Ποινική ευθύνη των εκπαιδευτικών από παραβίαση υποχρεώσεων εποπτείας του σχολικού χώρου

ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΠΕ13 Νομικός Dr, Msc, Διευθύντρια ΓΕΛ Ν. Αγιονερίου

Σύμφωνα µε έρευνες του Υπουργείου Υγείας:

• τα ατυχήματα αποτελούν τη δεύτερη αιτία παιδικής νοσηρότητας

• το 1/3 περίπου των ατυχημάτων συμβαίνουν στο σχολείο

17-6-2013

Κέντρο Έρευνας και Πρόληψης Παιδικών Ατυχημάτων (ΚΕΠΠΑ) για τα σχολικά ατυχήματα 12 σχολεία της Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης Χρονικό διάστημα 2002 – 2003

Αποτέλεσμα:Καταγραφή 123 σχολικών ατυχημάτων

17-6-2013

Πίνακας 1: Σχολικά ατυχήματα κατά ΑιτίαΑιτίαΑιτία ΠεριστατικΠεριστατικ

άά ΠοσοστόΠοσοστό

Πτώση Πτώση 8282 66,67% 66,67% Δηλητηρίαση Δηλητηρίαση 11 0,81% 0,81% Κόψιμο -ΤρύπημαΚόψιμο -Τρύπημα 1414 11,38% 11,38% Χτύπημα Χτύπημα 1414 11,38% 11,38% Ατυχήματα Ατυχήματα 33 2,44% 2,44% Άλλο Άλλο 22 1,63%1,63%Διάφορες Διάφορες αιτίεςαιτίες

11 0,81%0,81%

Τροχαίο Τροχαίο 33 2,44% 2,44% Φυσικοί Φυσικοί ΠαράγοντεςΠαράγοντες

33 2,44% 2,44%

Σύνολο Σύνολο 123123 100,00% 100,00%

Πίνακας 2: Σχολικά ατυχήματα κατά ΤόποΤόποςΤόπος ΠεριστατικάΠεριστατικά ΠοσοστόΠοσοστό

Τάξη Τάξη 30 30 24,39%24,39%

Προαύλιο Προαύλιο 56 56 45,52%45,52%

Διάδρομος εξωτερικόςΔιάδρομος εξωτερικός 2 2 1,63%1,63%

Διάδρομος εσωτερικόςΔιάδρομος εσωτερικός 5 5 4,07%4,07%

Σκάλα εξωτερικήΣκάλα εξωτερική 5 5 4,07%4,07%

Σκάλα εσωτερικήΣκάλα εσωτερική 6 6 4,88%4,88%

Άλλος χώρος σχολείουΆλλος χώρος σχολείου 88 6,50%6,50%

Δρόμος γύρω από το σχολείοΔρόμος γύρω από το σχολείο 22 1,63%1,63%

Χώροι εκτός σχολείου ή γύρω από το σχολείοΧώροι εκτός σχολείου ή γύρω από το σχολείο 8 8 6,50%6,50%

Πεζοδρόμιο - Πεζόδρομος γύρω από το σχολείοΠεζοδρόμιο - Πεζόδρομος γύρω από το σχολείο 1 1 0,81%0,81%

Σύνολο Σύνολο 123 123 100,00%100,00%

Πίνακας 3: Σχολικά ατυχήματα κατά Χρόνο ΧρόνοςΧρόνος ΠεριστατικάΠεριστατικά ΠοσοστόΠοσοστό

