*�!)%� -�-*#�!#*!�� ��*�%;� !��8)!)%��� ��*#-!�%#?�

�(!�%#��)')%!)%�?�8�!�3!�%�1)�56*4=$=��!(#��4�!&#$!#&#%;1

��%-#�8�4L�&���8)�3=*="&�%�.%(�&��*#!#<#4!���8!��#�4�%�!�%*)���)(�"!)�"�-(�%;��.4/�4)-�!�

$)"��)� ��(*�� 6�)*!)%�� 4)%!)-(�%�!"�-(�%;� �)"�)� 1)� "�1�� %)�*!�� *�4�!�%� 56%=!=%;�

=*="&�%#�� �%*�8#�&�*�� �8*)%� .!�4#� -�-*#�!#*!�� �$!)%*)�?� &�')%� �1<#!�%� &�� <)4!���� .*�

�(#9?� *#!#+!�� 8�!&#%#%;� ��4�!�%#�� 6�=�&)*�� �(!#� 4�4#�#� 5)%"�-� <)4!���� �(�%*)�� �*�� 4�����

&."/$/�1)�<)4!���5�$!)�")4)�+�!#-#%;�2

3. y. 14a �-%)(�")<!�8�3 (118x 86 mm.)

Resim Hutbe-i Devavin’in 8.��8�(#%!�%#�#���!(#���4�9#!"#-(#%;��air Allah’a seslenerek suç

1)� 5=��3#�#�� +.*� .!&/'/�/?� 6"%=�=� 8)15�!�4)� 4�$#!��� ")*(/9!�%!�� (=*)((�'���� 864!)%;4

�)8�"� %/������?� �U=�*=� 8)���� 4.!/�&�� L���� .!&/� 4�� ���;� �)&�� ��*�!�'�� !/(L� )4!)� 4��

���;K��)4�(!)%������!(#�&���/!/�/%;���**�-�+�+)*!)%!)��)$)!��4)-�!���%�*#%!#*��!��&���!(#��

4�!&#$!#?� ��8�"�*!#� �!(#5)�� (�3((�� .(/%��� 3=*="&�% ya da bey, 8�*����� /$�((#'#� *�dehi

�!"�*(�&#%;���&)�"=$�84)�!)%?� 8�'&�� ")<!�8)� *�(#!��� *.�/*!�%?� 8.!&�� �4�*(�� �)*!)4)��

3�$")(!�����)!��&)�4�%#��+#*?�8�'&��")<!�8)�*�(#!��!�%&�����%�����6�=�&)��8)�*�9�!#���%)%�

*�(�9� 56%=!=%;� �)<!�8!)%&)� 4�45#�� ��%� 5)!)�)*� .!�%�*� 8=%&=%=!)�� �/� -iir okuma

�!#-*��!#'#�56%8)!�.!�%�*��/�8�3�)&)��L�&) )&�!"�-(�%;��!�8#!#*!��8�'&�*��56%)1!���)4�4��

da hükümdara Nevâyî����� *�(��#�#� 8/�"�*(�&#%;� �)9)���� 5)%�8��&)�� =+� L�5=%� .!�4#�

�$!)")*()&�%;��.!&����3�%�&�!!#���%��'�+?�56*4=$=�&)�*/-!�%�56%=!=%;��.4/�4)-�!�$)"��)

*#%"#$#�+�+)*!)%�8)%9�-(�%�!"�-(�%;

4. y. 24a �-%)(�")<!�8�5 (160x 90 mm.)

1 U�'"���`|�����j�2 U�'"���`|�����j�3 Levend 1965: 554 Kut 2003: Hutbe-i devavin, Rubai, 16-20.5 U�'"���`|�����j�

226

Q�$)!&)� �-#'#�?� 8)15�!�8�� 4=$=�&)�� *�%�!�%� ��'!�4#9� 4�-� &6*")8��&)�?� ��-*�!�%#���

56$=�=��"=3=%!=�.!"�8#�&���86$�)&�!")*()&�%;��)8�"�-��%��?���!!#*�4���*(����%�"�()"�

��*-#&#%��)��"��+��;�4�8�*��56�=!�56$=�=��*�&)3����8/�;K��)4�(!)%������!(#�&��4)%��!#%;�

�)8�"&)�*)8")�(�-�$)"���=$)%��&)��!(#5)�, baldakenli, üzeri küçük bir kubbeyle örtülü

tahtta oturan bey �!)� )(%�L#�&�� 8�%�4� 3�$")(!�!)%�?� "�8�L�%!)% ve müzisyenler

�)(�"!)�"�-(�r. Sahne bir bahçede geçmektedir. Ellerinde kadehlerle meclise kat#!���

konuklar müzisyenleri dinleme*()&�%;� >)4��� �%*�8#�&�� 8�'&�� 56%=!)�� 8�!�3&�%#� )!��&)�

8�&�'#�#� (/("�*(�&#%;��.!&�*��56%)1!�!)%&)����%�����)!��&)�&)�*�L(���56%=!=%;���!���!#*�

bir sahnedir.

5. y. 48a Deniz sahnesi1 (103x102 mm.)

Q�$)!&)�-��%?�5)"��1)�&)��$��!)�8)15�!�8��1)�*)�&�8���%�8#�&����'!��(#!�%�*/%�%�*��-*#�#��

�=4=*!='=�=���!�("#-(#%;2 �)8�"�-��%��?����$#*�*��.�5)"�&)������&)%4�*)-�q)-x�4.*(/%;�

Hayat denilen diyarda korkusuz kafi%� 4.*(/%K� �)4�(!)%����� �!(#�&�� �/!/�/%;� ��**�-?�

�)4�(!)%&)�-��%��?�5)"������'$#�#�9�%+�!�����56'8=�)?�&)��$���&�!5�8#�#��56$4�-#�8)!��)?�

.!(�&�*����!#'#�56�!=�)��)�$)(")8����&�**�()��!�%�*?�3=*="&�%#����!#*��1#��+���5)"�4!)�

5)$��(�8�����)(�"!)"�-(�%;�Q)"�&)�4=*8)*+)�4)%&)�.(/%���3=*="&�%#��*�%-#8#�&��8�*�!!#�

��%�L�5=%?��%*�8#�&���8)��'!�%!����!#*��1!�4��!�%�56%=!=%;��)!*)�!�&)���-�1)��%*��*#8#"&��

�*�� &)��$<�?� &�%)')� (#%"��"#-� ��%� &)��$<�� 1�%&#%;� Q6*4=$=�&)� +��� �/!/(!�%#?� &�!5�!#�

&)��$&)���!#*!�%�56%=!=%;�Q)"�������4%�*!#�&�%)'��+)%+)1)�&#-#���(�-"#-(#%;��

6. y. 68a A1��5�&�-�(126x 87 mm.)

>)4�(!)%&)?� ����<����� 1)� ���)'��� q8=1�%�� 1)� �(#�x� 4=$� 1)� .%5��!�%#�&��� .*!�%#�� �*(#'#?�

�/!/(/��4�'&#%��?�5=�)-���4#!&#$�8�+���.!&/'/?��)8�3�����-#*!#*��!�<#�#��/!&/'/?��/nun

&�� 8)15�!����� &/&�'#�#�� -)%�)(��&)�� �*��� 5=!8/4/� .!&/'/� ��!�(#!#%;� �!(#�� 4�!&#$!#�

56*4=$=�&)� "�1�� �/!/(!�%� 56%=!=%;� �)"�)� $)"��&)� .%(�&�*�� �*�� �(!#?� )!!)%��&)� &.'���

(/(�%;� �)8"��� �!(� *#8"#�&�� �%*�� �%*�4�� &�$�!�� &6%(� 3�$")(!�&)�� *�"�8�� 8#%(#�&�� *�L(��?�

*�"�8��*#!#+?�*�"��&)��.3+��1)���%�*�(�-#%;���<�1)%(�*�L(��!#�3=*="&�%?��(#�#��=$)%��&)&�%;�

1 U�'"���`|�����j�2 Kut 2003: 138/ 1-5. beyitler.

227

��4�!�%#���%&#�&�*�!)%���%��%�4!)�*.�/-/%;��.!�*6-)&)�4)-�!!�*���%��!���1)��=4=*��'�<#��

=$)%��&)�"�1����%�*/-�/+�%;

7. y. 82a �-%)(�")<!�8� (122x 85mm.)

Q�$)!&)� -��%?� 8)15�!�8����� )-8�$� 5=$)!!�'���� 1)� .�/�� �+��� <��#�#� L)&�� )&)<)'����

��!�("#-(#%;1 �)8�"� -��%��?� �41�3?��/� �)� 4=$&=%�*�� U��� ��**�-#� (�*!�&���� 4�98�?� �=$�

8/%)(()�� ��%�� ��!)� .��� �)�$)")$K� �)4�(!)%����� �!(#��� 4�9#!"#-(#%;� � ��9�*� ��%� )'!)�<)�

sahnesi betiml)")8�&�%;� Q6*4=$=� !�<�1)%((�%;� ��3(#�� �*�� *6-)8��&)�� 9)"�)� 1)� �)4�$�

��3�%� &�!#� +�+)*!�� �*�� �'�+� �!)� (�3(#�� �%�8#�&��� (/%/�</� +�+)*� 6�)'�� 56')� 4=*8)!�%;�

=*="&�%���'&�-�*/%"/-?� (�3((��.(/%/%;���*�����/$�((#'#� �+)<)')�/$��#%;���'�1)�8.!&��

�*�-)%� *.�/*� �+*�!)%���� �+)%*)�� �)(�"!)�"�-(�%;� (%�L(�� �+*�� *�9!�%#� 1)� *�8)!)%� bulunur.

�=$�84)�!)%���6�=�&)�&)��+*��*��#��/!/�/%;��)8"����!(#�&��&�!�"!����%�3�1/$?��+��&)��*��

6%&)*�4=$)%*)��568()%�!"�-(�%;

8. y. 98a �-%)(�")<!�8��(145x 85 mm.)

Q�$)!&)� -��%?� �-*#�&��� 6(=%=� 6"%=�=�� *#8�!&#'#�&��� 4�*#�#9� &.8(!�%#�&��� 4�%�8#���

merhem istemektedir. 2 �)8�"�-��%��?��U=�*=��/���*#-!#�56*4=$=�(�%�3��4�$#!&#;�4�&.8(?�

+.*� $.%!/*� +)*(�"� �"�� �)!5)8�$� *�!&#;K� �)4�(����� �!(#��� 4�9#!"#-(#%;� �)8�"&)� bir dere

*)��%#�&�*����3+)&)�3�1/$���-#���(�3(�*/%/!"/-(/%;� =*="&�%�56!5)!�*��!(#�&��.(/%/%;�

��%-#8#�&�*�� 8�*�� �+*�� 8/��%*)�?� �%*�8#�&�*�� 3�$")(!�!)%� (���*� (�-#%;� ��'&�� .(/%���

konuklar içki içerken müzisyenler de def ve çeng çalar. Arka planda nehir görülür.

�)"���*.4/�4)-�!?�=$)%��&)�4)-�!�4�9%�*!#�.(�6�)*!)%��1)�/+!�%#�4/*�%#�*#1%#!��� (/%/�</�

+�+)*!�� ��(*�� 6�)*!)%�� 1�%&#%;� Q6*4=$=� �!(#�� 4�!&#$!#&#%;� 8.!&�� 9)"�)� ��3�%� &�!!#� �'�+?�

8�'&��4)-�!�4�9%�*!#��'�+�56%=!=%;�

9. y. 119b =8%)1������%������*6-*=�)�5)!")8� (?) (160x 87 mm.)

Q�$)!&)�-��%?�8)15�!����� #$#%�#��*�L(��#�5����4)-�!�5�48�4!)�)(%�L(��8)%1��5����&.!�-(#'#�#?�

8)15�!����� 5=!� 4=$=� 1)� 5�"$)8��&)�� &.!�4#� *��!#� 4�-!�%� &6*(='=�=� ��!�(#%;� ��**�-#��

1 Kut 2002: 242/2; 242/5-6. beyitler.2 Kut 2003: 322/4; 322/ 6-7. beyitler

228

�)(�")&�'�� 8�3�)� =8%)1���� ��%������ *6-*=�)� 5)!&�'�� 8�3�)4)� ��%� 56�&)%")� .!���!�%;�

Ancak beyitlerde >)4�(!)%&)� =8%)1� 4�� &�� ��%���&)�� ��38)&�!")")ktedir. Gönderme

4�9#!����/� 3�*�4)&)� &)� �-#*� =8%)1�*)�&�8���� *6-*)� *�9�(�����%������ 56�!=�=� �!"�*�

�+��� *�9#8#��� &�4��"#-(#%;� �)8�"&)� 8.!� *6-)&) *�9#� 1)� 9)�<)%)!)%�� 8#*#� 8#*#4�� *�9�!#�

+)%+)1)�&#-#��� (�-���*6-*=�?�4=*8)*�*�9#8#�56%=!=%;���%���.!���!)<)'����&=-=�&='="=$�

figür *6-*=�� ()%�8#�&��� �-�'#4�� ��*"�*(�&#%;� ��9#&�� !�<�1)%(� 1)� 4)-�!� %)�*� 3�*�"&�%;�

G6*4=$=� �!(#�� 4�!&#$?� $)"��� !�!�� %)�5�&�%;��)9)���� 5)%�8��&)���%� 8)4�8� �(#� (/("�*(�&#%;�

Ayakta duran Hüsrev?, bir )!�� �!)� �*%�"#� �!#%*)�?� &�')%�4!)� =8(� *�L(��#�#� (/("�*(�&#%;�

=8%)1� .!�%�*� &=-=�=!)�� L�5=%=�� !�<�1)%(-*#%"#$#� %)�*!�� 5�48�8�?� ")(��&)� 5)+)�� 4)-�!�

*�L(��!�� &�� 6%(=-")$;� �%*�8#�&�� &.'��� (/(��� 1)� ")41)� 8/���� �*�� 3�$")(!�� 1)�

müzisyenler görülür. T�-!�%!�� 8#�#%!��"#-� �)3%��� *)��%#�&�� 8�%#� +�+)*!�� ��(*�� 6�)*!)%��

görülmektedir.

10. y. 135b �-%)(�")<!�8��(156x 110 mm.)

Q�$)!&)� -��%?� �+*�� �+)���?� *�&)3� *�!*��#�#� =$)%��)� +)*)%)*� &)%(� 1)� (�8�!�%#�&���

*/%(/!&/'/�/� ��!�(#%;� �)8�"� -��%��?� �U�L(+�� �.8(��&�*�� 8�%#� 5=!!)%�� q-�%�9!�x� 8/!�%;�

��"��#���!&�(#<#!#'#�#��)%5�8�5������!)����%�1K��)4�(����� �!(#�&���/!/�/%;���**�-?�%)8"��

�4�#�8�4L�&�*���*�&)3()����-�*�!&#%"�&���$)1*�1)�8)L�4!��4�-�"#�#�8=%&=%&=K��)4�(����

<��!��&#%"#-(#%;� *6-*=�� ��3+)8��&)� ��%� �+*�� �!)"� �)(�"!)�"�-(�%;� Q6*4=$=� �!(#��

4�!&#$!#&#%;� �.!&�� 9)"�)� +�+)*!�� ��3�%� &�!!#� ��%� �'�+� 56%=!=%;� ��9#� ��3+)4)� &.'%/�

�+#!"#-(#%;� ��'&�� 4�9#�#�� 9)�<)%)8��&)�� ��%� *�&#�� 3=*="&�%� 1)� &�!�)%)� ��*"�*(�&#%;�

=*="&�%���'&�-�*/%"/-?�8�*�!)%���&.!&/%&/'/��+*�!)%���+)%;�Hizmetlilerden biri, tabak

�+��&)���%� 8/��%*)�?� �*�� *.�/*(�����%����� )!��&)�")�&�!� �/!/�/%;��.4/� 4)-�!� $)"��&)?�

*#%"#$#-pembe çiçekli bitki öbekleri ve nehir görülür.

11. y. 159a Leyla ile Mecnun (160x 115 mm.)

Q�$)!&)�-��%?��-*�+6!=�)�&=-(='=�=?��)<�/� 5����4��&#'#�#���!�("#-(#%;2 �)8�"�-��%��?�

��)<�/��/����'")!)%���)4!���#��*/!�'#�#�&.!&/%/%��)�L�4&�;�')%�L)%4�&#��!)�&�'#�

��!)(�%8)��/���+�%)�4.*K��)4�(!)%���!(#���4�9#!"#-(#%;��)8�"&)�".%�*�4�!�%#���%&#���

1 >)4�(���&)1�"#�����&)3()����-�*�!&#%"�&���$)1*�1)�8)L�4!��4�-�"#�#�8=%&=%&=”.2 Kut 2003: 577/6-7. beyitler

229

.(/%���+#9!�*��)<�/��4�1%/�<)4!����.(�4)&�%�%;� (%�L#�#�1�3-��3�41��!�%�+)1�%"�-(�%;�

�.%�1)�4)-�!�%)�*!��*�4�!�%#��6��(�%�L#�&����%��*/��)!��.!"�*�=$)%)��)4!���#��.��8#�

56%=!=%;��)4!��1�*�1�*�".(�L!)%�4!)��)$)!��+�&#%#�&��.(/%/%;� ��%-#8#�&�*��4�-!#�*�&#�#��

.�����!�((#*!�%#�&���&.!�4#�-�-#%"#-(#%;�Alt#���)$)")!��*�%��+�&#%!�%&��*�&#��1)�)%*)*!)%�

864!)-�%!)%;�U�&#%!�%#���%&#�&���develer görülür.

12. y. 169a �-%)(�")<!�8�1 (137x85 mm.)

Q�$)!&)� -��%?� 8)15�!�8����� 5=$)!!�'���� 61")*()?� .�/� 3)%� 56%=-=�&)� ()���&)� 5=+�*/11)(�

*�!"�4#-#�#� ��!�("�*(�&#%;��)8�" -��%��?� ��)� -�-#!�<�*�8/%)(��� 1�%&#%�*�?� ��**�-!�%���!)�

�64!)�(�81�%�4�9"�&#K��)4�(����2 �!(#���4�9#!"#-(#%;��)8�"&)�6�=�(�-!#*!����3+)4)��+#!���

��%� *6-*()� "��&)%!)%� =$)%��&)� *�4*#!�%�*� .(/%"/-� 5)�+� ��%� �8�!��� ")<!�8��

<��!��&#%#!"#-(#%;� ��&)*�� 3�1/$!/� (�-!#*4�� "=$�84)�!)%?� 8�*�!)%� 1)� ")<!�8)� *�(#!��� ��%�

5)�+�*.�/*��)(�"!)�"�-(�%;��.%*/!/'/��5)%�8��&)*����3+)&)�&/%���5)�+�*#$!�%&�����%��

elindeki yelpazeyi sallar.

1 Levend 1966: 562 Kut 2003: 632/2-3. beyitler.

230

Kat No: 5

Divan-��������(Gara’ibü’s-��gâr)

TSMK R. 804

1530 civ., �8(���/!

�{�¡`j|� "";� �.4/(!�%#�&�?� $)%)L-��� *�'#(!#?� �`�� 4�9%�*(#%;� ")(��� "�1�� 1)� 4�!&#$�

+�$5�!)%!)�+)*�!"�-�`j�¡�|�"";��.4/(/�&��<)(1)!��+��&)�`��8�(#%�(�!�*!)�4�$#!"#-(#%;�`�;�

4�9%�*(�� �;� ��3"/&�/�� "=3%=� �/!/�/%;� ��� 1)� ��;� 4�9%�*!�%� ��-(��� �-�'#� ()$3�9!�&�%;�

Gaze!���-!#*!�%#�+)%+)1)!�?���-!#*!�%�()$3�9!�&�%;��)(��&)�8�(#%��%�!�%#��!(#��4�!&#$!#&#%;���-

12a. yapraklarda Hutbe-i Devavin, 12b-177a. yapraklarda gazel, 177a-178b. yapraklarda

müstezad, 179a-180b. yapraklarda müseddes, 180b-183a. yapraklarda muhammes,

183b-192a. yapraklarda terci’i-bend, 192b-`|��;� 4�9%�*!�%&�� *#(��?� `|��-205a.

yapraklarda rubai, 205b-206b. yapraklarda muamma, 211a-214a. yapraklarda müfred

4)%� �!#%;1 )%� $)%)L-��!#� 4�9%�*(�?� +)%+)1)� &#-#� � �)$)")� ��%��%��&)�� L�%*!#&#%;� ��"��&)�

çiçek, kimind)�*#1%#"!#��'�+�&�!!�%#?�*�"��&)�<)4!���1)�*)+�!)%?�4�����5)4�*!)%�?���3�%�

&�!!#��'�+!�%?�*�"��&)� �8)�"�(.!.V�*�3�41��!�%�56%=!=%;�>/�(�9�8�4L�!�%&�����;�4�9%�*(��

��*��*/-!�%#?�*#1%#*�&�!!�%��%�8#���4)%!)-(�%�!"�-?���;�4�9%�*(���%��+�+)*!)%����%�8#�*#1%#"�

&�!!�%��!)?���;�4�9%�*(��.(/%/%�1)�*.-�%�9.$�84.�&��5)4�*�1)�*)+��(�81�%!)%�?���;�4�9%�*(��

��3�%� &�!!#� �'�<#�� �!(#�&�� .(/%��� <)4!��� (�81�%�?� `�j�;� 4�9%�*(�� �)-� ��*�� */-/� (�81�%��

görülür.

�{�¡`{w�"";��.4/(!�%#�&�*��<�!&��?�-)"8)�1)�*6-)�)�(!)%���!(#��4�!&#zla derin gömme,

�%�!�%#� �8)� !�*)&�%;2 N�!&��� *�9�*!�%#� 6�-�%*�� 1)� "�*!)9� .!�%�*� 9�%+�!��"#-(#%;�

�6-)�)�(!)%?�-)"8)�1)�8�!�)*!)%?�&)%���56"")��!(#��4�!&#$�$)"���=$)%��)�*���%("��%/"��

1)� 3�(�4�� +�+)*!)%!)� 8�$� =8!/�/�&�&#%;� ��')%� *#8#"!�%� 8�4�3� $)"��� =8(=�)� 8�%#� %)�*!��

!�*)&�%;�>.%&=%&)?�8�4�3�$)"���=$)%��)�*#1%#"�&�!!#�+�+)*!)%�<�!&��+)1%)!)%;���*!)9()�&)�

�*�� *6-)�)�(� �%�8#� !�*)&�%;� N�!&��� 6�� 1)� �%*�� *�9�'#� �4�#� ��+�"&)� �)$)�"�-(�%;� ��4�3�

$)"��� =$)%��&)� *�"�!)%�� 9%.L�!&)�� *�"�!)%�� <)93)&)�� �)(�"!)�"�-� ")!)*!er bulunur.

��%-#!#*!#�.!�%�*?�-)"8)�1)�*6-)�)�(!)%����%�8#���*.�/"!��&#%#!���")!)*!)%?���%��%!)%�4!)�

�4�#� %)�*()� 1)� &)8)�&)� )!��8)� 5�4"�-(�%;� !��8)!)%&)� �.%&.?� (/%/�</� 1)� 4)-�!� %)�*!)%�

3�*�"&�%;� �� =8(� 1)� )�� �!((�*�� �*�-)%� ")!)*� )!!)%��&)� ��%� (/(�%*)�?� .�!�%#�� �!(#�&�*�!)%�

1 Levend 1958: 158-159; Karatay 1961: 1042 ���#�&#�`|������`

231

")41)� (���'#?� )�� �!((�*�!)%� �8)� ��%� )!!)%��&)� ")41)?� &�')%��&)� �+)<)*� -�-)8�� (/(�%;�

���!�%&�*�� +�L(� ")!)*!)%� �8)� ")41)� (���'#�#� .%(�*!�-�� (�-#%;� >�-!�%#�&�� �!(#�� 4�!&#$!#�

4�9%�*(��� (�+� 56%=!=%;� ����(!�%#�&�� (/%/�</� %)�*� 3�*�"&�%;� ��*!)9te de ikisi meyve,

�*�8�� �!(#�� 4�!&#$!#� *�8)� (/(��� &6%(�")!)*�56%=!=%;�>�-!#*�1)�)!��8)���+�"!)%�� �)�$)%&�%;�

�$/��*/%&)!)!)%���)!!)%��&)���-�'#�L�4.�*�4�9�%�*�8�%*"�*(�&#%;�N�!&����+�*�9�*!�%#�&��

�8)� �4�#� L.%"� =$)%��&)� 8�$� =8!/�/4!�� �)$)�"�-� 3�(�4�� +�+)*!)%�?� +��� �/!/(!�%#� 56%=!=%;�

���#�&#?� q`|���� ���x� `j�w�!/� 4#!!�%&�� 3�$#%!����� �/� 4�$"��#�� !�*)� *�9�*!�%#�#�?� �;�

Süleyman döneminde (1522-`j{{x� /45/!����� 8�$� 4.!/� &)��!)�� �)$)")� ��!�4#-#�#�

4��8#((#'#�#� �)!�%("�-?� <�!(� *�9�'#�&�*�� ")!)*� %)8�"!)%����� &)� �;� �=!)yman döneminde

��**�-��-#�.!�����3��/!/��/�1 ")!)*!)%����3�(#%!�((#'#�#�1/%5/!�"#-(#%�

�=8()�8�3��&#�1)��8(��8�3�(�%�3��4.*(/%;���$"�&����(�81�%��/!/�"�*(�&#%;� � � �>/�!�%&���

(�*&�"� (�81�%�� �)�%�$� =8!/�/4!�� 4�9#!"#-(#%;� � ��')%!)%�� �8)� `j�w� <�1�%#�&�� �8"��!#

��**�-3��)8��&)�56%=!)����*#-+#� .%�8����=8!/�/��4.%/"!�%#&#%;��

YAYIN: Karatay 1961: 104; Stchoukine 1966: 52-55; ���!�`|�����w|; Atasoy-U�'"��;

1974: 22-25; And 1978: 34-35; ���#�&#�`|�������; �(#!�`|������; Grube 1972: 217-222

������

1b-2a Takdim (�81�%����-%)(�")<!�8��(145x 180 mm.)

��"� 8�4L�� %)8"��� +)%+)1)8�� ()$3�9!�&�%;� ��**�-?� �%*�� 9!��&�� 8�%�4� 56%)1!�8�� 4�� &��

��3+)1��#�� (.9%�'#� �-!)")8���� �)(�"!)"�-(�%;� ��1�� +��� �/!/(!/� 56*4=$=?� �!(#�� 4�!&#$!#�

()9)!)%� 56%=!=%;� �'�+!�%#�� =$)%��&)� 1)� 56*4=$=�&) */-!�%� 56%=!=%;� ���#�&�*�� *=+=*�

+.</*��8)�)!��&)�8.9�8#4!��*)+������9��&)��(/("/-�.(!�("�*(�&#%;���!)%��&)��*#1%#"!#���%�

�)3�%� �*�%;��)3%��� �*�� 4��#��� (�-!�%�&6-)�"�-(�%;���-�&6-)!�� ()%�8(�� �*�� 3�$")(!��4)")*�

(�-#%?�)!��&)���8(.�/4!����%�L�5=%�.�!�%#��$!)r.

1 >*$;� >��/� ��3�%?� ���%�4� ��**�-3��)8������ ��!=� �)88�"#� ��3� �/!/� 1)� 8)%!)%�K?� �������� �������!$U���6�������, 1986: 113- `�w����3�%?����8"��!#�����(#�&����$��8!/�/�&�����!�-#!��K? ������� �������!$U��� 6������ �, 1987: 123-140; WB. Denny, “Dating Ottoman Türkish Works in the Saz Style, Muqarnas, 1 1983: 103-121.

232

S�'&�� 8�3�)���� &)1�"#� .!�%�*� *6-*� ��3+)8�� 1)� �-%)(� ")<!�8�� 56%=�(=!)%�� 4)%� �!#%;�

Q6*4=$=� "�1�?� ()9)!)%� �!(#�� 4�!&#$!#&#%;� �'�+� &�!!�%#�&�� */-!�%� 56%=!=%;� �#%"#$#�

*.%*/!/*!��8#�#%!��&#%#!"#-���3+)&)�3=*="&�%���'&�-�*/%"/-��+*�8����(/(�%*)�?�8�%#'#�#�

çöz"=-�"�8�L�%)�")41)�(���'#�8/��%;���!)%��&)��+)<)*�-�-)!)%��1�%&#%;��.%*/!/*�&#-#�&��

8�'�1)�8.!&���*��3�$")(!���4�*(���)*!)%;��%(�&�*��8)*�$5)��3�1/$�L#8*�4)!���1)�*���!!#&#%;�

�1/$/��4��#�&��8�'&���*��*.�/*?�8.!&���8)�"=$�84)�!)%�56%=!=%;�

3. y. 27b. Av sahnesi1 (158x 110 mm.)

Q�$)!&)�-��%?��-*#�&���&.!�4#��<#�+)*")8�����&.'�!�.!&/'/�/?��-*#�#��8�9!�&#'#�.*!�%#��

<��#���")%3)"�.!&/'/�/���!�("#-(#%;2 �)8�"�-��%��?���(#�#���4�'#�#��(.$/�&��8��*����%�

�/!/(� 5���;� ��L)8� �+��&)� #8(#%�9� +)*)�� 56�=!� */-/"� 5���;K� �)4�(����� �!(#��� 4�9#!"#-(#%;�

��**�-?� �)4�(!)%)� /45/�� .!�%�*� �1� ")4&��#�&�� *.-(/%��� �*�� �1<#4#� �)(�"!)"�-(�%;� �(�

=$)%��&)*�� �1<#!�%� �8!��� �1!�"�*(�&#%;3 ��<�1)%(� 56*4=$=� 4#!&#$!�%!�� &.!/&/%;� ��'� =8(�

*6-)&)�� +#*��� ��3�%� &�!!#� �'�+?� +)%+)1)� &#-#��� (�-"#-(#%;� �+#*� 9)"�)� $)"��� =$)%��)�

/+!�%#�4/*�%#�&.'%/�*#1%#!���+�+)*!����(*��6�)*!)%��56%=!=%;�

4. y. 52b. Av sahnesi4 (155x 101 mm.)

Q�$)!&)� -��%?� �1!��"�*� 4)%��)� �-*#� �+��� ��%� 6"=%� �.4/� 5)4�*!)%!)� 8.3�)(� )(")*5

��4)(��&)� .!&/'/�/� 864!)%;6 �)8�"� -��%��?� ��4�� �(� ���)�� �1<#?� �1� ��4)(�4!)� &.!�-"�4��

+#*(#;��1��+���<���8�+(#?��1�.���<���*#!&#;K��)4�(������!(#���4�9#!"#-(#%;���**�-�&��(�9�*��1�

8�3�)8���)(�"!)"�-(�%;��(�=$)%��&)*���*���1<#�&�'�*)+�8���1!�%*)�?�()9)����5)%�8��&)���*��

�(!#�.�!�%#��$!)%;���'�*6-)&)��+#*����'�+�+)%+)1)�&#-#���(�-"#-(#%;��)"��&)?�/+!�%#�4/*�%#�

*#1%#*���(*��6�)*!)%��56%=!=%;�

5. y. 79a. Av sahnesi (160x 100 mm.)

1 Levend 1966: 121; And 1978: 342 Kut 2003: 47/1-2; 56/6-7. beyitler.3 Levend 1966: 1214 U�'"��-���#�&#�`|�{��%;�`��5 ���%��/%�&���-*#�#���=4=*!='=�=�1)�5=<=�=�1/%5/!�"�*��+���*)�&����5)4�*!)%!)�4.!&�-�.!����)<�/�����)�$)("�-(�%;6 Kut 2003: 176/1-2. beyitler

233

Q�$)!&)?� �1� 89.%/� 4�9"�*� �+��� ")4&���� &.!/-��� �(!#!�%#�?� /$�*(��� �(!�%#�#�� L�%*!#�

%)�*!)%��&)�� &.!�4#?� *�!���!#'#�� �)�)*!�� 56%=!&='=� ��!�(#!"#-(#%;1 �)8�"� -��%��?� ��)�

�!�<��%)�*!���(&#%�*��*�!���!#*�")4&��&��4����4�(�%;��#%"#$#-�)4�$�5=!���!)?��)�)*!���(#�

4)!� 8��"#-K� �)4�(����� �!(#�&�� �/!/�/%;� �!(#�� 4�!&#$!#� 56*4=$=�&)� "�1�� +��� �/!/(!�%#�

�/!/�/%;� �)9)���� �%&#�&��� 56%=!)�� �1<#?� )!��&)� 4�4#4!�� ��-#�#� 4�%�!#� 4����� 5)4�'��)�

+)1�%"�-(�%;���!��%)�5��$)"��&)?�.%(�&�*���(!#��1<#�.*��(�%*)�?��(#���4�*!�%#��!(#�&��*.-���

�*��5)4�*�56%=!=%;��)8"���8�'��!(�*6-)8��&)*���(!#� �1<#?�<)4!��#�1/%"�*(�&#%;��)"��&)?�

/+!�%#�4/*�%#�*#1%#*���(*��6�)*!)%��56%=lür.

6. y. 89b. Çevgân oyunu2 (155x 125 mm.)

Q�$)!&)?� �4�� �(�� ���)�� 8=1�%�!)%��� 56�=!!)%��?� +)15��� .4��"�*� �8()&�'�?� �/�/�� �+���

�(!�%#�&��� &=-")&)�� )'�!&�*!)%�� 1)� 56$�)�)'����� �)�$)(�!)�� 5/4/� q(.9x� (�*�9� )((�*!)%��

��!�(#!"#-(#%;3 Nevayi bu dizelerde ay%#<�� ��(!�!)%��� *�!*��� .4/�/�&��� 86$� )("�-(�%;4

�)8�"�-��%��?��>�-!�%#�#��1/+!�%#��%�8#����!#9?�)'�*��.4��!)��(#"&���&=-")";����*���4���(��

���)�� 8=1�%�!)%��� 56�!=� +)15��� .4��"�*� �8()%;K� �)4�(����� �!(#�&�� �/!/�/%;� %)8�"&)*��

*."9.$�84.�� &�')%� (�81�%!)%!)� �)�$)%&�%;� ���)� 8�'� *6-)&)�� +#*��� 8)%1�� �'�<#� +)%+)1)�

&#-#���(�-"#-(#%;��)9)����5)%�8��&)��(�=$)%��&)*��.4/�</���%�)!��&)���%�(/(�%*)��.%(�&�*��

�*���(!#�&��+)15���.4��%;��)%1���'�<#�#��6�=�&)*�!)%�.4/�/��$!)%;�Q6*4=$=��!(#��4�!&#$?�

$)"����+#*�"�1�&�%;�

7. y. 111b. �-%)(�meclisi5 (155x 125 mm.)

Q�$)!&)� -��%?� 8)1&�'����� �-1)� 1)� <�!1)8��&)�� ��38)&�9� �*!#�#� �!&#'#�#� ��!�(#%;� �!(#��

4�!&#$!#�56*4=$=�&)��+#*�"�1��+����/!/(!�%#?�8.!�*6-)&)�+)%+)1)�&#-#���(�-���8)%1���'�<#�

1�%&#%;� �%(�&�*�� (�3(� !�<�1)%(� 1)� �!(#�� 4�!&#$� �)$)")!�&�%;� ��3(#�� 8(�!�$)� )&�!"�-� )V&)%�

��+�"��&)��4�*!�%#�1)�&�!�"!����%�"�&�!4.��-)*!��&)��%*�!#'#�.!���(�3(�=$)%��&)���%��)4�

ya da hükümdar oturur. Çevresinde içki ve meyve sunan hizmetliler, müzisyenler ve

8�%�4!#!�%��/!/�/%;�

1 Kut 2003: 265/ 1-2. beyitler.2 And 1978: r. 353 Kut 2003: 323/2-3. beyitler.4 �.9� ��(!�����8�4�3��)���)��)�$)(�!"�-(�%5 U�'"��-���#�&#�`|�{��%;�`��

234

8. y. 145b. Sevgil���!)��/!/-"� (155x 100 mm.)

Q�$)!&)�-��%?� �-*�&.'%/!/'/�.!&/'/�&���)!��#��.%(�&���*�!*(#'#�#� +=�*=�5=!=��*�!*���

.!&/'/�/� 864!)4�9� 8�*�4)� *�&)3� (/("�8#�#?� +=�*=� 56�!=�&)*�� �-*#�� <��#�#� �<#((#'#�#?�

��<�*� �=!�=!� �+��� 5=!=�� &�*)��� �)48)?� .�/�� �+��� &)� �/� �-*#�� �4�#� .!&/'/�/� 864!)%;�

�)8�"?� �)4� 8�*�� 56�=!&)� �-*� 8#%%#�#� *.%/4�� *.%/4�;� ��&)3� 8/�� ")43��)!)%� /8(�8#���

�+#!�<�*8�� �+#!8#�K� �)4�(!)%�� �!(#��� 4�9#!"#-(#%;�)8�"&)� ��%� *6-*=�� &6%(� 9)�<)%)8��&)��

��*���*�&#�!#�)%*)*!����%�5%/9�56%=!=%;���9#&��"/3�L#$��)*!)%;�

235

Kat. No: 6

Hazaniü’l-Meânî

TSMK. R. 807

932/1526-��?���%�$

�|w¡`�w�"";��.4/(!�%#�&�?�*�!#�����&�1?�*%)"�%)�5��&)�j`j�4�9%�*(#%;��)(���"�1��1)�

4�!&#$�+�$5�!)%!)�+)*�!"�-�`�j¡�`�w�"";��.4/(/�&��<)(1)!� �+��&)� �*�� 8=(/��3�!��&)�`��

8�(#% �)8(�!�*!)� 4�$#!"#-(#%;� ��<�*� *�"�� 8�4L�!�%&�� ")(��?� =+=�<=� 8=(/��� 1)%)1�

/45/!��"#-(#%;���$"��#�� 4��� *�'#&#�&�� Divan-�� ���� 4�$#!#&#%;� ��� 1)� ��;� 4�9%�*!�%�

tezhiplidir (222x 110mm). 3a. yaprakta I. Mahmud’un (1730-`�j�x� 1�*#L� "=3%=�

�/!/�/%;��=3=%=���!(#�da !��"�����)�..��.������!�������2 4�$#!#&#%;���$"�&��&6%(�&�1���

��%� �%�&�� ��<�*� *�%#-#*� 1)%�!"�-(�%;3 �)()�)���� �/!/�&/'/� j`j�;� 4�9%�*(�� 3/8;�-��

����.���#_�-��+��;)_���"���-����#;4 4�$#!#&#%;

�|w¡�`�w�"";��.4/(!�%#�&�*��"�*!)9!��<�!(�*.4/�*�31)%)�5��&)%�&)�&�%;��$)%��&)�-)"8)�

1)�*6-)�)�(!)%�4)%��!#%?�*)��%#��$)�<�%)*�&�$�8�4!)�+)1%�!�&�%;��=$)4&)�4�!&#$�+�+)*!)%�1)�

"�1��"��)!)%�56%=!=%;� �+�*�9�*!�%&���8)��.%&.�1)�"�1�� %)�*�3�*�"�.!"�*�=$)%)�.1�!-

4/1�%!�*� ��+�"&)� &6�=-="!=� 4)%!)-(�%�!"�-� &�$�� +)%+)1)� .!/-(/%"/-?� )�� &#-(�� 4��)�

$)�<�%)*� &�$�8�� 56%=!=%;� �)"��� �.%&.?� *6-)�)�(!)%?� -)"8)� 1)� 8�!�)*!)%� !�<�1)%((�%;�

�%(�&�*��-)"8)��+��&)�8)*�$�4�9%�*�56%=!=%;�N�!&���8#%(#�8=8!)")8�$&�%;

��$"��#�� �8(��8�3� (�%�3�� |��¢� `j�{-��?� "=8()�8�3�� �)-�(��&�%;� ��$"�&�� �/� 4#llarda

��%�$�&��/45/!�����=8!/9!��4�9#!"#-��*��(�81�%��/!/�/%;�`�-2a. yapraklarda bulunan çift

8�4L���=!)4"����)45�"�)%�1)�������)!�*)8��>)!*#8�#��&�1��!�%#�(�81�%�)&�!"�-(�%;�

YAYIN: Karatay 1961: 102; U�'"��-���#�&#��ww�����-48

������

1 ���&�?��+#*�8�"���%)�5��&)?��9)*()��4�9#!��?�4�%#�"�(?�*�!#�<����%�(=%�4�$#�*�'#&#&#%;�2 �.%�3�(!��4�$#!"#-�)8)%?��/3�%%)"-Safer-Rebiülevvel 17 (1717) 3 Levend 1958: 146; Karatay 1961: 1024 ��%�3�"�&�������q�8!�"�&������x�1)�"�!!)(���*#!#<# ‘Sidâ �/*��8#;�

236

1b-2a Takdim ��81�%����=!)4"����)45�"�)%�1)�>)!*#8 (187x 98 mm.)

`;�4;�`�;��=!)4"����)45�"�)%������1��#

�)��%!�%#� ()$3�9!�� (�"� 8�4L�� %)8�"&)?� �=!)4"��� �)45�"�)%� (�3(#�&�� .(/%/%;� �!(#��

4�!&#$!#� $)"��� =$)%��&)�")!)*!)%?�"=$�*� �!)(!)%�� +�!�%;���1/8?� (/%��?� 5=1)%<��?� �=!bül,

!)4!)*� 5���� .�� �*�� */-� 5%�-4)-�!� $)"��� =$)%��&)&�%;� �)45�"�)%��� (�3(#�#� 9�%8� (�-#%;�

�.!/�&�� 1)$�%�� �8�L� .(/%/%;� !��&)� ��%� ")(��� (/(�%;� �*�� 3�$")(!�� �4�*(�� &/%/%*)�?� 8�'�

(�%�L(�� �.4�/$!/� .!��#� (�3(� �)�$)%�� (��/%)&)� .(/%��� �*�� &)1� 56%=!=%;� �)45�"�)%���

6�=�&)*�� �!��&�� �8!��?� *�9!��?� !).9�%?� 4����� &."/$/?� (�1-��?� <)4!��?� 5)4�*� 5����

3�41��!�%?�%)8"����!(�*#8"#�&��&���'$#�#��+"#-�!�<�1)%(���%�)V&)%��)(�"!)�"�-(�%;�

�;�4;���;�������)!�*)8��>)!*#8�#���=!)4"�����Q)(�%�!")8� (187x 98 mm.)

�!(#��4�!&#$!#�56*4=$=�&)?�8.!�*6-)&)���8���4=$=�-)*!��&)��)(�"!)�"�-�5=�)-�56%=!=%;�

��<�1)%(?�4)-�!�1)� (/%/�</�%)�*!)%���3�*�"�.!&/'/� �*����*��*/-/?�"=<�&)!)�3�!��&)&�%;�

�)8�"&)� ����� ")!�*)8�� 4.!&�� �*)�� (�3(#�#�� ��%� ��&�� $;� �=!)4"���#�� 3/$/%/���

5)(�%�!")8��8�3�)8��<��!��&#%#!"#-(#%;��!((��������)!�*)8��>)!*#8�(�3(#�&��.(/%/%;���3(#��

��+�"�� �=!)4"��� 9)45�"�)%��*�4!)� �4�#&#%� ��<�*� �/%�&�� (�3(#� =+� <��� (�-#%;� ��&)� 1)�

�%*�&�� =+� 3�$")(!�� 56%=!=%;� �(?� L�!?� )-)*?� 6*=$?� 8/� 5)%5)&��#?� $)�%�� 1)� $=%�L�!�%�

�)(�"!)�)�� &�')%� 3�41��!�%&#%;� ��'� �!(� *6-)&)*�� )%*)*� L�5=%=?� �*�� &)1)8���� �9��&)��

+)*)%)*�4=%=(=%;��.!&��&)��$?��+��&)���!#*!�%�1)�&)��$�*#$#�4)%��!#%;�

237

Kat. No: 7

Külliyat-�������

TSMK. R. 808

901/ 1495-96 (Hamsenin sonundaki tarih)

`j�w�<�1�%#?�Horasan

315x 230 mm. bo4/(!�%#�&�?� *�!#�� ���&�?� *%)"� %)�5��&)� �w�� 4�9%�*(#%;� �)(��� �!(#��

4�!&#$�+�$5�!)%!)�+)*�!"�-��j{¡�`{��"";��.4/(/�&��<)(1)!��+��&)�&6%(�8=(/��3�!��&)����

8�(#%� (�!�*!)� 4�$#!"#-(#%;1 1b ve 2a. yapraklarda tam sayfa resim, 2b-3a. yapraklarda

münacat, 4b. yapra*(�� 4�!&#$� 1)� �)�)*!)%!)� 8=8!=� "�&�!4.�/�� �+��&)� �5�.;b-�� )".�-i

dev;vîn min kelim;.�� � \���� ���î �îr el-�$&.)��� ��%�-Nev;yî”2 4�$#!#&#%� q�/(� �ww���

¯¯¯�x;�8)%!)%�����-!#*!�%#�"�&�!4.���+��)�4�$#!"#-�1)��4�#���+�"&)�()$3�9!)�"�-(�%;3

321x 235 mm. boyut!�%#�&�*�� <�!(� *.4/� *�31)%)�5�� &)%�&�%;� N�!&��� 6�� 1)� �%*�� *�9�'#�

4�!&#$� *���%("�� +�+)*!)%� 1)� 8)%9")� "�1�� "��)!)%!)� 8=8!=&=%;� �)��%&�� +)%+)1)� �+��&)�

4�!&#$�*���%("��*�(��)!)%�4)%��!#%;�N�!&����+�*�9�'#��+#*�*�31)%)�5�&�%;��)��%&��+)%+)1)�

içinde mavi üzerine siyah çizgilerle süslü kitabeler bulunur. Cildi mikleplidir.

Hamsenin sonunda 901/ 1495-96 tarihi, Garaibü’s-��5�%�#�� 8.�/�&�� �8)� |w�¢`�|{-97

(�%�3��4�$#!"#-(#%;���<�*�)8)%����+��&)�|wj-906/1499-`jw`�(�%�3!)%��&)�4�$#!���)8)%!)%�&)�

�/!/�"�*(�&#%;�>/�4=$&)���=!!�4�(#��|w`-906 (1495- 1496/ 1500-`jw`x�4#!!�%#��%�8#�&��

�8(��8�3� )&�!&�'�� &=-=�=!=%;� �=8()�8�3�?� �)%1�-� �/3�"")&� ��*��&�%;� ��3%�4)8��&)� �;�

��3"/&�/�� 1�*#L� "=3%=� 4)%� �!#%� q%�8!��� �ww`�� ¯¯¯���x;� ��%�(�4��� 56%)� 8�4L��

*)��%#�&�*�� )*!)")!)%� �)1J4I� )!�� �!)� 4�9#!"#-(#%;4 Yazmada iki resim bulunur.

�)8�"!)%��� )%�(�")%*)$!��.!&/'/�&=-=�=!=%;

YAYIN: Karatay 1961: 105; Kut 2002; Turks, Kat. 202

������

1 Karatay 1961: 1062 �)1J4I�.!�%�*�")-3/%�.!���"�%��!I��I%����86$!)%��&)��.!/-���&�1���3/(�)!)%��*�(��#;3 �=!!�4�(#���+��&)*��)8)%!)%���4�9%�*��/"�%�!�%#��+����*$;��/(��ww���¯¯¯��4 �4%#�(#!#���!5���+����*$;���%�(�4�`|{`��`wj

238

1. y. 1b �1�*6-*= q��*&�"�8�4L�8#x

191x 135 mm (tezhiple birlikte 274x 188 mm)

Tam sayfa resimde çerçe1)�()$3�9!�&�%;� =*="&�%��!(#5)����%�(�3((��.(/%/%*)�?�)(%�L#�&��

3�$")(!�� 1)� �1<#!�%� 56%=!=%;� �/-+/!�%� )!!)%��&)� &.'��� (/(�%;� �%(�&�� 3�1/$/�� &��

�/!/�&/'/� $)"��� *)8")� (�-(#%;� >�3+)� �!)� 3=*="&�%#�� .(/%&/'/� ")*��� +�(!)%!)�

��%��%��&)���4%#!"#-(#%;��%*��9!��&�? 8)%1��1)���3�%�&�!!#� �'�+!�%�=$)%��&)� */-!�%�/+�%;�

Fig=%!)%�����-!�%#�&����<-#� �4&�%I 1�%&#%;

2. y. 2a �1��3�$#%!��#-�q��*&�"�8�4L�8#x

191x 135 mm (tezhiple birlikte 274x 188 mm)

��"� 8�4L�� %)8�"&)� +)%+)1)� ()$3�9!�&�%;� �$")(!�!)%� �4�#� ")*���� 8.!&��� 8�'�� &.'%/�

3�%)*)(� )&)%)*� 4�4)<)*� 1)� �+)<)*� (�-#%;� �%(�&�*�� 3�$")(!�� 3=*="&�%#�� �(#�#� 5)(�%�%;�

>�3+)�&=$)�!)")8��1)�$)"���`�;�4�9%�*(�*��5���&�%;��$)%��&)�*�(��)8��.!�����3+)�*�9#8#�

56%=!=%;� ��9#�#�� =$)%��&)? 6;-müfettihu’l-�;�1 4�$#!#&#%;Resmin �!(� *#8"#�&a saray

+�!#-��!�%#�&�����%��)!��&)*��8=9=%5)�1)�*=%)*!)�()"�$!�*�4�9�%;�

1 4�*�9#!�%#��+���q�!!�3x´

239

Kat. No: 8

Divan-������� (Gara’ibü’s-Sigâr)

TSMK. H. 983

`j�w�<�1;?��8(���/!