Διάλειμμα Διάλειμμα 7474 60,17%60,17%

Εργαστηριακό μάθημαΕργαστηριακό μάθημα 44 3,25%3,25%

Θεωρητικό μάθημαΘεωρητικό μάθημα 1010 8,13%8,13%

Μάθημα γυμναστικήςΜάθημα γυμναστικής 1313 10,57%10,57%

ΆγνωστοΆγνωστο 11 0,81%0,81%

Αποχώρηση από το σχολείοΑποχώρηση από το σχολείο 55 4,07%4,07%

Μετά τη λήξη του προγράμματοςΜετά τη λήξη του προγράμματος 22 1,63%1,63%

Πριν από 1η ώρα στο σχολείοΠριν από 1η ώρα στο σχολείο 11 0,81%0,81%

Προσέλευση στο σχολείοΠροσέλευση στο σχολείο 7 7 5,69%5,69%

Σε εκδρομή ή περίπατοΣε εκδρομή ή περίπατο 22 1,63%1,63%

Άλλος χρόνοςΆλλος χρόνος 44 3,25%3,25%

ΣύνολοΣύνολο 123 123 100,00%100,00%

Πίνακας 4 : Συνθήκες Ατυχημάτων ΣυνθήκεςΣυνθήκες ΠεριστατικάΠεριστατικά ΠοσοστόΠοσοστό

Ελεύθερο παιχνίδιΕλεύθερο παιχνίδι 5151 41,46%41,46%

ΆθλησηΆθληση 1717 13,82%13,82%

Ολισθηρότητα εδάφουςΟλισθηρότητα εδάφους 2626 21,14%21,14%

Πάλη-Καυγάς με άλλο παιδίΠάλη-Καυγάς με άλλο παιδί 2929 23,58%23,58%

Πάλη-Καυγάς με ενήλικαΠάλη-Καυγάς με ενήλικα 00 0,00%0,00%

Σκοπίμως αυτοπροκαλούμενη βλάβηΣκοπίμως αυτοπροκαλούμενη βλάβη 77 5,69%5,69%

Άγνωστο-ΆλλοΆγνωστο-Άλλο 11 11 8,94% 8,94%

Παρουσία εποπτεύοντος καθηγητήΠαρουσία εποπτεύοντος καθηγητή 107107 86,99%86,99%

• Μεγαλύτερο ποσοστό ατυχημάτων σε

παιδιά ηλικίας 12-14 ετών• Αγόρια 60% - Κορίτσια 40%

17-6-2013

Το θεσμικό πλαίσιο

Το γενικό πλαίσιο (ν. 1566/1985) Στο άρθρο 11 κεφάλαιο Δ΄ περ. ΣΤ΄ του

ν. 1566/1985 καθορίζονται τα καθήκοντα του συλλόγου των διδασκόντων. Η διάταξη αυτή χαράσσει το γενικό πλαίσιο.

17-6-2013

Η υποχρέωση εποπτείας κατά τη διάρκεια του μαθήματος

Υπεύθυνος για την επιτήρηση των μαθητών μέσα στην τάξη είναι ο εκπαιδευτικός που διδάσκει τη συγκεκριμένη ώρα. [1]

[1] Βλ. άρθρο 13 παρ. 2 ΠΔ 201/1998, Υπουργική Απόφαση

Φ.353.1/324/105657/Δ1/ΦΕΚ1340/16-10-2002 .

17-6-2013

ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ:

• όταν κάποιος μαθητής ασχολείται με ένα αιχμηρό αντικείμενο

• όταν κάποιος μαθητής αρρωστήσει• όταν χτυπάει το κουδούνι για διάλειμμα

17-6-2013

Συνέπειες

Όταν ο καθηγητής δεν αντιδράσει άμεσα, με αποτέλεσμα τη σωματική βλάβη ή το θάνατο του μαθητή, τότε μπορεί να προκύψει ποινική ευθύνη για σωματική βλάβη με παράλειψη από αμέλεια (άρθρα 314 και 15 Π.Κ.) ή για ανθρωποκτονία με παράλειψη από αμέλεια (άρθρα 302 και 15 Π.Κ.).

17-6-2013

ΩΡΙΑΙΑ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΣΗ Δημιουργείται το ερώτημα ποιος

ευθύνεται αν συμβεί κάποιο ατύχημα σε μαθητή κατά τη διάρκεια της «ωριαίας απομάκρυνσής» του από την τάξη.

Η κύρωση της «ωριαίας απομάκρυνσης» από την αίθουσα διδασκαλίας προβλέπεται από το άρθρο 27 του Π.Δ. 104/1979, ΦΕΚ 23/Α/7-2-1979 και επιβάλλεται όταν η απλή παρατήρηση ή η επίπληξη δεν είναι αρκετές για να συνετίσουν τον μαθητή.