��w¡�`{w�"";��.4/(!�%#�&�*�����&�?�*%)"�%)�5��&)�`���4�9%�*(#%;��)(��?�"�1��1)��!(#��

yal&#$�+�$5�!)%!)�+�$�!"�-�`{�¡|w�"";��.4/(/�&��<)(1)!��+��&)��*��8=(/��3�!��&)`j�8�(#%�

nes(�!�*!)� 4�$#!"#-(#%;� `�;� 1)� ��;� 4�9%�*!�%&�� � (�81�%?� ��;� 1)� ��;� 4�9%�*!�%&�� ()$3�9!��

“Hutbe-i Devavin”1 �/!/�"�*(�&#%;� � � ��;� 4�9%�'#�� ��-� (�%�L#�&�� �II. Ahmed’in 1115

(1703) tarihli "=3%=��/!/�/%;�Q�$)!���-!#*!�%#�+)%+)1)� �+��&)&�%;� � ���-14a. yapraklarda

Hutbe-i Devavîn, 14b-175b. yapraklarda gazel, 176a. yaprakta müstezad2, 176b-177a.

yapraklarda muhammes3, 177a-`���;� 4�9%�*!�%&�� *#(��?� `���-182b. yapraklarda rubai

bulunur.

181a. yaprakta;

“Temmetü’l-kitâb bi-‘avni’llâhi’l-meliki’l-vahhâb

Ve’s-salâtü ve’s-selâmu ‘alâ hayri halkihî Muhammedin ve âlihî ve sabihî

ecma ‘în

Et-tâbi‘înit-tâhirîn ve selemle teslîmen kesîren kesîrâ

TemeK�4�$#!#&#%;4

��`¡`{`� "";� �.4/(!�%#�&�*�� <�!(?� 8�4�3� !�*)&�%;� ��4�3� $)"��)� �!(#�� 4�!&#$!�� 8�%"�!�

&�!!�%� +�$�!"�-?� *6-)�)�(� 1)� -)"8)� �+��&)� �8)� )V&)%-��*�� */-/� "=<�&)!)8�� (�81�%�

)&�!"�-(�%;� �+� *�9�*(�� (/%/�</� %)�*!�� $)"��&)?� 8�4�3� %)�*()*�� *6-)�)�(� 1)� -)"8)� *�(�#�

()*��'��/45/!���%�*� 4�9#!"#-(#%;��)"8)&)�4��)�)V&)%-anka mücadelesi görülür. Arka iç

kapakta ise aslan-ceylan mücadelesi görülür. Miklepte sadece bitkisel bezeme bulunur.

1 Hutbe-i Devâvîn?��)1J4I������!*�&�1��#��+���4�$&#'#�6�86$=���&#&#%�q�)1)��`|{{���x;2 �=8()$�&?�&�$)!)%����4�#�1)$��&)���%�9�%+��*�(#!���*.-/*�q�$6��`|����j��x;3 �/3�"")8?��)-�"#8%�!#�9�%+�&���.!/-���*.-/*�q�$6��`|���j��x;4 =*="&�%!�%#�� )�� <6")%(����� q�!!�3x� ���4)(�4!)� *�(�9� ��((�;� ��%�(#!"#-!�%#�� 3�4#%!#8#� �/3�"")&��!)43=88)!�"��1)�.�/��)1�3�!*#���1)��%*�&�-!�%#�#��3)98��)�1)�&=%=8( tabi’ine (Sahabeyi gören topluluk) çokça selam olsun. Bitti.

240

��$"��#�� �8(��8�3� (�%�3�� 1)� "=8()�8�3� �&#� ��!�nmemektedir. �+��&)?� %)8�"!)%��� =8!/�/�

&.!�4#8#4!���8(���/!�8�%�4���**�-3��)8��&) `j�w�<�1�%#�&��4�9#!&#'#�#�&=-=�&='="=$� 8

tasvir bulunur.

YAYIN: Karatay 1961: 104; Stchoukine 1966: 61; U�'"���`|�������; ���#�&#�`|����

225-26

�������

1-2. y. 1b Takdim tasviri: Taht ve Av sahnesi

150x 85mm. (Tezhiple 185x 103)

��"� 8�4L�� %)8"��� *)��%!�%#� ()$3�9!�&�%;� Q6*4=$=� �+#*� "�1�&�%;� >�3�%� &�!!#� �'�+!�%�

.%(�8#�&�?� �4�*!�%#� )V&)%� ��-!#� �!(#5)�� (�3((�� .(/%��� -�3�?� *�%-#8#�&�*�� L�5=%� -��%�

.*/"�*(�&#%;� ��3(#�� �%*�8#�&�� 8.!&�� �*�?� 8�'&�� 4)&�� 3�$")(!�� 1)� �8*)%� �)*!)")*()&�%;�

���%�.*/4���L�5=%=���%*�8#�&��)!��&)�uzun sopa tutan 8�%�4#���8�4�-�4!)�56%)1!��"/3�L#$�

�/!/�/%;����&�!4)&)�.(/%����*��*.�/*�.!�4#��$!)")*()&�%;��%(�&��6%&)*!)%���4=$&='=���%�

3�1/$?� 8#%(#�&�� 6!=� <)4!��� (�-#4��� L�5=%� 1)� .�/�!�� *.�/-�� &�')%� "/3�L#$, resmin alt

*#8"#�&��4)%��!"�*(�&#%;��)"���*%)"�%)�5��*)8")�(�-(#%;

��%-#�8�4L�&�*�� %)8�"&)� �8)��1�8�3�)8��<��!��&#%#!"#-(#%;�Q6*4=$=��+#*�"�1�&�%;��.4/�

4)-�!� $)"��&)� 3�41��!�%� *�+#-#%;� �)9)���� �%&#�&�� 8�!�3!#� �1<#!�%� 56%=!=%;� �%(�&�*��

!�<�1)%(�5�48�!���(!#��1<#?�*#!#<#4!��8�$!#*� �+��&)*���8!��#��*�L�8#�#�*)8)%*)�?��%*�8#�&�*��

�1<#� &�� .*� �(�%;� ��%�!#� �8!��#�� �%*�8#�&�� 8�$!#*!�%#�� �%�8#�&�� ��%� ��-*�� �8!��� &�3��

56%=!=%;��)8"����!(�*#8"#�&�?� �1<#!�%&�����%��.*/4!��<)4!��#� 4�%�!�"#-(#%;��)"���4)-�!�

ve çiçeksizdir, nehir betimi bulunur.

3. y. 30b ��-���(�!�"� (119x 124mm.)

Q�$)!&)?� �(!#� �1<#!�%#�� �1� ")4&��#�&�*�� &/%/"� 1)� 3=�)%!)%��&)�� 86$� )&�!")*()&�%;1

�)8�"?�-��%�����4!)�+��/*�8=1�%��*�?�")4&��#��3)%�(�%�L#�&��*.-�%;���/���(#�9�%!�*���%�

-�"-)*(�%;K� �)4�(����� �!(#��� 4�9#!"#-(#%;� >)4�(!)%&)� �1&��� ��38)&�!")8��)� %�'")��

1 Kut 2003: 47/1-2. beyitler

241

resimde a(!#!�%#�� ")4&��#�� .%(�8#�&�� �(#-� (�!�"�� 4�9"�8#� �)(�"!)�"�-(�%;� U)%+)1)����

&#-#��� (�-��� &�%)'��� /</�&�*�� ��-��� topuna?� �*�� �(!#� .*� �(�%*)�?� &�')%� �*�� �(!#� �8)�

��%��%!)%�4!)� *.�/-"�*(�&#%;� (%�L(�*�!)%� &)� .!�4#� �$!)")*()&�%;� �%)"� %)�5�� $)"��&)�

*=+=*�.(�6�)*!)%��56%=!=%;�Q6*4=$=��!(#��4�!&#$!#&#%;

4. y. 57b Deniz sahnesi (117x 85 mm.)

Gazelde Nevâyî, lale renkli sevgilisinin gönlünde gizli ��%�4�%��.!&/'/�/�864!)4�9�.���

.!��� �-*#�#� 1)� &/4&/'/� 3)4)<��#� &)��$� �!)� 6$&)-!)-(�%"�-(�%;1 �)8�"� -��%��?� ��)��$���

&�!5�8#�5�����-=L()�56�!="�3)4)<��!��#%;�U)*��")�)4�56$?��)&)��8�3�!)�+#*"�$�&��&��)�

5�&)%8��;K� �)4�(����� �!(#��� 4�9#!"#-(#%;� �)8�"&)� �)4�(!ere uygun olarak bir deniz

5)$��(�8�� <��!��&#%#!"#-(#%;� Karadaki figürler &)��$&)*�!)%)� ��*"�*(�&#%;� Q="=-le

�.4��"#-� denizde, yelkenli içinde 5)�+� ��%� �)4� �!)� �*�� *�-�� 8.3�)(� )(")*()&�%;� >�-�

*#8#"&�� &/%��� 5)"�<�� 4)!*)�!�4�� �&�%)� )(")*()&�%;� �!(� *#8#"&�� �'�+!�%� 1)� *�4�!#*!�%�

görülür.

5. y. 98b Çevgân oyunu (125x 86 mm.)

Gazelde Nevâyî?� &.8(/��� 8)8!)�)%)*� �()-9)%)8(� *64=�&)� 4��"�4#�*)�&�8����� �8()&�'����

864!)4�9�$�!�"�8)15�!�8����-�*�4)(�)(")*()?�3#$!#� 8=1�%�!)%���56�!=�=��+)15���.4��"�*�

�8()&�'���� 864!)")ktedir.2 �)8�"� -��%��?� ��)���� �-��?� 8�!#��%�*� ")4&��&�� +)15���

.4��"�*(#%;� >)��"� �-�"� �8)� 8)���� 3/$/%/�&�� ��-#"#� (.9� )&�9� <��!�� .4��"�*(#%;K�

�)4�(������!(#���4�9#!"#-(#%;���1���)&)��4�(#�&��+.*��-!)�)����%�()"��.!���+)15���.4/�/3

��<#"�8#$� 8)15�!����� +)15�� .4/�</8/��� �)�$)(�!")8�K?� (�81�%� 8���(#�&�� &�� 8#*!#*!��

%)8�"!)�"�-(�%4;� �)8�"&)� �)4�(!)%)� /45/�� .!�%�*� +)15��� .4��4��!�%� 568()%�!"�-(�%;5

1 Kut 2003: 171/7; 173/1-3. beyitler2 Kut 2003: 322/8-9; 323/ 1-2. beyitler3 �(�=$)%��&)�.4��������%�89.%�.!���+)15��?�&�1���)&)��4�(#�&��&�3��+.*�")<�$����!�"#4!��*/!!��#!�%�*?�*�-����� 3=�)%���� 568()%")*� 4)%��)� �4� 1)� 5=�)-� 3�%)*)(!)%�� *�8()&�!)%)*� �*�� 8)15�!����� &/%/"/� ��!�(#!#%�q�)�(=%*��ww���{��-679).4 )")��3)")���=(=��-��%!)%!)%���*/!!��&#'#��/��)�$)(")?��)%)&)48)��4�#��)4�(!)%!)?���**�-!�%�(�%�L#�&���hep ayn#���+�"&)�%)8�"!)�"�-(�%;���4#8#$�6%�)*()����%�?���%�$����1��#��#���.�4���)1!�����=$)8���&)�`����/"�%�!#�*.94�8#�&�*��{��;�4�9%�*(��&��4)%��!#%� ;��4%#�(#!#���!5�� �+����*$;��)%9�!�>�'<#?�Konya Mevlana !$U����������\��6�U������?��8(���/!��ww�;�5 Levend 1965: 152

242

�%(�&�� �)-� �(!#� .4/�/� .4��%*)�� ()9)���� 5)%�8��&)*�!)%� &)� �$!)")*()&�%;� �)"��� *.4/�

4)-�!&�%;�

6. y.108a Leyla ile Mecnun (128x 86 mm.)

Q�$)!&)�-��%?�")43��)<�4)�"=V&)�1)%�9?�3)%*)8�56�!=�)�*�&)3�")4!��5�����4&#�!#*�1)%8)�

q�4&#�!�(8�x?� 8�*����� �*8����� 56%=�)<)'���� 864!)%;� �)4!���#�� "�3")!��&)��

4�%�(#!"#-!�%#���+.*���!)4)<)'���?���<�*�.�!�%#��8)8!)%������<#!#��)<�/��56�!= gibi helak

.!"�4�<�'#�#� ��!�(#%;� � � �)8�"&)?� =8(()� ��%� ()9)���� �%&#�&�� �)<�/�?� �!(#�� 4�!&#$!#�

$)"��&)� � */<�'#�&�*�� 4�1%/� <)4!��#� 8)1)%;� �)9)���� 6�=�&)� �8)� "�3")!����� �+��&)�

.(/%��� �)4!�� +6!&)� �!)%!)")*()&�%;� ��&)� �)4!���#�� &)1)8����� 4/!�%#�#� tutan bir figür

56%=!=%;��)3%���*)��%#�&��/+!�%#�4/*�%#�*#1%#!���+�+)*�6�)*!)%���/!/�/%;1

7. y. 139b Av sahnesi (152x 85 mm.)

Q�$)!&)� -��%?� kaderine 8)8!)��9� 4�%&#"� �8(er;� �)15�!�8����� .*!�%#�#�� .�/� 4�*(#'#�#?�

8)15�!�8�����5=$)!!�'��&)��6(=%=��()-)�&=-(='=�=?� 3)%� 4��&��� 4�%�!#�.!&/'/�/�864!)4�9�

�4��4�� <�!1)� 4�9�%�*� *)�&���� *��&#%&#'#� �+��� *#$"�*(�&#%2;� �)8�"?� -��%��� �>�(�-�*� *�-�

4�4#�#� +)*"�-8��;�>����.*/�/�3.-��+�*���)���/%�&��*�!�4#"K��)4�(���!(#���4�9#!"#-(#%;�

���%��-*#�&���6(=%=�4�%���!"#-(#%;�>/�4=$&)����**�-��1�8�3�)8���)(�"!)"�-(�%;��%(�&�*��

�1<#�.*/4!��3�41��!�%#�4�%�!�%*)�?�()9)����5)%�8��&)*�!)%��1<#4#��$!)%;�!((���*���1<#�*#!#+�

1)�.*!�%#��4�%&#"#4!�?���%�!).9�%#��8#%(#�&���#8#%&#'#��&�"#�*/%(�%"�4��+�!#-"�*(�&#%;�

8. y. 157a �/8/L�/��*)%1��<#4��8�(#!"�8# (140x 90 mm.)

Q�$)!&)� -��%?� 8)15�!�8��)� .!��� 3�8%)(�?� �/8/L� 9)45�"�)%��� )8�%� )&�!")8�4!)�

�!�-*�!)�&�%"�-(�%;3 �)8�"� -��%��?� � )%� (�%�L� 8�()"� 4�%�8#� �!)?� 56�=!� *�1/-"�*� �8()%;� �)�

*�&�%� &�%3)"� �!)� �/8/L�/� 8�(#�� �!#%!�%;K� �)4�(����� �!(#��� 4�9#!"#-(#%;� ��**�-?� Yusuf

Peygamber4 �!)��!5�!�?�&�3��6�<)��8!�"�(�81�%�8���(#�&��*�%-#!�-"�&#'#"#$���%��*.�.5%�L��

1 Levend 1966: 882 Kut 2003: 466/1-5. beyitler.3 Kut 2003: 538-1-3. beyitler.4 �/%���&�� � 1)� �)1%�(�(�� &�� ��38�� 5)+)�� 1)� 3�*�4)8�� .!&/*+�� /$/�� .!��� $;�/8/L?� �8%��!.'/!!�%#�9)45�"�)%!)%��&)�� $;���*/��/��.'!/&/%;�����*��*�%&)-()��)��*=+='=�1)�)��5=$)!��.!����/8/L?�*#8*��+�

243

*/!!��"#-(#%;1 >�%�*.��*!�"��8�3�)8���)(�"!)�"�-(�%;��)%1��<#���-#�56!5)!�'������!(#�&��

��'&�-�*/%"/-� .(/%/%*)�?� *)%1��&�*�!)%&)��*�"�� 4)")*� 9�-�%")*� �+��� �()-� 4akmakta,

*�"��)-)*!)%)���*"�*(�&#%;��)%1��<#��-#�#��4��#�&���/8/L��+���9�$�%!#*�4�9���*�%&)-�

56%=!=%;� �)8"��� 8�'� �!(� *#8"#�&�� */4/�/�� �+��&)�� +#*��� �/8/L� �)45�"�)%��� ��-#�

3�!)!�&�%;���*��4��#�&�*��*)%1��<#!�%��8)�*/4/�/����-#�&��&/%/%;

*�%&)-!)%�� (�%�L#�&��� *��&#%#!#9� */4/4�� �(#!#%;� �.!&��� 5)+)�� ��%� *)%1��� (�%�L#�&��� */4/&��� +#*�%#!#�<��*�%&)-!)%�?� �/8/L�/�� *)�&�� *6!)!)%�� .!&/'/�/� 864!)4�9� .�/� +.*� /</$� ��%� L�4�(�� *)%1��<#!�%�� 8�(�%!�%;��)%1��<#��-#�&��.�/��#8#%�&��8�(�%;���<�*��#8#%!#��$�$����*�%#8#��=!)43���!)��-*!�%#�&��3�*�4)������-*����%��.4/(/�/�.!/-(/%/%;���1 ��1��� )&)��4�(#�&�� �/8/L� 9)45�"�)%?� 5=$)!!�'��&)�� 6(=%=� 5=!)� 1)� 8)15�!�4)?� �()-��&)�� 6(=%=� 5=�)-)��)�$)(�!")8�?�*/4/4��&=-")8��8)15�!������-*��&=-")8��)?�*�-������)L8��)�4)��*�&=-")8��)�5����")<�$����%�+.*���!�(#4��%)L)%��8�.!/%;��4%#�(#!#���!5���+����*$;��/%8/���!���6*)!?������������#�!�.�������=��"����,Ankara 2000: 306-323.

244

Kat. No: 9

TSMK. R. 806

Divan-������� (Gara%��$%����'�r)

940/1533-��?��8(���/!

�{�¡`j��"";��.4/(!�%#�&�?�*�!#�����&�?�*%)"�%)�5��&)��3)%!��`�j�4�9%�*(#%;��)(���"�1��

1)� 4�!&#$� +�$5�!)%!)� +)*�!"�-� `{j¡� �j�"";� �.4/(/�&��<)(1)!� �+��&)�`�� 8�(#%� �)8(�!�*!)

4�$#!"#-(#%;�`�;�4�9%�*(��1�*#L�"=3%=��/!/�/%;�Q�$)!���-!#*!�%#� ()$3�9!�?�*)��%!�%#�"�1��

1)�4�!&#$�+�$5�!)%!)�+)1%)!�&�%;��)(��&)�8�(#%��%�!�%#��!(#��4�!&#$!#&#%;���-12a. yapraklarda

Hutbe-i Devâvin, 12a-120b. yapraklarda gazel, 121a-121b. yapraklarda muhammes,

122a-122b. yapraklarda terci’i-�)�&?�`���;�4�9%�*(��*#(��?�`���-125b. yapraklarda rubai

4)%��!#%;�

�{�¡� `j�� "";� �.4/(!�%#�&�*�� <�!(� *.4/� *�31)%)�5�� &)%�&)�&�%;� �)�<�%)*!�� �.%&=%=��

+)1%)!)&�'��<�!&���.%(�8#�&�?��+����(*�8)!��)$)")!��8�!�)*!��-)"8)��ulunur. Gömme teknik

/45/!��"#-(#%;� N�!&��� �+� *�9�'#� )�%/!/� *�'#(!�� *�9!��"#-(#%;� N�!(� "�*!)98�$&�%;� ����

*�'#&#�&�����;��8"���#��"=3%=��/!/�/%;��!(#�&��Divan-������ yazar.

��$"��#��*)()�)8��&)���Temmet ��.;bu bi- avni’l- meliki’l vehh;�� �_- &’hri%&-�evv;l

sene erb’a _n ve tis’ami’e 940 Ketebehû’l abdü’l- fakî�� ��)� !")���#� ���� Dost

Muhammed Semerkandî” 14�$#!#&#%;� ��$"��#�� �8(��8�3� (�%�3�� |�w¢`j��-4, müstensihi

�)43��/3�"")&����-i Dust Muhammed Semerkandi’dir. Yazmada üç tasvir bulunur.

YAYIN: Karatay 1961: 105; Stchoukine 1966: 52-55; ���!�`|�����w|; Atasoy-U�'"���

1974: 22-25; And 1978: 33

������

1-2. 1b-2a Takdim tasviri: Av sahnesi (165x 88 mm.)

1 �!!�3�#�� ���4)(�4!)� �/� *�(�9� �!!�3�#�� $�4#L� */!/� �.8(� �/3�"")&� �)")%*��&I� (�%�L#�&��� |�w� 4#!#�#���)11�!��4#�&��(�"�"!��"#-(#%;�

245

��"�8�4L��%)8"���+)%+)1)8��()$3�9!�&�%;���!�4)-�!��$)"��&)�/+!�%#�4/*�%#�&.'%/�*#1%#!���

turuncu, b)4�$�1)�9)"�)�+�+)*!����(*��6�)*!)%���/!/�/%;��%*��9!��&��=+�8)%1���'�<#�1)�

��3�%� &�!!#� �'�+!�%� 56%=!=%;� Q6*4=$=� �!(#�� 4�!&#$!#&#%;� �1� ")4&��#�&�� �1<#!�%&��� ��%��

�8!��?�&�')%��!).9�%�6!&=%=%;�(%�L!�%#�&��<)4!���1)�5)4�*!)%�1�%&#%;��)8"����!(#�&��*.4/�

4)-�l zemin üzerinde ceylan görülür.

��%-#�8�4L�&�� �*���1<#&���=8(()*��<)4!��#��*�L�8#�#�*#!#<#4!��*)8)%*)�?��!((�*��&)�.*/�/�

<)4!�����("�*(�&#%;��!(#�� 4�!&#$!#� $)"��&)� "�1�?� (/%/�</?� �)4�$�+�+)*!�� ��(*�� 6�)*!)%��

görülür.

3. y. 12a �-%)(�")<!�8�1

�!(#��4�!&#$!#�56*4=$=�&)�()9)����5)%�8��&)��4=*8)!)��8�'�1)�8.!&���*�-)%�.!"�*�=$)%)�

&6%(� 8)%1�� �'�<#�1)���3�%� &�!!�%#�56%=!=%;��%(�&�� �.!� 4�9%�*!#��=4=*���%� �'�+��/!/�/%;�

���&)%��)�.(/%"/-�3=*="&�%?�)!��&)*��*�8)4��(/(�%*)�?�3�$")(!��&)�.���(���*��+��&)���%�

ikra"� )&)%;��%*�&�*�� �4�*(��&/%��� �*�� 3�$")(!�� 8/!(����&.'%/���*�%;� ��&)�*.4/� 4)-�!�

+�+)*!�� $)"��� =$)%��&)� ��%� "=$�84)�� 1)� 4��#�&�� 8��*�� -�%*#� 864!)4)��� ��%� 3��)�&)?�

)!��&)� -�%�9� 8=%�3�8�� (/(��� ��%� *.�/*�� 56%=!=%;� �)"��&)� /+!�%#� 4/*�%#� &.'%/� *#1%#!���

çiçek öbekleri ile otlar görülür.

1 And 1978: 33

246

Kat. No: 10

Hamse-i Nevâyî

TSMK H. 802

937/1530-31, �I%��3")&������8*)�&)%?��8(���/!

292x188 "";� �.4/(!�%#�&�����&�?� *%)"� %)�5��&)� �w|� 4�9%�*(#%;1 Met��?� �!(#�� 4�!&#$!��

+)*�!"�-� �wj¡124 mm boyutunda cetvel içinde dör(� 8=(/�� 3�!��&)� ��� 8�(#%� �)8(�!�*!)�

4�$#!"#-(#%;���$"��#��`�;4�9%�'#�&�?��+��&)����%��!����%K�4�$���4/1�%!�*���%�"�&�!4.��

�!)�.�/� �$!)4)��`�;�1)���;� 4�9%�*!�%#�&�� � �!(#�� 4�!&#$�1)� !�<�1)%(� %)�5���3�*�"�.!&/'/�

()$3�9!�� +�L(� 8�4L��5)!�%;� �)$3�9!)%��� *)��%�*#8"#�&�� �!(#�� 4�!&#$!�� ()*%�%� )&�!"�-� �/!/(�

���&#�56%=!=%;���$"��#�� �!*�")8�)1�8�� .!���Hayretü’l-ebrar: 1b-50a; (�)�#�$������:

51b-122b; Mecnun u Leyli: 123b-166b; Seb’a-i Seyyare: 167b-224b; +���#����:

225b-309b 4�9%�*!�%#��%�8#�&�� 4)%��!#%;��)8�)1�!)%��� ��-!#*!�%#� �!(#�� 4�!&#$� 1)� !�<�1)%(�

%)�*!)%� */!!��#!�%�*� ()$3�9!)�"�-(�%;� >6!="� ��-!#*!�%#� 8�4L�� .%(�8#�&�� 56"")� 4�!&#$!��

4�9#!"#-(#%; Hayretü’l-ebrar�#�� ��-!�&#'#� 4�9%�*!�%#�� .%(�8#�&�� 1)� �!(#�&��� �Hamse-î

Nevâî Rahmetü’llahi aleyhK� 4�$#!#&#%;�Yaprak 3���#����-� (�%�L#�&���/!(��� �;��3")&����

(1603-1617) mührü bulunur.2 ��4L��*)��%!�%#�8�4�3�1)�4�!&#$�+�$5�!)%!)�+)%+)1)!�&�%;�

�w|��;�4�9%�*(�*��*)()�)�*�4&#�&�?

“(Bu) defter ki ebyât-���$�-sûzdur/ 5������)������$����� $#�

Hat ve levha ve meclis ve cildi hem/ <"�"��������&��������#��#�

!"��#����"�"�����#�����n / <"#"��^$����U���������)�-i sefâ

Hüdâ eylesün gark-����)�.������/ Ki ol müstemendi du�âdan ana3

1 Karatay 1961: 1062 Kut ve Bayraktar 1984: 273 >/�&)L()%�4�*#<#��)4�(!)%&)��.!/-"�*(�&#%�¢��!!�3�8�3����)�"=��%)*�)4!)8�� �((#?�()$3���?�%)8"���1)�<�!&��¢�>�%�*�-�����)!��&)��+#*"#-(#%>/�/��+#*!�"�*(���"�*8�&#"¢�')%�$)1*�8�3������8��!�%��/�*�(������*�%!�%8��>/�*�(��#�4�$��#�%�3")(!)���8#�!�%

247

Temmetü’l kitâb ���â yed-i ez�afi efrâd-�����%�-�&��P����)�#����� +��nder ���â

�an- hüma’l- meliki’l-ekber 9371 4�$#!#&#%;�>64!)<)�|��¢`j�w-�`�4#!#�&���8(��8�3�)&�!)��

4�$"��#�?� 3�((�(?� ��**�-� 1)� "=<)!!�&����� �I%� �3")&� ���� �8*)�&)%� .!&/'/� �+#*+��

��!�-#!"�*(�&#%;�

>/5=�� 4�$"��#�� <�!&�� )8)%&)�� �4%#&#%?� 292x`��� "";� �.4/(!�%#�daki cilt kahverengi

=$)%��*#%"#$#�1)�4�!&#$���*#-!�%!���)$)!�� lakedendir. Mikleplidir. N�!(�*)��%!�%#�4�!&#$!#�

zencirekle +)1%)!)�"�-(�%;� N�!&��� 6�� 1)� �%*�� *�9�*!�%#?� 8�!�)*� =$)%�� 1)� "�*!)��� 8�$�

=8!/�/4!�� �)$)�"�-(�%;� ��$"��#�� �+� *�9�*!�%#� �8)� �.%&.� %)�*!�� &)%�&)�&�%;� �)"8)� 1)�

*6-)�)�(!)%� 56"")� �!(#�� 4�!&#$&#%;� �)8)�� <�!&��� 6�?� �%*�� 1)� "�*!)���� &#-� 4=$=�=��

�!(#�&��(�"�.%(�&��*=")!)�"�-�8�$�4�9%�*!�%#�1)�*=+=*�3�(�4��+�+)*!)%��&)����-!�%;���$�

4�9%�*!�%#�#�� ��%� (�%�L#��� �=4=*()�� *=+=')� 3�(�4�� +�+)*!)%�� &�$�!"�-(�%;� W�%*!#� 3�(�4��

+�+)*!)%���8)�*#1%#*�&�!!�%�=$)%��)�4)%!)-(�%�!"�-(�%;��)"���8�4�3(#%;2

��$"�&��`{�(�81�%��/!/�/%;���81�%!)%����8(���/!�&��4�9#!&#'#���!��")*()&�%; Bu yazmada

+�!#-��� �îr A3")&� �;� �8*)�&)%���� ���/��� �/!(��� �=!)4"��� &6�)"��&)� �8(���/l

��**�-3��)8��&)�+�!#-"#-(#%;�>ugün Münih’te Bayerische Staatsbibliothek, Turc. 183’de

bulunan Hamdî’nin 6"�"�� "� �$��)���’nda da �4�#� =8!/9(�� %)8�"!)%� 4�9"#-(#%;�

q�64!)")$.'!/�`|�����{|-479). �4�#�$�"��&��bir Hüsrev-$������ 4�$"�8#�&��&��qNew

York, Metropolitan Museum of Art, 69.27) 22b. sayfada bulunan resimdeki pencereden

��*���L�5=%!)%��!)� ;��w��&)*��L�5=%!)%��4�#�)!��!)�4�9#!"#-(#%;�3

YAYIN: Karatay 1961: 106; Grube 1961: r.14-16; Stchoukine 1966: 52-55; Atasoy-

U�'"���`|��: 22-25; ���#�&#� `|��: 230; U�'"��-���#�&#�`|�{: 187; A(#!� `|�{����;

�(#!� `|���� �{; J.M.Rogers-R.M. Ward 1988: 98-99; Yoltar-�#!&#%#"� �www: 603-616;

And 2004: 45, 287; Atasoy 2002: 28; Turks, 2005: Kat.no 287

������

1 >/�*�(�9���8��!�%#��)��$�4#L#�.!�����%��3")&������8*)�&)%�(�%�L#�&���q)!�4!)x�|���(�%�3��&)��4�$#!"#-(#%;�2 �4%#�(#!#���!5���+���>*$;����#�&#�`|�������-253.3 Resim için bkz. Atasoy 2002: 232

248

Hayret’ül-Ebrar

1. y.19b Q�$����3�q =8)4���>�4*�%�x��!)�4�-!#�*�&#�1 (137x117mm.)

Resimde 4�-!#� ��%� *�&#�#�?� �/!(��� >�4*�%�� (�%�L#�&��� 6!&=%=!)�� .'!/� �+��� *�&#4��

-�*�4)(+�� .!"�8#� *.�/� )&�!"�-(�%;2 ��3� ��%� 5=�� 5)$�4)� +#*"�*� =$)%)� �*)�?� �'!�4#9�

8#$!�4��� � 4�-!#� *�&#�� )()'���� (/(�%�*� �&�!)(� 3/$/%/�&�� *)�&�8��&)�� &�1�<#� .!&/'/�/?�

"�3*)")&)�-)%��(�/8/!=4!)�4�%5#!��"�8#�#��8()&�'����864!)%;���3��!)�4�-!#�*�&#��*�&#�#��

3/$/%/��� +#*�%!�%;� ��-!#� *�&#�� *�&#4�?� ��3�#�� .'!/�/� 6!&=%&='=�=� ��!�(#�<�?� *�&#� �*��

(��#*� �8()%;���3��8)�4�9(#'#�#�*��/!�)&��<)�*�&#?��4��&�4)(?�4��*#8�8K�&�4e hüküm verir.

��3?� -)%��(� 3=*"=�)� <��#�#�� L)&�� .!&/'/�/� 864!)4�9� *#!#<#� �3(�4�%#�� )!��)� 1)%�%;� >�%�

yandan da 4�-!#�*�&#�#��6�=�)�9�%��&6*)%)*��*#8�8��8(�4.%8�����-#"�)!��)?�)')%��"�<#��

paraysa o da önünde” der. >/�/�&/4���4�-!#�*�&#��-�3#���4�'#���*�9��#9�6$=%�&�!)%;���3�

&��*�&#�#�4.*8/!!/*(���*/%(�%#%�q�)1)�&�`|{����{-47).

�)8"���=$)%�&)*���)4�(!)%&)���3�#����!�)�3 *#!#+�1)%")8�?�3)%�(�%�L��3�$��)!)%�&6*")8�?�

�8()%� ��-#�#� �8()%8)� &)� 5="=-=� *��/!� )(")8�?� ��<�*� ��3#�� 1)%&�'�� *�%�%#�� &.'%/!/'/�

��!�(#!#r. �)8"��� �!(#�&�*�� �)4�(!)%&)� �8)� 4�-!#� *�&#�#�� 6$=%� &�!)")8�?� &�1�&��� 1)�

.'!/�/�� *��#�&��� 1�$5)+�-�?� $)�5��� .!/9� 3�!*� �%�8#�&�� �$�!�$)%K4 !�*��#�#� �!#-#�

��!�(#!"#-(#%;� �.�� .!�%�*� �)1��?� *)�&�8����� �&�!)(����� 5�"� *)&)%� �#%�*"�&#'#�#�

�)!�%("�-(�%;5

Resimde o'!/�6!&=%=!)��4�-!#�*�&#�?���3�#��1)%&�'��9�%�4#��!#%*)���)(�"!)�"�-(�%;��%*��

9!��&�� .(/%��� ��3� =8)4��� >�4*�%�?� �.4�/�&��� +#*�%&#'#� -�!#� )!��&)� (/("�*(�?�

*�%-#8#�&�*�� *�&#� &�� ��3��� ��*"�*(�&#%;� �%*�&�� &/%��� 3�$")(!�� ��3�#�� *#!#<#�#�

(�-#"�*(�&#%;� �)(��� �!) %)8�"� ��%��%�4!)� 6%(=-")*()&�%;� �%*�� 9!��&�� =+� 4�9#� 56%=!=%;�

�%(�&�*�� 4�9#� =+5)�� +�(#!#&#%� 1)� 9)�<)%)!)%�� &#-�� �+#*� 1�$�4)(()&�%;� �!(#�� 4�!&#$�

1 Stchoukine 1966: 52-53, r. Xb2 =*="&�%� �!)� 4�-!#� *�&#�� 3�*�4)!)%�� �8!�"� &=�4�8#�&�� 8)1�!)�� ��%� ()"�� .!/9?� -��%!)%� 3=*="&�%!�%#���&�!)(!�?�&=%=8(�1)�")%3�")(!��.!"�!�%#�5)%)*(�'����1/%5/!�"�*� �+����/� ()"�4#� 8#*!#*!�� �-!)"�-!)%&�%;��!����%��)1��� 4��#� 8#%����$�"������ Mahzen-ül Esrar �8�"!�� ")8�)1�8��&)� ��/!(��� ���<�%�!�� $/!")� /'%�"#-��3(�4�%� *�&#�#�� 3�*�4)8�� q��$�"�� `||��� |w-|�x�� �.*"���#�� Hünername metninde ise Kanuni Sultan �=!)4"����!)�*#$#��'L�!�)&�!"�-�4�-!#�*�&#��3�*�4)8��qU�'"���`||���`w�-106) sadece iki örnektir.3 �)(��&)��$�!K�4�-!#�*�&#�?�*.<�*�%#���!�"#�&��*/!!��#!"#-(#%;4 �!(#�!#�*�&#�5 Sabir, 1961: XXVII/ 27-40.beyitler.

249

*/!!��#!"#-(#%;� ��-!#� *�&#�#�� �/!/�&/'/� ��3+)� *#8"#�&�� �%�� ��(*�� 6�)*!)%�� �/!/�/%;�

�/%/�</?�4)-�!�1)�".%�%)�*!)% �'#%!#*!#�.!�%�*�*/!!��#!"#-(#%;

2. y. 45b Behram ve Yoksul Köylünün Hikayesi (110x112 mm.)

>/��)4�(!)%&)�L�*�%�*64!=� �!)�>)3%�"���3�#��*�%-#!�-"�8#�*.�/�)&�!"�-(�%;���3���%�5=��

�1!��"�*�=$)%)�4.!��+#*(#'#�&�?�L�*�%���%�*/!=�)4)�"�8�L�%�.!/%;�1�8�3����kuru ekmekle

8/� �*%�"�)&)%;���3��/�4.*8/!!/'/���)&)����� 8.%/�<��*64!=?�=!*)� �&�%)8��&)��")"�/��

.!"�&#'#�#?� )8*�&)�� 8�%�4�� �)�$)4)�� )1���� 1)� ��'#�#� -�3#�� �8*)%!)%����� 1�%��)4)�

+)1�%&�'���?�8/�1)�+�!#-�<�*��&�"#�#��*�!"�&#'#�#���!�(#%;�>/�/��=$)%��)���3?�*64lünün

�3(�4�+!�%#�#�*�%-#!�4�<�'#���86$�1)%)%)*���&�!)(��8�'!�% .

�)8"���=$)%��&)*���)4�(!)%&)?�>)3%�"�#���+*�� �+�9�)'!)�")8�?��1��+#*(#'#���%�5=��4#*#*�

)1)�"�8�L�%�.!"�8#?�)*")*�1)�8/��*%�"�)&)��L�*�%�*64!=4)��/�3�!)�5)!")8�����8)�)�����

8.%"�8#?� *64!=�=� &)� -�3#�� �&�"!�%#�#�� ")"!)*)(�� 4)%!)� ��%� )((�'���� 864!)")8��

��!�(#!"#-(#%;��)8"����!(#�&�*���)4�(!)%&)��8)�köylünün evinin eski hali tasvir e&�!"�-tir.

Köylü ��3��� �*�� &)'�%")� suyu�/� (�-#4�<�*� ��%� �%*� q8/� 4.!/x� �/!/�&/'/�/?� �/� 8/� �!)�

$�%��(� 4�9(#'#�#, s/� ��(��<)� �)� ��'#�� �)� &)� 8)%��#�� *�!"�&#'#�#� ��!�(#%;� >unu duyan

��3�#��&��8/�4.!!�%#�#��4�9#"#��+���"=V&)�1)%")8����!�(#!"#-(#%;1

�)8�"&)?� >)3%�"� ��3�#�?� ")(��&)� �)!�%(�!&�'�� 5���� ��%� &)'�%")���� �/!/�&/'/� 4)%&)*��

&��!)�")�8�3�)8��<��!��&#%#!"#-(#%;��.!&� "�1��+�(#!#�9)"�)�4�9#�*64!=�=��)1�&�%;���3�

8/4/�� ��-#�&�� .(/%"/-?� *#!#<#� 1)� .*!�%#� 4��#� ��-#�&�&#%;� �(#� �'�+(�*�� +�+)*!)%��

4)")*()&�%;� �64!=� 4�4)<)*� 1)� ()8(�&)� �+)<)*� 5)(�%"�-?� �%*�8#�&�*�� 3�$")(!�� &)� 8.9��

(/("�*(�&#%;� >�!#*!#� &)%)���� *�%-#8#�&�� ��%� L�5=%� .(/%/%;� �)8"��� 8.!� �!(� *6-)8��&)� bir

&)'�%")��56%=!=%;

(�)�#�$������

3. y. 66a W)%3�&�Q=!��%�#����%�4#��&�2 (134x116 mm.)

1 Sabir 1961: LIX/ 5-29. beyitler2 U�'"��-���#�&#�`|�{��`��?�%;�`�6

250

�)8"��� <��!��&#%&#'#� �)4�(!)%&)?� W)%3�&�#�� Q=!��%�#�� ��%�4#�&�� 5)+�%&�'�� =+� �4� *.�/�

)&�!"�-(�%;�W)%3�&�#��"/(8/$!/'/�/�5�&)%")*��8()4)������8#?�3�1�8#�1)�8/4/�5=$)!�.!���

&6%(� �4%#� 4)%&)� &6%(� 8�%�4� 4�9(#%"�4�� *�%�%� 1)%�%;� ��%�4!�%#�� 4�9#"#�&�� +�!#-���

/8(�!�%&��� �-��� ��<)!�*!)%���� 6'%)�)�� W)%3�&� &�� +�!#-�%�*� 8�%�4!�%#� ��(�%")4)� 4�%&#"�

)&)%;� �+!)%�� ��*#-!�%!�� 8=8!=� &6%(� 8�%�4� &6%(� 4#!&a biter. Bahçeler, havuzlar ve su

*)")%!)%�4!)� <)��)()��)�$)(�!�%;� �!*� 5�&�!)�� sarayda Ferhad, Gülnar ile üç ay zevk ve

sefa sürer. Ancak yine de mutlu olamaz.

�)8"��� =$)%��&)*�� �)4�(!)%&)� 5=�)-��� 56$)� �!(#�� &.*/"�&�� */!!��#!��� (.9� 5����

56%=�&='=?�5=$)!�6()��*/-!�%#� q-�%*#<#!�%x 56�=!� +)!)��8)8!)%�+#*�%&#'#?�")<!�8�� !�".��

1)� 9.%(�*�!� 5���� ")41)!)%��� 8=8!)&�'�?� .�!�%#� 56%=�<)� ��8��#�� &)%(� 1)� (�8�8#�#��

*�!"�&#'#?� �)-)� �+��&)� .!&/'/�� �!(#�&�*�� �)4�(!)%&)� �8)� W)%3�&� 1)� Q=!��%�#�� =+� �4� �/�

*�8#%&�� $)1*� 1)� )'!)�<)� �+��&)�.!&/*!�%#?� -�%*#?� (=%*=� 1)� -�%�9!�� ��%!�*()� $)1*� 1)� 8)L��

*#!&#*!�%#?��'�<#��4�9%�'#�#�%=$5�%&���&.!�4#�-�&&)(!)�8�1/%&/'/�1)��!)")���<��4�'&#'#1

��!�(#!"#-(#%;2

�)8�"&)� W)%3�&�#�� Q=!��%�#�� ��%�4#��&�� *�(#!&#'#� )'!)�<)� ")<!�8�� �)(�"!)�"�-(�%;

��!���!#*���%�)'!)�<)�8�3�)8�&�%;�W)%3�&��!)�Q=!��%�5=�)-!�*!��+�&#%!�%#�&��.(/%"�*(�&#%;�

Q=!��%� ��'&�-� */%�%�*� .(/%"/-� W)%3�&��� �+)<)*� �*%�"� )&)%*)�� +)1%)!)%��&)*��

3�$")(*�%!�%�&��4�4)<)*�1)� �+)<)*� (�-#"�*(�&#%;��)41)� (���*!�%#�#�� �+��&)�9.%(�*�!!�%�

görü!=%;� �%(�&�� ")(��&)� ��38)&�!&�'�� 5���� 3�1/$� 1)� 8/� 4.!/� �/!/�/%;� �.!� *6-)&)� �8)�

"=$�84)�!)%�-�%*#�864!)")*()&�%;��)(��!)�6%(=-")4)��()*�4)%�.!�4#��5)+(�'��")*��#��*#-�

")18�"��&)�568()%�!")")8�&�%;��'�+!�%#��=$)%��&)��)4�$�+�+)*!����3�%�&�!!�%#�56%=!=%;

4. y. �j��W)%3�&�#�� #$#%�#�Görmesi3 (125x117 mm.)

>)4�(!)%&)� W)%3�&�#�� #$#%�#� �/!/9?� �*#!� �8()")8�� *.�/� )&�!"�-(�%;� W)%3�&� ��%���)�

/!�-"�*� �+��� 3)%� 4.!/� &)�)")*()&�%;� �.%!/� 4.!</!/*!�%&��� 8.�%�� �=!)4"���

�)45�"�)%���4=$='=�=��/!/9�4.!/���&)1�"�)&)%;��(#4!����%�+)-")���-#���1�%#%;��(#�#�

1 >/%�&��5="=-�8/4/�1)���<��(���%!)%���*�%K�4�'"�8#�#�*�%-#!�"�*(�&#%;��.!�4#8#4!����!�(#!���3�*�4)�*#-��4#�&��5)+")*()&�%;2 Alpay 1975: XVII/ 88-101.beyitler3 U�'"��-���#�&#�`|�{��`��?�%;�`��

251

��'!�4#9� 8/4�� 5�%)%;� �#*��&#*(��� 8.�%�� ���%#�4�� &/�� )&)%;� >�-#�#� *�!&#%#�<�� 4)-�!!)%�

5�4"�-?��/%�4=$!=�4�-!#���%��&�"#�*�%-#8#�&��56%=%;���-!#�adam ona güleryüz göstererek

#$#%� .!&/'/�/?� �8*)�&)%� �!)� ��%!�*()� �b-#� �4�(� q6!="süzlük suyu) için yollara

&=-(=*!)%���?� *)�&�8����� 8/4/� �+(�'���?� L�*�(� �8*)�&)%���� 4.*8/��*�!&#'#�#� ��!�(#%;���3��

8.�%�� W)%3�&�#� 4.!&�� ��-#��� 5)!)<)*� .!�4!�%� �!)� �!5�!�� /4�%�%�*?� (#!8#"!�%#� �+"�8#� �+���

4�9"�8#�5)%)*)�!)%��864!)%;

Resmin üzerindeki beyitlerde, W)%3�&�#���(#�#���'!�&#*(���8.�%��4#*��"�8#?��/��)&)�!)�

n)-)!)�")8�?� ���%#4�� &/�� )(")8�?� ��-#�#� *�!&#%#�<�� 4)-�!� )!��8)!�?� 4=$=� N)�%��!�)�

�)�$)4)�� �3(�4�%#� 56%")8�?� �3(�4�%#�� k)�&���� #$#%� .!�%�*� (��#("�8#?� ��#� 3�4�(#�

kendisinin içip �skender’in mahr/"� *�!"�8#�� �!(#�&�*�� �)4�(!)%&)� �8)� �8*)�&)%’��� �<#�

8.�/?�1�&�����(#!8#"!#�.!m�8#��)&)��4!)�5)+�(�1)%")")8����!�(#!"#-(#%;1

��'!#*���%��!��&��W)%3�&��!)� #$#%�#��*�%-#!�-"�8#�(�81�%�)&�!"�-(�%;�Bie seccade üzerinde

.(/%��� 4)-�!� )!��8)!�� #$#%�#�� *�%-#8#�&�� W)%3�&� �4�*(�� &/%"�*(�&#%;� �%*�!�%#�&�� �(!�%#�

56%=!=%;���4�!#*!�%#���%*�8#�&���+#*���5)4�*!)%�1)��8!��!�%�")*��#��#88#$���%�&�'�*)��%#�

.!&/'/�/�&.'%/!�%���+�"&)��)(�"!)�"�-(�%;���!)%��&)����%��)3�%��*"�*(�&#%;

5. y. 86b ��%������W)%3�&�#���4�%)(�2 (130x117 mm.)

>)4�(!)%&)���%������>�8/(u����'#����8/�4.!/��-"�*��+���+�!#-���W)%3�&�#�$�4�%)(�)(")8��

*.�/�)&�!"�-(�%;���%������/!"�*�/"/&/4!��%")��)�5)!)��W)%3�&?� �-+�!)%���&�'#���%���)�

8/�5)(�%")*� �+��� *�$&#*!�%#�#� 6'%)���<)?�.�!�%�� �<#%� 1)� 4�%&#"�)&)%;��8(�!#*!�� 1)�3#$!#�

+�!#-�%�*� �-�� ��(�%�%;� >/� &/%/"/� %")�� =!*)8����� 8/!(��#� 1)� ��%������ 3�!�8#� Mihin

>��/�4����!&�%�%!)%;���%���1)���3���>��/�W)%3�&�#�56%")*��+���4.!��+#*�%;���%����(#�#�(�-�

4.�("�*(��.!��� W)%3�&���&.'%/� 8=%)%;���/� 56%=%�56%")$��-#*�.!/%;��)-ekkür edip bir

(���*� &)')%!�� (�-#� ��-#�&��� �-�'#� &6*)%;� W)%3�&� *)�&��&)�� 5)+)%)*� �3� +)*��<)?�

%=$5�%#�&�����%������ 4=$=�&)*��6%(=� �+#!#%;� W)%3�&���%������ 4=$=�=�56%=�<)�daha önce

"/<�$)1����%�-)*�!&)��4��&���4��&��56%&='=�5=$)!�.!&/'/�/���!�%�1)��()-!����%�ah çekip

4#*#!#%;���%���&)���9/%�&���W)%3�&�#��*�"�.!&/'/�/�6'%)��%;

1 Alpay 1975: XXIV/ 10-25.beyitler2 Stchoukine 1996: 53, r. XI

252

�)8"���=$)%��&)*���)4�(!)%&)?�5)�+�W)%3�&�#��")%")%��*�15��)&)%�5����*#%#9�9�%+��9�%+��

4�9"�8#?� �-*#� �+��� 8#$!��#%*)�� ")%")%��� *.%*/9?� *)�&�!�'��&)�� ��!(�8#�#�� /</�&���

*.9"�8#?� ��%������ heykelini yaparken kendinden geçip elindeki keseri gürz gibi

*/!!��"�8#?� ��<�*���%����� 56%=�<)�&�!����� (/(/!"�8#�1)�/(��<#�#��.�/�3�!8�$��#%�*"�8#?�

��%������5=$)!!�'����?�.�/���+��)�56�=!�4�%�8#�&=-=%")8����!�(#!"#-(#%; 1

�!(#�� 4�!&#$� 56*4=$=�=�� �!(#�&�?� 8�'&�� �(#� =$)%��&)� ��%��?� 8.!&�� �8)� ."$/�&��

*�$"�8#4!��*�4�!#*!�%#�� =$)%��&)�&/%���W)%3�&��)(�"!)�"�-(�%;� ��!)%��&)��*#1%#"!#� 8/�

4.!/�5)+")*()&�%;��)8"���8.!��!(�*6-)8��&)�+)-�(!��3�41��!�%�56%=!=%;

6. y. 92b W)%3�&��!)���%���'!)�<)��)<!�8��&)2 (130x117 mm.)