17-6-2013

Δεν υπάρχει πρόβλεψη από τις σχετικές

διατάξεις για την προστασία του μαθητή.

Υπάρχει εντούτοις η γενική ευθύνη του συλλόγου των διδασκόντων για την υγεία και προστασία των μαθητών, η οποία προκύπτει από το νόμο - πλαίσιο (1566/1985).

17-6-2013

Προβλήματα ωριαίας απομάκρυνσης:

1. ο καθηγητής που αποβάλλει δεν είναι σε θέση να φροντίζει για την ασφάλεια του μαθητή

2. δε συγκαλείται σύλλογος διδασκόντων, συνήθως από άγνοια, για να προβλέψει τη φύλαξη του μαθητή που αποβάλλεται

17-6-2013

Οι εφημερίες των εκπαιδευτικών (Π.Δ. 201/98)

17-6-2013

Το περιεχόμενο των εννοιών «επίβλεψη» και «εποπτεία»

Για να προσδιορισθεί το περιεχόμενο

των εννοιών αυτών θα πρέπει να ανατρέξουμε στις διατάξεις των άρθρων 1510 παρ. 1 και 1518 παρ. 1 Α.Κ. περί επιμέλειας του οικογενειακού δικαίου. Την ίδια υποχρέωση με τους γονείς έχουν και οι εκπαιδευτικοί.

17-6-2013

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον για το θέμα αυτό παρουσιάζει η 3181/Εγκ 29/1.11.96 Εισαγγελέα Αρείου Πάγου. Ειδικότερα στη §2 αναφέρεται: «η ευθύνη βαρύνει τη διεύθυνση και το προσωπικό του Σχολείου, οι οποίοι έχοντας υποκαταστήσει τη γονική επιμέλεια κατά τις ώρες λειτουργίας του Σχολείου, πρέπει να λάβουν τα επιβαλλόμενα μέτρα για την αποτροπή της εισόδου στο χώρο του Σχολείου οιουδήποτε τρίτου, χωρίς την έγκριση του Διευθυντή του Σχολείου ή του προς τούτο οριζόμενου προσώπου».

17-6-2013

Η εποπτεία των καθηγητών έχει την ίδια έννοια με αυτήν των γονέων των ανηλίκωνΕρώτημα:τι αναμένει η κοινωνία να πράξει ένας γονέας όταν παρουσιαστεί αντίστοιχο πρόβλημα

17-6-2013

Υποχρεώσεις του εφημερεύοντα καθηγητή

• Επιτήρηση μαθητών στα διαλείμματα(κατανομή χώρων, καθολική φύλαξη)

• Έλεγχος του αύλειου χώρου (αποτροπή προσέγγισης ή εισόδου ατόμων που δεν έχουν σχέση με τη σχολική κοινότητα και δεν είναι δικαιολογημένη η εκεί παρουσία τους)

17-6-2013

ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΠΙΘΑΝΗΣ ΠΑΡΑΛΕΙΨΗΣ

17-6-2013

Σε διάλειμμα μαθητής:• σκαρφαλώνει στα κάγκελα οφείλει να τον

αποτρέπει• κτυπά άλλο παιδί οφείλει να τον σταματάει. • τρέχει στις σκάλες οφείλει να του κάνει

παρατήρηση κ.λ.π. Αν παραλείψει ο καθηγητής να κάνει τις

ενέργειες αυτές με δόλο ή αμέλεια και εξ αιτίας της παράλειψής του προκληθεί σωματική βλάβη ή θάνατος σε έναν μαθητή, τίθεται θέμα δικής του αυτουργικής ευθύνης.

17-6-2013

Το χρονικό σημείο της παρέμβασης του καθηγητή

Κριτήρια:1. Ύπαρξη κινδύνου2. Δυνατότητα κινδύνου

Ο κίνδυνος, ως μεταβολή που συμβαίνει στον εξωτερικό κόσμο, αποτελεί αντικειμενικό μέγεθος

Δυνατότητα κινδύνου υπάρχει όταν το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεται ο μαθητής γίνεται περισσότερο εχθρικό.