��%������ &�1)(�� =$)%��)� 5)!)�� W)%3�&�#�� )'!)�<)� ")<!�8�� *.�/� )&�!"�-(�%;� ��%������

5=$)!!�'���� 56%=9� ��4#!��� W)%3�&�#?� ��3��� >��/� 1)� ��%��� 8�%�4�� 5)(�%�%;� ��<�*� 8���3�

.!/�<�� W)%3�&� /(��<#�&��� 8�%�4&��� *�+�%;� �)�&���� �-��)� 1)%�9� (�"�"!�%;� Q)�+!)%���

ara8#�&�*���-*#�L�%*�)&)����3���>��/?��/��-)�+�%)��%�8��&���/!�"�$;���%������4�(�*!�%��

&=-(='=�=� 56%=�<)� .��?� W)%3�&�#�� �/� �-� �+��� +.*� )$�4)(� +)*(�'���?� 3�$��)!)%� ��'#-!�8��

4)%��.!&/'/�/?�56�!=�=��!"�*��+���(�3(��.(/%(/9�$�4�L)(�+)*")*�5)%)*(�'����864!)%;���%in

�/���+.*�8)1���%;�>��/���%�")<!�8�3�$#%!�(#%;�W)%3�&�#�+�'#%(#9�(�3(��.(/%(/%;���9/%���&��

yer gösterilir.yemekler yenilir, içkiler içilir.

�)8"��� =$)%��&)*�� �)4�(!)%&)?� .�� �-()� �)<)%�*!�� .!��� .�� *#$#�� 3)%� ��%����� (�-#&#'#� �+��

mücevherlerle dolu tepsile%���.�!�%#�� 4=%=4=-!)%�4!)� )(%�L�� 8�+#!"�8#, W)%3�&�#����%�����

56%=9�56$4�-#�&6*mesi?���%������9)%��5����W)%3�&�#��6�=�)�5)!�9�*�&)3!)%���%*���%*�4��

�+�9� 8�%3.-� .!"�8#?� �!(#�&�*�� �)4�(!)%&)� W)%3�&�#�� ��%������ 8/�&/'/� *�&)3�� 3)"� ��-#�

Hayat hem de zehir gibi 56%=9� �+")8�?� 8�%3.-� .!/9� *)�&��&)�� 5)+)%)*� ��4#!"�8#�

��!�(#!"#-(#%;3

Ferhad ile Mihin Banu 4��� 4���� .(/%/%*)�� )(%�L#�&�*�!)%� &)� �+*�� 8/��%*)��

�)(�"!)�"�-(�%;���'��!(�*6-)&)�"=$�84)�!)%�56%=!=%;���9#�#��=$)%��&)?

1 Alpay 1975: XXXI/ 91-106.beyitler.2 Yoltar-�#!&#%#"��www��{`j3 Alpay 1975: XXXV/ 145-160. beyitler

253

Murâdet be-�;��"������;���;#

>�);�-;��_�.���')-#;���;# 1 4�$#!#&#%;�

7. y. 99a W)%3�&�#�� =8%)1�)�Q6(=%=!")8�2 (148x118 mm.)

Beyitlerd)� =8%)1���� W)%3�&�#� 4�*�!�("�8#� *.�/� )&�!"�-(�%;� ��%���!)� )1!)�")*� �8()4)��

=8%)1� %)&&)&�!��<)?� �8*)%!)%�4!)� ��%!�*()� *�!)4)� 8�!&#%#%;� ��<�*� W)%3�&� *�!)4�

8�1/�"�*(�&#%;� �)%!)-(�'�� 4=*8)*� *�4��#�� =$)%��&)�?� &=-"��#� *.%*/("�*� �+��� (�-!�%�

4�'&#%"�*(�&#%;� =8%)1� W)%3�&� 1�%*)�� *�!)4)� /!�-�"�4�<�'#�#� ��!�4#�<�� 3�!)4)� ��-�

1/%/%;���3()*�%���%��&�"��/!/%;�>/��&�"�3�!)��!)�W)%3�&�#���4#!(�<�*?���3�#���&�"!�%#�&��

onu 4�*�!�4#9� 56(=%)<)*!)%&�%;� �6(=� �&�"� *)�&��)� &)!�� 8=8=� 1)%)%)*?� 4�9%�*!�%#��

�%�8#��� ��4#!(#<#� �!�+� 8)%9)%� 1)� W)%3�&��� 4�*!�-#%;� ��!)&)� ��%� 8)1&�'�� .!&/'/�/?� �"��

��-#���(�-�4�'&#'#��+���*�!)4)�4�*!�-�"�&#'#�#��'!�4�%�*���!�(#%;�W)%3�&��/�/�&/4/�<��

bir ah ç)*�9� 4#*#!#%;� ��3()*�%� �&�"� )!��&)*�� 5=!=� *.*!�(�%�*� .�/� ��4#!(#%;� �� 8#%�&��

/4*/4�� &�!"#-?� *.%*/!/� ��%� %=4�� 56%)�� ��9/%?� /4��#9� &�� W)%3�&�#� .� 3�!&)� 56%=�<)�

&/%/"/� ��!�%;� )")�� 4)%&)�� ��%� (�-� �!�%�*� �&�"#� 6!&=%=%;� ��<�*� 5�$!)�"�-� �8*)%!)%�

W)%3�&�#�$��<�%!)4erek götürürler.

Resmin üzerindeki beyitlerde, �8*)%!)%��� =8%)1�)?� W)%3�&�#� *#!#+(��� 5)+�%")!)%���?�

��-#�#� 561&)8��&)�� �4#%"�!�%#�#� �8()&�*!)%���� 864!)")8�?� ��<�*� W)%3�&�#�� <��� 4�*#<#�

5=$)!!�'����56%=�<)�$/!="�L�*%��&)��1�$5)+")!)%�?�%)8"����!(#�&�*���)4itlerde ise 8�45#�

568()%&�*!)%�?� W)%3�&�#�� 6!=� 5���� ��45#�� 4�("�8#?� ��9/%�/�� �&�"#� 6!&=%")*� �+���

4�*!�-"�8#?���<�*�*�!)�3�!*#�#��W)%3�&�#��6!&='=�=�&=-=�=9� */%(/!/-��+����4�*!��"��

+#*�%"�8#���!�(#!"#-(#%;3

Resimde kalenin ele geçirilmesi için verilen müc�&)!)��)(�"!)�"�-(�%;� Resmin sol üst

*6-)8��&)?�*�4�!�%#���%&#�&���56%=!)����9/%�)!��&)*��*�4��9�%+�8#4!�?�W)%3�&�#� (/$�'��

&=-=%)�� �&�"#� 6!&=%")*()&�%;� �.!� =8(� *6-)&)� ()9)���� �%&#�&�� kale, kalenin

1 �/%�&#��*J"#���q56%)x�1)�L)!)*�q8���x�&.8(�.!8/�´�=�4�4#�4�%�(���q���%#x�8)���*.%/8/�´2 Atasoy-U�'"���`|������-233 Alpay 1975: XL/ 96-105. beyitler

254

penceresinden de Mihin Banu1 görülür. Tepenin önündeki dört �8*)%� W)%3�&�#� )!� 1)�

�4�*!�%#�&��� ��'!�"#-?� =8%)1�)� 56(=%")*()&�%; �)8"��� �!(� *#8"#?� 8.!� �!(� *6-)&)�

Hüsrev’in *�%�%5J3#�56%=!=%;�(%�L���-(�� =8%)1�����=4=*�+�&#%#�.!"�*�=$)%)?��%�!��/L�*!#�

+�&#%!�%!�� *�9!��"#-(#%;� =8%)1� +�&#%#�&�� ��'&�-� */%"/-� .(/%"�*(�&#%;� �%*�8#�&�� 1)�

4��#�&���*��3�$")(!���/!/�/%;�U�&#%#��6�=�&)�8��&�!4)4)�.(/%"/-�4�-!#��&�"�W)%3�&�#��

5)!&�'��46�)���*"�*(�?��*���8*)%�&)�.�46�=��-�%)(�)(")*()&�%;���'��!(�*6-)&)�+�&#%!�%#��

�%�8#�&��-�-*#����%��L�&)4!)��)-��8*)%���%��%!)%�4!)�.!�4#�*.�/-"�*(�&#%!�%;�

8. y.111a W)%3�&�#����-!#���&#����%�L#�&������&#%#!"�8# (107x 117 mm.)

>)4�(!)%&)� =8%)1���� 8�3()*�%� *�&#�#� */!!���%�*� W)%3�&�#� �!&�("�8#� *.�/� )&�!"�-(�%;�

W)%3�&�#�� *�%�*()%���� ��!�4��� =8%)1� .�/� 8)%�)st �#%�*#%;� ��<�*� ��%��%!)%�4!)�

mektupl�-(#*!�%#�#�&/4/�<�?�9)-!)%��)�56$<=�(�*�%;�Q6$<=?���9/%�/�4�*�!�4�%�*��irin’in

W)%3�&��� 56�&)%&�'�� ")*(/9!�%&��� ��%���� )!)� 5)+�%�%;� ��9/%� �!)� ��%!�*()� ")*(/�/�

Hü8%)1�)� 56(=%=%;� =8%)1� ")*(/�/� .*/4/�<�� �*�8�� �%�8#�&�*�� �-*#�� �=4=*!='=�=�

*#8*��#%�1)�4��)���%�3�!)�&=-=�=%;���%���!)���%�*�&#��(/(�%�*?�*�&#�#���.4�/�����%�()89�3�

5)+�%�%;� �"��!#� ��%�� *#!#'#��� 5�%)�� *�&#�#� W)%3�&�#�� �/!/�&/'/� &�'#�� ()9)8��)� +#*�%#%;�

W)%3�&� *�&#�#�� 5)!&�'���� 56%=�<)� 8)�)����� 8.%�%;� ��&#�� %")��&)� 5=1)�� �+��&)�

4�-�%*)�� =8%)1���?�.%&/8/4!��*�!)4��*/-�((#'#�#?���<�*� =8%)1��!)�>��/��/����!�-�%�*�

3)%� 5=�� �+*�� ")<!�8!)%�� */%/!&/'/�/?� 3)%*)8��� 3/$/%/�/�� *�+(#'#�#?� ��%������ &)�

=8%)1�!)�)1!)�")")*��+���<��#���*#4&#'#�#���!�(#%;�W)%3�&��/�/�&/4/�<��&)%�����%��3�

çeker ve kendini kayalardan �-�'#��(�%�*�6!&=%=%;���

�)8"���=$)%��&)*���)4�(!)%&)?��3(�4�%#��3�*�4)4��W)%3�&�����!�("�8#�8.�/</?�W)%3�&�#��

��'#%�%�*��'!�"�4����-!�"�8#?�56$4�-!�%#�#��8)!�.!/9�3�4�(!����'#�#�*.9�%"�*��8()")8�?�

�!(#�&�*�� �)4�(!)%&)� �8)� 8�*�&)�� -�%�9� �8()")8�� 1)� *)�&���� �.-!/'�� �#%�*"�8#�

��!�(#!"#-(#%;2

Q6*4=$=� �!(#�� 4�!&#$!#&#%;� W)%3�&� *�4�!�%#�� 6�=�&)� �4�*(�?� 4�-!#� *�&#�� *�%-#8#�&�&#%;�

�$�*(��9)"�)�*=+=*���%�4�9#�56%=!=%;�(%�L#�&��(�1-���1)�<)4!��!�%�56%=!=%;

1 Atasoy-U�'"��� `|���� %;��&)*�� �+#*!�"�&�� 9)�<)%)&)�� ��*��� *�&#�� ��3��� >��/� .!�%�*� �)!�%(�!"�-(�%;���<�*��)4�(!)%&)��64!)���%���!5�4)�%�8(!��"�"#-(#%;�>/�*�-����%���&)�.!���!�%;�2 Alpay 1975: XLVIII/75-86; XLIX/1-4. beyitler

255

9. y.117a ��%������Ölümü1 (110x 118 mm.)

Beyitlerde W)%3�&�#�� <)��$)8����� ��%���)� 5)(�%�!")8�� *.�/� )&�!"�-(�%;� W)%3�&�#�� 6!="=�

üzerine ��%��� 4#*#!#%;���3���>��/� �8)�*�!)&)� 4�4)<)*�*�!"�&#'#� �+��� ()9*�� (.9!�%;� �!*�

�%�8#�&�� &)&�*.&/� ��-!�4#�<�� ��%���)� 5�&�9� &/%/"/� ��!�(#%;� >/� &/%/"/� 6'%)�)�� ��%���

Ermen’deki *6-*)� 5�(")8�� *�%-#!#'#�&�� =8%)1��� *��/!� )&)<)'���� 864!)%;� =8%)1����

�8*)%!)%�� (�%�L#�&��� (�3(#%)1��&�� (�-#�#%*)�� =8%)1���� .'!/� ��%/4)� ��%����� 56%=9� �-#*�

.!/%;� >���8#�#� 6!&=%=9� ��%���!)� )1!)�")*� �8()%;� ��%��� �8)� W)%3�&�#�� �<#8#4!�� 56�!=�=��

4�%�!#� .!&/'/�/?� ()8)!!�� �+��� ��9/%�/� 56�&)%")8���� 864!)%;���9/%� W)%3�&�#�� �/!/�&/'/�

yere gider)*�<)8)&��*6-*)�5)(�%�%;���%���<)8)&���üzerine yatarak son nefesini verir.

Resmin üzerindeki beyitlerde, F)%3�&�#��(��/(/���-#�&�*����%�������'#(!�%�4�*"�8#?�yatak

�%*�&�-#� 56%&='=� W)%3�&�#�� 4��#�&�� /4*/4�� 4�("�*� q6!")*x� �8()")8�� 1)� �/� /4*/�/��

*#4�")()�*�&�%�/$/��8=%")8��&)��&/4&/'/�")"�/��4)(?��!(#�&�*���)4�(!)%&)��8)�8�*�4)�

-�%�9� 5)(�%")8�� �+��� 8)8!)�")8�?� 8)15�!�8�4!)� */<�*� */<�'�� .!"�8#�&��� &.!�4#� "/(!/�

.!"�8#?� ��%��’in ö!="=� �!)� &)� )1��� "�()"� )1��)� &6�=9?� �'#(+#!�%#�� �'#(� 4�*"�8#�

��!�(#!"#-(#%;2

�)8"����/!/�&/'/�8�4L�&�*���)4�(!)%&)���%������6!="���#��)(�"!)�"�-(�%;���%������8�%�4#�

�+��&)��*��8=(/�!/��+#*!#'#�.!���9)%&)!��")*��#���!(#�&��W)%3�&�#��(��/(/�56%=!")*()&�%;

�)(��&)�(��/((�����38)&�!")")8��)�%�'")�?���%���(��/(/��=$)%��)�*�9��"#-?�4��#�&�*��

�*�� *�&#�&��� ��%�� 8�+!�%#�#� &�')%�� &)� )!��8)8���� 4#%(�%*)�� �<#� �+��&)� (�81�%� )&�!"�-(�%;�

��&#�!�%#����-!�%#��+#*(#%;��.!�*6-)&)��8)��<#&���4#*#!"#-���%�*�&#�#�()8)!!��)&)���*��*�&#��

�/!/�"�*(�&#%;��)*���L�%*!#�".(�L!)%!)��)$)!��+���!)%!)�8=8!)�"�-(�%;

Leyla ü Mecnun

10. y. 134a �)4!���!)��)<�/��/��>/!/-"�8# (149x 117 mm.)

>)4�(!)%&)?� .*/!&�� (��#-#9� ��%��%��)� �-#*� .!��� �)4!�� �!)� ��48�#�� q�)<�/�x� ��3+)&)�

5�$!�<)� �/!/-"�!�%#� *.�/� )&�!"�-(�%;� Q=!� ��3+)8��)� 5�%)�� �)4!�?� &�*)�� �+��&)� ��!)4)��

1 Stchoukine 1966: 52-53, r. X-a2 Alpay 1975: LI/135-150; LII/1-2.beyitler

256

�=!�=!=� q��48x� 56%=%;� Q�"!#� ��48� 4�*�8#�#� 5=!� 5���� 9�%+�!�"#-?� ��!)4)%)*� �'!�%*)��

�)4!��4)(�-�%;�Q6�!=�&)�#$&#%��#�.!�����48�.�/�56%=�<)���4#!#%;1

�)<�/��1)��)4!��5=!���3+)8��&)��)(�"!)�"�-(�%;��)8"���8�'�=8(�*6-)8��&)�")%&�1)�!��

��!&�*)��(�%$#���%�4�9#�56%=!=%;��.!&��3�$")(!�!)%?�3�1/$�1)�bir su yolu bulunur.

11. y. 145b ����!)!)%�����1�-#2 (143x 118 mm.)

Beyitlerde Leyla ve �)1L)!���� *���!)!)%����� 8�1�-#� *.�/� )&�!"�-(�%;� �)<�/�� �)4!���#�

�-*#�&��� +6!!)%)� &=-=�<)?� 1�3-�� 3�41��!�%!�� �%*�&�-!#*� )(")4)� ��-!�%;� �)")&)��

�+")&)�� *)8�!�%;� Q)4�*� 8=%=8=�=�� .%(�8#�&�� ��%� +.���� 5���� &.!�-#%*)�?� 4.!/� �)1L)!����

�1!��&#'#� 4)%)� &=-)%;� �)<�/��/� 56%)�� �)1L)!� �1!��"�*(��� 1�$5)+)%;� ���#�&�*�!)%)�

8�!�3!�%#�#� �#%�*#9� *69)*!)%���� � ��'!�"�!�%#�#?� *)�&�!)%����� &)� �(!�%#��� ���")!)%����

864!)%;��)<�/��/��4��#���5�&)%)*�&)%&����6'%)��%;��)<�/�����<#4����)1L)!�.���4�%&#"�

)&)<)'���� 864!)4�9� )1��)� 56(=%=%;� �)1L)!� 86$� 1)%&�'�� 5���� 5�&�9� �)4!��4#� ����8#�&���

ister. Reddedil��<)�3)%�*���!)&)���8*)%�(.9!�4�%�*��)4!���#��*���!)8��=$)%��)�4=%=%;��*��

(�%�L�8�L���'!�4#9� �*-�"��*�&�%� 8�1�-#%;���1�-�+.*�*��!#�.!/%;�W�*�(��)1L)!����.%&/8/�

�8*)%���+#&���&�3��5=+!=&=%;

Resmin üzerindeki beyitlerde �)1L)!���� .%&/8/�/�� &�'#� 8�L� (/(/9?� 8�%3.-� &)1)!)%� 5����

*69=*� 8�+(#'#?� �<#"�8#$� �8*)%!)%��� *��� &6*")*� �+��� ��%��%!)%��)� 6L*)4!)� 4)(�-")!)%�?�

�8*)%!)%��� ��3�%&�� 4�'��� 4�'"/%� 5���� &=-"��#�� =$)%��)� .*� 4�'&#%"�!�%#?� *#!#+!��

��8��!�%#�3)!�*�)((�*!)%�?��!(#�&�*���)4�(!)%&)���8#!�*��()"�$!�*��+���8�ç kesilirse askerlerin

&)�3�!*#�4.*�)(")*��+���*#!#+�+)*�9���-�*)8(�'�?�.*!�%#��*/-�5����/+/9�&=-"��#��<��#�#�

()���&)�� �!&#'#?� 8�1�-� �%�+!�%#�#�� 3)%� (�%�L�� 6!&=%")*� �+��� *#1#!<#"� 8�+"�!�%#�

��!�(#!"#-(#%;�3

��1�-#�� )�� <��� �!#<#� 8�3�)8�� �)(�"!)�"�-(�%;� ��1�-� 8�3�)8��&)� 8�'&��� 8.!�� &.'%/� ��%�

hareket görülür. �.1�!�4���(�%�L��)1L)!����.%&/8/&/%;���1�-�")4&��#�&�*���(!#��8*)%!)%�

��%��%!)%��)� .*� �(#9� *#!#+!�� 8�!&#%"�*(�&#%;� �(!�%#� 1)� *)�&�8�� $#%3!#� �8*)%!)%&)�� ��%��

1 Çelik 1996: XII/882-893.beyitler2 U�'"��-���#�&#�`|�{��`��?�%;�`�j3 Çelik 1996: XXII/1839-1853

257

Nevfel’e çetr (/("�*(�&#%;��)9)����5)%�8��&)*���)-��8*)%&)���*�8���.%�$���+�!"�*(�?���%��

��4%�*� (�-#"�*(�?� &�')%�� *#!#<#4!�� 8�1�-"�*(�?� ��%�� &)� .!�4#� �$!)")*()&�%;� �.4/� � 4)-�!�

$)"��)�4)%�4)%���(*��6�)*!)%��4)%!)-(�%�!"�-(�%;

12. y. 153b >���8#�#���)<�/��/���4�%)(�1 (116x 117 mm.)

Beyitlerde Mecnun’/������8#4!��*.�/-"�8#���!�(#!"#-(#%;�����!)!)%���8�1�-#�8.�%�8#�&�?��

�)4!���#�� $�%�%� 56%")")8�� �+��� �)<�/�� 4�!1�%#�<�?� �)1L)!� �8*)%!)%���� 5)%�� +)*)%;�

�)�&�8�� &)� ()*%�%� +6!!)%)� &6�)%;� >���8#� �)<�/��/� �%�4#9� �/!/%� 1)� */<�*!�-#%!�%;� Ona

6'=(!)r verir. Mecnun &��&)%&������!�(�%�*�&)1�8#��/!/�"�&#'#�#�864!)%;���y8�&)'�!��%(#*�

�)<�/�� .!&/'/�/?� 1�3-�!)%��� 4��#�&�� *�!&#'#�#?� *)�&�8����� �&�"� )&�!)")4)<)'����

söyler. Resmin üzerindeki beyitlerde Mecnun’un sözlerini söyledikten sonra deveye

&.'%/� 4=%=&='=?� &)1)���� =$)%��&)�� �9�� +6$=9� *)�&�� �.4�/��� ��'!�&#'#?� �9��� /</�/�

����8#���1)%�9� �8)���� )!��&)� �.4�/���'!#� �(�"K�&�4)%)*� )!!)%�� =$)%��)� +6*(='=?� %)8"���

�!(#�&�*�� &�$)!)%&)� �8)?� ����8#�#�� .�/�� �.4�/�&��� �9�� +6$&='=� 1)� .%�&��� �4%#!&#'#,

��-!#*(�*���)4�(!)%&)��8)��)<�/��/���)4!���#��+.���#���%�8(!�"�8# ��!�(#!"#-(#%;2

�)8�"&)��)<�/��/�?�����8#�#�� )!��)� �9�� 1)%&�'������)(�"!)�"�-(�%;� �.!�*6-)&)��4�*(��

&/%��� �)<�/��/�� ����8#?� 8�*�!!#� 1)� 8�%#*!#&#%;� ��-*#�� ��%� �L�&)4!)� �)<�/��/�� 1)%&�'��

�9��� /</�&��� (/("�*(�&#%;� ��%-#8#�&�� köpek gibi çömelen Mecnun, bir eliyle

�.'�$#�&�*�� �9�� (/("�*(�&#%;� �)(��&)� &)� �)!�%(�!&�'�� 5���� &)1)� ��%�$� �!)%�&)� .(/%/%�

vaziyettedir.

Seb’a-i Seyyare

3. y. 182a >)3%�"�Q/%�/����!�%�"��!)��1!��"�8# (102x 117 mm.)

Resmin üzerindeki beyitlerde Bahram, se1&�'����� �8()&�'�� -)*�!&)� 5)4�'�� 1/%"�8#���

%�'")�� �/3�/�� q��!�%�"x� )!���� 69")4��<)� %/3� 3�!����� &)'�-")8�� ��!�(#!#%;� �)8"���

�!(#�&�� �8)� *�-!�%#�#� +�(�%�*� sinirlen")8�?� �/�/�� =$)%��)� ��!�%�"�#�?� ��3��� �)&)��

8���%!)�&�'���?�864!)&�*!)%�����&.'%/�.!&/'/�/�864!)4�9�>�3%�"�#�&�3��L�$!��*#$&#%"�8#�

ve 8)15�!�8���� 6!&=%")4�� &=-=�")8�� ��!�(#!#%;� Ancak 4��#�&�*�!)%� .�/� bundan

1 U�'"��-���#�&#�`|�{��`��?�%;�`�|2 Çelik 1996: XXVI/2501-�j`���¯¯�¯?��-!#*

258

vazgeçire%)*�*�&#�#�+6!)��(arlar. ��3��/�)"%��1)%&�'��$�"���*)�dini bilmeyecek kadar

8�%3.-(/%;�Resimde Behram (ata benzeyen) <)4!��#�gövdesinden okla yaralarken tasvir

)&�!"�-(�%; �%*�&�� ��!�%�"� !�%� +�!"�*(�&#%; ��4�!�%#�� �%&#�&��� >�3%�"�#�� &6%(� �&�"#�

.!�4#��$!)%;���4�!#*!�%&��*�%-#!#*!#��*��*�&#�#��9%.L�!&)��4=$=�5�$!)�"�-(�%;�

14. y. 192b Sahtekar Mühendis Zeyd’in Hikayesi (110x 117 mm.)

Beyi(!)%&)�>�3%�"�Q/%�/����$�%�5=�=��/"�5=$)!���!)�8�%#�*6-*()�*�!&#'#�5)<)���!�(#!���

"�8�!� 3�*�4)� )&�!"�-(�%;� �)4&� �&!#� 8�3()*�%� */4/"</�/�� -�3�� 4�9"#-� .!&/'/� �!(#��

(�3(#�� (�81�%�� %)8"���=$)%��&)*��")(��&)�4)%��!#%;��)*�$�8=(/�!/?�8)*�$���8�"�*!#�(�3(#��

kanat �+"#-� &6%(� (�1/8� �!)� 8=8!)�&�'�?� �/� */-!�%#�� -�3#�� ��-#� =$)%��&)� &)1!)(� */-/�

.!&/'/?� *���(!�%#�� .�/� *.%/&/'/?� -�3#�� &�� �/� &/%/"&��� 8)1��+� &/4�<�'#� ��!�(#!#%;�

�)8�"&)�-�3�(�3(#�&��.(/%/%*)���)(�"!)�"�-(�%; ��3(#��+.*5)����+�"��1)��!(#���8�"�'#?�

dört tavus */-/�&����*�8�����*���(!�%#�#��+(#'#?�&6%(�*/-/��(�3(#��&6%(�*6-)8��)�*.�&/'/��

56%=!=%;���3#�� 8�'� (�%�L#�&�� */-!�%&��� 8.%/"!/� ")"/%� 56%=!=%;��.!� (�%�L(�� �8)� =+�*�-��

�/!/�/%;� >/�!�%&��� ��%�� �)4&?� &�')%!)%�� &)� .�/�� %�*�9!)%�� .!"�!#&#%;� ��9�'��!�%#��

Zeyd’in y�!��#�#� .%(�4�� +#*�%&#*!�%#� 8�3�)� �)(�"!)�"�-(�%; ��9#�#�� q4�� &�� 4�9#�#�x�

üzerinde

���;#.��;#�#�.��;#�1 4�$#!#&#%.

15. y. 209b Korsan Cabir ile Süheyl’in Hikayesi2 (111x118mm.)

>)4�(!)%&)� >�3%�"� Q/%�/�� U�%-�"��� 5=�=� "�1�!)%� 5�4"�-� &�!�)%� �!)� "�1�� *6-kte

*�!&#'#�5)<)���!�(#!���"�8�!�3�*�4)�)&�!"�-(�%;��)8"���=$)%��&)��)")��1�!�8���/"���#��

.'!/� �=3)4!���?� *.%8��� N���%��� 4�*�!�4#9� )!!)%��&)�� ��'!�4#9� */4/4�� �("�8#?� �=(=��

3�$��)!)%����)!��)�5)+�%")8�?�N���%�����&�"!�%#�#���=3)4!����(�%�L#���5)+")8�?��=3)4l’in

�+*�� ")<!�8�� */%"�8#� ��!�(#!#%;� �)8�"&)� �=3)4!� N���%���� �&�8#�&�*�� *6-*=�� 6�=�&)�

&/%/%;��&��")(��&)���!�(#!&#'#�5�����)(�"!)�"�-(�%;��=3)4!����6�=�&)�4)%)�&�$�+6*"=-�

1�$�4)(()?� )!!)%�� �%*�8#�&��� ��'!#� *.%8��� N���%� =$5=�� ��%� -)*�!&)� 4)%)� ��*�%;� �6-*=��

6�=�&)��=3)4!������-��!#8#���3%�1)�.�/���%*�8#�&��&��&6%(�<�%�4)�.!�4#��$!)%;�

1 Mutluluk ve devlet (ikbal) olsun!2 Yoltar-�#!&#%#"��www��%;�{

259

16. y. 270a �8*)�&)%�����)-"�%�&)�� ��&�8(�����Q�(")8� (103x118mm.)

>)4�(!)%&)� ��&�8(����� 5)!)�� �8*)�&)%���� ��&�8(���#� ��!�(��� 1)� 61)�� 86$!)%�� 4)%� �!#%;�

�$/�� /$/�� ��(� -�3#�#�� 56�&)%&�'�� <�%�4)���� 5=$)!!�'���� 1)� )&�8#�#� ��!�((#*(��� 8.�%�?�

.%"��#��8.!/�&��#%"�*�.!&/'/�/?�5=�)4&)*��")4&��&�� ��(�-)3%������/!/�&/'/?�&.'/�

8#�#%#�&�� ��%� 8�$!#*?� �/� 8�$!#'#�� 8/4/�/�� -)%�)(� 5���� (�(!#� .!&/'/?� ��(#&�� &�'#�� 8#�#%�

.!&/'/�1)��/%�&����3�%#��&6%(�&6�)"�4�-��&#'#?�4�$�1)�*#-#���/%�&��L)8!)')�!)%�.!&/'/?�

ne%)4)�)!�/$�(#!8���)hir gibi bal �*(#'#�#� ��!�(#%;1

Resimde �8*)�&)%�����1�8�3�)8���)(�"!)�"�-(�%;��)9)����5)%�8��&)��(!#�L�5=%!)%�)!!)%��&)�

-�3��� (/("�*(�&#%;� ��%�!#� 3�41��!�%� 1)� .�!�%#� �1!�4��� �1<#!�%� *."9.$�84.�/��

merkezindedir.

1 Tören 2001: XLIII/3835-3856. beyitler

260

Kat. No: 11

Divan-������� (Gara%��$%����gâr)

TSMK. R. 802

9061, `j�w�<�1�%#?� .%�8��-Buhara?

245x `j��"";��.4/(!�%#�&�����&�?�*%)"�%)�5��&)���w�4�9%�*(#%;��)(���"�1��1)�+�L(��!(#��

4�!&#$� +�$5�4!)� +)*�!"�-� `{w¡|�� "";� �.4/(/�&�� <)(1)!� �+��&)?� *�"�� $�"��� ()*� *�"��

$�"��� �*�� 8=(/�� 3�!��&)� `j� 8�(#%� (�!�*!)� 4�$#!"#-(#%;� ��$"��#�� 4��� *�'#&#�&�� �Sahibe

Azamet Giray Sultan bin Devlet Giray HanK�4�$#!#&#%;2 1a. yaprakta s�4L��#��.%(�8#�&�*��

-)"8)�����+�nde ortada daha büyük olmak üzere sekiz daire içinde gazeliyat, müstezad,

"/3�"")8?� "=8)&&)8?� 8�*���")?� ()%<��(?� "/*�((��(?� %/���4�(?� -)"8)���� =8(=�&)*��

()$3�9!�� *#8#"&�� &���<)?� �!(#�&�*��&)� �8)� L)%&�44�(� 4�$#!#&#%;� Ortadaki büyük dairenin

içinde ise li addi kuyuhu mukaddeat-�� �"�����.� 4�$#!#&#%;��4�#� 8�4L�&�� �;���3"/&�/��

(1730-1754) mührü bulunur.

��4L��#��=8(�8�'�*#8"#�&��La ilahe illallah Muhammedün Resul’ullah, sadikü’l va�#ü-l

emin3 4�$#!#&#%;� ��&�!4.�/�� 8�!�)'����� 3)")�� �!(#�&�� Divan-�� ���� bi hat.�� .�����

musavver ��.��� 154 4�$#!#&#%; 1b. 1)� ��;� 4�9%�*!�%#� ()$3�9!�&�%;� Madalyonun hemen

4��#�&�� 4��) siyah mürekkeple Elhamdülillahi ale’t-.���� �.�1���"���)� ���� �$����

t������)�#��$%�������$%���&����'ay-��#��$��%�#.-�%&-&���5 4�$#!#&#%;�

1b. y�9%�'#�� 4/*�%#8#�&�� �Divan-�� \���� ���� ���K?� �-�'#8#�&�� �ve aleyhe el rahmet

�'�1����K�4�$#!#&#%;�Q�$)!���-!#*!�%#�+)%+)1)!�&�%;

���¡`{j�"";��.4/(!�%#�&�*��<�!t *�31)%)�5��&)%�&�%;��$)%��&)�56"")�()*��*!)�4�9#!"#-�

-)"8)�1)�*6-)�)�(!)%��/!/�/%;���*!)9!�&�%;��6-)�)�(!)%��?�-)"8)�1)�8�!�)*!)%��� �+��&)�

%/"�� 4�9%�*� 1)� 3�(�4�� +�+)*!)%�� *#1%#"� 4�9"#-(#%;� >/�!�%#�� *)��%!�%#�&��� �8)� �!(#��

4�!&#$!#�(#'!�%�+#*"#-(#%;�U)%+)1)4��$)�<�%)*�&�$�8��+)1%)!)%;�N�!&���8)%(��#��)$)")8�$&�%;�

1 �1��()%�&)L()%��&)���/�*�(��#��"=)!!�L��&)%1�-� �8������� =8)4����)1����/�)8)%����|w{� (�%�3��&)���%��!����%�)�3)&�4)�)("�-(�%K�<="!)8��4�$#!#&#%;�2 Levend 1958: 156-157; Karata4�`|{`��`w��q>/�4�4#�&���;��w�?��;��w��.!�%�*�4�$#!"#-(#%;x3 �!!�3�(�����-*�����%#�4.*(/%�1)�86$=�&)�&/%��?�&.'%/�86$!=��/3�"")&�.�/��)!+�8�&�%;�4 �)1J4I���1��#�(�!�*�3�(!��%)8�"!�?�.!�%�*�`j�8�(#%�3�!��&)�4�$#!"#-(#%;�5 ��%&#"#�&���&.!�4#��!!�3���3�"&.!8/�;�>/�L�*�%���%=88��&)(��'�8#�>)-�%��'��4#�q�)�&)��$�x�*/8/%!�%#�&���&.!�4#���'#-!�;

261

��&)<)� �*�� 8#%�� �!(#�� 4�!&#$� +)*�!"�-(�%;� N�!( 8.�%�&��?� *.%/4/</� �"�+!#� 4)-�!� �)$!)�

*�9!��"#-(#%;���$"�&��`��1)�`��;�4�9%�*!�%&��Hutbe-i Devavin, 13b-199a.yapraklarda

gazel, 199b.yaprakta müstezad, 200a-202a. yapraklarda muhammes, 202a-203b.

yapraklarda müseddes, 203b-207a. yapraklarda terci’i-bend, 207a. yaprakta rubai,207b-

212a. yapraklarda mesnevi, 212b-�`��;�4�9%�*!�%&��*#(��?��`��-231a. yapraklarda rubai,

231b-233a. yapraklarda lugaz, 233b-236b. yapraklarda muamma, 237a-237b.

yapraklarda tuyug, 238a-240b. yapraklarda müfred bulunur.

�=8()�8�3��&#�1)��8(��8�3�(�%�3��4.*(/%;���$"�&��{�(�81�%��/!/�/%;�

YAYIN: Karatay 1961: 104

������

1-2. 12b-13����3(�1)��-%)(�")<!�8�1 (143x 81 mm.)

��"�8�4L��%)8"���*)��%!�%#�()$3�9!�&�%;���3(#��=$)%��&)*��")(��&)?�kerem nümayi firuz

hayi ki 4�$#!#&#%;� =*="&�%��!)�*.�/'/�4���4����.(/%/%*)��=+�3�$")(!��&)�.�!�%��3�$")(�

)&)%;� ��!)%��&)� ��%� 3�1/$?� 3�1/$/�� 4��#�&�� 4�-!#� 1)� 8�*�!!#� ��%�� .(/%/%;� ��')%� �*��

3�$")(!�&)����%���+*��*�8)8�?�&�')%��4�4)<)*�(�-#%*)���)(�"!)�"�-(�%;�

��%-#� 8�4L�&�� �+#*� 3�1�&�� ��%� )'!)�<)� 8�3�)8�� (�81�%� )&�!"�-(�%;� Tam sayfa resmin

*)��%!�%#� ()$3�9!�&�%;� �)8�"&)� (�3(#�� =$)%��&)*�� ")(��&)?� ilahi ber hub-i ruy, ez tac u

taht2 4�$#!#&#%; G6*4=$=� "�1�?� ()9)� �!(#�� 4�!&#$!#&#%;� �)9)���� 6�=�&)� �!(#5)�?� �!(#��

4�!&#$!#?� �!(#� (/%/�</�*/"�-!#?� �4�*!#�1)� �*�� ��8�"�*!#� (�3((��3=*="&�%�.(/%/%;�>�'&�-�

*/%"/-?� 4��#�&�*� 4�-!#� *�-�4!)� *.�/-"�*(�&#%;� =*="&�%#�� ��-#�&�� �!(#�� 4�!&#$!#�

dilimli taç görülür. ��3(#��4��#�&����3�%�&�!!#�ince ��%��'�+?��%*�8#�&����%�-)4�(�-#%�5����

gösterilen hizmetli bulun/%;��.4/�4)-�!�$)"���=$)%��&)?�5="=-!)��.4�!#�nehir görülür.

��'&��(�3(#��6�=�&)?���-#�&��(�+��/!/����5)�+�ile s.!�*6-)&)?��)3%���*�%-#�*#4#8#�&����%��

�4�*(��.!"�*�=$)%)�&6%(�"=$�84)��(�81�%�)&�!"�-(�%;�

1 8)%��� ��-#�&�� /(�)-�� �)1�1��� �&!#� 6�86$� �6!="=� �/!/�/%;� Q�$)!!)%?� `��-`��;� 4�9%�*(�*�� *)��%!�%#�()$3�9!��%)8�"!)%&)��8.�%����-!�%;�2 4����%#"?�.�8)15�!�����5=$)!�yüzü sebebiyle, tacdan ve tahttan vazgeçtim.

262

3. y. 27a �-%)(�")<!�8� (162x 93 mm.)

Q�$)!&)� -��%?� 5�"#�&��� *�&)3!)%<)� *��!#� 56$4�-#� �+(�'���� q-�%�9x?� ��<�*� 8)15�!�8��

4��#�&�� .!"�&��� %�3�(� 1)� 3/$/%� �/!�"�4�<�'#�#� 864!)%;1 �)8�"?� -��%��� �Fakat tersine

*�&)3��+����<)!)�)(")$&�;�>�%�*�&)3��+�&)8)"�.��)��"��+�����%�$)3�%�&)'�!&�%;K��)4�(!)%��

�!(#���4�9#!"#-(#%;��)8�"���%��-%)(�")<!�8�����)(�"!)%;��+#*�"�1��56*4=$=?��!(#��4�!&#$!#�

()9)?� .%(�&�� +)%+)1)� &#-#��� (�-"#-� 8)%1�� �'�<#?� 4��#�&��<#!#$?� ��3�%�&�!!#� �'�+� 56%=!=%;�

=*="&�%� �!)� *.�/*!�%#� ��3+)&)� .(/%"/-tur. Hizmetli 3=*="&�%�� ")41)� (���'#�

/$�("�*(�&#%;�D)%)����*�%-#�*#4#8#��8)��+#*�4)-�!�=$)%��%)�*!��+�+)*!)%!)��)$)!�&�%;�Burada

8�'&�� 5)�+� 8.!&�� �8)� &�')%� %)8�"!)%&)� &)� 56%&='="=$� 8�*�!!#� L�5=%� *�%-#!#*!#�

*.�/-"�*(�&#%!�%;��%(�!�%#�&��")41)�(���'#�56%=!=%;

4. y. 104b �-%)(�")<!�8��(133x 80 mm.)

Beyitlerde Nevâyî *)�&�8��)�8)8!)��9?���-*��-�3�1)�=!*)4)�3)1)8�)(")")8��5)%)*(�'���?�

+=�*=���3-#�Q�$��q =8)4���>�4*�%�x�5������%�-�3��!)� erat gibi ��%�=!*)��/!�"�4�<�'#�#�

söyler. 2 �)8�"&)�-�3?� (�3(#�&����-#�&�� (�<#� �!)�.(/%/%;��%*�8#�&�� �*��3�$")(!��56%=!=%;�

Der)����*�%-#� *#4#8#�&����%�� 5)�+�&�')%�� 4�-!#� �*�� L�5=%�.��� ��%� -)4!)%� ��!�(#%;��)"��&)�

bitki öbekleri bulunur.

5. y. 146a ��3#��Gezintisi (131x 80 mm.)

Beyitlerde -��%� &.8(�� 8)8!)�)%)*� �*!#��� L�$!�� 5=1)�")")8���?� +=�*=� *�&)%��� qkaza

kalemix�.�����-#*!#'#K�4�$&#'#�#?�8)1&�'�����(�(!#�&/&�'#�#�(/("�*��+���9�%"�'#�#��-)*)%�

-�3#�.!&/'/�/?�(#%��'#�#��&��.�/��&/&�'#�#�)"")*()���4%#!�<�'#�#�864!)%;�3 Resimde at

=$)%��&)*�� 3=*="&�%� 1)� .��� )-!�*� )&)�!)%� �)(�"!)�"�-(�%;� =*="&�%#�� 6�=�&)� .�/��

)!��8)!)%���� (�-#4��� 3�$")(!�� 56%=!=%;� ��1�� *�4�!#*!�%#�� 6�=�&)*�� �*�� *�-�� ��%��%�4!)�

*.�/-/%;� ��!)%��&)�� �)3�%� �*�%;� ��*8#� �+��&)� /$/�� &�!!#?� 4�9%�*!#� +�+)*!)%� �/!/�/%;�

�)8�"&)�4)%�4)%��.4���.$/!"�!�%#�1)�8�(#%!�%&��"=%)**)9��*"�8#�56%=!=%;�

1 Kut 2003: 48/1-4. beyitler.2 Bu beyitler Fevayidü’l-���)%�&)�4)%��!#%;�3 Bu beyitler Fevayidü’l-���)%�&)�4)%��!#%;�

263

6. y. 177a �-%)(�")<!�8� (122x 81 mm.)

Beyitlerde -��%�8�*�4)�8)8!)��9?� �+(�'��&)�*)�&��&)��5)+")8���+�����%�*�&)3�-�%�9��8()%;�

>/� �-#*!#*� &/%/"/�/� *�&)%��)� 4�$#!"#-� ��%� ��-��� .!�%�*� 56%&='=�=� 864!)%; 1 Resim,

Nevâyî����� 8�*�&)����%� *�&)3� -�%�9� �8()4�9���*�� *�!"�4�<�'#�#� ��!�((#'#� �)4�(��� �!(#���

4�9#!"#-(#%;� �+#*� 3�1�&�� �-%)(� ")<!�8����� <��!��&#%#!&#'#� %)8�"&)?� 3�!#�#�� =$)%��&)�

*�%-#!#*!#� 8.3�)(� )&)�� �*�� L�5=%�.(/%"�*(�&#%;��$)%!)%��&)� 56!5)!�*��/!/�/%;� �.!� (�%�L(��

.�!�%��")41)�8/����3�$")(!��56%=!=%;���!)%��&)�5="=-�%)�*!)��.4��"#-�&)%)�bulunur.

�)%)����*�%-#�(�%�L#�&��6�!)%��&)*���+*��8=%�3�8��&)��*�8)8��)��+*��&.!&/%�����)�L�5=%��!)�

.�/��$!)4)��&�')%�*.�/*�56%=!=%;�

1 Bu beyitler Fevayidü’l-���)%�&)�4)%��!#%;�

264

EK. 1. R������������������������$����

A. Hamsede Resimlenen Hikayeler

=8)4���>�4*�%���!)��'!/��!&=%=!)����-!#���&#� (Hayretü’l-ebrar: XXVII / 1-41)

=8)4���>�4*�%�?�5)$��(�4)�+#*(#'#�5=�!)%&)����%��&)�4�-!#���%�*�&#�!��*�%-#!�-#%;�*�&#��

-�3#�� )()'��&)�� (/(�%�*� .�&��� &�1�<#� .!&/'/�/?� )')%� �&�!)(� 1�%8�� "�3*)")&)� -)%��(�

3=*="!)%��)�56%)�4�%5#!��#9�<)1��#�#�1)%")8�����8()%;�>/�/��=$)%��)�-�3��!)�4�-!#�*�&#��

*�&#4��5�&)%;���-!#�*�&#��*�&#4�?�-�3#��.�/��.'!/�/�6!&=%&='=�=�-�*�4)(�)&)%;���&#��*��

(��#* �8()4)%)*?� 3=*"=�=� �/� -)*�!&)� 1)%)<)'���� �)!�%(�%;� ��-!#� *�&#�� -�3#�� �&�!)(�� 1)�

��8�L#�#��4)()%!��.!�<�'#�#�864!)4��<)�*�&#�&�4)(�4��&��*#8�8�*�%�%#�1)%�%;�>/�/��=$)%��)�

-�3?� -)%��(� 3=*="!)%��)� <��#�#�� L)&�� .!&/'/�/� &�4)%)* */-�'#�#� �.4�/��� &.!�%� 1)�

*#!#<#�#� 4�-!#� *�&#�#�� )!��)� 1)%�%;� �4�#� $�"��&�� *�&#�#�� 6�=�)� 5="=-� �*+)!)%��

�.-�!(�%�*?� *#8�8� �8(�4.%8�� ��-#�#�� )!��&)?� )')%� &�4)(� �8(�4.%8�� 5="=-!)%��� &)� 6�=�&)�

.!&/'/�/� ��<�*� .'!/�/� 6!&=%")*� �+��� 1)%&�'�� )"�%&)� 3�*!#� .!&/'/�/� �+#*!�4#9� ��8#!�

isterse öyle y�9"�8#�#�864!)%;���-!#�*�&#��-�3#���&�!)(��*�%-#8#�&���4�'#���*�9��#9�6$=%�

&�!)%;���3�&��4�-!#�*�&#���1)%&�'��9�%���!)�.�/�4.*8/!!/*(���*/%(�%#%;

Bahram Gur ile Yoksul Çiftçinin Hikayesi (Hayretü’l-ebrar: LIX / 1- 42)

>�3%�"�Q/%��1!��"�*��"�<#4!��3�$#%!#*!�%#�#�4�9#9�3�%)*)()�5)+)%;��.!/�/��=$)%��&)�

bulunan fakir bir kulübe dikkatini çeker ve oraya misafir olur. Evin sahibi olan çiftçi,

*/%/�)*")*�1)� 8/� �*%�"� )&)%;���3��/� 4.*8/!!/'/�/���)&)����� 8.%/�<�� +�L(+�?� )8*�&)��

&/%/"/�/���4��.!&/'/�/?���<�*��+*��1)�)'!)�<)4!)�56�=!�)'!)�&�%)��-�3#���&�"!�%#�#��

")"!)*)(��� 3)%� 4)%���� (�!��� )((�'���?� -�3#�� �8)� �/� &/%/"&���3��)%�� .!"�&#'#�#� ��!�(#%;�

1!)%��� 1�%��)4)� &6�&='=�&)�� -�*�4)(� )&)%;� U�L(+�� )1����� ��3+)8��&)� ��*#!#� ��%� ��'�

.!&/'/�/, buradan geçen su ile tarlal�%#�#� 8/!�&#'#�#?� ��<�*� 8/� *�!"�4#�<�� �)� 5=!?� �)�

4�9%�*?� �)� &)� +�!#-�<�*� �&�"� �/!�"�&#'#�&��� 4�*#�#%;� >�3%�"� Q/%� �/�/� &/4/�<��

.!�4!�%#��L�%*#���1�%#%�1)�+�L(+�4)�8/4/��5)!)<)'���?�8/�4.!!�%#�#�3�$#%!�"�8#�#�864!)%;�1�

8�3���� +�L(+�� �/�/�� =$)%��)� -�3#�� �&�!)()� ��4)(� )&)%)*� )'!)�<)� 1)� $/!"=� �#%�*(#'#�#�

265

864!)4)%)*����%#�4��-=*%)&)%;���3�&���/�&���8.�%��4/%&/�/��&�!)(!)�46�)()%)*�3�!*#�#�

memnun eder.