17-6-2013

Παραδείγματα

1. όταν κάποιος μαθητής επιτίθεται σε συμμαθητή του κρατώντας ένα χάρακα, ένα γυάλινο μπουκάλι, ένα αιχμηρό αντικείμενο κ.λ.π., ο μαθητής βρίσκεται σε κίνδυνο και υπάρχει υποχρέωση δράσης από τον καθηγητή για να τον σταματήσει.

2. όταν παίζουν οι μαθητές ποδόσφαιρο χρησιμοποιώντας αντί για μπάλα ένα πατημένο άδειο μεταλλικό κουτί αναψυκτικού ή ένα μπουκάλι γεμάτο με νερό, καθώς οι αιχμηρές γωνίες του πατημένου μεταλλικού κουτιού ή το βάρος του μπουκαλιού μπορεί να δημιουργήσουν κίνδυνο για τη σωματική ακεραιότητα κάποιου. Το ίδιο πρέπει να κάνει και όταν κάποιοι μαθητές, παίζοντας «παλεύουν» στον τσιμεντένιο αύλειο χώρο και υπάρχει κίνδυνος τραυματισμού από την πτώση κάποιου.

17-6-2013

Πρόβλημα προκύπτει και όταν δεν καλύπτονται με την παρουσία καθηγητών όλοι οι χώροι της σχολικής μονάδας, επειδή ορίστηκε μικρότερος του απαιτούμενου αριθμός εφημερευόντων καθηγητών

17-6-2013

Παράλειψη από αμέλεια

Υπάρχει σε τρεις περιπτώσεις: 1η ΠΕΡΊΠΤΩΣΗ Όταν ενώ γνωρίζει το ενδεχόμενο αιτιακής

σύνδεσης της παράλειψής του προς τη βλάβη ή τον κίνδυνο βλάβης της σωματικής ακεραιότητας ή της ζωής του μαθητή, συνεχίζει να μην ενεργεί ελπίζοντας ότι το αποτέλεσμα δεν θα πραγματοποιηθεί (συνειδητή αμέλεια α΄ βαθμού).

17-6-2013

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

Όταν ο καθηγητής βλέποντας κατά τη διάρκεια εφημερίας στο προαύλιο του σχολείου μαθητή να σκαρφαλώνει στα κάγκελα, δεν προβαίνει σε καμιά ενέργεια και ενώ αντιλαμβάνεται ότι ενδέχεται από την παράλειψή του αυτή να διακινδυνεύσει η ζωή του μαθητή, συνεχίζει την παράλειψη, αδιαφορώντας για το αν θα προκληθεί τελικά το αποτέλεσμα αυτό.

17-6-2013

2η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ

Όταν ενώ γνωρίζει το ενδεχόμενο αιτιακής σύνδεσης της παράλειψής του προς το αποτέλεσμα, απέχει από την ενέργεια εκείνη, η οποία εάν επιχειρείτο θα παρεμπόδιζε την επέλευση του αποτελέσματος, δεν αποδέχεται όμως το αποτέλεσμα πιστεύοντας ότι δεν θα πραγματοποιηθεί (συνειδητή αμέλεια β΄ βαθμού).

17-6-2013

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ Αυτό μπορεί να συμβεί λ.χ. όταν, στο

προηγούμενο παράδειγμα, δεν αδιαφορεί αλλά κάνει μια παρατήρηση ή σφυρίζει, πιστεύει ότι ο μαθητής θα συμμορφωθεί, αλλά και δεν μένει για να το ελέγξει. Ο καθηγητής, στην περίπτωση αυτή πιστεύει ότι δεν θα επέλθει το αποτέλεσμα αντί να φροντίσει να μην επέλθει.

17-6-2013

3η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ

Όταν δεν προβλέπει το αξιόποινο αποτέλεσμα της παράλειψής του και τη συνεχίζει (ασυνείδητη αμέλεια).

17-6-2013

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ

Αυτό μπορεί να συμβεί όταν ο καθηγητής δεν προβαίνει σε καμιά ενέργεια αφού δεν αντιλαμβάνεται καν τον μαθητή να σκαρφαλώνει στα κάγκελα, καθώς είναι λ.χ. απασχολημένος σε συζήτηση με συνάδελφό του.