W)%3�&�#��Q=!��%�#����%�4#��&��'!)�")8��q(�)�#�$������: XVII / 1-130)

Sürekli sebepsiz yere bir melankoli içinde bulunan W)%3�&�#��"/(8/$!/'/�/� 5�&)%")*�

�8()4)������8#?� 3�1�8#�1)� 8/4/� 5=$)!�.!��� &6%(� �4%#� 4)%&)�&6%(� 8�%�4� 4�9(#%"�4��*�%�%�

verir. Veziri Mülk-�%��4#��/��-� �+���56%)1!)�&�%�%;�)$�%�8�%�4!�%#��4�9#"#�&��+�!#-"�*�

üzere, bol para vaadiyle ustalar v)��-+�!)%��/!/%;���-��(!�%&��U���&)��5)!)��"�"�%����?�

%)88�"� ����� 1)� (�-+#� ��%)�� +�!#-#%; ��%�4!�%#�� 4�9#"#�&�� +�!#-��� /8(�!�%&�� özellikle

(�-+#���%)��&)���-�����<)!�*!)%����6'%)�)��W)%3�&�&��+�!#-�%�*�8�%�4!�%#���(�%")4)�4�%&#"�

)&)%;� �+!)%�� ��*#-!�%!�� 8=8!=� &6%(� 8�%�4� &6%(� 4#!&�� ��()%;� >�3+)!)%?� 3�1/$!�%� 1)� 8/�

kemerleriyle cennete benzetilir. �lk gidilen sarayda Ferhad, Gülnar ile üç ay zevk ve

sefa sürer. Ancak yine de mutlu olamaz.

W)%3�&�#�� #$#%�#���4�%)(��q(�)�#�$������: XXIV / 1-104)

W)%3�&� ��%���)� /!�-"�*� �+��� 3)%� 4.!/� &)�)r. Bu zorlu yolculuklardan ikincisinde

Süleyman�#� 4=$='=�=� �!�%�*?� ����8#4!�� ��%!�*()� �)*!)4)�� .%&/8/�/�� 4��#��� 5)!�%;�

%()8��5=��4=$=*()*��&/�4#�.*/4�%�*��(#4!���!)%!)%*)�?�8/�*)��%#�&��.!���4)-�!!�*���%�4)%)�

1�%#%;��(#�#���'!�4#9�8/4�� 5�%)%;��#*��&#*(���8.�%�� �*�� %)*�(���"�$�*#!#9����%#�4��&/��

)&)%;�>�-#�#�*�!&#%#�<��4)-�!!)%�5�4"�-?��/%�4=$!=�4�-!#���%��&�"#�*�%-#8#�&��56%=%;���-!#�

a&�"� .��� 5=!)%4=$� 568()%)%)*� #$#%� .!&/'/�/?� �8*)�&)%� �!)� ��%!�*()� ��-#� �4�(�

(ölümsüzlük suy/x� �+���4.!!�%��&=-(=*!)%���?�*)�&�8����� 8/4/��+(�'���?� L�*�(� �8*)�&)%����

4.*8/�� *�!&#'#�#� ��!�(#%; ��3�� 8.�%�� W)%3�&�#� 4.!&�� ��-#��� 5)!)<)*� .!�4!�%� �!)� �!5�!��

uyararak, (#!8#"!#�*�!)����*�9#!�%#�#��+"�8#��+���4�9"�8#�5)%)*)�!)%��864!)%;

��%������W)%3�&�#���4�%)(��q�(�)�#�$������: XXXI /1- 154)

��%����� �/!"�*�/"/&/4!��%")��)�5)!)��W)%3�&?� �-+�!)%���&�'#���3���>��/��&!#� *�&#��

3=*="&�%#�� 4)')��� ��%���)?� &�'#�� &.'/8/�&�� �/!/���� *�4��*(��?� ��(#8#�&�� �/!/����

266

*6-*=�)�8/�5)(�%")*��+���*�$&#*!�%#�#�6'%)���<)?�.�!�%���<#%�1)�4�%&#"�)&)%;��8(�!#*!��

1)� 3#$!#� +�!#-�%�*� �-�� ��(�%�%;� �*�� 4=$� /8(��#�� =+� 4#!&�� 4�9�"�&#'#�#� ��%� 5=�&)� 4�9���

W)%3�&�#� 56%)�!)%� �u durumu Mihin Banu’ya bildirirler. Mihin Banu önce bu habere

����"�$?� ��<�*� ��!�(��!�%#�� 8�4#8#� +.'�!#�<�� ��%����� +�'#%#%;� ��%��� ")%�*� �+��&)� �(#�

Q=!5��������)%)*�4��#�&��&6%(4=$�<�%�4)8��1)�Mihin Banu ile W)%3�&�#�56%")*��+���su

4.!/�/��4�9#!&#'#�4)%)�5)!�%;���%����(#�#� (�-�4.�("�*(��.!���W)%3�&���&.'%/�8=%)%;���/�

56%=%� 56%")$� �-#*� .!/%;� �)-)**=%� )&�9� ��%� (���*� &)')%!�� (�-#� ��-#�&��� �-�'#� &6*)%;

W)%3�&��8)���%������8)8��&)��8�%3.-�.!/9 �3�+)*��<)?�%=$5�%#�&�����%������4=$=�&)*��6%(=�

�+#!#%;�W)%3�&���%������ 4=$=�=�56%=�<)��4��&��56%&='=�5=$)!�.!&/'/�/���!�%�1)��()-!��

��%��3�+)*�9�4#*#!#%;���9/%�W)%3�&�#��4��#���*.-�% ve hikayesini ��%�� ile Mihin Banu’ya

��!�(#%;

W)%3�&�#����%������(#4!��>�%!�*()���-#"�8#�q(�)�#�$������: XXXIV: 75- 97)

W)%3�&�*)�&���� �-��)�1)%�9� 8/�4.!/�/�(�"�"!�%�1)�8/4/��+"�4��5�&)%;���3���>��/�1)�

"��4)(��.%�&��.!"�8#���%�'")����%���4.*(/%;�>/�4=$&)��W)%3�&��-����4�1�-!�(#%;���%���)�

W)%3�&�#�� 8/4/� �+"�4�� 5�((�'�� 3��)%�� 5)!��<)� 8�4�3� %)�*!�� �(#� �)�&�$�)� �(!�4��� ��%��?�

3�1/$/���/!/�&/'/�4)%)�5)!�%;� �!*�1)�8�%�4&�*�!)%�8/�3�1/$��5)!")&)��4)(�-)��!")*�

�+��� *�%5�-�� 4�%�(#%!�%;� >/� *�%5�-�� 8.�/</� ��%��’in �(#�#�� �4�'#� *�4#�<�, Ferhad onu

�(#4!����%!�*()�8#%(!�4#9�*6-*)�5)(�%�%;

W)%3�&��!)���%���'!)�<)��)<!�8��&)�q�(�)�#�$������: XXXV /1-164)

W)%3�&�#�� +�!#-"�8#� 8.�/</?� *6-*)� 8/� 5)!ir. A�<�*� ��%��� "/(8/$&/%;� Gençlerin

�%�8#�&�*���-*#�L�%*�)&)����3�� >��/?��/��-)�+�%)��%�8��&���/!�"�$;���%������4�(�*!�%��

&=-(='=�=� 56%=�<)� .��?� W)%3�&�#�� �/� �-� �+��� +.*� )$�4)(� +)*(�'���?� 3�$��)!)%� ��'#-!�8��

4)%��.!&/'/�/?�56�!=�=��!"�*��+���(�3(��.(/%(/9�$�4�L)(�+)*")*�5)%)*(�'����864!)%;���%���

buna çok sevinir. Adam gö�&)%)%)*�&�'&��*)&)%!����%�-)*�!&)�&.!�-���W)%3�&�#�5)(�%(�%;�

>��/� ��%� ")<!�8� 3�$#%!�(#%;� W)%3�&�#� +�'#%(#9� (�3(�� .(/%(/%;� ��9/%��� &�� 4)%� 568()%�!�%;�

Ziyafetler çekilir, içkiler içilir. �)<!�8()�W)%3�&�#���8�!�&�1%��#-#�1)�&)%�����!5�8����3���

Banu’yu hayre(()� �#%�*#%;� ��3��� >��/� W)%3�&� 1)� ��%������ &/%/"/��� üzülür ve perde

267

�%*�8#�&��.(/%�����%�����4��!�%#���+�'#%#%;���%���")<!�8()��-*!�%#�#��-)%)L��)�-�%�9��+��<)�

W)%3�(?��%*�8#�&���&����%���*)�&��&)��5)+)%)*�4)%)�&=-)%;�

W)%3�&�#�� =8%)1�)�Q6(=%=!")8��qFerh�#�$������: XL: 1- 108)

��%���!)� )1!)�")*� �8()4)�� =8%)1� �&!#� 3=*="&�%� 1)$�%�� >=$=%5� �"�&�)� &��#-(#*(���

8.�%�� ��%����� �8()%;� �eddedilince, askerleriyle birlikte kaleye 5)!�%� 1)� W)%3�&�#��

1�%!#'#�&��� 3��)%&�%� .!/%;� W)%3�&�!�� 4�9"#-� .!&/'/� 56%=-")� 8.�/</� 5)ri döner ve

��3���>��/�4��")*(/9�4�$�%�*���%�����()*%�%��8()%;� �4#%�<)1��#�#��!#�<��*�!)����)(%�L#�#�

8�%��� ��-*�� ��%� *�!)� 4�9(#%�%�*� %")�� 3�!*#�#� *�!)���� �+��)� 3�98)&)%;� �*�� *�!)�

8�1�-"�4�� ��-!�%;� Ancak Ferhad Ermen kalesini 8�1/�"�*(�&#%;� �)%!)-(�'�� 4=*sek

*�4��#�� =$)%��&)�?� &=-"��#� *.%*/("�*� �+��� (�-!�%� 4�'&#%"�*(�&#%;� =8%)1� W)%3�&�

1�%*)��*�!)4)�/!�-�"�4�<�'#�#���!�4#�<��3�!)4)���-�1/%/%;���3()*�%���%��&�"��/!/%;�>/�

�&�"� 3�!)� �!)� W)%3�&�#� ��4#!(�<�*?� ��3�#�� �&�"!�%#� &�� .�/� 4�*�!�4#9� 56(=%)<)*!)%&�%;�

Kötü adam kendine mecnun 8=8=� 1)%)%)*?� 4�9%�*!�%#�� �%�8#��� ��4#!(#<#� �!�+� 8)%9)%� 1)�

W)%3�&��� 4�*!�-#%;� ��!)&)� ��%� 8)1&�'�� .!&/'/�/?� �"�� ��-#��� (�-� 4�'&#'#� �+��� *�!)4)�

4�*!�-�"�&#'#�#��'!�4�%�*���!�(#%;�W)%3�&��/�/�&/4/�<����%� �3�+)*�9�4#*#!#%;���3()*�%�

adam )!��&)*��5=!=�*.*!�(�%�*�.�/���4#!(#%;���8#%�&��/4*/4��&�!"#-?�*.%*/!/���%�%=4�

56%)�� ��9/%?� /4��#9� &�� W)%3�&�#� =8%)1���� �8*)%!)%����� )!!)%�� 1)� �4�*!�%#� ��'!#� ��%�

-)*�!&)� 56(=%=!&='=�=� /$�*(��� 56%=�<)� &/%/"/� ��!�%;� )")�� 4)%&)�� ��%� (�-� �!�%�*�

�&�"#�6!&=%=%;���<�*�5�$!)�"�-��8*)%!)%�W)%3�&�#�Hüsrev’in huzuruna getirirler.

W)%3�&�#����-!#���&#����%�L#�&������&#%#!"�8#�q(�)�#�$������: XLVIII /1-86; XLIX /

1-4)

W)%3�&�#�� *�%�*()%���� ��!�4��� =8%)1� .�/� 8)%�)8(� �#%�*#%;� ��<�*� ��%��%!)%�4!)�

")*(/9!�-(#*!�%#�# &/4/�<�?�9)-!)%��)�56$<=�(�*�%;�Q6$<=?���9/%�/�4�*�!�4�%�*��irin’in

W)%3�&��� 56�&)%&�'�� ")*(/9!�%&��� ��%���� )!)� 5)+�%�%;� ��9/%� �!)� ��%!�*()� ")*(/�/�

=8%)1�)� 56(=%=%;� =8%)1� ")*(/�/� .*/4/�<�� �*�8�� �%�8#�&�*�� �-*#�� �=4=*!='=�=�

*#8*��#%� 1)� W)%3�&�#� .%(�&��� *�!&#%"�4�� *�%�%� 1)%�%;� ��<�*� 5=��38#$� ��%� ��8��#�

6!&=%")*()��*.%*(/'/�&���1)$�%��)�&��#-#%;���/��(�18�4)8���!)�9�%���!)���%�*�&#��(/(�%�*?

W)%3�&��� ��3��� >��/�4!�� =8%)1���� ��%#-(#'#�#?� ��%������ &)� *)�&�8�4!)� )1!)�&�'����

268

söylemesini emreder. K�&#�#�� �.4�/��� ��%� ()89�3� 5)+�%�%;� �"��!#� ��%�� *#!#'#��� 5�%)��

*�&#�#� W)%3�&�#�� �/!/�&/'/� &�'#�� ()9)8��)� +#*�%#%;� W)%3�&� *�&#�#�� 5)!&�'���� 56%=�<)�

sebebini sorar. ��<�*�*�&#��.!�4!�%#� =8%)1����)"%)((�'��5������!�("�$;�Ermen’de güven

�+��&)� 4�-�%*)�� =8%)1���?� .%&/8/4!� *�!)4�� */-�((#'#�#?� ��<�*� =8%)1� �!)� >��/��/��

��!�-�%�*�3)%�5=���+*��")<!�8!)%��*/%/!&/'/�/?�3)%*)8���3/$/%/�/��*�+(#'#�#?���%������&)�

=8%)1�!)�)1!)�")")*��+���<��#���*#4&#'#�#���!�(#%;�W)%3�&��/�/�&/4/�<��&)%�����%��3�

çeker ve kendini #8(#%�9!�� *�4�!�%� 1/%�%�*� 6!&=%=%;� W)%3�&�#�� çevresindeki yabani

hayvanlar onun ölüsünü �)*!)")4)���-!�%;�

��%������W)%3�&�#�����/(/�>�-#�&���'!�"�8# ((�)�#�$������: LI / 1-150; LII / 1-2)

W)%3�&�#�� 6!="=� =$)%��)� ��%��� 4#*#!#%;� ��3��� >��/� �8)� *�!)&)� 4�4)<)*� *�!"�&#'#� �+���

()9*�� (.9!�%;� �!*� �%�8#�&�� &)&�*.&/� ��-!�4#�<�� ��%���)� 5�&�9� &/%/"/� ��!�(#%;� >/�

&/%/"/�6'%)�)����%���%")��&)*��*6-*)�5�(")8��*�%-#!#'#�&�� =8%)1���*��/!�)&)<)'����

864!)%;� =8%)1���� �8*)%!)%�� (�%�L#�&��� (�3(#%)1��&�� (�-#�#%*)�� =8%)1���� .'!/� ��%/4)

��%����� 56%=9� �-#*� .!/%;� >���8#�#� 6!&=%=9� ��%���!)� )1!)�")*� �8()%;� ��%��� �8)� W)%3�&�#��

�<#8#4!�� 56�!=�=�� 4�%�!#� .!&/'/�/?� �4%#<�� ��9/%�/� 8)%�)8(� �#%�*"�8#�#� söyler. Serbest

�#%�*#!��� ��9/%� 4��#��� �!&#'#� �&�"!�%!�� W)%3�&�#�� �/!/�&/'/� 4)%)� 5�&)%;� ��/� 4)%&)�

yatarken bulur. ��/�� <)8)&���� 1�3-�� 3�41��!�%� �%�8#�&��� �!�%�*� ��%������ *6-*=�)�

getir)%)*�4�(�'��4�(#%#%!�%;���%���)�3��)%�1)%�!�%;���%���.&�8#���5�&)%*)����3���>��/�&���

��%� 8=%)�*�"8)���� *)�&�8���� %�3�(8#$� )(")")8���� �8()%;��&�4�� 5�%�9� *�9#4#� *�!�(!)&�*()n

8.�%��W)%3�&�#��4��#���/$��#%�1)�*)�&�8��&)�8.���)L)8����1)%�%;��

=8%)1������%������#*��#%*)��Q6$)(!)")8��1(Nizami, Hamse)

�1���3��)8�4!)� =8%)1�)�5�(")*��+���4.!��+#*�����%��?�4��#�&�*���)&�")!)%�����(!�(#9��(#�

�)�&�$��!)���%!�*()���%�9#��%#����-#�� 5)!�%;��.%5/�!/*(�����(*���3�!)�5)!)����%��?�9#��%#��

)(%�L#�#� &.!�-#9� *�"8)���� .!"�&#'#�&��� )"��� .!/�<�?� *%)"� %)�*!�� )!��8)8���� +#*�%#9?�

"�1�� �9)*� 9)-()"�!#�#� �)!��)� ��'!�4�%�*� *)�&���� 8/4�� �#%�*#%;� >/� 8#%�&�� =8%)1�&)� .�

<�1�%&�&#%;� �6!)!)%��)� &/%"�!�%#�# 1)� 3�41��!�%�� 4)"� 1)%")!)%���� )"%)&)%;� ��!�%#��

4��#�&��� �4%#!#9� ()*� ��-#��� 4)-�!!�')� &.'%/� 4=%=&='=�&)?� ��%����� 4#*��#%*)�� 56%=%;�

1 Bu hikaye Nevayi Hamse’sinde bulunmaz.

269

�*!#�&����/�5=$)!���*)�&�8�����.!"�8#�#�5)+�%�%;���%���"�1��%)�*!��8/&��.(/%"/-?�"�1��

�9)*�9)-()"�!#�#��)!��)�8�%"#-?�8�+!�%#���8/�&6*)%;� =8%)1������*#-!�%#�&���3��)%8�$&�%�

+=�*=� 8�+!�%#� 56$!)%���� 6%()%;� ��<�*� =8%)1��� L�%*� )&��<)?� =8%)1� �%*�8#�#� &6�)%� 1)�

�/�/�L#%8�(���!)%)*��(#����(!�4#9�.%�4#�()%*�)&)%�q��$�"��`|�{���{-83).

Leyla ile Mecnun Okulda ( Leyla vü Mecnun: XI / 674- 823)

��48?�$)�5�����%��%�9�*���!)8����-*��#�#��.'!/&/%;�>���8#�.'!/�.!"�&#'#��+������%#�4��

4�!1�%#�<�� ��48� &.'�%;� �6%(� 4�-#��� 5)!��<)� ��48��� ��%� 3.<�� (/(�%!�%;� .<��#��

*���!)8��&)� &)� �)4!���#�� ����8#� �/!/�/%;� >���8#� �)4!��4#� .*/("�*� �+��� � )1!)%��&)��

b�%���� .*/!� 4�9�%;� �#$#4!�� ��%!�*()� *���!)���� ��-*�� +.</*!�%#� &�� .%�&�� .*/%;� ��48�#��

*���!)8��&)�.*/!�.!"�&#'#��+��?�.�&���/�.*/!��5�&)%;�

L)4!���!)��)<�/��/��>/!/-"�8#�qLeyla vü Mecnun: XII /882-893)

O*/!&�� (��#-#9� ��%��%��)� �-#*� .!��� �)4!�� �!)� ��48� q�)<nun) 3)%*)8��� &�!��)� &=-)%;�

Q=�&)�� 5=�)� �-*#�&��� )%�4)�� ��48� ��%� 5=�� 5ül bahçesine gire%;� ��*�8#�#� 9�%+�!�4#9�

�4%#!#*��<#8#� �+��&)��'!�%*)�� ()8�&=L)���)4!����3+)4)�5�%)%;�Q�$!�<)�4��#���5)!�%;���48�

864!)")8)� &)� 56�!=�&)*�� 4�%��#�� 1)%&�'�� #$&#%�9!�� *)�&��&)�� 5)+)%)*� 4#*#!#%;� Leyla,

��48����)�+)-�(���%�8#*#�(#8#�.!&/'/�/?��)&)����-*�!�%#�5����"/(!/�.!�"�&#'#�#�8.%�%;

�)<�/��/��U6!)��=-")8��qLeyla vü Mecnun: XV / 1161-1224)

��48� �)4!��4�� &)!�<)� �-#*� .!/%;� )%*)8� �/� �-*#� 6'%)��%� 1)� .��� ��)<�/�K� &)%!)%;�

Sevgi!�8����� )1����� )(%�L#�&��� �4%#!�"�$;� ��<�*� �)4!���#�� ����8#� ()9*�� 568()%��<)?�

�)<�/��/�� ����8#� .'!/�/� $��<�%!)� ��'!�8�� &�� .�/�� +6!)� *�+"�8#��� )�5)!� .!�"�$;�

�)<�/��+6!!)%)�&=-=�<)?�1�3-��3�41��!�%!���%*�&�-!#*�)(")4)���-!�%;��)")&)���+")&)��

kesilir. Bir tar�L(����)4!���+���-��%!)%�864!)%*)�?�&�')%�(�%�L(���5)4�*!)%!)��%*�&�-!#*�)&)%;

����!)!)%�����1�-# (Leyla vü Mecnun: XXII /1782-1879)

270

Mecnun bir gün g)4�*� 8=%=8=�=��.%(�8#�&����%� +.����5����&.!�-#%*)�?� 4.!/��)1L)!����

�1!��&#'#� 4)%)� &=-)%;� �)<�/��/� 56%)�� �)1L)!� �1!��"�*(��� 1�$5)+)%;� ���#�&�*�!)%)�

8�!�3!�%#�#� �#%�*#9� *69)*!)%���� � ��'!�"�!�%#�#?� *)�&�!)%����� &)� �(!�%#��� ���")!)%����

864!)%;��)<�/��/��4��#���5�&)%)*�&)%&����6'%)��%;��)<�/�����<#4����)1L)!�.���4�%&#"�

)&)<)'���� 864!)4�9� )1��)� 56(=%=%;� �)1L)!� 86$ 1)%&�'�� 5���� 5�&�9� �)4!��4#� ����8#�&���

�8()%;��)&&)&�!��<)�3)%�*���!)&)���8*)%�(.9!�4�%�*��)4!���#��*���!)8��=$)%��)�4=%=%;��*��

(�%�L�8�L���'!�4#9� �*-�"��*�&�%� 8�1�-#%;���1�-�+.*�*��!#�.!/%;�W�*�(��)1L)!����.%&/8/�

�8*)%���+#&���&�3��5=+!=&=%;

>���8#�#��Mecnun’u Ziyareti ( Leyla vü Mecnun: XXVI / 2376-2512)

����!)!)%���8�1�-#� 8.�%�8#�&�?� ��)1L)!����.%&/8/�=8(=��5)!��<)��)4!���#������8#�*#$#�#�

6!&=%")4)� *�%�%� 1)%�%;� �)<�/�?� �)4!���#�� $�%�%� 56%")")8�� �+��� 4�!1�%#�<�?� �)1L)!�

�8*)%!)%����5)%��+)*)%;��)�&�8��&)�()*%�%�+6!!)%)�&6�)%;�>���8#��)<�/��/��%�4#9��/!/%�1)

*/<�*!�-#%!�%;� ���� 6'=(!)%� 1)%�%;� �)<�/�� &�� &)%&���� ��!�(�%�*� &)1�8#� �/!/�"�&#'#�#�

864!)%;���8�&)'�!��%(#*��)<�/��.!&/'/�/?�1�3-�!)%���4��#�&��*�!&#'#�#?�*)�&�8������&�"�

)&�!)")4)<)'���� 864!)%;� �)<�/��/�� 86$!)%���� 864!)&�*()�� 8.�%�� &)1)4)� &.'%/� 4=%=r.

Dev)����=$)%��&)���9��+6$=9�*)�&���.4�/�����'!�%�1)��(��.!���!)<)'������<�*��-*#�&���

1�$5)+)")4)<)'����864!)%;�>���8#�.�/���.4�/�&����9��+6$er 1)�.%�&����4%#!#%;

Leyla ile Mecnun�/��U6!&)�>/!/-"�8#�qLeyla vü Mecnun: XXXI / 2758- 2881)

�)4!��4#?�/$/��8=%)&�% .�/��8()4)�����-i Selam ile evlendirirler. Leyla kendini öldürmek

�+��� *#!#+� 3�$#%!�%� ��<�*� 8�%�!#� .!��� )-�� 3)4)<��&��� 4)%)� 4#*#!#�<� buna gerek kalmaz.

��!�#$�*�!����)4!��)1&)��+#*�%�*�+6!)�5�&)%;��)<�/���!)�*�%-#!�-#%;��/<�*!�-#9�8���3��

*�&�%�*.�/-/%!�%;�����3�.!/�<���)4!��*���!)8��)�&6�)%?��)<�/���8)�+6!&)�*�!#%;

>�3%�"�#� ��!�%�"�#��.1"�8#�(Seba-i Seyyare)

>)3%�"���3�8)15�!�8����!�%�"���*�1/-/�<�?�()*%�%��1�9)-��&)�*.-"�4����-!�%;�>�%�5=��

4��)� �1�� +#*(#*!�%#�&�� 6�!)%��&)�� ��%� 5)4�'��� *�+(#'#�#� 56%=%; Dilaram’a, 5)4�'�� ��8#!�

öldürmesini �8()&�'����8.%�%;���!�%�"?�6�<)��*��*.!/�&���.*!��4)%)�8�9!�"�8#�#?�8.�%��&��

271

/$�*(��� 6!&=%")8���� �8()%;� >�3%�"� 5)4�'�� �/� -)*�!&)� 6!&=%=%;� �)15�!�8��&)�� (�*&�%�

�)*!)%;� ��<�*� ��!�%�"� 3)%� $�"��� 4�9(#'#� 5���� -�3#�� )!���� 69=p duada bulunmaz ve

�&"��!��3)%�-)4�����-�%#!���!)<)'���� 864!)%;���()��8�%3.-�.!���-�3�buna çok sinirlenir.