17-6-2013

Απαιτείται επιπλέον να συντρέχουν δύο

αξιολογικά στοιχεία ένα αντικειμενικό - "όφειλε" και ένα υποκειμενικό -"μπορούσε" (άρθρο 28 Π.Κ.)

17-6-2013

«ΟΦΕΙΛΕ»

Αυτό που ερευνάται είναι πώς θα συμπεριφερόταν κάθε μετρίως συνετός και ευσυνείδητος καθηγητής κάτω από τις ίδιες περιστάσεις. (αντικειμενικό αξιολογικό στοιχείο)

17-6-2013

«ΜΠΟΡΟΥΣΕ»

Αν ο συγκεκριμένος καθηγητής είχε τη δυνατότητα, με βάση τις προσωπικές του ιδιότητες, ικανότητες, γνώσεις κ.λ.π. να προβλέψει και να αποφύγει το αξιόποινο αποτέλεσμα (υποκειμενικό αξιολογικό στοιχείο)

17-6-2013

Τα όρια της ευθύνης των καθηγητών

• H ευθύνη των καθηγητών αφορά μόνο στην προστασία των μαθητών από κινδύνους που τους απειλούν.

• Δεν ευθύνονται για παράνομες πράξεις των μαθητών π.χ. καταλήψεις.

• Δεν υπάρχει ευθύνη όταν ο καθηγητής προβεί σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες και παρόλα αυτά συμβεί κάποιο ατύχημα.

17-6-2013

Η ευθύνη του δ/ντή της σχολικής μονάδας

• Η ευθύνη του είναι η ίδια με αυτήν του κάθε μέλους του συλλόγου των διδασκόντων για τον ορισμό των εφημερευόντων

• Ευθύνεται για την υλοποίηση των αποφάσεων του συλλόγου.

Αν προκύψει ότι ο διευθυντής παραμελεί τα ειδικότερα καθήκοντά του και γίνεται έτσι αιτία να προκληθεί σωματική βλάβη σε μαθητή, τότε μπορεί να του αποδοθεί ποινική ευθύνη για φυσική αυτουργία με παράλειψη, μόνο εφόσον η δική του παρέμβαση θα μπορούσε αυτοτελώς να παρεμποδίσει την πρόκληση του κινδύνου.

17-6-2013

Η ευθύνη των καθηγητών από παράβαση υποχρεώσεων σε

πράξεις κακοποίησης σε βάρος μαθητών (ν. 3500/2006)

17-6-2013

Ενδοοικογενειακή βία με βάση τις ρυθμίσεις του νόμου 3500/2006 θεωρείται ειδικότερα:

•η πρόκληση σωματικής βλάβης •ο εξαναγκασμός σε πράξη, παράλειψη ή ανοχή με τη χρήση βίας ή απειλής•ο βιασμός και η κατάχρηση σε ασέλγεια•η προσβολή της γενετήσιας αξιοπρέπειας•η ανθρωποκτονία με πρόθεση (άρθρο 299 Π.Κ.) και•η θανατηφόρα βλάβη (άρθρο 311 Π.Κ.)

17-6-2013

1.Οι ανήλικοι θεωρούνται θύματα ενδοοικογενειακής βίας όταν σε βάρος τους τελείται μία από τις αξιόποινες πράξεις που

περιγράφονται στο ν. 3500/2006

2. Όταν απλά τελείται ενώπιον τους μια από τις πράξεις αυτές.

17-6-2013

Η παράβαση υποχρέωσης ανακοίνωσης της κακοποίησης του μαθητή από το οικογενειακό

περιβάλλον ως πειθαρχικό παράπτωμα

17-6-2013

Ο εκπαιδευτικός ο οποίος, κατά την εκτέλεση του εκπαιδευτικού του έργου, με οποιονδήποτε τρόπο πληροφορείται ή διαπιστώνει ότι έχει διαπραχθεί σε βάρος μαθητή έγκλημα ενδοοικογενειακής βίας, πρέπει να ενημερώνει, χωρίς καθυστέρηση, τον διευθυντή της σχολικής μονάδας. .

17-6-2013

Ο διευθυντής της σχολικής μονάδας οφείλει να ανακοινώνει, αμέσως, την αξιόποινη πράξη στον αρμόδιο εισαγγελέα, σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου 1 του άρθρου 37 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, ή στην πλησιέστερη αστυνομική αρχή

17-6-2013

Η αντίληψη την οποία έχει ο εκπαιδευτικός για την κακοποίηση του μαθητή μπορεί να στηρίζεται είτε σε πληροφορίες από τον ίδιο ή από κάποιον τρίτο λ.χ. συμμαθητή, γείτονα κ.λ.π., τις οποίες παίρνει με οποιονδήποτε τρόπο, προφορικά, γραπτά, τηλεφωνικά, με SMS, με email, ή διαβάζοντας σε εφημερίδα για ανθρωποκτονία που τελέστηκε με θύμα κάποιο μέλος της οικογένειας του μαθητή κ.λ.π., είτε σε προσωπική διαπίστωση, βλέποντας λ.χ. ένα μαθητή με μώλωπες. 

17-6-2013

Ο διευθυντής της σχολικής μονάδας πληροφορείται ότι ο μαθητής είναι θύμα ενδοοικογενειακής βίας τόσο από την ενημέρωσή του από τους καθηγητές, όσο και κατά τρόπο ανάλογο με αυτούς (δηλαδή με οποιονδήποτε τρόπο).

17-6-2013

Συνέπειες αμέλειας

17-6-2013

Όταν ο εκπαιδευτικός δεν ενημερώνει τον διευθυντή της σχολικής μονάδας και ο διευθυντής δεν ανακοινώνει αμέσως, την αξιόποινη πράξη στις αρμόδιες αρχές, σύμφωνα με τις διατάξεις της παραγράφου 1 του άρθρου 37 του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, τότε, εφόσον δεν εφαρμόζουν το νόμο, όπως είναι υποχρεωμένοι, διαπράττουν πειθαρχικό παράπτωμα και υπόκεινται σε πειθαρχικές κυρώσεις. Βλ. άρθρο 13 παρ. 8 και άρθρο 55 Ν. 1566/85 και Αρ. Φ.353.1/324/105657/Δ1/02 Υπουργική Απόφαση (ΦΕΚ 1340/16-10-02) Κεφάλαιο Ε΄, άρθρο 38 «Οι εκπαιδευτικοί ενημερώνονται από τον Διευθυντή του σχολείου και τηρούν τους νόμους, τα διατάγματα, τις οδηγίες και τις εγκυκλίους». Επίσης Βλ. Φ.353.1./324/105657/Δ1/8.10.2002 ΥΠ.Ε.Π.Θ, ΦΕΚ 1340 τ.Β΄16.10.2002, Κεφάλαιο Δ΄ άρθρο 28 Γενικά καθήκοντα και αρμοδιότητες των Διευθυντών σχολείων. «Ο διευθυντής του σχολείου εφαρμόζει τους νόμους, τα προεδρικά διατάγματα, τις κανονιστικές αποφάσεις, τις εγκυκλίους και τις υπηρεσιακές εντολές των Στελεχών Διοίκησης, είναι υπεύθυνος για την τήρησή τους και υλοποιεί τις αποφάσεις του Συλλόγου των Διδασκόντων».

17-6-2013

Οι εκπ/κοί τιμωρούνται πειθαρχικά και όταν από αμέλεια δε συνειδητοποιούν ότι το παιδί κακοποιείται..

Για αμελή συμπεριφορά σχετικό άρθρο 107 παρ.1. περ. ε΄ ΥΚ.

17-6-2013

Η παράβαση υποχρέωσης ανακοίνωσης της κακοποίησης του μαθητή από το οικογενειακό περιβάλλον ως ποινικό

αδίκημα

17-6-2013

Μόνο όταν ο εκπαιδευτικός παραλείπει με δόλο την οφειλόμενη ενέργεια μπορεί να αντιμετωπισθεί ως συνεργός στο έγκλημα του πατέρα ο οποίος είναι ο φυσικός αυτουργός. Όταν λ.χ. γίνεται για λόγους σωφρονισμού του μαθητή, που ο εκπ/κός γνωρίζει και αποδέχεται.

17-6-2013