�=$=�&)�� 6L*)8���� 3�88)&)�� �/3� q��!�%�"x� 86$=�=� &=$)!(")*� �8()4��<)� &�3�� L�$!��

+#*"�$�� &=-)%;� ��3� �/� &/%/"� *�%-#8#�&�� 8)15�!�8���� 6!&=%")4�� &=-=�=%; Ancak $�4#L�

��%���� 6!&=%")���� &.'%/� .!"�4�<�'#�#� &=-=�=9?� 8�+!�%#�&��� ��'!�(#9 +6!)� �("�!�%#�#�

emreder. "%���!����8*)%!)%�*#$#�+6!)��(�%!�%;�(Levend 1967: 323-324).

>�3%�"�#���)&���6-*()��)&��Q=$)!!)�>/!/-"�8#�qSeba-i Seyyare)

��!�%�"�#�+6!)��((#%���>)3%�"?�9�-"���.!/%���<�*�.�/��/!�"�$;��$=�(=8=�&)��4�(�*!�%��

&=-)%;� �)&�� �4%#� �*!�"&)� 4)&�� �4%#� *6-*� 4�9(#%#9?� 4)&�� 5=$)!!)� 5=�!)%���� 5)+�%")4)�

��-!�%;���3?�N/"�%()8��5=�=�=� ��(!��5=$)!��!)�8�4�3�*6-*()�5)+�%�%;���8�!<#�.��?� �%)(�

���#��.'!/�W)%%/3�/��/"/(8/$��-*#�1)�*�%�!�%�5�4")8�����3�*�4)8������!�(#%. ��3���$�%�

5=�=�=��/"!/� 5=$)!!)� �!(#�� %)�*!�� q8�%#x� *6-*()� 5)+�%�%;���8�!<#� .��?� #%8#$� */4/"</�

�)4&���� 3�*�4)8���� ��!�(#%� q�)1)�&� `|{��� ��|-��{x;� ��3� ��$�%()8�� 5=�=�=� �#8#%!#�

5=$)!!)� 4)-�!� %)�*!�� *6-*()� 5)+�%�%;� ��8�!<#� .��?� �#8#%!#� $)�5����� .'!/� ���&�#�� ��3#��

*#$#4!��)1!)�")8��3�*�4)8������!�(#%�q�)1)�&�`|{������-�j�x;����3���!#�5=�=�=�Q=!5=��

�&!#� 5=$)!!)?� 5=!� %)�*!�� q9)"�)x� *6-*()� 5)+�%�%;� ��8�!<#� .��?� ��&�8(���&�� 1�!�� .!���

�)8/&��!)�Q=!%/3�/���-*#�#��3�*�4)8������!�(#%�q�)1)�&�`|{����j�-�{�x;����3�U�%-�"���

5=�=�=?�"�1�!)%�5�4"�-�&�!�)%� �!)�"�1�� %)�*!��*6-*()�5)+�%�%;���8�!<#� �.��?��&)��&)*��

�&�!�%&��� ��%��&)� 4�-�4��� N���%-�� ��3$)�� �&!#� *.%8��� �!)?� �)")�� -)3%����� 8�3����

�/"���#�� .'!/� �=3)4!���� 5=$)!� Mihr �+��� "=<�&)!)!)%����� 3�*�4)8���� ��!�(#%� q�)1)�&�

1967:362-��wx;� ��3� �)%-)"�)� 5=�=�=? �!(#�<#� �*!�"��� 5=$)!�4!)� 8��&�!� %)�*!�� *6-*()�

5)+�%�%;� ��8�!<#� .��?� >�3()%� &�4�%#�&�*�� �4�� *�!9!�� �/*��!� �!)� *6(=� *�!9!�� �=&��%����

3�*�4)8���� ��!�(#%� q�)1)�&� `|{��� ��w-37�x;� � ��3� N/"�� 5=�=�=?� U��!�� 5=$)!!)� �)4�$�

renkli *6-*()� 5)+�%�%;� ��8�!<#� .��?� ��!�%�"�#�� 3�*�4)8���� ��!�(#%� q�)1)�&� `|{��� ���-

388).

Sahtekar Kuyumcu Zeyd’in Hikayesi (Seba-i Seyyare)

272

�/"� =!*)8��&)� �)4&� �&#�&�*�� 8�3()*�%� ��%� */4/"</?� ��%� 5=�� ��3�#�� 3/$/%/na gelir.

��3���&�')%�3=*="&�%!�%&���=8(=��.!&/'/�/?�(�3(#�#��&���'�+(���&)'�!��!(#�&���.!"�8#�

5)%)*(�'���?�3�$��)&)�8�4#8#$��!(#��.!&/'/�/�1)�&/%"�*!����%��-)�4�%�"�4�<�'#�#?���<�*�

(�3(#��/��!(#�!�%&���4�9"��#��/45/��.!�<�'#�#� 864!)%;���3��/� L�*%���)')��% ve Zeyd’in

�8()&�'��"�*(�%&���!(#�#�1)%)%)*�56�&)%�%;��)4&���%�4#!�+�!#-�%�*��!(#�&���(�3(#�(�"�"!�%;�

��3(#�� 8)*�$� *6-)8�� 1)� 8)*�$� ��8�"�'#� 1�%&#%;� ��3� (�3(#� +.*� �)')��%;� Ancak Zeyd’in

%�*�9!)%�?��)4&�����!(#�!�%��5="=-�*�%#-(#%&#'#�#���!�%��"���/�/���3�� söylemeye cesaret

)&)")$!)%;�>/�/��=$)%��)���-*����%�+�%)�&=-=�=9���3���&/��)&)���*��9�9�'��#��4)%��)�

��-*�� �*�� 9�9�'��� �/!�%�*� .��� &/%/"/� 864!)()<)*!)%&�%;� >=4=*� 9�%�� *�%-#!#'#� �/� �*��

9�9�'��#�(�3(��")"/%�.!���*�-�4)�1)%�%!)%;�%()8��8���3���3�(�3(��.(/%/�<�?�9�9�'��!�%�

5)%+)'��864!)%�1)���3��)4&���*/4/4���((#%#%�q�)1)�&�`|{�����`-342).

Korsan Cabir-i Rahzen ile Süheyl’in Hikayesi (Seba-i Seyyare)

Cabir-�� ��3$)�� �&#�&�*�� *.%8��?� ��3� �)1)%&���� *#$#� ��3%��� �&�8#�&�*�� *6-*=�&)�

�!#*.4�%;��)")��1�!�8���/"���#��.'!/��=3)4!��8)���3%��!)���-��!#&#%;���-��!#8#���5�(")*�

�+��� 4.!�� +#*(#'#�&�� (#9*#� ��3%���� ��-#��� 5)!&�'�� 5���?� L#%(#��� .�/� N���%���� �&�8#���

8=%=*!)%;� N���%� �=3)4!��� (=%!=� .4/�!�%!�� 4�*�!�4#9� */4/4�� �(�%;� �)1)%&� �!)� �/"���

+.</*!�%#�#� */%(�%"�*� �+��� *�%�&��� 1)� &)��$&)�� 8�!&#%#%!�%;� ��<�*� .�!�%� &�� 4�*�!�#9�

*6-*)� 3�98)&�!�%;� ��3%?� *6-*=�� �!(#�&�*�� */4/&�� ��%� )8�%��� �/!/�&/'/�/� 6'%)���<)�

4��#�&�*�� <�%�4)!)%�� *��&#%#9� */4/�/�� ��-#��� 5)!�%;� )9� ��%!�*()� �9� 8�!�%�*� �=3)4!���

+#*�%#%!�%;� �*�� ��-��!#� *.�/-(/*!�%#�&�� &/%/"� ��!�-#!#%;� �=3)4!� ��%*�+� 5=�� *6-*()�

&��!)�&�*()�� 8.�%�� ���&)�� N���%���� *�%-#8#��� +#*�%�*� ��%� 1/%/-(�� .�/� 4)%)� 4/1�%!�%;�

!!)%���� ��'!�4�%�*� .�/� */4/4�� �(�%;� >64!)<)� �)1)%&� �!)� �/"��� &�� */%(/!/%� 1)�

��-��!#!�%�)1!)��%�q�)1)�&�`|{����{�-370).

�8*)�&)%�����)-"�%�&)�� ��&�8(�����Q�(")8��qSedd-��+���#��: XLIII/ 1-3875)

�8*)�&)%���� ��&�8(�����4=%=&='=�=�3��)%��!��� ��(���3#?�&)')%!��3)&�4)!)%?�L�!!)%?��(!�%?�

<�%�4)!)%?�*6!)!)%�3�$#%!�(#%;� ��(!��L�!.$.L!�%#��/�3)&�4)!)%!)���%!�*()��8*)�&)%�)�56�&erir.

�8*)�&)%� 3)&�4)!)%�� *��/!� )&)%;� ��(!�� L�!.$.L!�%#�� 86$!)%���� &��!)&�*()�� 8.�%�?� ��(�

-�3#�#� �LL)&)%� 1)� �*�� 4#!!#*� 3�%�<#� ��'#-!�%;� >=(=�� �/�!�%#� 6'%)�)�� -�3?� 8#%(#�&�� *)L)�?�

273

�.4�/�&��*#!#+��8*)�&)%����3/$/%/���5)!�%;��8*)�&)%�-�3#�8)15��1)�8�45#4!��*�%-#!�%;���3�

�8*)�&)%�&)��"�8�L�%��.!"�8#�#��8()%;��8*)�&)%��/�/�*��/!�)&)%?�*#-#� ��&�8(���&��5)+�%�%.

����-)/'P/��(@-DF('D-^��-]/+(F(Q

�)<�/��/���3-�� �41��!�%��!)��%*�&�-!#*�(")8��q>*$;�*;`;��x

Mecnun’un Koyun Postuna Gizlenip Leyla’ya Gitmesi (Leyla vü Mecnun: XXIX /2565-

2615)

�)<�/���)4!���#��+.���#���%�8(!�%;�����*69)*�5����4�!1�%#9�&)%&������!�(#%�1)�4�%&#"�

�8()%;��U.���#��1)%&�'��*.4/��9.8(/���5�%)%)*�5�$!�<)��)4!���#��4�-�&#'#�4)%)�5�&)%;�

W)%3�&�#��>�8/(/����'#’n&��U�!#-"�8#�q(�)�#�$����in: XXXI / 55- 100)

W)%3�&� /$/�� +�!#-"�!�%&��� 8.�%�� *���!#� �+�%;� �1/$/�� 4��#�&�*�� (�-�?� =+� *�9#8#� 1)�

)41��#�.!�����%�*�8#%�.4�%;�>/�*�8%#��&/1�%!�%#�#�%)8�"!)%!)�8=8!)%;���%������(�3(�=$)%��&)�

%)8"���� 4�9�%;� (%�L#��� &�� "��4)(���� %)8�"!)%;� �)�&�8���� &)� ��%������ *�%-#8#�&�� .�/�

seyreden haliyle resimler.

Süleyman Peygamber 1)�������)!�*)8��>)!*#8�#����1��#

�)8"���*.�/8/�/��")(��!)���%���'!��(#8#�4.*(/%;���*&�"�8�4L�8#�&��4)%��!#%;��=!)4"���

�)45�"�)%� 1)� >)!*#8� *�%-#!#*!#� 8�4L�!�%&�� (�3((�� 568()%�!"�-(�%; Süleyman Peygamber

��1/(� 9)45�"�)%���� .'!/&/%;� �8%��!.'/!!�%#�&��&#%;� Eski Ahit’te yer alan bir

9)45�"�)%&�%;� >/4%/'/� �!(#�&�*�� &)1� 1)� <��!)%)� */(8�!� 4�9#!�%� 4�9(#%&#'#��� ����#!#%;�

�8!�"�*=!(=%=�&)�+)-�(!���!��!�%&�*��)8)%!)%&)�4)%��!���(�81�%!)%��&)�)(%�L#�&��&)1?�)V&)%?�

cin, melek gibi &.'�� =8(=� 4�%�(#*!�%!�� ��%!�*()� 1)$�%�� ��!5�!�� �8�L�#�� &�� .�/�!�� .!&/'/�

��!�(#!"#-(#%;� ����� qQ=�)4� �%���8(��-��5%��x� ")!�*)8�� >)!*#8� �8)� �8!�"� ����#-!�%#���

56%)�<��!)%���8.4/�&���5)!)����!5�!����%�*�&#�&#%;�q>�'<#�`||����j-59; Tökel 2000: 293-

306)

274

�/8/L��)45�"�)%�����)%1��<#4����(#!"�8#

�8%��!.'/!!�%#�&��� ��*/9� 9)45�"�)%���� )�� *=+=*� .'!/&/%;� Kuran’a göre, k�%&)-!)%��

����!�%#�#� �/8/L��� .!��� �!5�� 1)� 8)15�!)%���� *#8*��#9� .�&��� */%(/!"�4��*�%�%� 1)%�%!)%;�

Bir gün Yusuf’u �)%��)%!)%��&)� 8#'#%� 5=(")4)� 56(=%=9� .�/� ��%� */4/4�� �(�%!�%;�

Q6"!)'����&)�*�����/!�4�%�*�����!�%#���56(=%=9?�6!&='=�=�864!)%!)%;��.!&���5)+)����%�

*)%1��� �/8/L�/� */4/&��� */%(�%#%;� ��%&)-!)%�?� �/8/L�/�� *)�&�� *6!)!)%�� .!&/'/�/�

864!)4�9� +.*� /</$�� *)%1��<#��-#��� 8�(�%!�%;� �)%1��<#��-#� &�� �/8/L�/� �#8#%��� 56(=%=%�

(Tökel 2000: 306-323).

EK.2�� ���� ���� ������ ����� �� ������������� ���� ���� ��

��������������

‘Abdu’r-%�3"¥��N¥"����.!!��N�"��`�`�- 1492 4#!!�%#� �%�8#�&�� 4�-�"#- �%��!#� -��%�1)�

"/(�8�11#Lt#%;� ��1��#�1)�� )L(�1%)�5K��8"����1)%&�'��4)&��")8�)1�8���/!/�/%;��!I��I%�

�)1J4I�����+�'&�-#�1)�)��4�*#��&.8(/�.!���-��%���&��?�(�8�11/L?�"=$�*�5����*.�/!�%&��&��

risaleleri mevcuttur (Tarlan 1944: 109; Asaf Halet Çelebi 2002: 13-15).

Âsaf: Süleyman Pey5�"�)%���� 1)$�%����� �&#&#%;� �8%��!.'/!!�%#� 8.4/�&��� 5)!)�� �8�L� �;�

>)3%�4�?�%�1�4)(!)%)�56%)�5�$!���!�"!)%!)�/'%�-"#-?���!5�!��1)�8�&#*���%�1)$�%�.!"/-(/%;�>/�

�)&)�!)���8�LK�*)!�")8���.'/�)&)��4�(#�&��1)$�%!)%� �+���*/!!��#!���61=<=� � 8#L�(!�%&���

biridir (Pala 1989: 45; Tökel 2000: 326-329).

>¥4)$�&-��>)8(¥"���>=4=*�8/L�!)%��%�8#�&��4)%��!#%;�q ;�`{w-231 veya 234?) Horasan’da

&.'"/-?�/$/����%�6"=%�8=%"=-(=%�q��%5#-Ölmez 1993: 582).

>)3%�"� ��3�� ;� >�3%�"?� �;� ��$&5�%&���� .'!/� 1)� 1�%�8�&�%;� �%��� "�(.!.V�8��)� 56re

�%���&���/$�*(���=4=4)��-�3?�3=*="&�%!#'#�&��5)+�%&�'��+)(�����%�8�1�-�8.�/</�*�$��#%;�

�%���)&)��4�(�1)�8���(#�&��+.*�9.9=!)%�.!���>)3%�"����1��&=-*=�!='=�&)��6(=%=�4�����

)-)'����!�"#���5)!)���5/%K�!�*��#�1)%�!"�-(�%;���3#��3�*�4)!)%�?�W�%&)18�?���$�"�? Emir

=8%)1� �)3!)1�?� � �!I� �I%� �)1J4I� 5���� ��%� +.*� -��%)� "�!$)")� .!"/-(/%;� ��1�4)()� 56%)�

275

4����� )-)'�� �1!�%*)�� *�4�.!�%�*� 6!"=-(=%� q�()-� `|�|�� �j�-453; Klima 1989: 518;

Hanaway 1998: 519).

Fahrü’d-din-�� ��$��� �)4�&)� &.'"/-� 1)� 6!"=-(=%� q|�w¢`w�{x;� U)-�(!�� ��!�"� &�!!�%#4!��

�!5�!��)8)%!)%��.!�����$�?�`��<�!(�.!���()L8�%���!)�(��#�#%q��)1)�&�`|{{���{�x;�

»¥<)� ©��&/!!¥3� �8¥%��� �%��!#� "/(�8�11#L� 1)� -��%&�%� q ;� `wwj-6/ 1088). Selçuk

3=*="&�%!�%#�&����!9�%8!���1)�1)$�%����$�"=�!-�=!*��!)�+�'&�-(#%�q��%5#-Ölmez 1993:

584).

#$#%�� �8!�"� *=!(=%=�&)� 9)45�"�)%� 1)4�� 1)!�� .!&/'/��� ����#!��?� ��-#� 3�4�(#� �+)%)*�

q6!="8=$!=*� 8/4/x� 6!")$!�*� 8#%%#��� )%�-)�� */(8�!� ��%� *�-�&�%;� ��(.!.V�*� ����+!�%�� 56%)�

&�%��&=-)����8��!�%��4�%&#"�)((�'��)�����#!#%�q�<�*�`||w��j�-58; Tökel 2000: 361-380).

Hüsrev: Tarihi ve edebi ve efsanevi bir karakter olarak ün kazanan Hüsrev (sal. 590-

{��x?� �%��� ��8���� 3=*="&�%!�%#�&��� �/-�%)1���#�� (.%/�/?� �)%1�$� ���� =%"=$� �������

.'!/&/%;� &)��4�((�� (�3(#� �+��� 1)%&�'�� "=<�&)!)� 1)� ��%���)� .!��� �-*#� ��%� +.*� -��%�

(�%�L#�&��� 3�*�4)� )&�!"�-(�%;� �'!/� ��%/4)� (�%�L#�&��� 6!&=%=!"=-(=%� q� �!9�4� `|�j�� `��

Tökel 2000: 181).

�%�*I?��)43�W�3%=�&-&�����%�3�"�� �")&��!#�=�!=�8/L��1)�-��%&�%;�Leme’at �&!#�(�8�11/L��

)8)%���/!/�/%�q��%5#-Ölmez 1993: 584).

���-i Selam: Alî �I%��)1J4I������)4!I�1=��)<����")8�)1�8��&)?��)4!���!)�)1!)�&�%�!)��

*�3%�"��&#%�qU)!�*�`||{���`-22).

��%�3�"������&3)"���;�4=$4#!&��4�-�"#-?� (�8�11/L�&=�4�8#�#��=�!=�8/L�!)%��&)�&�%�q6;�

��{� 1)4�� ���x;� >�%� 3=*="&�%� .!�%�*� %)L�3� �+��&)� 4�-�%*)�?� "�&&�� &=�4��#��

*�45#!�%#�&��� �%#��%�*� *)�&�8���� (�8�11/L�� 1)%"�-?� 6"%=�=�� 5)%�� *�!��#�#� "�'�%�� 1)�

+6!!)%&)� 5)+�%)%)*� "��)1�4�(�� 46�)!"�-(�%;� ��9(#'#� L)&�*�%!#*!�%� �!)� 6%�)*� .!�%�*�

3�**#�&��9)*�+.*�)L8��)����+#*"�8#���8)�)9�.!"/-(/%�q�6*)!��www���wj-410).

276

�8*)�&)%������?� (�%�3��1)�)L8��)1����%�*�"!�*!)� 4=$4#!!�%��.4/�<��*�(�9!�%��*.�/�.!"/-�

�/� *�%�*()%?� �8!�"� *=!(=%=�&)� &)� �/!*�%�)4�� �!)� 6$&)-!)-(�%�!"�-(�%;� ��%�3�� *�4��*!�%�

3�*�4)!)%���&�3��+.*��;�;��ww��!)��;�;��ww��%�8#�&���8*)�&)%�4)�&)��8)/&.-Callisthenes

olarak (��#���� ��.��"� ��%� 4�$�%� (�%�L#�&��� 4�$#!"#-� ")(��!)� +.'�!&#'#�#� *�4&)("�-(�%;�

�8*)�&)%�5=+!=?��&�!?��*#!!#�1)���!5�!����%�46�)(�<��.!�%�*�(�81�%�)&�!"�-(�%�qQ6*4�4�`|jw��

`w����>�'<#�`|�|��`�w���6*)!��www��`��-208).

Mehin Banu: Hikayede Ermen ülkesinin s/!(��#?���%������3�!�8#&#%�q�!9�4�`|�j����x;�

�)1L)!���!I��I%��)1J4I������)4!I�1=��)<����")8�)1�8��&)?��)<�/��/��+6!&)� (��#-(#'#�

*�3%�"��&#%;��)<�/��/�� 3�!��)� �<#4#9�3�*�4)� �.4/�<�� .��� 4�%&#"�)&)%� qU)!�*� `||{��

22).

�)43� �������� ��4��*!�%&�� *�"!�'�� �!)� �!5�!�� *)8��� ��!5�!)%)� /!�-#!�"�4��� �/� -)43���

%�1�4)(!)%)�56%)��)")�!��.!&/'/�864!)��%;�q ;�`�{-�``x;�W)%�&=�&&����((�%�#��!��.��"%.-

Tayr �8�"!�� )8)%��&)� �)43� ������#�� 3�*�4)8�� ��!�(#!"#-(#%;� �*�4)4)� 56%)� �)**)�&)�

(�%�*�(�9�%��.!���-)43?�56%&='=�%=4��#��)(*�8��&)�*�!�%�*��/"�&�4�%#���5�&)%�1)�.%�&�*��

#%�8(�4��� 5=$)!��)� �-#*� .!/%;� �-*#�&��� &��� &)'�-(�%)<)*� �.*(�4�� *�&�%� 5)!)�� -)43�

8.�/�&�� *)�&�� 6$=�)� &6�)%�1)� *#$#�� &�� �=8!="���.!"�8#�#� 8�'!�%� q���4� `||�;� �|�-

399).

��%������%�3��*�"!�'��")+3/!&/%;����)%����%�3���&)� =8%)1����<�%�4)8��.!�%�*�5)+)%;��%���

*6*)�!��&)'�!&�%;�&)��4�((�?� =8%)1�1)�W)%3�&��!)��4%#��4%#�3�*�4)!)%&)��-*!�%�4�-�4���

��%��?��)3���>��/��/��4)')���.!�%�*�(��#(#!"#-(#%;���$�"�?��)1��?��)43�?���"�?��3��5����

�%���1)��=%*�*6*)�!��-��%!)%���%����� -��%!)%��&)�*�3%�"���.!�%�*�*/!!��"#-!�%&#%� q�!9�4�

1975: 1; Albayrak 1995: 388-389; Erkal 1999: 53-55).

��9/%���!I��I%��)1J4I������(�)�#�"������ ")8�)1�8��&)?���%������/!"�*��+����)")��)�

5)!)�� W)%3�&�#�?� 5)"�&)� (��#-(#'#� ��**�-(#%;� W)%3�&�#�� �-#*� .!&/'/� 5=$)!��� %")��&)�

.!&/'/�/�864!)&�'����&����(���%)��W)%3�&�&���3�+��4%#!"�"#-?�.�!�%#��*�1/-"�!�%#��+���

"=<�&)!)�)("�-(�%�q�!9�4�`|�j���`-47).

$������

�-^-@(F��-F�-F(Q

�&#��.4�&#��Gülsen Tezcan

�.'/"��)%��1)���%�3���8*�-)3�%�`�;`�;�`|��

f-b-D��qQqDq

Lisans �'%)��"�� Anadolu Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü

�=*8)*� ��8��8� �'%)��"�� Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi

Bölümü

>�!&�'�������<#���!!)%� ��5�!�$<)

Bilimsel Faaliyetleri: -

�^��('(+-D-

Stajlar: -

Projeler: -

U�!#-(#'#� �/%/"!�%� Q�$�.8"��9�-�� ���1)%8�()8�� W)�-Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi

Bölümü

�F(b-^-D

E-Posta Adresi: gulsentezcan@yahoo.com.tr

Tarih: 13.02.2007